အီရန်၏ အစွမ်းထက်သော ဒဏ္ဍာရီသည် ပျက်ပြယ်သွားပြီဖြစ်ကာ ၎င်း၏ အကျိုးဆက်များသည် ရှည်လျားစွာ သက်ရောက်နိုင်

အီရန်သည် ၎င်း၏စစ်ပွဲများကို နယ်နိမိတ်များကျော်လွန် တိုက်ခိုက်နိုင်ရန် ဆယ်စုနှစ်သုံးခုကျော်ကြာ ပရောက်ဆီကွန်ရက်များကို ရစ်နှောင်ခဲ့ပြီး အထွတ်အမြတ်ခေါင်းဆောင် အယ်လီ ခါမေနီ၏ အာဏာ ချုပ်ကိုင်မှု တင်းမာလာချိန်တွင် ရန်သူများကို အကွာအဝေးတစ်ခုတွင် ထိန်းချုပ်ထားနိုင်ခဲ့ပြီး အီရန်ကို တိုက်ရိုက်တိုက်ခိုက်မှုမှာ မဖြစ်နိုင်ဟု ယူဆခဲ့ကြသည်။ 

သို့သော် ဤအရှုံးမရှိဟု ယူဆခဲ့ကြသော အီရန်၏ပုံရိပ်သည် ဇွန်လ ၁၃ ရက်နေ့တွင် နာရီပိုင်း အတွင်း ပြိုလဲသွားခဲ့သည်။ အစ္စရေးသည် အီရန်နိုင်ငံအတွင်း နက်ရှိုင်းစွာ မထင်မှတ်သည့် ကြိုတင် မမျှော်လင့်သော တိုက်ခိုက်မှုကို စတင်ခဲ့ပြီး တီဟီရန်၏ လုံခြုံမှုခံစားချက်ကို ချိုးဖျက်ကာ နှစ်ပေါင်း များစွာ မွေးမြူခဲ့သော အင်အားကြီးမားသည့် အသွင်ကို ဖျက်ဆီးလိုက်သည်။

အဆိုပါဖြစ်ရပ်သည် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် စစ်ရေးတင်းမာမှုကို ပိုမိုမြင့်တက်လာစေနိုင်ပြီး အီရန်၏ ဒေသတွင်းဩဇာလွှမ်းမိုးမှုကို စိန်ခေါ်မည့် အလားအလာရှိသည်။

အဆိုပါ တိုက်ခိုက်မှုများတွင် အီရန်၏ အဆင့်မြင့်စစ်ခေါင်းဆောင်များနှင့် အချို့သော ထင်ရှားသည့် နျူကလီးယားသိပ္ပံပညာရှင်များ ပါဝင်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့အနက်မှ အချို့မှာ မိသားစုများနှင့်အတူ အိမ်တွင် အိပ်စက်နေစဉ် သေဆုံးခဲ့ကြသည်။ အီရန်ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာန၊ သတင်းအချက်အလက်ဌာန၏ ညွှန်ကြားရေးမှူး ဟိုစိန်ကာမန်ပူရ်၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ သေဆုံးသူ ၆၂၇ ဦးရှိခဲ့ပြီး ၎င်းတွင် အမျိုးသမီး ၄၉ ဦးနှင့် ကလေး ၁၃ ဦး ပါဝင်ခဲ့သည်။ အမေရိကန်သည် တနင်္ဂနွေနေ့ (ဇွန် ၂၂) တွင် အစ္စရေး၏ စစ်ဆင်ရေးကို ပူးပေါင်းပါဝင်ခဲ့ပြီး နျူကလီးယားစက်ရုံ ၃ ခုကို တိုက်ခိုက်ခဲ့ကာ နောက်တစ်နေ့တွင် အစ္စရေးနှင့် အီရန်ကြား စစ်ပြေငြိမ်းရေး ကြေညာခဲ့သည်။

အဆိုပါဖြစ်ရပ်သည် အီရန်၏ စစ်ရေးနှင့် နျူကလီးယား အစီအစဉ်များအတွက် ကြီးမားသော ထိခိုက်မှုဖြစ်စေခဲ့ပြီး နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေးတွင် အရှိန်ပြင်းသော အကျိုးဆက်များ ဖြစ်ပေါ်စေ နိုင်သည်။

အီရန်နိုင်ငံအတွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာမှ များစွာသောသူများ စိုးရိမ်လာကြသည်မှာ ဂုဏ်သိက္ခာနှင့် ကာကွယ်ရေးစနစ်များ ဒဏ်ရာရခဲ့ပြီးနောက် နိုင်ငံ၏ခေါင်းဆောင်များသည် ပြည်တွင်းတွင် ပိုမို တင်းကျပ်သော ထိန်းချုပ်မှုများပြုလုပ်ကာ ပြည်တွင်းရေးနှင့် နိုင်ငံခြားရေး မူဝါဒများတွင် ပိုမိုတင်းမာ သောသဘောထား (သို့) စစ်ရေးဦးတည်သည့် ချဉ်းကပ်မှုကို ကျင့်သုံးလာနိုင်သည် ဟူသောအချက် ဖြစ်သည်။

အစ္စရေးနှင့် အမေရိကန်တို့သည် ၎င်းတို့၏တိုက်ခိုက်မှုများ၏ ရလဒ်အဖြစ် အစိုးရ အပြောင်းအလဲ ဖြစ်နိုင်ကြောင်း ယခင်က အကြံပြုခဲ့ကြပြီး အီရန်အနေဖြင့် ၎င်းတို့အတွက် ပိုမိုသင့်မြတ်သော နိုင်ငံ တစ်ခုဖြစ်လာမည်ဟု မျှော်လင့်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် အဆိုပါရည်မှန်းချက် အောင်မြင်မှု မရှိခြင်း ကြောင့် အီရန်အစိုးရအနေဖြင့် ၎င်းတို့အနေဖြင့် အောင်ပွဲခံပြီဟု ကြေညာနိုင်ခဲ့သည်။

အီရန်ခေါင်းဆောင်များသည် ခံနိုင်ရည်ရှိမှုကို ပြသနိုင်ခဲ့ပြီး ဆုံးရှုံးခဲ့ရသူများ၏နေရာတွင် အစားထိုး ခန့်ထားမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ကာ အစ္စရေး၏တိုက်ခိုက်မှုတွင် ပါဝင်ပတ်သက်မှုရှိသည်ဟု သံသယရှိသူ များအပေါ် တင်းကျပ်စွာ ဖမ်းဆီးအရေးယူမှုများ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။

ထိုအခြေအနေသည် အီရန်အတွင်း အာဏာတည်ငြိမ်မှုကို ပိုမိုခိုင်မာစေနိုင်သကဲ့သို့ နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေးတွင်လည်း ပိုမိုရန်လိုသော သဘောထားများ ပေါ်ထွက်လာနိုင်သည့် အလားအလာကို မီးမောင်းထိုးပြနေသည်။

လက်ရှိအခြေအနေက ဖော်ပြနေသည်မှာ အီရန်အစိုးရသည် ပိုမိုယုံမှားသံသယဝင်လာပြီး ရန်သူများနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို စိုးရိမ်သည့်အတွက် ပြည်တွင်းတွင် ပိုမိုတင်းကျပ်စွာ အုပ်ချုပ်လာနိုင် သည်ဟု ညွှန်းဆိုနေသည်။

အစ္စလာမ္မစ်သမ္မတနိုင်ငံအီရန်သည် Ebrahim Raisi ဦးဆောင်သော ရှေးရိုးစွဲ အစိုးရ သုံးနှစ်ကြာ အုပ်ချုပ်ပြီးနောက် ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် ပြုပြင်ရေးဝါဒီ Masoud Pezeshkian အား ရွေးကောက် တင်မြှောက်ခဲ့သည်။ ၎င်းသည် အီရန်၏ ရန်သူများနှင့် ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းရန် လိုအပ်ကြောင်း ရွေးကောက်ပွဲ ကမ်ပိန်းတွင် အလေးပေးပြောဆိုခဲ့ပြီး ယင်းမှတစ်ဆင့် နိုင်ငံ၏ ပြည်တွင်းပြဿနာများကို ဖြေရှင်း နိုင်မည်ဟု ယူဆခဲ့သည်။

များစွာသော အီရန်နိုင်ငံသားများအတွက် Pezeshkian သည် အနောက်နိုင်ငံများနှင့် နျူကလီးယား သဘောတူညီချက်ရရှိရန်နှင့် အီရန်အား အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အသိုင်းအဝိုင်းတွင် ပြန်လည် ပေါင်းစည်း နိုင်မည့် နောက်ဆုံးမျှော်လင့်ချက် ဖြစ်ခဲ့သည်။

ထိုပဋိပက္ခကာလအတွင်း အီရန်သည် အစ္စရေးကို ထပ်တလဲလဲ တုံ့ပြန်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး တယ်လ်အဗစ် ကဲ့သို့သော အဓိကမြို့ကြီးများတွင် ကြီးမားသော ပျက်စီးမှုများဖြစ်စေကာ လူ ၂၈ ဦး သေဆုံးခဲ့သည်။ စစ်ဘေးဒဏ်အောက်တွင် အီရန်၏ တုံ့ပြန်နိုင်စွမ်းသည် ပြည်တွင်းတွင် ချီးကျူးမှုရရှိခဲ့ပြီး အစိုးရကို ဆန့်ကျင်သူများထံမှပင် အသိအမှတ်ပြုခြင်း ခံခဲ့ရသည်။

သို့သော် ရှေ့လျှောက် ဖြစ်လာမည့်အရာများက အီရန်နိုင်ငံသားများအား စိုးရိမ်စေနေသည်။အစိုးရသည် အစ္စရေးနှင့် ပူးပေါင်းသူများဟု သံသယရှိသူများကို အမြစ်ဖြတ်ရန် လှုပ်ရှားလာသည်နှင့်အမျှ ပြုပြင်ရေးဝါဒီများနှင့် အပြောင်းအလဲ တောင်းဆိုသူများအပေါ် ဖိနှိပ်မှုများ မကြာမီ စတင်လာနိုင် သည်ဟု စိုးရိမ်မှုများ တိုးပွားလျက်ရှိသည်။

နိုင်ငံပိုင် သတင်းဌာန Fars News Agency ၏ ဖော်ပြချက်အရ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့ (ဇွန် ၂၅) အထိ “အစ္စရေး၏ ကြေးစားစစ်သား” ဟု စွပ်စွဲခံရသူ ၇၀၀ ကို ဖမ်းဆီးထားပြီဖြစ်သည်။

အဆိုပါဖြစ်ရပ်များသည် အီရန်၏ နိုင်ငံရေး အခြေအနေကို ပိုမိုတည်ငြိမ်အောင် လုပ်ဆောင်ရန် ကြိုးပမ်းမှုများအဖြစ် ရှုမြင်နိုင်သော်လည်း ပြည်သူများ၏ လွတ်လပ်ခွင့်နှင့် နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေး အပေါ် ကြီးမားသော သက်ရောက်မှုရှိနိုင်သည်။

ကိုးကား- CNN

(CNN သတင်းစာမျက်နှာတွင် Nadeen Ebrahim ရေးသားသည့် “The myth of Iran’s invincibility has been shattered, and the fallout could be far-reaching” ဆောင်းပါးအား ဦးဝင်းဇော်ထွန်း၊ ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူး၊ နစက- ၂ က ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ဆိုထားပါသည်။)

https://edition.cnn.com/2025/06/25/middleeast/myth-of-irans-invincibility-broken-intl