သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းနည်းသောရောဂါအကြောင်းသိကောင်းစရာ

Hypothyroidism ဟုခေါ်သော သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းချို့တဲ့မှုသည်  ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိလူသားများတွင် အဖြစ်များသော ရောဂါတစ်ခုဖြစ်သည်။ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းချို့တဲ့ သော ရောဂါလက္ခဏာများ၏ သဘောသဘာဝသည် Hyperthyroidism ခေါ် သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းများလွန်းခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော   ရောဂါ လက္ခဏာများကဲ့သို့ သိသာထင်ရှားမှု မရှိခြင်းကြောင့် ဆေးရုံဆေးခန်းကို   လာရောက်ပြသမှုနည်းပါးကြောင်း တွေ့ရသည်။  လက္ခဏာမပြနိုင်သော်လည်း မကုသဘဲထားပါက သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းချို့တဲ့သော ရောဂါကြောင့် နောက်ဆုံးတွင် သိသိသာသာနာမကျန်း ဖြစ်ပြီး ပြင်းထန်သောရောဂါနှင့် သေဆုံးနိုင်သည်။

အမေရိကန်သိုင်းရွိုက်အသင်း (ATA) ၏အဆိုအရ သိုင်းရွိုက်ရောဂါရှိသူများ၏ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းသည် ၎င်းတို့၏ရောဂါလက္ခဏာများကို သတိမထားမိကြောင်း နှင့်  သိုင်းရွိုက်ဂလင်းမှ  ဟော်မုန်းများထုတ်လုပ်မှု လျော့နည်းခြင်းကို ယေဘုယျလူဦးရေ၏ သုညမှ ၄ ရာခိုင်နှုန်းတွင်တွေ့ရသောကြောင့်  အသိပညာပေး ရန်  အရေးကြီးပါသည်။  နှစ်စဉ်  ဇန်နဝါရီလသည်သိုင်းရွိုက်ဆိုင်ရာရောဂါများနှင့် သိုင်းရွိုက်ကင်ဆာ တို့ကို အသိပညာပေးသည့် Thyroid Awareness Month အမျိုးသားသိုင်းရွိုက်အသိပညာပေးလဖြစ်ပြီး လူတစ်ဦးချင်းစီ၏ကျန်းမာရေးအပေါ် သိုင်းရွိုက် ရောဂါ၏သက်ရောက်မှုများကို  အသိပညာပေးရန်ဖြစ်သည်။ သိုင်းရွိုက်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာအသိပညာပေးခြင်းဖြင့်  လူတစ်ဦးချင်းစီတိုင်းသည်  သိုင်းရွိုက်ပြဿနာများ၏အစောပိုင်းလက္ခဏာများကို သတိပြု မိရန်၊    အချိန်မီဆေးကုသမှုခံယူရန်၊    တိကျသောရောဂါရှာဖွေမှုများနှင့် ထိရောက်သောကုသမှု အခွင့်အလမ်းများရရှိရန် ရည်ရွယ်ပါသည်။

သိုင်းရွိုက်ဂလင်းသည်  လည်ပင်း၏အရှေ့ဘက် တွင်   လိပ်ပြာပုံသဏ္ဌာန်ရှိသော   လူတို့ခန္ဓာကိုယ်ဟော်မုန်းစနစ်၏အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ သိုင်း ရွိုက်၏အခန်းကဏ္ဍမှာ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းများထုတ် လုပ်ရန်ဖြစ်သည်။  ဟော်မုန်းများကို  သွေးထဲမှတစ် ဆင့် ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့သယ်ဆောင်သွားပါသည်။ သိုင်း ရွိုက်ဟော်မုန်းသည်  ခန္ဓာကိုယ်၏ဇီဝဖြစ်စဉ်များစွာ ကို ထိန်းချုပ်ပေးသည်။ ဆဲလ်များနှင့်တစ်သျှူးများမှ နှလုံး၊  ဦးနှောက်၊  အသည်းနှင့်ကျောက်ကပ်ကဲ့သို့ သော အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းများအထိ ခန္ဓာကိုယ်၏စနစ်များစွာတွင် အရေးပါသောဟော်မုန်းများဖြစ်သည်။အထူးသဖြင့်    အမျိုးသမီးများကိုယ်ဝန်ဆောင်ချိန်တွင်  ကလေးပုံမှန်ကြီးထွားမှုနှင့် ဦးနှောက်ဖွံ့ဖြိုးမှု အတွက် လုံလောက်သော သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းပမာဏ ရှိရန်လိုအပ်သည်။ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းများလွန်းခြင်း သို့မဟုတ် နည်းလွန်းခြင်းတို့ကြောင့် အရေးကြီးသော ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါများ၏လုပ်ဆောင်မှုကို   အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေနိုင်ပြီး  ရောဂါလက္ခဏာများဖြစ်ပေါ်စေသည်။

သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းလျော့နည်းခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်နိုင်သောရောဂါလက္ခဏာများ

သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းလျော့နည်းခြင်းသည် အသက် အရွယ်မရွေး လူတိုင်းတွင်ဖြစ်နိုင်သော်လည်း အမျိုးသမီးများနှင့် သက်ကြီးရွယ်အိုများတွင် ပိုအဖြစ်များသည်။   အမျိုးသမီးများ၏တစ်သက်တာတွင်    ရှစ်ယောက်မှာတစ်ယောက်သည်   သိုင်းရွိုက်ပြဿနာများ   ခံစားရတတ်ပါသည်။   ရောဂါလက္ခဏာများသည် ဟော်မုန်းလျော့နည်းမှု ပမာဏပေါ်မူတည်ပြီး ပြောင်းလဲနိုင်သောကြောင့်  တချို့အခြေအနေများတွင် သတိမပြုမိနိုင်ဘဲ ရောဂါရှာဖွေရန် ခက်ခဲနေနိုင်သည်။ အဖြစ်များသောလက္ခဏာများမှာ ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း၊ ကိုယ်အလေးချိန်တက်ခြင်း၊ အအေးဒဏ်မခံနိုင်ခြင်း၊ ကြွက်သားများနာကျင်ခြင်း၊ ဝမ်းချုပ်ခြင်း၊ ဆံပင်ပါးလာခြင်း၊ အမျိုးသမီးများတွင် ဓမ္မတာမမှန်ခြင်း၊   အရေပြားခြောက်သွေ့ခြင်းနှင့်    မှတ်ဉာဏ်လျော့နည်းလာခြင်းတို့ ဖြစ်နိုင်သည်။

ဤအခြေအနေများသည် အများအားဖြင့် သိုင်းရွိုက် ဟော်မုန်းလျော့နည်းသဖြင့် ခန္ဓာကိုယ်တွင်းဇီဝဖြစ်ပျက်မှုနှုန်းနည်းပါးခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ လူတချို့တွင် စိတ်အခြေအနေပြောင်းလဲခြင်းနှင့် စိတ်ဓာတ်ကျခြင်းကြောင့် စိတ်ရောဂါကုဆရာဝန်နှင့် ပြသရောဂါ ရှာဖွေသောအခါမှ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းနည်းကြောင်း တွေ့ရသည်။

သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းလျော့နည်းခြင်း၏  နောက်ဆက်တွဲပြဿနာမှာ   သွေးတွင်းကိုလက်စထရောတက်ခြင်း၊ နှလုံးသွေးကြောဆိုင်ရာရောဂါများ၊ အရိုးပွ ရောဂါနှင့်  အရိုးကျိုးခြင်းပြဿနာများပါဝင်သည်။

အသက် ၆၅ နှစ်နှင့်အထက် သက်ကြီးရွယ်အိုများတွင်  အသိမှတ်ဉာဏ်လျော့နည်းခြင်းနှင့်  အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေများသည်။သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း နည်းပါးခြင်းသည် သားဥအိမ်မှမျိုးဥကြွေခြင်းကိုထိခိုက်စေသောကြောင့်  တစ်ခါတစ်ရံ အမျိုးသမီးများတွင် မျိုးအောင်နိုင်စွမ်းလျော့နည်းနိုင်သည်။

ကိုယ်ဝန်ဆောင်အမျိုးသမီးများတွင် ကိုယ်ဝန်ပျက်ကျခြင်း၊   လမစေ့ဘဲမီးဖွားခြင်းနှင့်   ကလေးများတွင်ပြင်းထန်သောဉာဏ်ရည်ဉာဏ်သွေးနှင့်     ဖွံ့ဖြိုးမှုဆိုင်ရာပြဿနာများ ဖြစ်စေသည်။

သိုင်းရွိုက်ရောဂါရှာဖွေစစ်ဆေးခြင်း

Hypothyroidism ဟုခေါ်သော သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းချို့တဲ့သောရောဂါတွင် အဓိကအားဖြင့် သွေးထဲတွင် သိုင်းရွိုက်လှုံ့ဆော်ဟော်မုန်း (TSH) ပမာဏ ပုံမှန်အတိုင်းအတာထက် မြင့်မားမှုနှင့်အတူ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း  (T3 သို့မဟုတ် T4)   ပမာဏ  ပုံမှန်ထက်လျော့နည်းနေပါသည်။ သိုင်းရွိုက်ဂလင်းကို ပုံရိပ်ဖော် စစ်ဆေးမှုများ၊ အသားစယူစစ်ဆေးမှုနှင့် တခြား စစ်ဆေးမှုများ (TPO antibody၊ Thyroglobulin anti-body) ပြုလုပ်နိုင်သည်။ အရေးကြီးသောအချက်မှာသိုင်းရွိုက်လှုံ့ဆော်ဟော်မုန်းနှင့် သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းတို့၏ပုံမှန်အတိုင်းအတာပမာဏသည် မွေးကင်းစကလေး၊ အရွယ်ရောက်ပြီးသူနှင့် ကိုယ်ဝန်ဆောင်ချိန်တွင်  ပြောင်းလဲမှုများရှိသောကြောင့်  ကျွမ်းကျင်သူဆရာဝန်နှင့် ပြသတိုင်ပင်သင့်ပါသည်။

သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းလျော့နည်းခြင်းဖြစ်နိုင်သောအကြောင်းရင်းများ

မျိုးရိုးလိုက်ခြင်းသည် Hypothyroidism ဖြစ်စေသည့် အဓိကအကြောင်းရင်းဖြစ်သည်။ မျိုးရိုးဗီဇနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ကြောင့် နာတာရှည်သိုင်းရွိုက်ရောင်ရမ်း ခြင်း၊ ကလေးမီးဖွားပြီးနောက်နှင့် ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ အပါအဝင် ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကူးစက်ခံရပြီးနောက် သိုင်းရွိုက်ရောင်ခြင်း၊ လည်ပင်းကြီးရောဂါ သို့မဟုတ် သိုင်းရွိုက် ကင်ဆာကို  ခွဲစိတ်ကုသမှုခံယူရခြင်း၊  ဓာတ်ရောင်ခြည်ကုထုံးနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ဓာတ်ရောင်ခြည်ခံယူရခြင်း၊ ရေဒီယိုသတ္တိကြွအိုင်အိုဒင်းကုသမှု ခံယူရခြင်း၊ ပစ်ကျူထရီဂလင်းတွင် အကျိတ်ဖြစ်ခြင်း သို့မဟုတ် ရောင်ရမ်းခြင်းနှင့် တချို့သောဆေးဝါးများ (Amio-darone၊  Lithium၊   Tyrosine  kinase  inhibitors) အသုံးပြုခြင်းတို့ပါဝင်သည်။   သွေးထဲရှိ   အိုင်အိုဒင်းပမာဏကွာခြားချက်သည်  Hypothyroidism   ၏အဖြစ်များနှုန်းအပေါ် ကြီးစွာသောသက်ရောက်မှုရှိ သည်။   ပြင်းထန်သောအိုင်အိုဒင်းချို့တဲ့သူများတွင် Hypothyroidism ကို ပို၍တွေ့ရလေ့ရှိသကဲ့သို့ အိုင်အိုဒင်းလုံလောက်သောသူများတွင် အိုင်အိုဒင်းအလွန်အကျွံစားသုံးခြင်းသည်လည်း    သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း ပေါင်းစပ်မှုကို ဟန့်တားနိုင်ပြီး  Hypothyroidism ဖြစ်နိုင်ခြေကို တိုးစေသည်။

မွေးရာပါသိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းနည်းသောရောဂါ

ကမ္ဘာတစ်ဝန်းတွင် မွေးကင်းစကလေးငယ် ၃၀၀၀ တွင် တစ်ဦးခန့်သည် မွေးရာပါသိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းနည်းသောရောဂါဖြစ်ပွားကြောင်း တွေ့ရသည်။ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း ချို့တဲ့ခြင်းသည် မွေးကင်းစကလေးများတွင် အဖြစ်အများဆုံး ဉာဏ်ရည်မသန်စွမ်းမှု၏ အကြောင်းရင်းဖြစ်ပြီး     ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်သောရောဂါတစ်ခုဖြစ်သည်။ မွေးရာပါသိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်း နည်းသောရောဂါဖြစ်ပွားမှု၏ ၆၅ ရာခိုင်နှုန်းသည်သိုင်းရွိုက်ဖွံ့ဖြိုးမှုဆိုင်ရာ ချို့ယွင်းချက်များကြောင့်ဖြစ်သည်။ မျိုးရိုးဗီဇများသည် သိုင်းရွိုက်ဖွံ့ဖြိုးမှုဖြစ်စဉ်များတွင် အဓိကအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်နေသောကြောင့် တခြားကိုယ်တွင်းအင်္ဂါစနစ်များကိုလည်း မကြာခဏ ထိခိုက်ပါသည်။ ကျန်သော ၃၅ ရာခိုင်နှုန်းမှာ  မူလမွေးရာပါသိုင်းရွိုက်ဖွံ့ဖြိုးမှု    ပုံမှန်ဖြစ်သော်လည်း သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းထုတ်လုပ်မှုအဆင့်များဖြစ်သော အိုင်အိုဒင်းစုပ်ယူမှု၊ စုစည်းမှု၊ ပေါင်းစပ်မှု၊ သိုလှောင်မှုနှင့် ထုတ်လွှတ်မှုချို့ယွင်းနေကြောင်း  တွေ့ရသည်။   နိုင်ငံအများစုတွင် မူလမွေးရာပါ Hypothyroidism ဖြစ်ပွားမှုအများစုကို         ကုသမှုနှောင့်နှေးခြင်းမှကာကွယ်ရန် မွေးကင်းစကလေးသွေးထဲတွင်  သိုင်းရွိုက်လှုံ့ဆော်ဟော်မုန်း  (TSH)   ပမာဏစစ်ဆေးမှု ပြုလုပ်ပြီး ပုံမှန်သိုင်းရွိုက်လုပ်ဆောင်ချက်ကို အတည်ပြုသည်။      ပုံမှန်မဟုတ်သောစစ်ဆေးမှုရလဒ်ကို ချက်ချင်းပြသ၍   ကုသမှုကိုအမြန်ဆုံးစတင်သည်။ ထို့နောက်တွင် ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်သွေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက် မှုကို အချိန်တိုအတွင်း ပြန်လည်စမ်းသပ်သည်။

သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းနည်းသောရောဂါကိုကုသခြင်း

ရောဂါလက္ခဏာများကိုသက်သာရာရစေရန် သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းပမာဏကို မြှင့်တင်နိုင်သည့် ဟော်မုန်း အစားထိုးဆေး(Thyroxine)ကို အသုံးပြုလေ့ရှိသည်။ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းဆေးသောက်ရာတွင် သတိထားရန်အချက်မှာ နံနက်စာမစားမီ  မိနစ် ၃၀ မှ မိနစ် ၆၀ ကြိုတင်သောက်ရန်နှင့် ရေဖြင့်သာသောက်ရန်ဖြစ်ပါသည်။ သိုင်းရွိုက်ရောဂါအများစုသည် သင့်လျော်သောဆေးကုသမှုဖြင့် အသက်ရှည်နိုင်ပါသည်။ ကိုယ်ဝန်ဆောင်အမျိုးသမီးများအား ရောဂါရှာဖွေစစ်ဆေးရန်နှင့် စောစီးစွာကုသရန်အရေးကြီးသည်။ သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းလျော့နည်းသောရောဂါရှိသည့် အမျိုးသမီးများတွင် ကိုယ်ဝန်ရှိနေပါက ဟော်မုန်းရောဂါကုသသောဆရာဝန်နှင့် စောစောတိုင်ပင်ပါ။ ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်အတွင်း သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းပမာဏကို အနီးကပ် စောင့်ကြည့်ခြင်းဖြင့်    ပုံမှန်သန္ဓေသားဖွံ့ဖြိုးမှုကို အားပေးပြီး ကိုယ်ဝန်ပျက်ကျနိုင်ခြေကို လျှော့ချပေးနိုင်ပါသည်။

အချုပ်ဆိုရသော်  အကောင်းဆုံးသောသိုင်းရွိုက် လုပ်ဆောင်ချက်အတွက် မျှတသောအာဟာရ၊ ပုံမှန်လေ့ကျင့်ခန်း၊ ကျန်းမာသောလူနေမှုပုံစံကိုကျင့်သုံးရန်နှင့်    စိတ်ဖိစီးမှုကို စီမံခန့်ခွဲရန်  အရေးကြီးသည်။  နှစ်စဉ် ကျန်းမာရေးစစ်ဆေးမှုများတွင် သိုင်းရွိုက်ကိုစစ်ဆေးရန်လိုအပ်ပါသည်။ သိုင်းရွိုက်ကျန်းမာရေးကောင်းမွန်စေရန် သိုင်းရွိုက် လုပ်ဆောင်ချက်အတွက်      မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော အိုင်အိုဒင်း၊ ဆီလီနီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့်  ဇင့်ဓာတ်များ မျှတသောအစားအစာများကို စားပေးရန် လိုအပ်ပါသည်။ သိုင်းရွိုက်ပြဿနာများရှိလျှင် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုပေးသူနှင့် တစ်ဦးချင်းအလိုက်  သင့်လျော်သောကုသမှုပုံစံရွေးချယ်မှုများ၊ လူနေမှုပုံစံပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကို ဆွေးနွေး ရန်လိုအပ်ကြောင်း အလေးပေးဖော်ပြအပ်ပါသည်။