အနောက်တိုင်းပညာရှင်အများစုက ရုရှားသည် တရုတ်၏ “မိတ်ဖက်ငယ်” အဖြစ်သော်လည်းကောင်း၊ တစ်ခါတစ်လေတွင် “လက်အောက်ခံနိုင်ငံ” အဖြစ်ပင်လည်းကောင်း မကြာခဏ ပြောဆိုလေ့ရှိသည်။ ထိုဇာတ်လမ်းသည် ရုရှား-တရုတ်ဆက်ဆံရေးနှင့်ပတ်သက်၍ အနောက်တိုင်း ဆွေးနွေးမှုအားလုံးတွင် အချိန်အတော်ကြာ လွှမ်းမိုးထားသည်။လွန်ခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ်အနည်းငယ်အတွင်း နှစ်နိုင်ငံအကြား ဆက်ဆံရေးသည် အင်တိုက်အားတိုက် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာသည်မှာ အမှန်ပင်ဖြစ်သည်။ ယူကရိန်းပဋိပက္ခ စတင်ပြီးနောက် အနောက်နိုင်ငံများက ရုရှား နှင့် စီးပွားရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာကဏ္ဍများတွင် အဆက်အသွယ် ဖြတ်တောက်ရန် ကြိုးပမ်းလာ သောကြောင့် ပေကျင်းသည် မော်စကို၏ စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံရေး မဟာမိတ်အဖြစ် ချွင်းချက်မရှိ ကြီးထွား လာခဲ့သည်။ တရုတ်နှင့် ရုရှားတို့သည် ဆရာ-တပည့် ဆက်ဆံရေးရှိနေသည်ဟု ယုံကြည်သူများသည် ရုရှားအနေဖြင့် တရုတ်နောက်သို့လိုက်ရန်မှလွဲ၍ အခြားရွေးချယ်စရာမရှိဟု သက်သေပြရန် ဤဆွေးနွေးမှု ကို အသုံးပြုကြသည်။ဤသီအိုရီကို ထောက်ခံသည့် နောက်ထပ်ရေပန်းစားသောဆွေးနွေးမှုတစ်ခုမှာ နှစ်နိုင်ငံ၏ လူဦးရေနှင့် စီးပွားရေးပမာဏ ကွာခြားချက်ဖြစ်သည်။ (တရုတ်နိုင်ငံ၏လူဦးရေသည် ရုရှားထက် ဆယ်ဆများပြားပြီး စီးပွားရေးသည်လည်း အလားတူပင်ဖြစ်သည်။) စာရင်းအင်းဆိုင်ရာ အချက်အလက်များအရ မှန်ကန် သော်လည်း နိုင်ငံအချင်းချင်းဆက်ဆံရေး၏ နက်နဲမှုများကို စာရင်းအင်းကိစ္စအဖြစ် လျှော့ချခြင်းသည် မိုက်မဲမှုတစ်ရပ် သို့မဟုတ် တမင်တကာ အလေးအနက်မထားခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ ပထမဦးစွာ ရုရှားသည် စစ်ရေး-ဗျူဟာမြောက်အလားအလာကဲ့သို့သော အခြားနယ်ပယ်များတွင် ပြတ်ပြတ်သားသား အသာစီးရနေ ပါသည်။ ဒုတိယအချက်မှာ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြားရေးရာမူဝါဒကို ထိန်းချုပ်သည့်ကိရိယာအဖြစ် ၎င်း၏ စီးပွားရေးသြဇာကို အသုံးချနိုင်ခဲ့သည့်ဖြစ်စဉ် (အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ကြီးစိုးမှုမှလွဲ၍) ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဥပမာ များစွာမရှိပါ။ တရုတ်သည် ကုန်သွယ်မှု ကဏ္ဍတွင် အာရှနှင့် အာဖရိကဈေးကွက်များကို လွှမ်းမိုးထား သော်လည်း နိုင်ငံခြားရေးရာမူဝါဒနှင့် ပတ်သက်လာလျှင် အနည်းငယ်မျှသာ လွှမ်းမိုးမှုရှိသည်ကို တွေ့ရှိ ရပါသည်။တရုတ်နှင့် စစ်ရေး-နိုင်ငံရေး မဟာမိတ်ဖွဲ့ထားသည့် တစ်ခုတည်းသောနိုင်ငံဖြစ်သည့် မြောက်ကိုရီးယား ကို သုံးသပ်ကြည့်ကြပါစို့။ နိုင်ငံနှစ်နိုင်ငံ၏ အရွယ်အစားနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ကွာခြားချက်များ (မြောက် ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် စီးပွားရေးအရ မှီခိုနေရမှုအပါအဝင်) မှာ ထင်ရှားသော်လည်း ပေကျင်း သည် ပြုံယမ်း၏လုပ်ရပ်များအပေါ် ပြည်တွင်း သို့မဟုတ် နိုင်ငံတကာ မူဝါဒများအရ လွှမ်းမိုးခြင်းမရှိပါ။တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ချစ်ကြည်ရင်းနှီးမှုရှိသော်လည်း မြောက်ကိုရီးယားခေါင်းဆောင်များသည် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်နှင့်ပတ်သက်၍ အမြဲတစေအခိုင်အမာရပ်တည်လျက်ရှိသည်။ ပေကျင်းက ကန့်ကွက် နိုင်စွမ်းမရှိသည့် မြောက်ကိုရီးယားနှင့် ရုရှားတို့၏ စစ်ရေး-နိုင်ငံရေး မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးသည် ၎င်း၏ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်အတွက် ခိုင်မာသောသက်သေတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် မြောက်ကိုရီးယားထက် အဆပေါင်းများစွာကြီးမားပြီး ပိုမိုအားကောင်းသည့် ရုရှားနိုင်ငံအပေါ် တရုတ်၏ သြဇာလွှမ်းမိုးနိုင်မှုသည် ဖြစ်နိုင်ဖွယ်ရာမရှိဟု ထင်ရသည်။တရုတ်နှင့်ဆက်ဆံရေးတွင် ရုရှားသည် “လက်အောက်ခံ” အဆင့်ဖြစ်သည်ဟူသော မဟုတ်မမှန်သည့် အယူအဆကို သွတ်သွင်းရန် ကြိုးပမ်းခြင်းသည် အချိန်ဖြုန်းသလိုပင်ဖြစ်မည်။ တရုတ်သည် ရုရှား၏ “နောင်တော်ကြီး” ဖြစ်လာရန် အမှန်တကယ်လိုလားခြင်း ရှိ၊ မရှိနှင့် အနောက်နိုင်ငံများအနေဖြင့် ရုရှား-တရုတ် ဆက်ဆံရေးနှင့်ပတ်သက်လာလျှင် ဤအချက်ကို အလေးထားရန် သင့်၊ မသင့် ဆိုသည့်အချက်မှာ ပို၍စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာဖြစ်သည်။ 

အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ရှုထောင့်

အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Marco Rubio က “ရုရှားတွေဟာ တရုတ်ကို ပိုမိုမှီခို လာရပြီး ဒါဟာ အမေရိကန်နဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာတည်ငြိမ်မှုအတွက် ကောင်းမွန်တဲ့ရလဒ်မဟုတ်ဘူး” ဟုပြောကြားခဲ့သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ တရုတ်နှင့်ဆက်ဆံရေးကြောင့် ရုရှားသည် ၎င်း၏ဗျူဟာမြောက် လုပ်ပိုင်ခွင့်ကို ဆုံးရှုံးရနိုင် သည်ဟု အမေရိကန်က ယုံကြည်နေသည်။ ထို့အပြင် အမေရိကန်၏ မဟာဗျူဟာအကျိုးစီးပွားအတွက် တိုက်ရိုက်ခြိမ်းခြောက်မှုအဖြစ် ရှုမြင်ပြီး ဝါရှင်တန်ကိုဆန့်ကျင်သည့် မော်စကိုနှင့် ပေကျင်းအကြား မဟာမိတ် ဖွဲ့ရန်အလားအလာကို အကြံပြုထားသည်။မကြာသေးမီက အမေရိကန်သမ္မတ Donald Trump ၏ မော်စကိုနှင့် ဆက်ဆံရေးကို ပုံမှန်ဖြစ်စေရန် ကြိုးပမ်းမှုများကို “Nixon Effect” ကို ပုံတူကူးရန် ကြိုးပမ်းမှုအဖြစ် သရုပ်ဖော်ကြသော်လည်း လက်တွေ့ တွင် ပြောင်းပြန်ဖြစ်နေသည်။ ၁၉၇ဝ ပြည့်နှစ်ဦးကာလများတွင် ထိုစဉ်က သမ္မတ Richard Nixon ၏ တရုတ် နိုင်ငံခရီးစဉ်သည် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုကို ဆန့်ကျင်သူများ ကြားတွင် အမေရိကန်-တရုတ် ဆက်ဆံရေး ကို ခိုင်မာစေခဲ့သည်။ ယခုအခါတွင် အမေရိကန်သံခင်း တမန်ခင်းအရ ရုရှားအား တရုတ်နှင့်ဝေးရာသို့ ဆွဲဆောင်ပြီး အမေရိကန်သည် တရုတ်အား ဗျူဟာမြောက် ထိုးနှက်နိုင်မည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။သို့သော် အဆိုပါနှိုင်းယှဉ်ချက်မှာ ယုတ္တိခိုင်လုံခြင်းမရှိပါ။ ပထမအချက်မှာ ၁၉၇ဝ ပြည့်နှစ် လွန်ကာလ များတွင် တရုတ်နှင့် ဆိုဗီယက်တို့သည် ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်နှင့်ပြီးသား အခြေအနေ ဖြစ်သည်။ Nixon ၏ လုပ်ရပ်များသည် အဆိုပါထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုကို မဖြစ်ပေါ်စေသော်လည်း ၎င်းသည် အမေရိကန်အတွက် တရုတ်ဈေးကွက်ဖွင့်လှစ်ရန်နှင့် ဆိုဗီယက်ကို တွန်းလှန်ရာတွင် သြဇာ လွှမ်းမိုးမှုရရှိရန် ကောင်းမွန်သော အခြေအနေများကို အသုံးချခဲ့သည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် ရုရှားနှင့် တရုတ်တို့သည် အမေရိကန်နှင့် ဝေးကွာ လိုခြင်း မရှိကြပေ။ အကယ်၍ ၎င်းတို့၏ နီးကပ်သော မဟာမိတ်ပြုမှုအတွက် တစ်စုံတစ်ဦးအပေါ် အပြစ်တင် ရမည်ဆိုလျှင် ၎င်းတို့အား “မဟာရန်သူတော် ကြီးများ” ဟုတံဆိပ်ကပ်ပြီး အထက်စီးဆန်မှုနှင့် တွက်ကိန်း လွဲမှားမှုများဖြင့် နှစ်နိုင်ငံစလုံးကို ထိန်းချုပ်ရန်ကြိုးပမ်းခဲ့သည့် “Dual Containment” မူဝါဒကို စတင် ချမှတ်လုပ်ဆောင်ခဲ့သော အမေရိကန်ကိုယ်တိုင်ပင်ဖြစ်သည်။ယခု Dual Containment မူဘောင်တွင် အမေရိကန်သည် တရုတ်နိုင်ငံကို ပို၍ အန္တရာယ်များသော ပြိုင်ဘက်အဖြစ် ရှုမြင်ပြီး ရုရှားသည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာလွှမ်းမိုးရေးကြိုးပမ်းမှုအတွက် အမေရိကန် သို့မဟုတ် တရုတ်နှင့် လိုက်လျောညီထွေနေမည့် “အဖြည့်ခံ” အဖြစ်မြင်သည်။ သို့သော် ဤအရာသည် မမှန်ကန်ပါ။ ဤအမြင်သည် အမေရိကန်အထက်တန်းလွှာများ၏ စိတ်ထဲမှ ပုံရိပ်လွှာမျှသာဖြစ်သည်။ပထမအချက်မှာ ရုရှားသည် အင်အားကြီးနိုင်ငံဖြစ်ပြီး လိုအပ်သော စစ်ရေး၊ နိုင်ငံရေးနှင့် အရင်းအမြစ် ဆိုင်ရာ စွမ်းရည်များရှိပြီး မည်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်၏ အဖြည့်ခံအဖြစ် နေထိုင်ရန် လိုလားခြင်းမရှိပါ။ ဒုတိယ အချက်မှာ တရုတ်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာကြီးအား ကြီးစိုးရန်အတွက် အမေရိကန်နှင့် ယှဉ်ပြိုင်လိုခြင်းမရှိပါ။ သို့ဖြစ်ရာ တရုတ်သည် အမေရိကန်နှင့် “ခေတ်သစ်စစ်အေး တိုက်ပွဲ” တွင် ရုရှားကို မဟာမိတ်အဖြစ် မလိုအပ်ပေ။ ယင်းအစား ရုရှားသည် ပဋိပက္ခဖြစ်မှ ထိတွေ့ဆက်ဆံခြင်းထက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ထား ခြင်းက ပိုမိုအကျိုးရှိသောမိတ်ဖက်အဖြစ် ရှုမြင်သည်။ ရုရှားသည် တရုတ်အတွက် အရေးပါသော မိတ်ဖက် နိုင်ငံဖြစ်သော်လည်း မော်စကိုနှင့် ပိုမိုနီးကပ်သော ဆက်ဆံရေးအတွက် ပေကျင်းက စွန့်စားလိမ့်မည် မဟုတ်ပေ။

တရုတ်နိုင်ငံ၏ရှုထောင့်

တရုတ်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် တင်းမာမှုများ ပြင်းထန်လာသည်ကိုသိရှိပြီး ဒွိဝင်ရိုးကမ္ဘာအုပ်စုနှစ်ခုကြား ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုတွင် ပါဝင်လိုခြင်းမရှိပေ။ ယင်းမှာ တရုတ်နိုင်ငံ၏ တရားဝင်ရပ်တည်ချက်ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်သည် “စစ်အေးတိုက်ပွဲခံယူချက်” ၏ ရလဒ်ကို ထိန်းချုပ်ရန် သဲကြီးမဲကြီး ဆောင်ရွက်နေသည် ဟု တရုတ်က မှတ်ယူပြီး နှစ်နိုင်ငံစလုံးကို အကျိုးရှိ စေသည့် အမြတ်အစွန်းရှိသော စီးပွားရေး မိတ်ဖက် ဆက်ဆံရေးကို အမေရိကန်က အဘယ်ကြောင့် ထိခိုက်စေသည်ကို အံ့အားသင့်နေသည်။တရုတ်သည် အမေရိကန်ကို ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်အဖြစ်မှ ဖြုတ်ချ၍ အစားထိုးနိုင်သည်ဟု ယုံကြည်သော အမေရိကန်နိုင်ငံရေးသမားများနှင့်မတူဘဲ တရုတ်တို့သည် ၎င်းတို့၏ကိုယ်ပိုင် စွမ်းရည်များကို တော်သင့်ရုံသာ အကဲဖြတ်လေ့ရှိသည်။ ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုနှင့် အမေရိကန်တို့ ကြားတွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ကမ္ဘာ့ အာဏာလုပွဲကို သတိထားစရာပုံပြင်အဖြစ် ရှုမြင်ကြသည်။ ဆိုဗီယက်သည် အရင်းအနှီးပေါင်းများစွာကို အဆိုပါပြိုင်ဆိုင်မှုထဲသို့ ပုံအောခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် နိုင်ငံသည် ပင်ပန်းနွမ်းလျကာ ကြီးစွာသော အကြပ် အတည်းများက ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စု ပြိုကွဲရေးဆီအထိ ရောက်စေခဲ့သည်။ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စု၏ အမှားမျိုးကို ထပ်တလဲလဲမလုပ်ရန် တရုတ်က ဆုံးဖြတ်ထားသည်။ လူမှုစီးပွား ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးသည် ၎င်း၏ထိပ်တန်းဦးစားပေးဖြစ်သည်။ နိုင်ငံခြားရေးရာမူဝါဒသည် ဤဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှုကို မြှင့်တင်ရန်အတွက် ကိရိယာတစ်ခုဟု ယူဆသော်လည်း အဆုံးသတ်မဟုတ်ပေ။ ယခင် ကိုလိုနီနိုင်ငံများနှင့် ကိုလိုနီတစ်ပိုင်းနိုင်ငံများ၏ အရေးပါမှုကို တိုးမြှင့်ခြင်းဖြင့် ယခင် ကိုလိုနီ အာဏာရှင် ဟောင်းများ အထူးသဖြင့် အမေရိကန်၏သြဇာကို မလွဲမသွေကျဆင်းစေမည်ဟု တရုတ်က ယုံကြည်သည်။တစ်နည်းဆိုရသော် ရုရှားကဲ့သို့ပင် တရုတ်သည် အမေရိကန်၏ ကြီးစိုးမှုကို ရုပ်သိမ်းရန် ကြိုးပမ်း သော်လည်း ၎င်း၏နေရာကို အစားထိုးရယူရန် ဆန္ဒမရှိပေ။ တရုတ်၏အယူအဆသည် နိုင်ငံပေါင်းစုံဝါဒဖြင့် သွင်ပြင်လက္ခဏာရှိသော “အမေရိကန်ခေတ်လွန်” စုပေါင်းအင်အားနှင့် ကမ္ဘာကို မျှော်မှန်းထားသည်။ ၎င်းတို့၏စုပေါင်းအင်အားကြောင့် သြဇာလွှမ်းမိုးမှုကြီးမားမည် ဖြစ်သော်လည်း အခြားသူတစ်ဦး၏ ပြည်တွင်းရေးကို ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်း သို့မဟုတ် မည်သည့်အရာကိုလုပ်ဆောင်ရန် ညွှန်ကြားခြင်း စသည်တို့ ရှိမည်မဟုတ်ပေ။ အဆိုပါစိတ်ကူးကို “ကံကြမ္မာတူလူ့အသိုက်အဝန်း” ဟု အမည်ပေးထားသည်။၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် တရုတ်ခေါင်းဆောင် Xi Jinping က ကမ္ဘာကြီးအား ကြီးစိုးလိုသူများက ဤသမိုင်းဝင် အရွေ့ကို တွန်းလှန်နေသည့်တိုင် ဤကံကြမ္မာတူလူ့အသိုက်အဝန်းသည် ပုံပေါ်နေပြီး ဖြစ်သည်ဟု ပြောကြား ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ရုရှား၊ ဘရာဇီးလ်နှင့် အိန္ဒိယ အပါအဝင် ကမ္ဘာ့ တောင်ပိုင်း၏ အဓိကနိုင်ငံကြီး များကြား ဆက်ဆံရေးသည် နိုင်ငံများကို ခေါင်းဆောင် - နောက်လိုက် အဖြစ် ခွဲခြားထားသော အစဉ်အလာ ရှိသည့် စစ်ရေး-နိုင်ငံရေး မဟာမိတ်များနှင့်မတူဘဲ တရုတ်၏ အကျိုးစီးပွားနှင့် နီးကပ်စွာ လိုက်လျောညီထွေ ဖြစ်နေသည်။ အကျိုးဆက်အနေဖြင့် ပေကျင်း၏ ရှုထောင့်မှကြည့်လျှင် ရုရှားနိုင်ငံနှင့် တရုတ်နိုင်ငံအကြား လက်ရှိမဟာဗျူဟာမြောက် မိတ်ဖက် ဆက်ဆံရေးသည် ပိုမိုနက်ရှိုင်းသောဆက်ဆံရေးဆီသို့ ခြေလှမ်းလှမ်း လာရုံမျှသာမက ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု၏ ပန်းတိုင်ဖြစ်နေသည်။ဤပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုသည် နှစ်ဘက်စလုံးအတွက် ဧကန်မုချ အကျိုးရှိစေသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ရုရှား၏ လူဦးရေသန်း ၁၄၀ ရှိသော စျေးကွက်သို့ ယင်း၏ကုန်ပစ္စည်းများ ရောင်းချနိုင်ပြီး ရေနံ၊ သဘာဝ ဓာတ်ငွေ့နှင့် ကျောက်မီးသွေးကဲ့သို့သော ရုရှား၏မဟာဗျူဟာမြောက် အရင်းအမြစ်များကိုလည်း တရုတ်က ရရှိစေပါသည်။ ထို့အပြင် အရှေ့နှင့်အနောက်ကြား ရုရှား၏ ပေါင်းကူးတံတားတစ်ခုအဖြစ် ဆောင်ရွက်ပေး သကဲ့သို့ ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီ၊ BRICS နှင့် SCO တို့၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ရုရှားနိုင်ငံနှင့် ၎င်း၏နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒဆိုင်ရာ ဆောင်ရွက်မှု များကို ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ပေးလျက်ရှိသည်။တရုတ်နိုင်ငံသည် အဆိုပါအားသာချက်များအားလုံးကို ခံစားနေပြီး ရုရှားသည် ၎င်း၏ မဟာဗျူဟာမြောက် လုပ်ပိုင်ခွင့်နှင့် လွတ်လပ်သော နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒတို့ကို ထိန်းသိမ်းထားသည်။ ဤအချက်သည် တရုတ် နိုင်ငံအား ရုရှားနှင့် နိုင်ငံရေးအရ ကတိကဝတ်များကို ရှောင်ရှားနိုင်စေခဲ့သည်။ ၂၀၂၂-၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် ရုရှားနှင့်မတူဘဲ တရုတ်သည် အမေရိကန်၊ ယူကရိန်းနှင့် အနောက်နိုင်ငံများနှင့် သံတမန်ဆက်ဆံရေးကို အောင်မြင်စွာ ထိန်းသိမ်းနိုင်ခဲ့သည်။ ရုရှားနှင့် ပိုမိုနီးကပ်သော မဟာမိတ်ဆက်ဆံရေးရှိပါက ထိုကဲ့သို့ ဆောင်ရွက်ရန် မဖြစ်နိုင်ကြောင်း ပေကျင်းက ခံယူသည်။ နောက်ဆုံးအနေဖြင့် ဥရောပနှင့် အမေရိကန် ဈေးကွက်များသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးအတွက် ပိုမိုအရေးကြီးပြီး မည်သည့်အခြေအနေမျိုးတွင်မှ ၎င်းကိ အထိခိုက်ခံမည် မဟုတ်ပေ။ထို့အပြင် ရုရှားသည် ကမ္ဘာ့အင်အားကြီးနိုင်ငံတစ်ခုအနေဖြင့် ရှုပ်ထွေးသော ကမ္ဘာ့စိန်ခေါ်မှုများစွာကို ဖြေရှင်းရာတွင် ကြီးမားသောအတွေ့အကြုံနှင့် မဟာဗျူဟာမြောက် နျူကလီးယား လက်နက်များ သိုလှောင် ထားရှိမှုတို့နှင့်အတူ လက်အောက်ခံနိုင်ငံအဖြစ် ဘယ်သောအခါမှ လက်ခံမည်မဟုတ်ကြောင်း တရုတ်က နားလည်သည်။ထို့ကြောင့် ယုတ္တိရှိသော ကောက်ချက်အနေဖြင့် Marco Rubio ၏ ပြောကြားချက်များနှင့် လုံးဝ ဆန့်ကျင် နေလိမ့်မည်ဖြစ်သည်။ ပထမအချက်မှာ တရုတ်သည် ရုရှားနှင့် အလွန်နီးကပ်လိုခြင်း မရှိဘဲ ချစ်ကြည် ရင်းနှီးသည့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ဆက်ဆံရေးကို ထိန်းသိမ်းပြီး ခပ်လှမ်းလှမ်းမှ နေရန်သာ ဆန္ဒရှိသည်။ ဒုတိယအချက်မှာ ရုရှားနှင့် တရုတ်ကြား မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးသည် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးတွင် မတည်မငြိမ် ဖြစ်စေသော အချက်မဟုတ်ပေ။ ဆန့်ကျင်ဘက်အနေဖြင့် အချုပ်အခြာ အာဏာကို လေးစားပြီး အပြန်အလှန် သာတူညီမျှလက်တွဲလုပ်ဆောင်ရန် အင်အားကြီးနိုင်ငံများက ကြိုးပမ်းနေသည့် ကမ္ဘာ့အစီအစဉ်သစ်၏ အခြေခံအုတ်မြစ်များထဲမှ တစ်ခုကို ကိုယ်စားပြုသည်။စိတ်ဝင်စားစရာမှာ အမေရိကန်အနေဖြင့် “ကမ္ဘာ့ပုလိပ်” (အခြားသောအချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံ များတွင် ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ရန် ကြိုးပမ်းသည့် သို့မဟုတ် တောင်းဆိုသည့် အင်အားကြီးနိုင်ငံ) နှင့် လူသားမျိုးနွယ်၏ တရားသူကြီး ဖြစ်လိုသော ၎င်းတို့၏ရည်မှန်းချက်များကို စွန့်လွှတ်ကာ နိုင်ငံများကို “လူဆိုးနှင့် လူကောင်း” ဟူ၍ အမျိုးအစားခွဲခြားနေခြင်းကို ရပ်တန့်လိုက်လျှင် ဤတူညီသောပုံစံသည် အမေရိကန် တို့ထံ သက်ရောက်နိုင်ကောင်းပေသည်။ ထို့နောက် အမေရိကန်အနေဖြင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်း ရောင်စုံ တော်လှန်ရေးများ  ဖန်တီးခြင်း သို့မဟုတ် စိတ်ကူးယဉ် ရုရှား-တရုတ် မဟာမိတ်ဖွဲ့ခြင်းကို တန်ပြန်ခြင်း တို့ထက် ၎င်းတို့၏ လူနေမှုအဆင့်အတန်း မြင့်မားရေးအတွက်  စိုးရိမ်နေကြသည့် (မကြာသေးမီက သိသာ ထင်ရှားစွာ ကျဆင်းသွားခဲ့သောကြောင့်) အမေရိကန်နိုင်ငံသားများ၏ အကျိုးစီးပွားကိုသာ ဦးစားပေး ဆောင်ရွက်သင့်ပေသည်။

Source: https://www.rt.com/news/613825-china-russia-junior-partner/

(RT website တွင် ဖော်ပြထားသည့် ဆောင်းပါးရှင် Ivan Zuenko ၏ “Is Russia at risk of becoming a ‘satellite’ of China?” ဆောင်းပါးကို ဦးရဲကျော်တေဇ၊ ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူး၊ နစက-၂ က ဆီလျော်အောင် ပြန်ဆိုထားပါသည်။)

လွန်ခဲ့သောရက်သတ္တပတ်များက ပဲရစ်မြို့တွင် ကျင်းပခဲ့သည့် Artificial Intelligence (AI) Action Summit သည် AI နှင့်စပ်လျဉ်း၍ ကမ္ဘာ့အင်အားကြီးနိုင်ငံများအကြားတွင် စိတ်ဝမ်းကွဲမှု ကြီးထွားလာခြင်းကို မီးမောင်းထိုးပြခဲ့သည်။ အမေရိကန်နှင့် တရုတ်နှစ်နိုင်ငံလုံးသည် လျင်မြန်သောတိုးတက်မှုနှင့် ဆန်းသစ်တီထွင်မှုတို့ကို နှစ်သက်ကြသည်။ သို့သော် တရုတ်နိုင်ငံသည် အစိုးရ ကျောထောက်နောက်ခံပြု AI စမ်းသပ်မှုများကို အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ချဲ့ထွင်နေချိန်တွင် အမေရိကန် အနေဖြင့် ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍကို ပွဲထုတ်ရန် ကြိုးပမ်းနေသည်။ ဥရောပသည် ဘေးကင်းရေးနှင့် လုံခြုံရေးအတွက် ပိုမိုသတိထားရမည့်လမ်းကြောင်းကိုရှာဖွေနေသည်။ အိန္ဒိယသည် အန္တရာယ် များကို သတိပြုမိသော်လည်း အလယ်အလတ်လမ်းစဉ်ကို ကိုင်စွဲလျက် AI ၏ အကျိုးကျေးဇူးများကို အားလုံးရရှိစေရန် “ကမ္ဘာ့စုပေါင်းကြိုးပမ်းအားထုတ်မှု” ကို ထောက်ခံအားပေးလျက်ရှိသည်။

ဤကွဲပြားသောချဉ်းကပ်မှုများသည် ကြီးထွားလာသော ဘက်စုံကမ္ဘာကြီးရှိ အင်အားကြီး နိုင်ငံများအကြား ပြိုင်ဆိုင်မှုဖြင့်ပုံဖော်ထားပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့်လုံခြုံရေးအတွက် အရေးပါသော သက်ရောက်မှုရှိမည်ဖြစ်သည်။ အဓိကစဉ်းစားရန်အချက်မှာ AI စီမံခန့်ခွဲရေးနှင့်ပတ်သက်၍ ကွဲပြားသောအမြင်များသည် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု အပြန်အလှန်ဝိရောဓိဖြစ်နေသလော သို့မဟုတ် နိုင်ငံတကာလုံခြုံရေးကို အာမခံပြီး အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားများကို တိုးတက်အောင် ဟန်ချက်ညီညီ ဆောင်ရွက်နိုင်မည်လောဟူသည့် မေးခွန်းဖြစ်သည်။

အင်အားကြီးနိုင်ငံများအား ချဉ်းကပ်လေ့လာမှု

ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင် မီးမောင်းထိုးပြထားသည့်ချဉ်းကပ်မှုတစ်ခုမှာ အင်အားကြီးတို့၏ ပြိုင်ဆိုင်မှုရှုထောင့်ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ရုရှားသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင်က AI ၏ အရေးပါမှုကို ဤသို့ အလေးပေးပြောကြားခဲ့သည်-  “Artificial Intelligence သည် ရုရှားနိုင်ငံအတွက်သာမက လူသားအားလုံးအတွက်ပါ အနာဂတ်ဖြစ်သည် xxxxx ဤ (AI) နယ်ပယ်တွင် ခေါင်းဆောင်ဖြစ်လာသူသည် လောကကို အုပ်စိုးသူ ဖြစ်လာလိမ့်မည် xxxxx” ရှစ်နှစ်ကြာပြီးနောက်တွင် AI ထိပ်တန်းနိုင်ငံများ၏ မဟာဗျူဟာမြောက် အရေးပါမှုမှာ အဆမတန်ကြီးထွားလာခဲ့သည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် ၂၁ ရာစု AI လက်နက်ပြိုင်ပွဲကို မိမိတို့ မြင်တွေ့ နေရသည်။             

အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် မကြာသေးမီက တာဝန်ယူခဲ့ကြသည့်အစိုးရများသည် AI ကို စိတ်အားထက်သန်စွာအသုံးပြုရေးကို စဉ်ဆက်မပြတ်ထိန်းသိမ်းထားသည်။ ထိပ်သီးအစည်းအဝေး တွင် အမေရိကန် ဒုတိယသမ္မတ J.D. Vance က ဥရောပ၏ တင်းကြပ်သောစည်းမျဉ်းများကို ဝေဖန်ခဲ့ပြီး အလွန်အကျွံကြီးကြပ်မှုသည် ဆန်းသစ်တီထွင်မှုကို အဟန့်အတားဖြစ်နိုင်ကြောင်း သတိပေးခဲ့သည်။ ၎င်းသည် AI တွင် လျင်မြန်ပြီး အထိန်းအကွပ်မဲ့ တိုးတက်မှုအတွက် အမေရိကန်၏ ကတိကဝတ်ကို ထင်ဟပ်စေသည့် “all gas, no brakes” ဟူသည့် အစိုးရသစ်၏ အလုံးစုံဗျူဟာ သစ်ကို ယခင်က ဖော်ပြခဲ့ဖူးသည်။             

မကြာသေးမီက Trump အစိုးရအဖွဲ့၏ အမိန့်သည် ဆန်းသစ်တီထွင်မှုကို အဟန့်အတား ဖြစ်စေသည်ဟုယူဆသော ယခင်မူဝါဒများကို ရုပ်သိမ်းလိုက်ပြီး စီးပွားရေးယှဉ်ပြိုင်နိုင်စွမ်းနှင့် အမျိုးသားလုံခြုံရေးကို အဓိကထားကာ အမေရိကန် AI ခေါင်းဆောင်မှုကို ဆက်လက်ထိန်းထားရန် ရက်ပေါင်း ၁၈၀ အတွင်း လုပ်ဆောင်ချက်အစီအစဉ်ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ထို့အပြင် အမေရိကန်သည် OpenAI ၊ SoftBank နှင့် Oracle တို့ပါဝင်သော ဖက်စပ်လုပ်ငန်းဖြစ်သည့် "Stargate" ပရောဂျက်တွင် AI အခြေခံအဆောက်အအုံအတွက် ဒေါ်လာ ၅၀၀ ဘီလီယံအထိ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရန် ရည်မှန်းထားသည်။ AI စွမ်းရည်ကိုမြှင့်တင်ရန်နှင့် အဆိုပါနယ်ပယ်တွင် အမေရိကန်ခေါင်းဆောင်မှုကို လုံခြုံစေရန် နိုင်ငံတစ်ဝှမ်း ဒေတာစင်တာများဆောက်လုပ်ရန် ကနဦးစီစဉ်ထားပြီး တက္ကဆက်တွင် စတင် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။             

အမေရိကန်သည် AI ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု၏ အချို့သောကဏ္ဍများကို ကန့်သတ်ချက်များအား ဖြေလျှော့ရန် မကြာသေးမီက ကြိုးပမ်းခဲ့သည့်အပြင် AI ကဏ္ဍ၌ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုနှင့် ကမ္ဘာ့ဇာတ်ခုံတွင် ဝင်ရောက်ပြိုင်ဆိုင်မှုပြုရမည်ဟူသည့် မူဝါဒအပေါ်၌ တသမတ်တည်းရပ်တည်လျက်ရှိနေပါသည်။ အဆိုပါရပ်တည်ချက်အတွက် အစောပိုင်းလှုပ်ရှားမှုများထဲမှ တစ်ခုမှာ တရုတ်နည်းပညာအပေါ် မှီခိုအားထားမှုကို လျှော့ချကာ ပြည်တွင်းတစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းထုတ်လုပ်မှုကို အားကောင်းလာ စေရန် ကြီးမားသောရန်ပုံငွေ ခွဲဝေပေးသည့် 2022 CHIPS and Science ဥပဒေဖြစ်သည်။ ယင်းဥပဒေတွင် AI ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက်မရှိမဖြစ်လိုအပ်သည့် အဆင့်မြင့်တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူး ပစ္စည်းများအတွက် အမေရိကန်ထောက်ပံ့ရေးကွင်းဆက်ကို လုံခြုံစေရန်ရည်ရွယ်သည့် ဖီးနစ်နှင့် အရီဇိုးနားတို့တွင် ထိုင်ဝမ်တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းထုတ်လုပ်ရေးကုမ္ပဏီ တည်ထောင်ရာတွင် ဒေါ်လာ ၁၂ ဘီလီယံ ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုပါဝင်သည်။ လက်ရှိတွင် ထိုင်ဝမ်သည် ကမ္ဘာ့အဆန်းပြားဆုံးချစ်ပ်များ၏ ၉၀% ကျော်ကို ထုတ်လုပ်နေပြီး အထူးသဖြင့် ၂၀၂၇ ခုနှစ်တွင် ထိုင်ဝမ်ကိုကျူးကျော်မည်ဟု တရုတ်၏ခြိမ်းခြောက်မှုများကြောင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ AI နှင့် ကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာလုပ်ငန်းများ အတွက် စိုးရိမ်ဖွယ်ဖြစ်နေသည်။             

Biden အစိုးရသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ AI တိုးတက်မှုကို ဟန့်တားရန်အတွက် တင်းကြပ်သော ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှုများကို အကြိမ်ကြိမ် လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ AI ချစ်ပ်များ၊ cloud ဝန်ဆောင်မှုများနှင့် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းထုတ်လုပ်သည့်ပစ္စည်းများအပါအဝင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ အဆင့်မြင့်နည်းပညာ များအသုံးပြုခွင့်ကိုကန့်သတ်ရန် အမေရိကန်ကုန်သွယ်ရေးဌာန၏ စက်မှုနှင့်လုံခြုံရေးဗျူရိုမှ ကျယ်ကျယ် ပြန့်ပြန့် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ အဆိုပါအစီအမံများသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ စစ်ရေးနှင့် ထောက်လှမ်းရေး စွမ်းရည်ကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်သည့် အရေးကြီးသော AI နည်းပညာများ လွှဲပြောင်းခြင်းကို တားဆီး ခြင်းဖြင့် အမေရိကန်၏အမျိုးသားလုံခြုံရေးကို ကာကွယ်ရန် ဒီဇိုင်းရေးဆွဲထားခြင်းဖြစ်သည်။             

သို့သော် အဆိုပါကန့်သတ်ချက်များရှိနေသော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံ၏ AI ကဏ္ဍသည် ခံနိုင်ရည်ရှိမှုနှင့် ဆန်းသစ်တီထွင်မှုများကို ပြသနိုင်ခဲ့ကြောင်း သတိပြုသင့်ပေသည်။ တရုတ်၏ AI လုပ်ငန်းသစ်တစ်ခုဖြစ်သော DeepSeek သည် အဆင့်မြင့် AI မော်ဒယ်ကို တီထွင်ဖန်တီး၍ သိသာစွာ နည်းပါးသောကုန်ကျစရိတ်ဖြင့် လည်ပတ်ကာ အမေရိကန်နှင့်မိတ်ဖက်များကို တုန်လှုပ် ချောက်ချားစေခဲ့သည်။ ကာကွယ်ရေး၊ ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေးနှင့် စီးပွားရေးယှဉ်ပြိုင်နိုင်စွမ်း အပါအဝင် အရေးကြီးသောကဏ္ဍများတွင် နည်းပညာသာလွန်မှုကိုထိန်းသိမ်းရန် အမေရိကန်၏ဆောင်ရွက် ချက်များကို ကျော်လွန်နိုင်ချေရှိသည့် တရုတ်နိုင်ငံ၏အရှိန်အဟုန်မြှင့် AI စွမ်းရည်များကို အသားပေး ခဲ့ခြင်းကြောင့်အဆိုပါအောင်မြင်မှုသည် အမေရိကန်၏အမျိုးသားလုံခြုံရေးအတွက် စိုးရိမ်စရာ ဖြစ်စေခဲ့သည်။             

နောက်ဆုံးတွင် အမေရိကန်နှင့် ယူကေတို့သည် AI စီမံအုပ်ချုပ်မှုဆိုင်ရာတွင် လက်ရှောင်ရန် အချင်းချင်းညှိခဲ့ကြပြီး ထိပ်သီးအစည်းအဝေး၏ နောက်ဆုံးကြေညာချက်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးရန် ငြင်းဆိုခဲ့သည်။ စျေးကွက်က လိုလားနေသည်မှာ ရှင်းနေသော်လည်း အမေရိကန်သည် AI မူဝါဒ များကို အခြေအတင် ဆွေးနွေးနေဆဲဖြစ်ပြီး အမေရိကန်၏အကျိုးစီးပွားကို ကာကွယ်ပေးမည့် ဥပဒေများနှင့် အဖွဲ့အစည်းများကို ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ရန်အတွက် လွှတ်တော်တွင် ခိုင်မာသော အခြေအတင် ဆွေးနွေးမှုများမှတစ်ဆင့် ပုံဖော်သင့်ပေသည်။ 

ဥရောပ၏ သတိထားချဉ်းကပ်မှု             

ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင် ပြင်သစ်သမ္မတ Emmanuel Macron က “နည်းပညာဆိုင်ရာ ကြိုးနီစနစ်ကို ဖြတ်တောက်ရန်” ကတိပြုခဲ့သော်လည်း ဥရောပမှ ချဉ်းကပ်မှုအလုံးစုံသည် သတိထား နေဆဲဖြစ်သည်။ နည်းပညာကဏ္ဍကို ပစ်မှတ်ထားသည့် ထိန်းချုပ်မှုများပြီးနောက် ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လတွင် အတည်ပြုပြဋ္ဌာန်းခဲ့သော ဥရောပသမဂ္ဂ၏ Artificial Intelligence ဥပဒေသည် AI အတွက် ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး ပြည့်စုံသောဥပဒေမူဘောင်ကို ကိုယ်စားပြုပါသည်။ ၎င်းတွင် AI application များအား အန္တရာယ်အမျိုးအစားခွဲခြားမှုကို- “လက်မခံနိုင်သော၊ မြင့်မားသော၊ အကန့်အသတ်နှင့် အနည်းဆုံး” စသဖြင့် အဆင့်သတ်မှတ်ခွဲခြားထားသည်။ အန္တရာယ်မြင့်မားသော application များ ပေါ်တွင် တင်းကြပ်သောစည်းမျဉ်းများချမှတ်ထားပြီး စီးပွားဖြစ်အဆင့်မြင့်လက်နက်များ တီထွင် ထုတ်လုပ်နိုင်မှုများအတွက် သက်ရောက်မှုရှိသောအန္တရာယ်များအပါအဝင် လက်မခံနိုင်ဟု ယူဆရမှု များအားလုံးကို လုံးဝပိတ်ပင်ထားသည်။ AI စနစ်များသည် အခြေခံအခွင့်အရေးများနှင့် ဘေးကင်းရေး စံနှုန်းများကို လိုက်နာကြောင်းသေချာစေရန် ဒေတာအရည်အသွေးစံနှုန်းများ၊ ပွင့်လင်းမြင်သာမှု၊ လူကိုယ်တိုင်ကြီးကြပ်မှုနှင့် တာဝန်ခံမှုဆိုင်ရာအစီအမံများ အပါအဝင် တင်းကြပ်သောပြဋ္ဌာန်းချက် အချို့ကို ဥပဒေတွင် ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။             

EU သည် AI စနစ်များတွင် ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေးကို အားကောင်းစေရန် ဆိုက်ဘာဥပဒေ အပြင် ပွင့်လင်းမြင်သာမှု၊ အကြောင်းအရာပိုင်းဖြတ်မှုနှင့် ဒစ်ဂျစ်တယ်ပလက်ဖောင်းများတွင် တရား မျှတသောယှဉ်ပြိုင်မှုတို့ကို မြှင့်တင်ရန် ဒစ်ဂျစ်တယ်ဝန်ဆောင်မှုများဥပဒေနှင့် ဒစ်ဂျစ်တယ် စျေးကွက်များဥပဒေတို့အပါအဝင် AI နှင့် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော နည်းပညာကဏ္ဍအတွက် သက်ရောက်မှု ရှိသော အခြားသောအဓိကကျသည့် စည်းမျဉ်းများကိုလည်း ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။             

ဤသတိထားရမည့်ချဉ်းကပ်မှုကို နိုင်ငံအများအပြားက သဘောတူမျှခဲ့ကြပြီး ၇၉ ကြိမ် မြောက် ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံတွင်ကျင်းပသည့် ၂၀၂၄ ခုနှစ် ကုလသမဂ္ဂအနာဂတ်ဆိုင်ရာ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင် ပဓာနကျသောအချက်ဖြစ်ခဲ့သည်။ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးအတွင်း ကမ္ဘာ့ ခေါင်းဆောင်များသည် AI ဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းနှင့်စပ်လျဉ်းသည့် ပထမဆုံးကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက်ဖြစ်သည့် Global Digital Compact ပါ၀င်သည့် အနာဂတ်အတွက် သဘော တူညီချက်ကို အတည်ပြုခဲ့သည်။ သဘောတူညီချက်သည် AI ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနှင့် အသုံးချမှုတွင် တာဝန်ခံမှုရှိစေမည့် မူဘောင်များအတွက် လှုံ့ဆော်ပေးသည့် "AI အသုံးပြုမှုဆိုင်ရာကျင့်ဝတ်" ကို အလေးပေး ဖော်ပြထားသည်။ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးအတွင်း မီးမောင်းထိုးပြထားသည့် စိုးရိမ် ပူပန်မှုများမှာ လူမှုမငြိမ်မသက်မှုများကို ပိုမိုဆိုးရွားလာစေနိုင်သည့် AI ၏ အလားအလာများကို ဖော်ပြထားပြီး အဆိုပါအချက်များတွင် လူ့အခွင့်အရေးကို ချိုးဖောက်ကာ လုပ်သားစျေးကွက်ကို ထိခိုက်စေခြင်း၊ ကမ္ဘာတဝှမ်းရှိ အကြမ်းဖက်ပဋိပက္ခများနှင့် ဆက်နွှယ်နေသည့် ပြဿနာအားလုံး စသည်တို့ ပါဝင်သည်။             

ပဲရစ်တွင် အိန္ဒိယဝန်ကြီးချုပ် Narendra Modi က AI သည် ၎င်း၏ ရည်ရွယ်ချက်များ အထူးသဖြင့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများအတွက် စီးပွားရေးအခွင့်အလမ်းများကိုဖွင့်လှစ်ရန် ဆောင်ရွက်ပေး နိုင်ကြောင်း သေချာစေရန် အုပ်ချုပ်မှုမူဘောင်များ လိုအပ်ကြောင်း အလေးပေးပြောကြားခဲ့သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ချဉ်းကပ်မှုပုံစံသည် ဆန်းသစ်တီထွင်မှုနှင့်ကြီးကြပ်မှုကို မျှတစေပြီး ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု၊ စိုက်ပျိုးရေး၊ ပညာရေးနှင့် ဒစ်ဂျစ်တယ်အုပ်ချုပ်ရေးတို့တွင် အားလုံးပါဝင်နိုင်သော တိုးတက်မှုအတွက် AI ကို မောင်းနှင်အားတစ်ခုအဖြစ် အသုံးပြုရန်ဖြစ်သည်။ အလားတူ အာဖရိက သမဂ္ဂသည် စွန့်စားမှုများကို လျော့နည်းစေပြီး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတို့အတွက် AI ကို အသုံးချရန် အာဖရိကတိုက်လုံးဆိုင်ရာ AI မဟာဗျူဟာ (Continental Artificial Intelligence Strategy) ကို ကျင့်သုံးရေး ထောက်ခံအားပေးခဲ့သည်။

ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် လုံခြုံရေးကို ပုံဖော်ခြင်း            

 ဂရိသမိုင်းပညာရှင် Thucydides က “အားကြီးသူများသည် ၎င်းတို့ ထိုးနှက်နိုင်စွမ်းရှိသမျှ ထိုးနှက်ကြပြီး အားနည်းသူများမှာ ခံစားရန်ရှိသမျှ ခံစားကြရသည်” (တူဖြစ်လျှင်နှံ၊ ပေဖြစ်လျှင်ခံ) ဟု ဆိုခဲ့လေသည်။ ယခင်က နည်းပညာဆိုင်ရာ တော်လှန်ရေးများကဲ့သို့ပင် AI ပြိုင်ပွဲသည် အရင်းအမြစ်များနှင့် ဗျူဟာမြောက်ကြီးစိုးလိုစိတ်ရှိသူတို့က ပုံဖော်ကြမည်ဖြစ်သည်။ သို့သော် နိုင်ငံတကာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုမရှိပါက AI သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာလုံခြုံရေးကို ခြိမ်းခြောက် နိုင်သည့် အင်အားစုတစ်ရပ် ဖြစ်လာနိုင်သည်။             

အန္တရာယ်ရှိနည်းပညာများကို အရှိန်အဟုန်ဖြင့် အရှိန်မြှင့်တင်ခြင်းသည် နျူကလီးယား မတည်ငြိမ်မှု သို့မဟုတ် နိုင်ငံဖြတ်ကျော်အကြမ်းဖက်မှုတို့ကဲ့သို့ပင် ကမ္ဘာ့လုံခြုံရေးစိန်ခေါ်မှုတစ်ခု မျှသာ မကပေ။ ၎င်းသည် မကြုံစဖူးသော အရှိန်အဟုန်ဖြင့် အခြားခြိမ်းခြောက်မှုအားလုံးကို ပိုမို ဆိုးရွားအောင် လုပ်နိုင်စွမ်းရှိသော လောင်စာတစ်ခုပင်ဖြစ်သည်။ ဤအခင်းအကျင်းတွင် AI သည် ယင်း၏ဆိုးကျိုးဆက်များကို ကမ္ဘာကြီးက ထိန်းချုပ်ဖြေရှင်းကိုင်တွယ်နိုင်စွမ်းထက်ကျော်လွန်၍ ပိုမို လျင်မြန်စွာပြောင်းလဲတိုးတက်နေသည့် အဆင့်အမြင့်ဆုံး အင်အားဆပွားစွမ်းအင်တစ်မျိုးဖြစ်လာသည်။             

ပါရီထိပ်သီးအစည်းအဝေးက ကမ္ဘာ့ချဉ်းကပ်မှုများအကြား သိသာစွာကွဲလွဲမှုများ (အမေရိကန်နှင့် တရုတ်တို့က ဦးဆောင်ထားသည့် AI လွှမ်းမိုးမှုအတွက် အထိန်းအကွပ်မဲ့ ပြိုင်ဆိုင်မှုနှင့် ဥရောပကဦးဆောင်ပြီး ကုလသမဂ္ဂကဲ့သို့သော အဖွဲ့အစည်းပေါင်းစုံမှ ကျောထောက် နောက်ခံပြုထားသည့် သတိထား၍ နည်းလမ်းတကျသွားလိုသည့်လမ်းကြောင်း) ကို အလေးပေး ဖော်ပြခဲ့သည်။             

သမိုင်းအစဉ်အလာရှိခဲ့သည့်အတိုင်း အဆိုပါချဉ်းကပ်မှုများသည် အပြန်အလှန်ဖယ်ထုတ် နေကြမည်တော့မဟုတ်ပါ။ စစ်အေးတိုက်ပွဲကို နျူကလီးယားလက်နက်တပ်ဆင်မှုပြိုင်ပွဲဟု သတ်မှတ် ခဲ့သကဲ့သို့ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် လက်နက်ထိန်းချုပ်ရေးစာချုပ်များနှင့် အဟန့်အတားနည်းဗျူဟာ များကို တပြိုင်နက်တည်း ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် AI ခေတ်တွင်လည်း ချဉ်းကပ်မှုနှစ်မျိုး လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။ ဦးဆောင်နိုင်ငံများသည် မဟာဗျူဟာမြောက်အားသာချက်များ ရရှိရန်အတွက် AI ကို မလွဲမသွေတွန်းအားပေးရန် ကြိုးပမ်းနေကြသော်လည်း တပြိုင်နက်တည်းမှာပင် ကပ်ဘေး ဆိုးကျိုးများကိုကာကွယ်ရန် ခိုင်မာသောအုပ်ချုပ်မှုမူဘောင်များ အရေးတကြီးလိုအပ်ပါသည်။ အမေရိကန်နှင့် ဆိုဗီယက်ယူနီယံတို့အကြား နျူကလီးယားမပြန့်ပွားရေးသဘောတူစာချုပ်များနှင့် မဟာဗျူဟာမြောက် တည်ငြိမ်ရေးဆွေးနွေးပွဲများဖြင့် အဏုမြူခေတ်၏ အဆိုးရွားဆုံးလွန်ကဲမှုများကို ထိန်းချုပ်ရန်ကြိုးပမ်းခဲ့သလိုပင် AI အုပ်ချုပ်မှုမူဘောင်သည် မဟာဗျူဟာအကျိုးစီးပွားများကို ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာတည်ငြိမ်မှုနှင့် ချိန်ခွင်လျှာညှိရန် ကြိုးပမ်းရမည်ဖြစ်ပေသည်။             

အမေရိကန်သည် AI ကဏ္ဍတွင် ပြိုင်ဘက်ကင်းသော ဆန်းသစ်တီထွင်မှုနှင့် စက်မှုစွမ်းအား တို့ဖြင့် ဦးဆောင်သင့်သည်။ သို့သော် ကောင်းမွန်သောမူဝါဒများဖြင့် အမေရိကန်၏ အကျိုးစီးပွားကို ခြိမ်းခြောက်ခြင်းမပြုနိုင်ကြောင်း သေချာစေရန် အကာအကွယ်ပေးသင့်သည်။ ပရပ်ရှားစစ်ရေးသုတေသီ Clausewitz က “စစ်ပွဲ၏သွင်ပြင်လက္ခဏာသည် ပြောင်းလဲတတ်သော်လည်း ၎င်း၏သဘော သဘာဝမှာ ပုံသေရှိနေသည်” ဟု ဆိုခဲ့လေသည်။ AI နှင့်ပတ်သက်၍ များစွာမသိရသေးသော်လည်း သေချာသည်မှာ အန္တရာယ်ကောင်များသည် ၎င်းကိုအသုံးချကာ အကြမ်းဖက်မှုများ ဆောင်ရွက်မည် သာပင်။ ထို့အပြင် ပြည့်စုံလုံလောက်သော ကာကွယ်မှုများမရှိပါက  ကြိုတင်မျှော်မှန်းမထားသည့် ခြိမ်းခြောက်မှုများကို ကြုံတွေ့ရမည်ဖြစ်ပေသည်။

(USIP Website တွင် ဖော်ပြထားသည့် စာရေးသူ Andrew Cheatham ၏ “AI at a Geopolitical Crossroads: The Tension Between Acceleration and Regulation” ဆောင်းပါးကို ဆီလျော်အောင် ပြန်ဆိုထားပါသည်။)

ဘာသာပြန်ဆိုသူ-ဦးရဲကျော်တေဇ၊ ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူး၊ နစက-၂

ကုလသမဂ္ဂတွင် မကြာသေးမီက ဖြစ်ပွားခဲ့သောထူးခြားသည့်ဖြစ်ရပ်များသည် ဥရောပနှင့် အမေရိကန်ကြားကွဲလွဲမှုများကို ပိုမိုနက်ရှိုင်းလာစေခဲ့သည်။

သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးစင်မြင့်သို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိလာပြီး အမေရိကန်၏ နိုင်ငံခြားရေး မူဝါဒပြောင်းလဲမှုနှင့်အတူ အမေရိကန်နှင့် ဥရောပမဟာမိတ်အဖွဲ့များအကြား ကွဲလွဲမှုများ ပိုမိုကြီးမား နက်ရှိုင်းလာခဲ့သည်။

လွန်ခဲ့သော သုံးနှစ်အကြာကာလ ရုရှား-ယူကရိန်း ပဋိပက္ခစတင်ခဲ့သည့်အချိန်က ဥရောပအတွက် အမေရိကန်ထက် ပိုမိုအားကောင်းသော မဟာမိတ်မရှိခဲ့ပေ။

သို့သော် ယခုသီတင်းပတ်အတွင်း ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံနှင့် လုံခြုံရေးကောင်စီ အစည်းအဝေးများတွင် အမေရိကန်သည် ၎င်း၏ အနီးကပ်ဆုံးမဟာမိတ်များကို ဆန့်ကျင်ကာ ယူကရိန်း ပဋိပက္ခနှင့် ပတ်သက်သည့် ဆုံးဖြတ်ချက်များကို အတည်ပြုရန်အတွက် ရုရှား၊ ဘယ်လာရုစ်နှင့် မြောက်ကိုရီးယား တို့နှင့် ပူးပေါင်းရပ်တည်ခဲ့သည်။

ရုရှား-ယူကရိန်း ပဋိပက္ခ သုံးနှစ်ပြည့် အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် အထွေထွေညီလာခံအစီအစဉ်တစ်ခုတွင် ကုလသမဂ္ဂပဋိညာဉ်နှင့်အညီ ယူကရိန်း၏နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုကို ပြန်လည်အတည်ပြုရန်နှင့် ရုရှားတပ်များ ဆုတ်ခွာရန် တောင်းဆိုသည့် အဆိုတစ်ရပ်ကို အဖွဲ့ဝင် ၁၉၃ ဦးမှ အတည်ပြုနိုင်ရေး ယူကရိန်းက ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ 

ထိုဆုံးဖြတ်ချက်ကို ဖေဖော်ဝါရီ ၂၄ ရက်နေ့တွင် အတည်ပြုခဲ့သော်လည်း ယခင်နှစ်များကထက် ထောက်ခံမှု နည်းပါးခဲ့သည်။ အဖွဲ့ဝင်များစွာက အမေရိကန်၏ ရပ်တည်ချက်ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် တင်းမာမှုများကို ရှောင်ရှားလိုခဲ့ကြသည်။

ဝါရှင်တန်၏ သံတမန်များသည် အခြားနိုင်ငံများအား ယူကရိန်း၏အဆိုကို ဆန့်ကျင်မဲပေးရန် နှင့်၎င်းတို့၏ “ရှေ့ဆက်လှမ်းမည့် ဆုံးဖြတ်ချက်” ကို ထောက်ခံရန် တိုက်တွန်းခဲ့သည်။ ထိုဆုံးဖြတ်ချက်တွင် စစ်ပွဲနှင့်ပတ်သက်၍ ရုရှားကိုသာ အပြစ်မတင်ဘဲ ရေရှည်တည်တံ့သော ငြိမ်းချမ်းရေးဖြင့် စစ်ပွဲအလျင်အမြန် ပြီးဆုံး နိုင်ရေးဆောင်ရွက်သွားကြရန် တောင်းဆိုထားသည်။

ဝါရှင်တန်သည် ၎င်းတို့၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတိုင်း၏ ဆန္ဒမဲနှင့် တန်းတူညီမျှရှိစေသည့် အထွေထွေညီလာခံတွင်သာမက ပိုမိုဆုံးဖြတ်နိုင်စွမ်းရှိသည့် လုံခြုံရေးကောင်စီတွင်လည်း အသိပေးခဲ့သည်။ လုံခြုံရေးကောင်စီ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်များသည် တရားဝင်အာဏာသက်ရောက်မှုရှိသော်လည်း တစ်ခါတစ်ရံတွင် အတည်ပြုရန်ခက်ခဲပြီး ရုရှား၏ ဗီတိုအာဏာကြောင့် ယူကရိန်းနှင့်ပတ်သက်သည့် ဆုံးဖြတ်ချက်များကို အတည်ပြုနိုင်ခြင်း မရှိခဲ့ပေ။

အမေရိကန်၏ ရပ်တည်ချက်သည် ဥရောပကို အံ့အားသင့်စေခဲ့ပြီး ဥရောပသံတမန်တစ်ဦးက BBC ကို အမေရိကန်သည် ဗိုလ်ကျကာ ဥရောပ၏ လုံခြုံရေးနှင့်ပတ်သက်သည့် ၎င်းတို့၏ သဘောထားကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားခြင်း မရှိခဲ့ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

လုံခြုံရေးကောင်စီတွင် ပါဝင်သော ဆလိုဗေးနီးယားသံအမတ် Samuel Zbogar က BBC ကို ဥရောပသည် ဝါရှင်တန်၏ မြန်ဆန်သောအရွေ့များနှင့် လိုက်လျောညီထွေဖြစ်စေရန် ကြိုးပမ်းနေရကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ဥရောပသမဂ္ဂသည် လာမည့်သီတင်းပတ်တွင် ပြုလုပ်မည့် ကောင်စီအစည်းအဝေးတွင် ပြန်လည် သုံးသပ်မှုအချို့ ပြုလုပ်ရန် လိုအပ်မည်ဖြစ်ကြောင်း ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။

 “ဥရောပသမဂ္ဂခေါင်းဆောင်များသည် အခြားသူများ လုပ်ဆောင်နေသည်များကို တုံ့ပြန်နေရုံမျှဖြင့် မလုံလောက်ဘဲ ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်တွင် အရေးပါသည့် အခန်းကဏ္ဍမှ တက်ကြွစွာပါဝင်နိုင်ရေးအစီအစဉ်တစ်ခုရေးဆွဲရန် လိုအပ်ကြောင်းနှင့် ဥရောပအနေဖြင့် ရှေ့ဆက်လျှောက်လှမ်းရန် တာဝန်ရှိ ပါကြောင်း” ၎င်းက BBC ကို ပြောကြားခဲ့သည်။

နယူးယောက်မြို့ရှိ ကုလသမဂ္ဂဌာနချုပ်၏ ညီလာခံခန်းမတွင် ဥရောပခေါင်းဆောင်များသည် အမေရိကန်၏ နောက်ဆုံးသဘောထားနှင့် လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် ကြိုးပမ်းနေစဉ် တုံ့ပြန်မှုများစွာ ရှိခဲ့သည်။

ကိုးကား- BBC News

ဘာသာပြန်ဆိုသူ- ဦးဝင်းဇော်ထွန်း၊ ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူး၊ နစက-၂

အပြည့်အစုံဆက်လက်ဖတ်ရှုရန်-https://www.bbc.com/news/articles/c5y0de4wpvlo?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR18_UUqp4xuLyl78FVSjSePRFD52PLyD1L9c9P37IJ_RfO0uhTEWpREBQ_aem_vkzsBu5AVLNanQDf2RzMmQ

ဒီမိုကရေစီအရေးကြွေးကြော်၊ လူ့အခွင့်အရေးရှေ့တန်းတင်၊ လစ်ဘရယ်လမ်းကြောင်း ထာဝရလျှောက်လှမ်းနိုင်ရေး ရေသောက်မြစ်များဖြစ်တဲ့ USAID  နဲ့ NED...၊ ထိုအေဂျင်စီနဲ့ ဖောင်ဒေးရှင်းနှစ်ခုကို ဒီမိုကရေစီနဲ့ လစ်ဘရယ်အရေး ဦးဆောင်ခဲ့တဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံက ယနေ့ဒီမိုကရေစီဘက်တော်သားများဖြစ်တဲ့ သမ္မတဒေါ်နယ်ထရမ့်နဲ့ အစိုးရအဖွဲ့ဝင် အီလွန်မတ်စ်တို့ကိုယ်တိုင် USAID နဲ့ NED တို့ရဲ့ဆောင်ရွက်ချက်နဲ့ အဂတိဖြစ်မှုတွေအပေါ် ပိတ်ဆို့ဟန့်တားစိစစ်ခြင်း တွေကို ဘာကြောင့်များ ပြင်းပြင်းထန်ထန်ဆောင်ရွက်နေကြပါသလဲ။

အမှန်တကယ် ထိုကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ USAID နဲ့ NED တို့ဟာ ဒီမိုကရေစီစံနှုန်းတွေ၊ လူ့အခွင့်အရေးတန်ဖိုးတွေ၊ လစ်ဘရယ်တန်ဖိုးတွေနဲ့ မကိုက်ညီပါကြောင်း အကြောင်းအချက်များစွာကို ယနေ့အမေရိကန်ခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံသားတွေကိုယ်တိုင်က သိမြင်နားလည်လက်ခံသွားကြလို့ပဲလား။ ဖြစ်ပေါ်လာသော အတွေးသစ်အမြင်သစ်များနဲ့အတူ...။

စေတနာမမှန် အကြောင်းမကောင်းခြင်းကနေ သင်ခန်းစာယူနိုင်ရန်

မှန်ကန်တဲ့ အပြောင်းအလဲတစ်ခုဆိုတာ လူနည်းစု သိနေရုံနဲ့မပြီး လူအများစုက လက်ခံလာဖို့လည်း လိုပါတယ်။ အမေရိကန်တို့သာ သိနေရုံမဟုတ်၊ EU လို နိုင်ငံတွေ အချို့အချို့သောလူတွေ နားလည်လက်ခံလာဖို့လည်း လိုပါသေးတယ်။

မဟုတ်ရင် ယူကရိန်းလို၊ အီရတ်၊ လစ်ဗျားနိုင်ငံတွေမှာ ဖြစ်ပျက်ခဲ့သလို အကြောင်းကြောင့် အကျိုးဖြစ်ရတဲ့ အကြောင်းအကျိုးဆက် ဆိုးကျိုးသဘောတွေ များစွာရှိလာနိုင်ပါတယ်။ သင်ခန်းစာ ယူစရာတစ်ခုက... ဘယ်လောက်ပဲကောင်းတဲ့ရည်ရွယ်ချက်တွေ၊ မျှော်မှန်းချက်တွေ ချမှတ်ထားသည်ဖြစ်စေ လက်တွေ့လုပ်ဆောင်သူတွေမှာ အတ္တနဲ့ ကိုယ်ကျိုးစီးပွား အလွန်အမင်းရှေးရှု မိတဲ့အခါ မကောင်းစေတနာအရင်းခံ အဖျက်လုပ်ရပ်တွေနဲ့ အကျိုးဆက်မကောင်းခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်လာရကြောင်း လက်ခံနိုင်ဖို့ဖြစ်ပါတယ်။ ပညာဉာဏ်အမြော်အမြင်နည်းပြီး လုပ်နည်းလုပ်ဟန်မမှန်တဲ့ အကြောင်းတရားတွေရဲ့ အကျိုးဆက်က အဆုံးသတ်မကောင်း၊ ဇာတ်သိမ်းမလှဖြစ်ရတယ်ဆိုတဲ့ သဘောတရားအတိုင်းပါပဲ။

ဆက်ရရင် အမေရိကန်နိုင်ငံရေးဟာ ကမ္ဘာအနှံ့ရောင်စုံတော်လှန်ရေးတို့ရဲ့ မြစ်ဖျားခံရာ ဖြစ်ခဲ့တာကြာပါပြီ။ မိမိ တို့အလိုကျ မတရားပုံသွင်းယူ အားလုံးအပေါ် ပြိုင်ဘက်ကင်းဖြစ်ခဲ့တာ ရာစု နှစ်တစ်ခု မကတော့ဘူး ထင်ပါတယ်။ မူဝါဒရေးရာမှာ ငါသာ Unipolar တစ်ကိုယ်တော် ထင်တိုင်းကြဲ ကမ္ဘာ့စူပါပါဝါအဆင့်ကနေ တဖြည်းဖြည်းလျှောကျလာပြီး နိုင်ငံတကာ Multipolar အရွေ့မှာ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး အစစအရာရာဆုတ်ယုတ်လာတဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံကြီးကို ပြန်လည် ဆွဲတင်နေတဲ့ ဒေါ်နယ်ထရမ့်နဲ့ အီလွန်မတ်စ်တို့ဟာ ယခုအချိန်မှာတော့ အမေရိကန်တို့အတွက် သူရဲကောင်းများ ဖြစ်နေကြပါပြီ။ ဒီမှာတင် ရီပတ်ဘလစ်ကင်ပြိုင်ဘက် ဒီမိုကရက်တို့ ကျဆုံးသွားခဲ့ရပြီး အမေရိကန်ပထမဆိုတဲ့ အမျိုးသားရေးဆန်ဆန် MAGA တို့က ရှေ့တန်း ရောက်လာခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးအတွက် မဟုတ်ခဲ့ပါ

အမျိုးသားရေးဆန်တဲ့ လက်ရှိခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ အမေရိကန်အကျိုးစီးပွား ဦးစားပေးမူဝါဒတွေဟာ ခေါင်းဆောင်အစဉ်အဆက် ကိုင်စွဲလာခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အစီအစဉ်တွေနဲ့တော့ ပြဒါးတစ်လမ်း သံတစ်လမ်း ဖြစ်လာဖွယ်ရာရှိနေပါတယ်။ ကိုယ်မလိုလားတဲ့ အစိုးရတွေကို ဖြုတ်ချဖို့ ယခင်ကလို မစဉ်းစားနိုင်တော့ဘဲ ပြည်တွင်းရေးမှာ ဦးစားပေးပြုပြင်ရမယ့် ပြောင်းလဲမှုများဘက် ဦးတည်နေခြင်းက အမေရိကန်နဲ့တကွ ကမ္ဘာ့ဖွံ့ဖြိုးမှုနဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် မှန်ကန်တယ်လို့ ယူဆပါတယ်။

အရင်က ဒီမိုကရေစီ တန်ဖိုးစစ်စစ်နဲ့ လူ့အခွင့်တန်ဖိုး အမှန်အကန်တွေကို USAID နဲ့ NED တို့ကို အသုံးပြုပြီး ကမ္ဘာ့ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် အသုံးချနေတယ်လို့ ယူဆခဲ့ကြတယ်။ သို့ပေမယ့် အမေရိကန်ခေါင်းဆောင်အဆက်ဆက်ဟာ ဆန့်ကျင်ဘက်နိုင်ငံတွေအပေါ်မှာ မိမိအလိုကျ ပုံစံသွင်းဖို့၊ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွား ရေး၊ လူမှုရေး၊ စစ်ရေးနည်းလမ်းပေါင်းစုံနဲ့ ဖိအားပေးဖို့သာ အလားတူ ဖောင်ဒေးရှင်းတွေ၊ အေဂျင်စီတွေကို အသုံးချခဲ့တာကို တွေ့ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုဆောင်ရွက်ရာမှာလည်း ဒီမိုကရေစီစံတန်ဖိုးတွေ၊ လူ့အခွင့်အရေးစံနှုန်းတွေ၊ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံတန်ဖိုးတွေနဲ့ ကိုက်ညီဖို့ မလိုပါဘူး။ အဓိကအရေးကြီးတာက မိမိအလိုကျ Global Agenda အတိုင်း ကမ္ဘာကြီးတစ်ခုလုံးက လိုက်ပါဆောင်ရွက်ကြဖို့ပါပဲ။ မိမိတို့အစီအစဉ်အတိုင်း မဆောင်ရွက်နိုင်တဲ့ အစိုးရများဟာ ပြုတ်ကျအောင် ဖြုတ်ချခံခဲ့ရပါတယ်။

မူလလစ်ဘရယ်စံနှုန်းများနဲ့ရော ကိုက်ညီပါရဲ့လား

Agenda ဆိုရာမှာ အနာဂတ်ကာလ တစ်ချိန်ချိန်မှာ အဆမတန်အင်အားကြီးထွားတိုးတက်လာမယ့် တရုတ်နိုင်ငံ နဲ့ ရုရှားနိုင်ငံတို့ကို ကြိုတင်ဟန့်တား ပိတ်ဆို့ထားပြီး ထိုနှစ်နိုင်ငံနဲ့ ပလဲနံပသင့်နိုင်ငံတွေ ပြိုကျပျက်သုဉ်းသွားရန် အစီအစဉ်ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ Agenda အစီအစဉ်ကြောင့်ပဲ ယနေ့ကမ္ဘာမှာ စိတ်မချမ်းသာဖွယ် အဖြစ်အပျက်များစွာ မြင်တွေ့နေရခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ လက်ရှိရော အတိတ်က မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ယူကရိန်းဖြစ်စဉ်ဖြစ်ရပ်များကိုကြည့်ရင် တရုတ်နိုင်ငံကို ဝိုင်းပတ်ပိတ်ဆို့ကန့်သတ်ရေး China containment မှသည် China confinement နဲ့ Russia containment အထိ သွားနေတဲ့ အမေရိကန်နဲ့ အနောက်အုပ်စုအစီအစဉ်များရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုအဖြစ် ဆက်စပ်မြင်တွေ့ရမှာဖြစ်ပါတယ်။

ဒီလိုပဲ အမေရိကန်နဲ့အနောက်အုပ်စုတို့မှာ အလားတူအစီအစဉ်များစွာ ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒီမိုကရေစီတို့၊ လူ့အခွင့်အရေးတို့နဲ့အတူ လစ်ဘရယ်အယူဝါဒတစ်ခုကို မတူကွဲပြားခြားနားမှုရှိကြတဲ့ လူ့အဖွဲ့ အစည်းများအတွင်း အတင်းအဓမ္မသွတ်သွင်းနေခြင်းပါပဲ။ ကမ္ဘာကြီးမှာ မတူညီတဲ့ယဉ်ကျေးမှု၊ ကွဲပြားတဲ့ဘာသာ တရား၊ ခြားနားတဲ့ နောက်ခံသမိုင်းအသီးသီးရှိကြပါလိမ့်မယ်။ ဒါကို ကမ္ဘာကြီးတစ်ခုလုံးမှာ လွတ်လွတ်လပ်လပ် လူတစ်ဦးချင်းစီတိုင်း ကိုယ်ကြိုက်တဲ့ ဘာသာအယူဝါဒကို ကိုးကွယ်နိုင်တယ်၊ ကိုယ်ယုံကြည်ရာ ကိုယ်လုပ်နိုင်တယ်ဆိုတဲ့ မူလလစ်ဘရယ်ဆိုင်ရာ တန်းတူညီမျှတရားမျှတမှုစံနှုန်းတချို့က အချို့သောသူတွေအတွက်တော့ နမူနာယူစရာ ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်ပါလိမ့်မယ်။

ဒါပေမယ့် မိမိတို့ကျင့်သုံးနေတဲ့ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး၊ ယဉ်ကျေးမှုစနစ်များ၊ တန်ဖိုးများ၊ စံနှုန်းများအပေါ်မှာ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် ကောင်းသည်ထက်ကောင်းအောင် မပြုပြင်နိုင်ခဲ့ကြပါဘူး။ ဒီအချက်ကို အခြေခံပြီး အမေရိကန်နဲ့ အနောက်အုပ်စုတို့က ကမ္ဘာကြီးကို လွှမ်းမိုးပြီးမှ ဖြစ်နိုင်ရင် ရွာကြီးတစ်ရွာတည်းအဖြစ် မြင်လိုနေခြင်း ဖြစ်ဟန်တူပါတယ်။ လိုချင်တာကို မရမကပုံဖော်မယ်၊ အကျိုးဆက်အနေနဲ့ ရောင်စုံတော်လှန်ရေးနဲ့ အကြမ်းဖက် မှုတွေ၊ အာခံအန်တုမှုနဲ့ အရိုအသေတန်မဲ့ ရိုင်းစိုင်းမှုတွေ၊ ဘာသာတရားစော်ကားမှုနဲ့ ခွဲခြားမှုတွေ၊ ကျင့်ဝတ်ဖောက်ဖျက်မှုတွေ၊ Sex education နဲ့ ရုပ်ရှင်ဗီဒီယိုနဲ့ မီဒီယာကနေ ပျံ့နှံ့လာတဲ့ လိင်တူလိင်ကွဲ LGBT Lesbianနဲ့ sex change operation ကိစ္စတွေစတဲ့ သဘာဝလွန်ဆန့်ကျင်ဘက် သက်ရောက်မှုများစွာကို ယနေ့ခေတ်မှာ မြင်တွေ့ ကြားသိလာကြရပါတယ်။

ကျောထောက်နောက်ခံနဲ့ အသွင်ယူပုံ

ဒီလိုသက်ရောက်မှုတွေနဲ့ ကိုယ်လိုချင်တဲ့ရည်မှန်းချက်များဖြစ်လာဖို့ မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့် ခေါင်းစဉ်အောက်မှာ မီဒီယာကို ကောင်းကောင်းအသုံးချခဲ့ကြ တယ်၊ CIA လို ထောက်လှမ်းရေးအဖွဲ့ အစည်းများရဲ့ ကျောထောက်နောက်ခံနဲ့ INGO, NGO တွေက အေဂျင်စီဖောင်ဒေးရှင်းများအဖြစ် အသွင်အမျိုးမျိုး ယူခဲ့ကြတယ်။ လူသားချင်းကူညီထောက်ပံ့မှု ခေါင်းစဉ်အောက်မှာ စစ်ဘေးရှောင်၊ သဘာဝဘေး၊ ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေးအကြောင်းပြ ထောက်ပံ့မှုမျိုးစုံနဲ့ အမျိုးမျိုးကူညီပြကြပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် ထိုကူညီမှုမျိုးစုံကတစ်နိုင်ငံလုံးမှာ လွှမ်းခြုံမှုမရှိဘဲ နယ်စပ်ဒေသက ရောင်စုံလက်နက်ကိုင်မျိုးစုံ ထိန်းချုပ်ရာဒေသခံတွေနဲ့ လက်နက်ကိုင်တွေအတွက်ပဲဖြစ်နေတာ တွေ့ရတယ်။ သက်ဆိုင်ရာ နိုင်ငံရွေးကောက်ပွဲတွေမှာ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မယ်၊ ကိုယ်လိုချင်တဲ့သူ အနိုင်ရအောင်လုပ်၊ ကိုယ့်လူတည်မြဲဖို့အတွက် သာဖြစ်ပြီး နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေးအရေးအရာတွေမှာ လွှမ်းမိုးမှုယူ၊ ချုပ်ကိုင်ခြယ်လှယ်မှုအမျိုးမျိုးကို တွေ့ကြရမှာဖြစ်ပါတယ်။

ဒီလို ခြယ်လှယ်ချုပ်ကိုင်မှုအမျိုးမျိုးအတွက် US နဲ့ အနောက်အုပ်စုရဲ့ လက်တံခြေတံများစွာအနက်က USAID နဲ့ NED တို့ကို မျက်နှာဖုံးလှလှစွပ်ထားတဲ့ INGO အဖွဲ့များအဖြစ် မြင်တွေ့နိုင်ပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ အမေရိကန် CIA သည် USAID နဲ့ NED တို့ရဲ့ ရှေ့တန်းစခန်းတစ်ခုအဖြစ် လျှို့ဝှက်လှုပ်ရှားပါတယ်။

အမေရိကန် အခွန်ထမ်းပြည်သူတွေရဲ့ ဒေါ်လာဘီလီယံချီငွေများစွာဟာ CIA က တစ်ဆင့် ထိုအဖွဲ့နှစ်ဖွဲ့ဆီ စီးဝင်စေပြီးမှ အစိုးရဆန့်ကျင်သူတွေဆီကို ပြည်တွင်း NGO တွေကတစ်ဆင့် လျှို့ဝှက်ရောက်ရှိသွားခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒီနေရာ မှာ USAID နဲ့NED တို့ကို ပရိယာယ်ဝေဝုစ်၊ အလိမ်အညာ၊ အဂတိတွေနဲ့ ပွစာတက် နေတဲ့ အဖွဲ့တွေအဖြစ် အီလွန်မတ်စ် ကိုယ်တိုင်ရဲ့ ဖော်ပြထားချက်များကို မှတ်သားမိပါတယ်။

ဆန့်ကျင်ဘက်နိုင်ငံတွေအပေါ် မြေပေါ်မြေအောက်နည်းလမ်းစုံနဲ့ ချဉ်းကပ်ရာမှာ အင်မတန်လက်သံပြောင်တဲ့အဖွဲ့တွေဖြစ်ပါတယ်၊၊ မီဒီယာကို ငွေကြေးပုံအောပြီး သူတို့ ရည်မှန်းချက်ကို ပြီးမြောက်အောင်မြင်အောင် လုပ်နိုင်ခဲ့တဲ့သင်ခန်းစာမျိုးကတော့ အတုယူစရာဖြစ်ပါတယ်။ အမေရိကန်နဲ့ အနောက်အုပ်စုအလိုကျမဖြစ်တဲ့ နိုင်ငံတွေကို မတည်မငြိမ်ဖြစ် စေဖို့၊ လူတွေရဲ့ အတွေးအခေါ်တွေ ပြောင်းလဲသွားဖို့၊ ကျောင်းသား၊ ဝန်ထမ်း၊ ရဟန်းစတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေအတွင်း စိမ့်ဝင်ပြီး အစိတ်စိတ်အမြွှာမြွှာဖြစ်အောင် ဖြိုခွဲရာမှာ ထိရောက်ထက်မြက်တဲ့ လက်နက်ကိရိယာများ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

ဘယ်လောက်ပဲ လူထုထောက်ခံတဲ့အစိုးရတစ်ခု ဒီမိုကရေစီအစိုးရတစ်ရပ် ဖြစ်နေပါစေ၊ ဘယ်လောက်ပဲ စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးနေပါစေ၊ ဘယ်လိုပဲတည်ငြိမ်တဲ့နိုင်ငံဖြစ်နေပါစေ ဒေါ်လာလွှမ်းမိုးမှုပါတဲ့ လမ်းပေါ်ထွက် ဆူပူအုံကြွဆန္ဒပြမှုဒဏ်ကို နိုင်ငံအစိုးရတွေ၊ ပြည်သူတွေဟာ မခံနိုင်ကြပါဘူး။ အာဏာရှင်နဲ့ အဂတိခေါင်းစဉ်တပ် နည်းလမ်းပေါင်းစုံနဲ့ အပုပ်ချမှုများအောက်က လှုံ့ဆော်မှုမှန်သမျှဟာ ပြည်သူလူထုကို ဖြားယောင်းသွေးဆောင်ရာမှာ အလွန်လွယ်ကူပါတယ်။ နိုင်ငံတကာ၊ အထူးသဖြင့် အနောက်အုပ်စုရဲ့ နိုင်ငံရေးဖွံ့ဖြိုးရေး၊ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုစတဲ့ ခေါင်းစဉ်အမျိုးမျိုးအောက်က ဘာဖိုရမ်၊ ညာဖိုရမ်၊ ဘယ်လိုလူ့အဖွဲ့ အစည်းဆိုတာတွေဟာ အလွန်အန္တရာယ်များတဲ့အတွက် ထိုအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ဆက်သွယ်ဆက်ဆံရာမှာ များစွာသတိ ထားရမှာဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြလိုတယ်။

ပရိယာယ်ဝေဝုစ်များဖြင့် NED

ဒီနေရာမှာ USAID နဲ့ NED နှစ်ခု အနက် National Endowment for Democracy (NED) ဆိုတဲ့ အကျိုးအမြတ်မယူတဲ့ ဒီမိုကရေစီအထောက်အပံ့ဖောင်ဒေးရှင်းတစ်ခုအကြောင်း ဦးစွာ တင်ပြလိုပါတယ်။ သမ္မတရော်နယ်ရေဂင် လက်ထက် ၁၉၈၃ ခုနှစ်က စတင်သန္ဓေတည်လာခဲ့တဲ့ NED ဟာ NDI National Democratic Institute နဲ့ IRI International Republican Institute ဆိုပြီး ဒီမိုကရက်နဲ့ ရီပတ်ဘလစ်ကင်အထိုင်နှစ်ဖွဲ့ ခွဲခြားလှုပ်ရှားပါတယ်။

မူလရည်ရွယ်ချက်က ဒီမိုကရေစီအရေး၊ မီဒီယာလွတ်လပ်မှုနဲ့ လွတ်လပ်စွာ ကုန်သွယ်ရေးဖြစ်ပြီး ဆိုဗီယက်နဲ့ အရှေ့ဥရောပကို ဖြိုခွဲဖို့အဓိကဖြစ်ခဲ့တယ်။ ဆိုဗီယက်ယူနီယံ ပြိုကွဲပြီးနောက်မှာ NED ရဲ့ မူလအစီအစဉ်တွေ ဘေးရောက်သွားရပြီး အမေရိကန်ဒီမိုကရေစီစနစ် ကမ္ဘာအနှံ့ခြေဆန့်နိုင်ရေး CIA ရဲ့ လက်ရုံးတစ်ခုဖြစ်လာခဲ့တယ်။ NED ကြောင့် ပိုလန်အစိုးရ ပြိုကွဲခဲ့ရဖူးတယ်၊ ယူဂိုဆလားဗီးယားနိုင်ငံ အစိတ်စိတ်အမြွှာမြွှာ ပြိုကွဲသွားခဲ့ရတယ်။ ယနေ့ရုရှား - ယူကရိန်းပဋိပက္ခဟာဆိုရင်လည်း ၂၀၀၄ ခုနှစ်ကတည်းက ရုရှားယိမ်းတဲ့ ယူကရိန်းအစိုးရကို အနောက်အုပ်စုထောက်ခံတဲ့ပါတီတွေက ဖြုတ်ချခဲ့ခြင်းရဲ့ အကျိုးဆက်ပါပဲ။

၂၀၀၃ ဂျော်ဂျီယာ နှင်းဆီတော်လှန် ရေးနဲ့ ၂၀၀၄ ယူကရိန်း လိမ္မော်ရောင် အုံကြွမှုတွေမှာ NED ရဲ့ များပြားတဲ့ ငွေကြေးအကူအညီတွေက အဓိကကျခဲ့ကြောင်း တွေ့ရှိချက်တွေရှိပါတယ်။ အမေရိကန်ရဲ့ NED လုပ်ရပ်တွေဟာ ဥရောပတင်လား၊ မဟုတ်ပါဘူး။ ကမ္ဘာအနှံ့ ခြေဆန့်နိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။ ၂၀၁၁ ခုနှစ် အီဂျစ်သမ္မတ မူဘာရက်ပြုတ်ကျခဲ့မှုနဲ့အတူ ယီမင်၊ လစ်ဗျား၊ အယ်လ်ဂျီး ရီးယားနိုင်ငံတွေဆီက အာရပ်နွေဦး တော်လှန်ရေးတွေ၊ လက်တင်အမေရိက ဘိုလီဗီးယားနိုင်ငံက ပြည်သူအရွေးချယ် ခံသမ္မတ မိုဆာရေးလ် ပြုတ်ကျသွားတဲ့ဖြစ်စဉ်တွေမှာ NED က ခိုးကြောင်ခိုးဝှက်နဲ့ ပါဝင်ပတ်သက်ခဲ့ပုံတွေကို လေ့လာကြည့်ရင် သိနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။

ဒါပေမယ့် လက်ရှိအမေရိကန်နိုင်ငံရဲ့ အဖြစ်အပျက်များစွာက လျင်မြန်စွာ ပြောင်းလဲနေပါပြီ။ အရင်အစိုးအဆက်ဆက်ထားရှိခဲ့တဲ့ အစီအစဉ်တွေ နေရာမှာ လိုလားချက်အသစ်တွေနဲ့ ပြည်တွင်း‌ရော ပြည်ပမှာပါ ပုံဖော်မှုများ တွေ့နေရပြီဖြစ်ပါတယ်။ ရိုက်ခတ်မှုက အတော်ပြင်းထန်မယ့် လက္ခဏာရှိနေ တယ်။ အမြဲတမ်းမိတ်ဆွေဆိုတာမရှိ၊ ထာဝရရန်သူဆိုတာမရှိဆိုတဲ့စကားကို လက်ခံနိုင်ရင် အပြောင်းအလဲက တည်ငြိမ်မယ့်သဘော ရှိပါတယ်။

ရွေ့လျောနေတဲ့ အပြုသဘောဖြစ်တည်မှုတစ်ခုကို မရမက ဟန့်တားရင်တော့ ရှိပြီးသားပဋိပက္ခက ပိုမိုကြီးထွားလာရုံပါပဲ။ ဘယ်လိုအပြောင်းအလဲပဲဖြစ်ဖြစ် ကျွန်တော်တို့ မြန်မာပြည်သူတွေအနေနဲ့က ကမ္ဘာ့ရေးရာနဲ့ မြန်မာ့အရေးအဆက်အစပ်များကို မျက်ခြည်မပြတ်ဖို့ လိုပါတယ်။ အကွက်ကျကျအရွေ့တွေမှာ အမြော်အမြင်ရှိရှိ လိုက်ပါနိုင်ရင်တော့ အပြောင်းအလဲက ကိုယ့်အတွက်ပါပဲ။ ဘယ်လိုပဲရိုက်ခတ်ရိုက်ခတ် အပြုသဘောဆန်နေမှာသာဖြစ်ပါတယ်။ ယခုဆောင်းပါးမှာတော့ အမေရိကန် NED အပေါ်မှာ ရေးရေးလေးမြင်သာရုံ ဖော်ပြထားပါတယ်။ နောက်ဆောင်းပါးမှာတော့ USAID နဲ့ NED နှစ်ဖွဲ့ ပူးပေါင်းပြီး ကမ္ဘာ့ရေးရာများစွာမှာ ဘယ်လို လျှို့ဝှက်ပါဝင်ပတ်သက်နေကြပါသလဲ ဆက်လက်လေ့လာဖော်ပြသွားမှာ ဖြစ်ပါကြောင်း တင်ပြလိုက်ရပါတယ်။ ။

Source: www.moi.gov.mm

ဗြိတိန်ဝန်ကြီးချုပ် Keir Starmer က ယူကရိန်း၏ ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်တစ်ခုအတွက် ဗြိတိန်စစ်တပ်များကို စေလွှတ်ရန် အသင့်ဖြစ်နေပြီဖြစ်ကြောင်း ဖေဖော်ဝါရီ ၁၇ ရက်က ထုတ်ပြန်ပြောကြားလိုက်ပါသည်။ ထိုလုပ်ဆောင်ချက်မှာ အမေရိကန်နှင့်ရုရှားအကြား ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးမှုများအတွက် ဉရောပနိုင်ငံများကို ပါဝင်လာစေရန် ကြိုးပမ်းမှုဖြစ်ပါသည်။

အမေရိကန်သမ္မတဒေါ်နယ်ထရန့်သည် ရုရှားသမ္မတဗလာဒီမာပူတင်နှင့် ဖေဖော်ဝါရီ ၁၂ ရက်နေ့က ဖုန်းခေါ်ဆိုပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်များ စတင်လုပ်ဆောင်တော့မည် ဖြစ်ကြောင်း ကြေညာလိုက်ပြီး ဥရောပနိုင်ငံများကိုမူ ဆွေးနွေးမှုမှန် ချန်လှပ်ထားခဲ့ပါသည်။

Starmer သည် ဗြိတိန်စစ်သားများကို အန္တရာယ်များပြားလှသည့်နေရာများသို့ ပို့ဆောင်ရန် ဆုံးဖြတ်ချက်မှာ လွယ်ကူစွာ ချမှတ်ခဲ့ခြင်း မဟုတ်ကြောင်း ယူကရိန်း၏ လုံခြုံရေးကို အာမခံပေးရန် ငြိမ်းချမ်းရေးတည်တံ့မှုသည် အရေးကြီးကြောင်း ပြောကြားထားပါသည်။

အဆိုပါထုတ်ဖော်ပြောကြားချက်မှာ ပြင်သစ်သမ္မတ Macron ၏ ဖိတ်ကြားချက်အရ ယူကရိန်းနှင့် ဥရောပလုံခြုံရေးဆိုင်ရာအရေးပေါ် အစည်းအဝေးတစ်ရပ်ကို ပါရီမြို့တွင် မကျင်းပမီ ဖြစ်ပေါ်လာရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

Starmer သည် ဥရောပနိုင်ငံများက ယူကရိန်း၏ လုံခြုံရေးအာမခံချက်များတွင် ပိုမိုပါဝင်လာကြရန် အထူးလိုအပ်နေကြောင်း၊ ဥရောပနှင့် အမေရိကန်အကြား ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုသည် ငြိမ်းချမ်းရေးတည်တံ့မှုအတွက် လွန်စွာအရေးကြီးကြောင်း ပြောကြားထားပါသည်။

ပါရီမြို့တွင် ကျင်းပမည့် အစည်းအဝေးသို့ ဂျာမနီ၊ အီတလီ၊ ပိုလန်၊ စပိန်၊ နယ်သာလန်နှင့် ဒိန်းမတ်တို့မှ ခေါင်းဆောင်များ တက်ရောက်ကြမည်ဖြစ်ပြီး ဥရောပလုံခြုံရေးနှင့် ယူကရိန်း အနာဂတ်ကို ဆွေးနွေးကြမည်ဖြစ်သည်။

ဖေဖော်ဝါရီ ၁၆ ရက်တွင် ပြီးဆုံးသွားပြီဖြစ်သည့် ၂၀၂၅ ခုနှစ် မြူးနစ်လုံခြုံရေးညီလာခံမှာလည်း  ဥရောပလုံခြုံရေးကို မိမိဘာသာတာဝန်ယူကြရန် အမေရိကန်ဒုတိယသမ္မတ JD Vance ၏ သတိပေးပြောကြားချက်ကြောင့် လက်ရှိအချိန် စစ်ရေးဘဏ္ဍာငွေ အကျပ်အတည်းကြောင့် လက်ရှောင်နေကြသော ဥရောပခေါင်းဆောင်များအတွက် ကြိတ်မနိုင်ခဲမရ အနေအထားဖြင့် အဆုံးသတ်သွားကြပါသည်။ 

ဒေါ်နယ်ထရန့်၏ ယူကရိန်းကိစ္စအပေါ် ဥရောပကို လျစ်ရှုပြုမှုနှင့် အမေရိကန်ဒုတိယသမ္မတက မြူးနစ်ညီလာခံတွင် ပြောကြားသည့် ဥရောပအပေါ် အမေရိကန်ရပ်တည်ချက်တို့ကြောင့် ဥရောပနိုင်ငံများအကြား သဘောထားကွဲလွဲနေကြပြီး အချို့နိုင်ငံများက နေတိုးမှ တရားဝင်နုတ်ထွက်သွားမည် မဆိုသော်လည်း ကိုယ်ပိုင်တပ်မတော် ထူထောင်ရန် အဆင့်ထိ လမ်းကြောင်းရှာနေကြပါသည်။ ယူကရိန်းအနာဂတ်နှင့် ဥရောပလုံခြုံရေးကို လာမည့် ပါရီလုံခြုံရေးဆိုင်ရာ အရေးပါ်အစည်းအဝေးတွင် အကြိတ်အနယ် ဆွေးနွေးရတော့မည် ဖြစ်ပါသည်။

မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာနှစ်ဖက် အမေရိကန်-ဥရောပအခင်းအကျင်း (transatlantic )ရွေ့လျားပြောင်းလဲသွားပြီလား စိတ်ဝင်စားဖွယ် ကောင်းနေပါသည်။ 

နိဒါန်း

ကမ္ဘာ့ပေါ်တွင် သတ္တမမြောက်နယ်မြေအကြီးဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့လူဦးရေ အများဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သည့် အိန္ဒိယသမ္မတနိုင်ငံသည် နိုင်ငံရေးတည်ငြိမ်မှုနှင့်အတူ အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လျက်ရှိပါသည်။ နိုင်ငံရေးတည်ငြိမ်မှုရှိပြီး ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်စေသည့် အကြောင်းအရင်းများစွာရှိသည့်အနက် ၎င်းနိုင်ငံက ကျင့်သုံးလျက် ရှိသော နိုင်ငံရေးစနစ်ကောင်းမွန်မှုရှိသည်မှာလည်း တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ပါသည်။ ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံဖြစ်သည့် အိန္ဒိယသမ္မတနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးစနစ်သည် အခြားနိုင်ငံများကဲ့သို့ပင် ပြည်ထောင်စုအဆင့်၌ နိုင်ငံတော်သမ္မတ (President) နှင့် နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ် (Prime Minister) တို့ရှိသော်လည်း ထူးခြားမှုတစ်ခုမှာ ပြည်နယ်များ၌ ရွေးကောက်ခံ ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ်များအပြင် နိုင်ငံတော်သမ္မတက ခန့်အပ်သည့် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး (Governor of State) များပါရှိကြောင်း တွေ့မြင်ရမည်ဖြစ်ပါသည်။  ပြည်ထောင်စုအဆင့်တွင် နိုင်ငံတော်သမ္မတနှင့် နိုင်ငံတော် ဝန်ကြီးချုပ်တို့အကြား Power Balance ဟုဆိုနိုင်သည့် အပြန်အလှန်ထိန်းကျောင်းမှု စနစ်ဖြင့် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသကဲ့သို့ ပြည်နယ်အဆင့်တွင်လည်း ပြည်နယ်အုပ်ချုပ် ရေးမှူးနှင့် ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ်တို့အကြား အပြန်အလှန် ထိန်းကျောင်းမှုစနစ်ဖြင့် အောင်မြင်စွာချီတက်နိုင်လျက်ရှိသောကြောင့် ယခုကဲ့သို့ နိုင်ငံရေးတည်ငြိမ်ပြီး ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်လျက်သည်ဟု မှတ်ယူနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။

အိန္ဒိယသမ္မတနိုင်ငံရှိ ပြည်နယ် ၂၈ ခုတွင် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများ (State Governors) များရှိကြပြီး ဒေလီမြို့ (တရားဝင်အမည် အပြည့်အစုံမှာ National Capital Territory (NCT) of Delhi ဖြစ်ပါသည်) အပါအဝင် ပြည်ထောင်စု နယ်မြေ ၈ ခုတွင် ဒုတိယအုပ်ချုပ်ရေးမှူးများ (Lieutenant Governors)၊ သို့မဟုတ် စီမံအုပ်ချုပ်သူများ (Administrators) ရှိကြပါသည်။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများ (Governors) ၏ အခွင့်အာဏာများ (Powers) နှင့် လုပ်ငန်းတာဝန်များ (Functions)  မှာ နိုင်ငံတော်သမ္မတနိုင်ငံ၏ အခွင့်အာဏာများ (Powers)၊ လုပ်ငန်းတာဝန်များ (Functions) နှင့်ဆင်တူမှုရှိကြောင်း တွေ့ရှိရပါသည်။

ပြည်ထောင်စုနယ်မြေများတွင်မူ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးရာထူးနေရာမရှိဘဲ ဒုတိယအုပ်ချုပ်ရေးမှူးများသာရှိပြီး ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ်ဦးဆောင်သော ဝန်ကြီး များ ကောင်စီ (Council of Minister) နှင့် အခွင့်အာဏာတူညီစွာခွဲဝေ အုပ်ချုပ်လျက် ရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများနှင့် ဒုတိယအုပ်ချုပ်ရေးမှူး များကို နိုင်ငံတော်သမ္မတက ခန့်အပ်ပြီး သက်တမ်းမှာ ၅ နှစ်ဖြစ်ပါသည်။ အိန္ဒိယ နိုင်ငံရှိ ပြည်နယ်များတွင် ပြည်နယ်အစိုးရခေါင်းဆောင်ဖြစ်သည့် ပြည်နယ် ဝန်ကြီးချုပ် (Chief Minister of the State) များက အခွင့်အာဏာ ပိုမိုရှိကြသည်ဟု ယူဆနိုင်သော်လည်း  ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ ပြည်နယ်အကြီးအကဲများအဖြစ် တာဝန်ထမ်းရွက်ကာ ပြည်နယ်များ၏ နိုင်ငံရေးယန္တရားတွင် အဓိကထိန်းကျောင်း ပါဝင်လျက်ရှိသည့် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများ၏ အခန်းကဏ္ဍကို ဗဟုသုတ ဖြစ်စေရန် ရည်ရွယ်၍ ဤဆောင်းပါးကို ရေးသားတင်ပြခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ရွေးချယ်ခြင်း

အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (Constitution of India) ပုဒ်မ ၁၅၇ နှင့် ပုဒ်မ ၁၅၈ တို့တွင် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးရာထူးအတွက် ကိုက်ညီရမည့် အရည်အချင်း များနှင့်စပ်လျဉ်း၍ ဖော်ပြထားပြီး အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်ပါသည် - 

• အသက် ၃၅ နှစ် ပြည့်ပြီးသူ အိန္ဒိယနိုင်ငံသားဖြစ်ရမည်။

• ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော် (Parliament) နှင့် ပြည်နယ်လွှတ်တော် (State Legislature) တို့မှ ကိုယ်စားလှယ်မဖြစ်စေရ။

• မည်သည့်ရုံးဌာနတွင်မှ တာဝန်ထမ်းဆောင်နေသူ မဖြစ်စေရ။

ပုံမှန်အားဖြင့် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများအား ၎င်းတို့၏ဇာတိပြည်နယ် များတွင် ခန့်အပ်လေ့မရှိကြောင်းနှင့် အဆိုပါအချက်ကို ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် ဖော်ပြထားခြင်း မရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။

ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ခန့်အပ်ခြင်း

ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး (Governor of State) ကို ပြည်ထောင်စုအစိုးရက အမည်စာရင်းတင်သွင်းပြီး နိုင်ငံတော်သမ္မတ (The President) က ခန့်အပ်ပါသည်။ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးဖြစ်လာမည့် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းကို သမ္မတအနေဖြင့် မည်သည့် အချက်များကိုအခြေခံ၍ ထည့်သွင်းစဉ်းစားသည်ဆိုသည်ကို ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ၌ ဖော်ပြထားခြင်း မရှိသော်လည်း အောက်ပါအချက် ၂ ချက်ကို ထည့်သွင်း စဉ်းစား၍ ဆောင်ရွက်ကြောင်း သိရှိရပါသည်-

• ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအဖြစ် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်မည့် ကိုယ်စားလှယ် လောင်းသည် အဆိုပါပြည်နယ်တွင် နေထိုင်သောသူ မဖြစ်စေရ။

• ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအဖြစ် ခန့်အပ်ရန်လျာထားသည့် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းနှင့်ပတ်သက်၍ ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ် (Chief Miniter) ၏ အကြံဉာဏ်ရယူဆောင်ရွက်လေ့ရှိပါသည်။

ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး အခွင့်အာဏာနှင့် လုပ်ငန်းတာဝန်များ

အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတစ်ဦး၏ အဓိကလုပ်ငန်းတာဝန်မှာ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ၊ ပုဒ်မ ၁၅၉ တွင် ဖော်ပြထားသော အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတာဝန်မထမ်းဆောင်မီ ပြုလုပ်ရ မည့် ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုမှုတွင် ပါရှိသည့်အတိုင်း ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့် တည်ဆဲ ဥပဒေများကို စောင့်ထိန်း၊ လိုက်နာ၊ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရန် ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ပြင် ပုဒ်မ ၁၆၇(ဂ)၊ ပုဒ်မ ၂၀၀၊ ပုဒ်မ ၂၁၃ နှင့် ပုဒ်မ ၃၅၅ တို့တွင် ဖော်ပြထား သည့်အတိုင်း အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များကို အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ရာတွင် အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် ဥပဒေပြုရေးဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများအပေါ် ကြီးကြပ်ခြင်းနှင့် အကြံဉာဏ်ပေးခြင်းတို့ကို ဆောင်ရွက်ရ ပါသည်။

အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာ (Executive Power) ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်အောက်လွှတ်တော် (State Legislative Assembly) တွင် မဲအများစု ရရှိသော ကိုယ်စားလှယ်အား ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ် (Chief Minister) အဖြစ် ခန့်အပ် နိုင်ပါသည်။ ထို့ပြင် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ဝန်ကြီးချုပ်၏ အကြံဉာဏ်ဖြင့် ဝန်ကြီးများ ကောင်စီ (Council of Ministers) အဖွဲ့ဝင်များကို ခန့်အပ်ခြင်းနှင့် ဝန်ကြီးဌာနများ၌ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးအဖြစ် သတ်မှတ်တာဝန်ပေးခြင်းတို့ကို ဆောင်ရွက်နိုင်ပါသည်။

ဝန်ကြီးများကောင်စီအဖွဲ့ဝင်များသည် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး၏ သဘောထားအပေါ်မူတည်၍ တာဝန်ထမ်းဆောင်နိုင်ခွင့်ရှိသည်ဟု ဖော်ပြထားသော်လည်း အမှန်တကယ်အခြေအနေမှာ အောက်လွှတ်တော်၏ ထောက်ခံမှုအပေါ် များစွာ မူတည်ပါသည်။ အောက်လွှတ်တော်တွင် အစိုးရအပေါ်ထောက်ခံမဲအများစု ရှိနေသမျှ ကာလပတ်လုံး ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးက ဝန်ကြီးများကောင်စီကို ဖျက်သိမ်းခြင်း မပြုနိုင်ကြောင်း သိရှိရပါသည်။

ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်ရှေ့နေချုပ် (Advocate General)၊ ပြည်နယ်ဝန်ထမ်းရေးရာကော်မရှင် (State Public Service Commission) ဥက္ကဋ္ဌနှင့် အဖွဲ့ဝင်များကိုလည်း ခန့်အပ်နိုင်ခွင့်ရှိပါသည်။ ပြည်နယ်ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နာ (State Election Commissioner) ကို အုပ်ချုပ်ရေးမှူးက ခန့်အပ်နိုင်သော်လည်း ၎င်းကော်မရှင်နာအား ရာထူးမှဖယ်ရှားခွင့်ကိုမူ နိုင်ငံတော်သမ္မတကသာ ဆောင်ရွက် နိုင်ခွင့်ရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။ 

ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများအား ၎င်းတို့ပြည်နယ်ရှိ တက္ကသိုလ်အများစုက အဓိပတိ (Chancellor) အဖြစ် ဂုဏ်ပြုခန့်အပ်ထားကြပါသည်။ တက္ကသိုလ်၏ ဂုဏ်သိက္ခာနှင့် သမာသမတ်မြင့်မားသည့် အဓိပတိရာထူး၌ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ် ရေးမှူးအား ခန့်အပ်ထားခြင်းဖြင့် ၎င်းတက္ကသိုလ်၏ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေးအပေါ် အကာအကွယ်ပေးနိုင်သည့်အပြင် ပြင်ပမှ နိုင်ငံရေးအရ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်း တို့ကိုလည်း ကာကွယ်တားဆီးရာရောက်နိုင်သည်ဟူသော ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ထိုသို့ ခန့်အပ်ခြင်းဖြစ်ကြောင်း သိရှိရပါသည်။ တက္ကသိုလ်တစ်ခု၏ အဓိပတိဖြစ်သော ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် အဆိုပါတက္ကသိုလ်၏ မည်သည့်ဌာနကိုမဆို စစ်ဆေး ပိုင်ခွင့်နှင့် စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်များအရ လိုအပ်သော အရေးယူဆောင်ရွက်မှုများအား လုပ်ပိုင်ခွင့်ရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။

တက္ကသိုလ်တစ်ဦး၏ အဓိပတိသည် တက္ကသိုလ်ပညာရေးအဖွဲ့ (Senate) ၏ ဥက္ကဋ္ဌဖြစ်သဖြင့် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် တက္ကသိုလ်ပညာရေးအဖွဲ့၏ အကြံပြုထောက်ခံချက်ဖြင့် ဘွဲ့ထူးဂုဏ်ထူးများပေးအပ်ခြင်းနှင့် ရုပ်သိမ်းခြင်းတို့ကို ဆောင်ရွက်နိုင်ပါသည်။ ထို့ပြင် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် တက္ကသိုလ်ပညာရေး အဖွဲ့က တင်ပြသည့် နည်းဥပဒေများကို အတည်ပြုခြင်းနှင့် ပယ်ချခြင်းတို့ ပြုလုပ် နိုင်သည့်အပြင် သက်ဆိုင်ရာကော်မတီများ၏အကြံပြုထောက်ခံချက်ဖြင့် တက္ကသိုလ် ဆရာ/ဆရာမများကို ခန့်အပ်နိုင်ကြောင်း သိရှိရပါသည်။

ဥပဒေပြုရေးအာဏာ (Legislative Power) ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်လွှတ်တော် ၂ ရပ်စလုံးအား လွှတ်တော် အစည်းအဝေးကျင်းပရန် ဆင့်ခေါ် ခြင်းနှင့် အစည်းအဝေးကျင်းပမှု ရပ်ဆိုင်းခြင်းတို့ ဆောင်ရွက်နိုင်ကြောင်း ဖော်ပြထား ပါသည်။ ထို့ပြင် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်အောက်လွှတ်တော် (State Legislative Assembly) ကို ဖျက်သိမ်းနိုင်ခွင့် အာဏာရှိပါသည်။ သို့ရာတွင် ထိုသို့ လုပ်ဆောင်မည်ဆိုပါက ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ် ဦးဆောင်သော ဝန်ကြီးများကောင်စီ၏ အကြံဉာဏ်နှင့်အညီ ဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်ကြောင်း သိရှိရပါသည်။

ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်လွှတ်တော် ရွေးကောက်ပွဲများ ကျင်းပပြီးနောက်ပြုလုပ်သော ပထမဆုံးအကြိမ်လွှတ်တော်အစည်းအဝေးကို မိန့်ခွန်း တက်ရောက်ပြောကြား၍ လွှတ်တော်အစည်းအဝေး စတင်ဖွင့်လှစ်ပေးရပါသည်။ အဆိုပါလွှတ်တော်အစည်းအဝေးတွင် ပြောကြားသော အုပ်ချုပ်ရေးမှူး၏ မိန့်ခွန်းတွင် ပါရှိသည့် အချက်များမှာ ပြည်နယ်အစိုးရ၏ မူဝါဒသစ်များကို ဖော်ညွှန်းလေ့ရှိ ပါသည်။ 

ပြည်နယ်လွှတ်တော်တွင် အတည်ပြုသည့် ဥပဒေကြမ်း (Bill) တစ်ရပ်သည် အုပ်ချုပ်ရေးမှူး၏ထောက်ခံချက်ရရှိမှသာ ဥပဒေအဖြစ် အသက်ဝင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ ဥပဒေကြမ်းမှလွဲ၍ လွှတ်တော်က တင်ပြလာသော ကျန်ဥပဒေကြမ်းများကို ပြန်လည်စဉ်းစားသုံးသပ်ရန် လွှတ်တော်သို့ ပြန်လည်ပေးပို့နိုင်ပါသည်။ သို့သော်လည်း လွှတ်တော်က အဆိုပါ ဥပဒေကြမ်းကိုပင် ဒုတိယအကြိမ်မြောက် ပြန်လည်တင်ပြလာပါက ပြည်နယ် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးက မဖြစ်မနေ အတည်ပြုပေးလက်မှတ်ရေးထိုးရမည်ဖြစ်ကြောင်း  သိရှိရပါသည်။ ထိုသို့သောဖြစ်စဉ်မှာ ပြည်နယ်များ၏ သမိုင်းတွင် ဖြစ်တောင့် ဖြစ်ခဲကိစ္စရပ်သာ ဖြစ်ပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် တမီးလ်နာဒူး (Tamil Nadu) ပြည်နယ်လွှတ်တော်က ထောက်ခံတင်သွင်းသော အမျိုးသားကျောင်းဝင် ဆန်းစစ် ကင်းလွတ်ခွင့်ဆိုင်ရာ ဥပဒေကြမ်း [National Eligibility cum Entrance Test (Undergraduate)-NEET Exemption Bill] ကို ပြန်လည်စဉ်းစားသုံးသပ်ရန် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးက  လွှတ်တော်သို့ ပြန်လည်ပေးပို့ခဲ့ရာ အဆိုပါဖြစ်စဉ်သည် ပြည်နယ်စတင်ထူထောင်ခဲ့သည့် ၁၉၅၀ ပြည့်နှစ်မှစ၍ ပြည်နယ်သမိုင်းတွင် ပထမဆုံးအကြိမ်ဖြစ်ခဲ့ကြောင်း သိရှိရပါသည်။ 

ပြည်နယ်အတွင်း လွှတ်တော်အစည်းအဝေးများ ရပ်နားထားသည့်အချိန်တွင် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ဥပဒေတစ်ရပ် ပြဋ္ဌာန်းရန် လိုအပ်သည်ဟု ထင်မြင် ယူဆပါက လွှတ်တော်အစည်းအဝေးများ ပြန်လည်ကျင်းပရန် ညွှန်ကြားချက်များ ထုတ်ပြန်နိုင်ပါသည်။ 

လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦးသည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပုဒ်မ ၁၉၁ ပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များနှင့် ငြိစွန်းလျက်ရှိသည်ဟု ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင် (Election Commission) က မှတ်ချက်ပြုတင်ပြလာပါက ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပုဒ်မ ၁၉၂ အရ အဆိုပါ ကိုယ်စားလှယ်ကို ရာထူးမှဖယ်ရှားနိုင်ပါသည်။ ထို့ပြင် ပုဒ်မ ၁၆၅ နှင့် ၁၇၇ တို့အရ “ဥပဒေနှင့်မညီသောလုပ်ဆောင်ချက်များ ရှိ/မရှိ လေ့လာဆန်းစစ်၊ အစီရင်ခံတင်ပြစေရန်ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့်” ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ရှေ့နေ့ချုပ် (Advocate General) အား လွှတ်တော်နှစ်ရပ်စလုံးက ကျင်းပသည့် အစည်းအဝေး များသို့ တက်ရောက်ရန် တောင်းဆိုနိုင်ကြောင်း သိရှိရပါသည်။

တရားစီရင်ရေးအာဏာ (Judicial Power) ။ ပြည်နယ်တရားရုံးများ (High Courts) အတွက် တရားသူကြီးများ ခန့်အပ်ရာတွင် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် နိုင်ငံတော်သမ္မတ၏ လမ်းညွှန်မှုဖြင့် ဆောင်ရွက်ရပြီး ခရိုင်တရားရုံးများ (District Courts) အတွက် တရားသူကြီးများ ခန့်အပ်ခြင်းနှင့် ရာထူးတိုးပေးခြင်းကိစ္စရပ်တို့ တွင်မူ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်တရားရုံးနှင့် ညှိနှိုင်းတိုင်ပင်ပြီး ဆောင်ရွက်ရပါသည်။ ပြည်နယ်တရားရေးဌာနများ၌ ဝန်ထမ်းများခန့်အပ်ခြင်းကိစ္စရပ် တွင်မူ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်တရားရုံး၊ ပြည်နယ်ဝန်ထမ်းရေးရာ ကော်မရှင်တို့နှင့် ညှိနှိုင်းတိုင်ပင်၍ ဆောင်ရွက်ရပါသည်။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး သည် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပေးခြင်း၊ ပြစ်ဒဏ်ရွှေ့ဆိုင်းခြင်း၊ ပြစ်ဒဏ်ကင်းလွတ်ခွင့် ပေးခြင်းတို့ ဆောင်ရွက်ရန် အခွင့်အာဏာရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။

ဘဏ္ဍာရေးအာဏာ (Financial Power) ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်၏ နှစ်စဉ်ဘဏ္ဍာရေးအသုံးစရိတ်ဆိုင်ရာ ထုတ်ပြန်ချက်ကို ပြည်နယ် လွှတ်တော် ရှေ့မှောက်တွင် ချပြနိုင်ပါသည်။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး၏ ထောက်ခံချက်မပါဘဲ မည်သည့်အသုံးစရိတ်ကိုမျှ ထုတ်ယူခွင့် မရှိချေ။ အရေးပေါ် အသုံးစရိတ်များအတွက်လည်း ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးက ထောက်ခံခွင့်ပြုပေးနိုင် ပါသည်။ ထို့ပြင် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်၏ ဘဏ္ဍာရေးကော်မရှင် (Financial Commission) ကိုလည်း ဖွဲ့စည်းပေးနိုင်ခွင့် အာဏာရှိပါသည်။ ထို့ပြင် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် အောက်လွှတ်တော်က အတည်ပြုတင်ပြလာသော ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ ဥပဒေကြမ်းတစ်ရပ်အပေါ် ခွင့်ပြုခြင်း၊ ဆိုင်းငံ့ခြင်းတို့ ပြုလုပ် နိုင်ကြောင်း သိရှိရပါသည်။

ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး၏ အထူးအခွင့်အာဏာများ (Discretionary Powers) ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် အောက်ပါအခြေအနေများတွင် အထူး အခွင့်အာဏာကို ကျင့်သုံးနိုင်သည်-

• အောက်လွှတ်တော်အတွင်း မည်သည့်ပါတီကမှ ပြတ်သားသော မဲရလဒ် ရရှိခြင်း မရှိသည့်အချိန်တွင် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ် ဝန်ကြီးချုပ်ရာထူးအတွက် ကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦးကို ရွေးချယ်နိုင်သည့် အခွင့်အာဏာရှိပါသည်။

• ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်၏ အရေးအရာကိစ္စရပ်များနှင့် စပ်လျဉ်း၍ နိုင်ငံတော်သမ္မတထံသို့ အစီရင်ခံစာများ ပေးပို့တင်သွင်းနိုင် သည့် အခွင့်အာဏာရှိပါသည်။

• ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ဥပဒေကြမ်းတစ်ရပ်နှင့်စပ်လျဉ်း၍ သဘော တူညီအတည်ပြုခြင်း မပြုဘဲ ထားနိုင်သကဲ့သို့ သဘောထားမှတ်ချက် တောင်းခံရန်အတွက် နိုင်ငံတော်သမ္မတထံသို့ ဆက်လက်တင်သွင်း နိုင်သည့် အခွင့်အာဏာရှိပါသည်။ 

• ပုဒ်မ ၃၅၃ အရ အရေးပေါ်အခြေအနေကာလအတွင်း ပြည်နယ် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် နိုင်ငံတော်သမ္မတ၏ ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ဝန်ကြီးများ ကောင်စီ၏ အကြံဉာဏ်ပေးမှုများကို ကျော်လွန်ပယ်ဖျက်နိုင်သည့် အခွင့် အာဏာရှိပါသည်။

အရေးပေါ်အခြေအနေ (Contigency Situation) ။ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ၊ ပုဒ်မ ၁၆၀၊ ပုဒ်မ ၃၅၆ နှင့် ပုဒ်မ ၃၅၇ တို့အရ နိုင်ငံတော်သမ္မတ၏ အထူးခွင့်ပြုချက် မရှိလျှင် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် အရေးပေါ်အခြေအနေကြေညာရန် အခန်း ကဏ္ဍ (Role) နှင့် အခွင့်အာဏာ (Power) မရှိချေ။ ထို့ပြင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ အခန်း(၆) (Part VI) ပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များအရ ရွေးကောက်ခံအစိုးရတစ်ရပ်က တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်နေစဉ်အတွင်း ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ် အစိုးရအဖွဲ့ (State Cabinet) ၏ အကြံဉာဏ် ရယူခြင်းမရှိဘဲ မည်သည့်ဆုံးဖြတ် ချက်မျှ ချမှတ်ခြင်း မပြုရကြောင်း သိရှိရပါသည်။

ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး၏ လစာနှင့်ခံစားခွင့်များ

ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများသည် “အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများ ချီးမြှင့်ငွေ၊ စရိတ် များနှင့် အထူးအခွင့်အရေးများဆိုင်ရာအက်ဥပဒေ (၁၉၈၂ ခုနှစ်) [Governors (Emoluments, Allowances and Privileges) Act 1982 ] ပါ သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းချက် များအရ လစာနှင့်ခံစားခွင့်များအား ခံစားပိုင်ခွင့်ရှိပါသည်။ အဆိုပါဥပဒေအရ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတစ်ဦး၏ လစာမှာ တစ်လလျှင် ရူပီး ၃၅၀,၀၀၀ (အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၅၂၀၀ ခန့်) ဖြစ်ပါသည်။ 

ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် အိမ်ငှားခ ကင်းလွတ်ခွင့်ရသည့် အစိုးရ အိမ်တော် (Official Residence) ၊ အိမ်အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းများနှင့် အဆောင် အယောင် မော်တော်ယာဉ်များ ရရှိပါသည်။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးနှင့် မိသားစုဝင် များသည် အခမဲ့ဆေးကုသခွင့်အား ရာသက်ပန်ခံစားခွင့်ရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။

ထူးခြားချက်အနေဖြင့် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတစ်ဦးသည် ပြည်နယ် ၂ ခု၊ သို့မဟုတ် ၂ ခုပိုသော ပြည်နယ်များတွင်ပါ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအဖြစ် တာဝန်ထမ်း ဆောင်ရပါက အုပ်ချုပ်ရေးမှူးရရှိမည့် လစာမှာ နိုင်ငံတော်သမ္မတက သတ်မှတ်ပေး သည့်အတိုင်းဖြစ်ပြီး သတ်မှတ်ပေးသည့်ငွေပမာဏအား ၎င်းတာဝန်ယူထားသည့် ပြည်နယ်များက အချိုးကျ ကျခံရမည် ဖြစ်ပါသည်။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး၏ လစာနှင့် စရိတ်များအား ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော် (Parliament) က ရုပ်သိမ်းခြင်း မပြုနိုင်ကြောင်း သိရှိရပါသည်။ 

ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ရရှိနိုင်သည့် ဥပဒေကင်းလွတ်ခံစားခွင့်များ

ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ၊ ပုဒ်မ ၃၆၁ အရ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတစ်ဦး၏ လုပ်ဆောင်ချက်သည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့် ညီညွတ်မှုမရှိကြောင်း အကြောင်း ပြချက်ဖြင့် ၎င်းပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအား ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်သဘောထားဆန္ဒအရ လာရောက်ထွက်ဆိုခြင်းမှလွဲ၍ တရားရုံးသို့ ဆင့်ခေါ်ပိုင်ခွင့် မရှိချေ။ အဆိုပါအမှုအား တရားရုံးများက ပြည်ထောင်စုအစိုးရ (Union Government) ၏ အချက်အလက် ထောက်ပံ့မှုများဖြင့် ဆုံးဖြတ်နိုင်ပါသည်။ သို့ရာတွင် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအား ၎င်းတာဝန်ထမ်းဆောင်နေစဉ်ကာလအတွင်း ပြစ်ဒဏ်စီရင်ချမှတ်နိုင်ခြင်း မရှိဘဲ ရာထူးမှ အနားယူချိန်မှသာ အဆိုပါအမှုအတွက် ၎င်းအား တရားစွဲဆိုနိုင်ကြောင်း သိရှိရပါသည်။ 

ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအား ရာထူးမှဖယ်ရှားခြင်း

ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတစ်ဦး၏ သက်တမ်းမှာ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် ဖော်ပြထားခြင်းမရှိသော်လည်း နိုင်ငံတော်သမ္မတ၏ သဘောဆန္ဒရှိသည့် ကာလအတွင်း တာဝန်ထမ်းဆောင်ရသည်ဖြစ်၍ ယေဘုယျအားဖြင့် သမ္မတ သက်တမ်းအတိုင်း ၅ နှစ်တာကာလ ဖြစ်ပါသည်။ နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် ပြည်နယ် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတစ်ဦးအား အခြားပြည်နယ်တစ်ခု၏ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအဖြစ်လည်း ပြောင်းရွှေ့ခန့်အပ်နိုင်သည်။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတစ်ဦးသည် အောက်ပါအချက် ၂ ချက်ကြောင့် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ရာထူးလစ်လပ်နိုင်ပါသည်-

• ‌ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ၊ ပုဒ်မ ၁၅၆ အရ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး၏ တာဝန်ထမ်းဆောင်မှုအပေါ် ကျေနပ်မှုမရှိပါက နိုင်ငံတော်သမ္မတက ခိုင်လုံသော အကြောင်းပြချက်ဖြင့် ရာထူးမှ ဖယ်ရှားလျှင်။ 

• ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးက ရာထူးမှ နုတ်ထွက်ခွင့်တင်ပြလျှင်။

ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးရာထူးနှင့်စပ်လျဉ်း၍ ပြဋ္ဌာန်းချက်များ (အကျဉ်းချုပ်)

ပုဒ်မ ၁၅၃ ။ ပြည်နယ်တစ်ပြည်နယ်တွင် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတစ်ဦးရှိရမည်။

ပုဒ်မ ၁၅၄ ။ ပြည်နယ်၏ အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာသည် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးထံတွင် တည်ရှိပြီး အုပ်ချုပ်ရေးမှူးက ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့်အညီ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဦးအား တာဝန်ပေးအပ်စေခိုင်းနိုင်သည်။

ပုဒ်မ ၁၅၅ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအား နိုင်ငံတော်သမ္မတက လက်မှတ် ရေးထိုးအတည်ပြုခန့်အပ်ရမည်။

ပုဒ်မ ၁၅၇ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် အသက် ၃၅ နှစ်ပြည့်ပြီးသူ အိန္ဒိယနိုင်ငံသားဖြစ်ရမည်။

ပုဒ်မ ၁၅၈ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် သို့မဟုတ် အကျိုးအမြတ်ရရှိသော ရုံးဌာနတစ်ခုတွင် အလုပ်လုပ်နေသူ မဖြစ်စေရ။လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦးဖြစ်ပါက အဆိုပါလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်သည် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်သည့်နေ့မှစ၍ လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ်မှ ရပ်စဲပြီးဖြစ်သည်ဟု မှတ်ယူရမည်။

ပုဒ်မ ၁၅၉ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတာဝန်ထမ်းဆောင်မည့်ပုဂ္ဂိုလ်သည် တာဝန်မထမ်းဆောင်မီ ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုခြင်း ပြုလုပ်ရမည်။

ပုဒ်မ ၁၆၀ ။ နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ၊ အခန်း(၂) တွင် ဖော်ပြထားခြင်းမရှိသော အရေးပေါ်အခြေအနေတစ်ရပ်တွင် ပြည်နယ်တစ်ခုမှအုပ်ချုပ်ရေးမှူး၏ လုပ်ငန်းတာဝန်များကို ရပ်ဆိုင်းရန်အတွက် လိုအပ်သည်ဟု ထင်မြင်ယူဆပါက သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းချက်အချို့ ထုတ်ပြန်နိုင်သည်။

ပုဒ်မ ၁၆၁ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်နှင့် ပြစ်ဒဏ်လျှော့ပေါ့ပေးခြင်းတို့ ဆောင်ရွက်နိုင်ခွင့်ရှိသည်။

ပုဒ်မ ၁၆၃ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ဤဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ အထူးအခွင့်အာဏာအသုံးပြုချိန်မှတစ်ပါး ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ် ဦးဆောင်သော ဝန်ကြီးများကောင်စီ (Council of Ministers) ထံမှ အကြံဉာဏ်ကို ရယူဆောင်ရွက် ရမည်။

ပုဒ်မ ၁၆၄ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ်နှင့် ဝန်ကြီးများအား ခန့်အပ်ရမည်။

ပုဒ်မ ၁၆၅ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်ရှေ့နေချုပ်အား ခန့်အပ်ရမည်။

ပုဒ်မ ၁၆၆ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး၏ အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင် ချက်အားလုံးတွင် အုပ်ချုပ်ရေးမှူး၏ အမည်နာမကို ဖော်ပြဆောင်ရွက်ရမည်။

ပုဒ်မ ၁၇၄ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် အောက်လွှတ်တော် အစည်း အဝေးကျင်းပရန် ဆင့်ခေါ်ခြင်းနှင့် ရပ်ဆိုင်းခြင်း၊ အောက်လွှတ်တော်ကို ဖျက်သိမ်း ခြင်းတို့ ဆောင်ရွက်နိုင်သည်။

ပုဒ်မ ၁၇၅ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် အောက်လွှတ်တော်တွင် မိန့်ခွန်း ပြောကြားခြင်း၊ အောက်လွှတ်တော်သို့သဝဏ်လွှာပေးပို့ခြင်းတို့ဆောင်ရွက်နိုင်သည်။

ပုဒ်မ ၁၇၆ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် အောက်လွှတ်တော်တွင် အထူး မိန့်ခွန်း ပြောကြားနိုင်သည်။

ပုဒ်မ ၂၀၀ ။ အောက်လွှတ်တော်က အတည်ပြုတင်ပြသော ဥပဒေကြမ်း တစ်ရပ်အား ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးက သဘောတူခြင်း၊ ပြန်လည်ပေးပို့ခြင်းနှင့်  နိုင်ငံတော်သမ္မတ၏ သဘောထားတောင်းခံရန် သီးသန့်ချန်ထားခြင်းတို့ ဆောင်ရွက် နိုင်သည်။

ပုဒ်မ ၂၀၂ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်အရအသုံးခန့်မှန်းခြေ ငွေစာရင်းအား အောက်လွှတ်တော်၌ ရှင်းလင်းချပြနိုင်သည်။

ပုဒ်မ ၂၀၃(၃) ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး၏ ထောက်ခံချက်မပါရှိဘဲ မည်သည့်ထောက်ပံ့ငွေမှ ထုတ်ယူသုံးစွဲခွင့်မရှိ။

ပုဒ်မ ၂၀၅ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်၏ ခန့်မှန်းခြေအသုံး စရိတ်ရှင်းတမ်းအား အောက်လွှတ်တော်ရှေ့မှောက်တွင် ရှင်းလင်းချပြရမည်။

ပုဒ်မ ၂၁၃ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် တိကျသော အကြောင်းအရင်း တစ်ရပ်ရပ်အရ ညွှန်ကြားချက်များကို ရပ်ဆိုင်းနိုင်သည်။

ပုဒ်မ ၂၁၇ ။ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးသည် ပြည်နယ်တရားလွှတ်တော် တရားသူကြီးများ ခန့်အပ်မှုအတွက် နိုင်ငံတော်သမ္မတထံသို့ အကြံဉာဏ်များပေး နိုင်သည်။ 

ပုဒ်မ ၂၁၉ ။ ခန့်အပ်ခံရသော ပြည်နယ်တရားလွှတ်တော် တရားသူကြီး များသည် တာဝန်မထမ်းဆောင်မီ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး၏ ရှေ့မှောက်တွင် ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုရမည်။

နိဂုံး

အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများသည် နိုင်ငံတော်သမ္မတက အတည်ပြုရွေးချယ်ခန့်အပ်ထားသည့် ဂုဏ်သိက္ခာကြီးမားသူ၊ လူမှုနယ်ပယ်တွင် ထူးချွန်သူများဖြစ်ကြပြီး ပြည်နယ်အစိုးရနှင့် လွှတ်တော်တို့၏ ဆောင်ရွက်ချက် များကို ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့် တည်ဆဲဥပဒေများနှင့်အညီ ဖြစ်စေရန်အတွက် ထိန်းကျောင်းပေးလျက်ရှိကြသူများဖြစ်ကြသဖြင့် ပြည်နယ်၏ အာဏာ ၃ ရပ် အပြန် အလှန်ထိန်းကျောင်းတည့်မတ်ရာတွင်လည်းကောင်း၊ ပြည်နယ်၏အကျိုးစီးပွားနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက်လည်းကောင်း အရေးပါသည့် အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်လျက် ရှိကြသည့် နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းများဖြစ်ကြောင်း ရေးသားတင်ပြအပ်ပါသည်။

မှီငြမ်းကိုးကား

- T. Ramakrishnan (8 February 2022). House Will Create History if It Re-Adopts NEET Bill Today

- The Governors (Emoluments, Allowances and Privileges) Act, 1982

The Dismissal of Governors. The Hindu. 13

- https://www.india.gov.in/my-government/whos-who/lt-governors-administrators

- https://byjus.com/free-ias-prep/governor/

အမေရိကန်သမ္မတ Donald Trump ၏ ဒုတိယသက်တမ်းကာလအတွင်း မူဝါဒ ပြောင်းလဲမှုများသည် ASEAN အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအပေါ် သွယ်ဝိုက်၍ သက်ရောက်လျက်ရှိကြောင်းနှင့် နိုင်ငံ၏အကျိုးစီးပွားအတွက် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒများ စီးပွားရေး၊ လုံခြုံရေးနှင့် မဟာဗျူဟာမြောက် လွတ်လပ်မှုများကို ထိန်းညှိဆောင်ရွက်ရန်လိုအပ်ကြောင်း ရေးသားထားသည့် ဆောင်းပါးကို China Daily သတင်းဌာနတွင် ရေးသားဖော်ပြထားရှိပါသည်။"

တွေ့ရှိချက်

၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၂ ရက်က ဖိလစ်ပိုင်တက္ကသိုလ် အာဆီယံစင်တာ (Asian Center-AC) ၌ ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့သည့် အွန်လိုင်းမှတစ်ဆင့်ဆွေးနွေးပွဲ (Webinar) တွင် ပညာရှင်များသည် အာရှဒေသနှင့် Trump ဒုတိယသက်တမ်းအကြား အခြေအနေများ (Asia and Trump 2.0) ကို ဆွေးနွေးခဲ့ကြကြောင်း၊ ၎င်းဆွေးနွေးပွဲတွင် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအနေဖြင့် သမ္မတ Trump လက်ထက်အတွင်း ပထဝီနိုင်ငံရေးအခြေအနေများပြောင်းလဲရန်နှင့် ပြည်တွင်းလုပ်ငန်းများအပေါ် ပြည်ပမှယှဉ်ပြိုင်မှုများကို ကာကွယ်ရန်အတွက် ကုန်သွယ်ရေးနှင့်လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ မိတ်ဖက်ဆက်ဆံမှုများ တိုးချဲ့လုပ်ဆောင်သင့်သည်ကို ဆွေးနွေးခဲ့ကြကြောင်း၊ ASEAN အဖွဲ့သည် သမ္မတ Trump ၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒတွင် အဓိကဦးစားပေးအဖြစ် ပါဝင်နေခြင်းမရှိသော်လည်း အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများနှင့် အခြားအင်အားကြီးနိုင်ငံများကြား မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးနှင့် သဘောတူညီချက်များသည် အမေရိကန်နိုင်ငံအတွက် အရေးပါသည့်ကိစ္စရပ်တစ်ခုဖြစ်ကြောင်း၊ သမ္မတ Trump ၏ တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် စည်းကြပ်ခွန်မြှင့်တင်ခြင်းမူဝါဒသည် တရုတ်နိုင်ငံထောက်ပံ့ရေးကွင်းဆက်များတွင် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းပတ်သက်မှုရှိနေသည့် ASEAN အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအပေါ် သက်ရောက်မှုများရှိသည်ဟု ပြောကြားထားကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ထို့နောက် ပညာရှင်များက သမ္မတ Trump ၏ ရာသီဥတုပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးဆိုင်ရာ Paris သဘောတူညီမှုနှင့် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) တို့မှ နုတ်ထွက်လိုက်ခြင်းသည် ကမ္ဘာတစ်ဝန်း၌ သက်ရောက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်ဟု သုံးသပ်ကြကြောင်း၊ ASEAN အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများသည် အင်အားကြီးနိုင်ငံများ မဟုတ်သော်လည်း နိုင်ငံတကာမိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးတွင် အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ လွှမ်းမိုးနိုင်သည်ဟု University of Copenhagen မှ ပညာရှင် Melissa Hubahib Loja က ပြောကြားထားကြောင်း၊ အင်အားကြီးနိုင်ငံမဟုတ်သည့် နိုင်ငံများအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏လုပ်နိုင်စွမ်းများ ဆက်လက်ခိုင်မာအားကောင်းစေရန် နိုင်ငံရေးကဏ္ဍများတွင် စဉ်းစားချင့်ချိန်၍ နည်းလမ်းများချမှတ်ရန်လိုအပ်သည်ဟု ပြောကြားထားကြောင်း၊ စင်ကာပူနိုင်ငံ Nanyang Technological University မှ ပညာရှင် Collin Koh Swee Lean က စင်ကာပူနိုင်ငံသည် သေးငယ်ပြီး အဓိကစီးပွားရေးအနေဖြင့် ကုန်သွယ်ရေးကို အလေးထားလုပ်ကိုင်နေရသော်လည်း အမေရိကန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့ကဲ့သို့ အင်အားကြီးနိုင်ငံများနှင့် မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးတွင် ကောင်းမွန်သည့် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို ထိန်းသိမ်းထားနိုင်သည်ဟု ပြောကြားထားကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ထို့ပြင် ASEAN အဖွဲ့ဝင်ကဲ့သို့သော ဒေသတွင်းနိုင်ငံများသည် ၎င်းတို့၏ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားကိုအလေးထား၍ ကမ္ဘာ့လှုပ်ရှားမှုများတွင်ပါဝင်နိုင်ရန် မိတ်ဖက်ရွေးချယ်ဆက်ဆံခြင်းထက် နိုင်ငံအများနှင့်လက်တွဲလုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်ကြောင်း၊ လက်ရှိတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ စည်းကြပ်ခွန်တိုးမြှင့်ကောက်ခံမှုသည် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၏စီးပွားရေးကို ခြိမ်းခြောက်စေသည့်အတွက် ကုန်သွယ်ရေးကိစ္စရပ်များတွင် ဒေသတွင်းနိုင်ငံအချင်းချင်း သဘောတူညီချက်များ ပိုမို ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပြီး ASEAN အဖွဲ့အတွင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများကို ပိုမိုမြင်တွေ့နိုင်လိမ့်မည်ဟု ပညာရှင် Koh က ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့ကြောင်း၊ University of Tokyo မှ ပညာရှင် Maria Thaemar Tana က ASEAN အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအနေဖြင့် အုပ်စုတစ်စုတည်းနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းထက် မိမိတို့၏ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားအတွက် အခြားသောအုပ်စုများနှင့်ပါ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းသည် ၎င်းတို့အတွက် အကောင်းဆုံးမဟာဗျူဟာဖြစ်သည်ဟု ယူဆ လျက်ရှိသည်ဟု ပြောကြားခဲ့ကြောင်း၊ ၎င်းတို့အနေဖြင့် ဤသို့ဆက်လက်ယူဆနေမည်ဆိုပါက အာဆီယံအဖွဲ့၏ ဒေသအတွင်းဩဇာလွှမ်းမိုးနိုင်မှုသည် အဖွဲ့ဝင်အချင်းချင်း သဘောထားကွဲလွဲမှု၊ ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းမှု အားနည်းခြင်းနှင့်ပြည်ပဖိအားများကြီးထွားလာခြင်းကြောင့် ကန့်သတ်ချက်များ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

Asian Center မှ တွဲဖက်မောက္ခ Aaron Jed Rabena က Asian အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများသည် သမ္မတ Trump ၏ ခန့်မှန်း၍မရသော ကုန်သွယ်ရေးနှင့် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒပြောင်းလဲမှုများကြောင့် အမေရိကန်နိုင်ငံအပေါ်မှီခိုနေမှုများ လျှော့ချလာခဲ့ကြသည်ကို တွေ့ရှိရကြောင်း၊ သို့သော် ASEAN အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၏ မဟာဗျူဟာများသည် ၎င်းတို့၏သဘောထားအမြင်၊ လက်တလောကြုံတွေ့ရသည့် ခြိမ်းခြောက်မှုနှင့် အခွင့်အလမ်းများအပေါ်မူတည်၍ အချိန်နှင့်အမျှပြောင်းလဲလျက်ရှိကြောင်း၊ ASEAN အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအများစုသည် တရုတ်နိုင်ငံနှင့်အငြင်းပွားမှု မရှိသော်လည်း ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံမှာမူ တရုတ်နိုင်ငံနှင့် တောင်တရုတ်ပင်လယ်အတွင်း အငြင်းပွားမှုများ ဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိသည့်အပြင် အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့်ပင် ကာကွယ်ရေးသဘောတူစာချုပ်တစ်ခု ချုပ်ဆိုထားကြောင်း၊ ၎င်းအခြေအနေသည် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအတွက် မဟာဗျူဟာမြောက် စိန်ခေါ် မှုများဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့အကြားသင့်တော်သည့် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒများကျင့်သုံးနိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိသည်ဟု ပြောကြားထားကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

Asian Center မှ ပညာရှင် Noel Christian Moratilla က ကြားနေဝါဒဆိုသည်မှာ အချိန်တစ်ခု၌ အရေးကြီးသောအရာနှင့် ဆက်စပ်နိုင်မှုများကို ရှာဖွေသိရှိခြင်းပင်ဖြစ်ကြောင်း၊ ၁၉၆၁ ခုနှစ်၊ စစ်အေးကာလအတွင်း Non-Aligned Movement (NAM) ကို တည်ထောင်ခဲ့ကြကြောင်း၊ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအနေဖြင့် အမေရိကန်၊ တရုတ်နိုင်ငံတို့နှင့် အငြင်းပွားခြင်းထက် အခြား ASEAN အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၏ နည်းလမ်းများကိုလေ့လာ၍ နှစ်နိုင်ငံအကြား ချိန်ညှိလုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်သည်ဟု ၎င်းက ပြောကြားထားကြောင်း၊ ထို့ပြင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံမှ သုတေသနပညာရှင် Irine Hiraswari Gayatri က အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် အမေရိကန်ဈေးကွက်အပေါ် မှီခိုနေမှုကို လျှော့ချနိုင်ရန် အခြားစီးပွားရေးမိတ်ဖက်များ ရှာဖွေလျက်ရှိကြောင်း၊ ဥပမာအားဖြင့် BRICS အဖွဲ့တွင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံပါဝင်လာမှုသည် မဟာမိတ်အသစ်များ ဖန်တီးလိုသည့်ရည်ရွယ်ချက်ကို ပြသနေခြင်းဖြစ်ကြောင်းနှင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် မဟာဗျူဟာဆိုင်ရာလွတ်လပ်မှု (strategic autonomy) ကို ထိန်းသိမ်းထားသော်လည်း တရုတ်၊ အမေရိကန်နိုင်ငံတို့နှင့်ပါ မဟာမိတ်ဆက်ဆံရေးကို ထိန်းညှိစီမံလျက်ရှိသည်ဟု ၎င်းကထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

သုံးသပ်ချက်

ဆောင်းပါးတွင် ASEAN အဖွဲ့ဝင်ဒေသတွင်းနိုင်ငံများအနေဖြင့် အမေရိကန်သမ္မတ Donald Trump ၏မူဝါဒများမှ သက်ရောက်မှုအား ကာကွယ်ရန်အတွက် အမေရိကန်နိုင်ငံအပေါ် မှီခိုနေရမှုကို လျှော့ချရန် လိုအပ်သည်ဟု Webinar ဆွေးနွေးပွဲတစ်ခုအတွင်း ပညာရှင်များက သုံးသပ်ချက်များ၊ ခန့်မှန်းချက်များကို ရေးသားဖော်ပြထားရှိပါသည်။ ASEAN အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများသည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ စည်းကြပ်ခွန်တိုးမြှင့်ခြင်း၊ ကမ္ဘာ့အဖွဲ့အစည်းများမှ နုတ်ထွက်ခြင်းတို့အပေါ် စိုးရိမ်လျက်ရှိပြီး ဒေသအတွင်း သက်ရောက်မှုများဖြစ်ပေါ်မလာစေရေး ကြိုတင်ပြင်ဆင် နေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဆွေးနွေးပွဲအရ ပညာရှင်များသည် ASEAN နိုင်ငံများအား အင်အားကြီးနိုင်ငံများဖြစ်ကြသည့် တရုတ်နှင့်အမေရိကန်နိုင်ငံတို့အကြား မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးကို ထိန်းညှိဆောင်ရွက်ရန် အကြံပြုနေခြင်းဖြစ်ပြီး ဒေသတွင်း ပိုမိုပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ လုပ်ဆောင်ရန် အကြံပေးပြောကြားနေခြင်းဖြစ်သည်ဟု ယူဆမိပါသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ မူဝါဒပြောင်းလဲမှုများနှင့် တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် ပစ်မှတ်ထားနေမှုများမှ အာဆီယံအပေါ်သက်ရောက်မှုများသည် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်သည့် မြန်မာနိုင်ငံအပေါ်လည်း ထိခိုက်မှုများ ရှိလာနိုင်ပါသည်။ ထို့ပြင် မြန်မာနိုင်ငံသည် တရုတ်နိုင်ငံ၊ ရုရှားနိုင်ငံတို့နှင့် ဆက်ဆံရေးတည်ဆောက်ထားရှိမှုတို့ကြောင့် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ မူဝါဒအပြောင်းအလဲများသည် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် အဟန့်အတားအချို့ဖြစ်ပေါ်လာစေနိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ပညာရှင်များ၏ အကြံပြုချက်များအတိုင်း တရုတ်နှင့်အမေရိကန်နိုင်ငံတို့အကြား အလွန်အကျွံမှီခိုအားထားနေမှုကို သတိထားခြင်းဖြင့် စီးပွားရေးအရ ASEAN အဖွဲ့အပြင် အခြားနိုင်ငံများနှင့် ဈေးကွက်စီးပွားရေးချဲ့ထွင်ခြင်း၊ ဒေသတွင်းပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ တိုးမြှင့်ခြင်း၊ ပြည်တွင်းကာကွယ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေးကဏ္ဍ အဆင့်မြှင့်တင်ခြင်း၊ နိုင်ငံခြားရေးမှုဝါဒများ ချိန်ညှိချမှတ်ခြင်းများ လုပ်ဆောင်သင့်သည်ဟု ယူဆမိပါသည်။ ထို့ပြင် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ အကျိုးစီးပွားသည် နိုင်ငံ၏သဘောထားအမြင်နှင့် မူဝါဒများအပေါ် များစွာမူတည်လျက်ရှိသောကြောင့် ပြောင်းလဲလာနိုင်သည့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးရေချိန်ကို စောင့်ကြည့်လေ့လာ၍ သင့်တော်မှန်ကန်သည့်နိုင်ငံရေးမူဝါဒများချမှတ်နိုင်ရန် လိုအပ်သည်ဟု ယူဆမိပါကြောင်း သုံးသပ်တင်ပြအပ်ပါသည်။

ဂရင်းလန်းဒေသ၏ ပထဝီနိုင်ငံရေးအရအရေးပါမှုနှင့် အင်အားကြီးနိုင်ငံအချို့နှင့်ဖြစ်ပေါ်နေသော  တင်းမာမှုများကြောင့်ဥရောပသမဂ္ဂ (အီးယူ) အဖွဲ့အနေဖြင့် ၎င်းတို့၏တပ်ဖွဲ့များကို အဆိုပါကျွန်းပေါ်၌ တပ်ဖြန့်ထားသင့်သည်ဟု အီးယူစစ်ရေးကော်မတီဥက္ကဋ္ဌ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ရောဘတ်ဘရီဂျာက ပြောကြားလိုက်သည်။

ဂရင်းလန်းသည်      အနာဂတ်တွင် ဥရောပတပ်များကို  တပ်ဖြန့်ရာတွင် အကောင်းဆုံးဒေသတစ်ခုဖြစ်လာနိုင်ကြောင်း ဗိုလ်ချုပ်ကြီးရောဘတ်ဘရီဂျာက ဂျာမနီသတင်းစာကြီးတစ်စောင်ဖြစ်သည့်Die Welt နှင့် လုပ်ဆောင်ခဲ့သည့် တွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်းတွင်   ပြောကြားခြင်းဖြစ်သည်။

အမေရိကန်တပ်များသည်   အဆိုပါကျွန်းပေါ်တွင် ၁၉၄၀ ပြည့်နှစ်အစောပိုင်းအထိ  တပ်စွဲခဲ့ရာ နေရာတစ်ခုဖြစ်သည်။ ထိုကဲ့သို့ပင်   ဥရောပတပ်များကိုလည်း အဆိုပါဒေသတွင်  တပ်ဖြန့်မည့်အစီအစဉ်ကို   ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ရောဘတ်ဘရီဂျာက အမေရိကန်၏လုပ်ဆောင်ချက်ကိုရည်ညွှန်း၍   ပြောကြားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

ဗိုလ်ချုပ်ကြီးရောဘတ်ဘရီဂျာ၏အဆိုပါပြောကြားချက်သည်   ဂရင်းလန်းနှင့် စပ်လျဉ်း၍ အမေရိကန်သမ္မတ ထရမ့်က  ၎င်း၏သဘောထားများကို ထုတ်ဖော်ပြောကြားပြီးနောက် ထွက်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။

အကယ်၍ အီးယူအဖွဲ့က ၎င်းတို့၏ဥရောပတပ်များအား ဂရင်းလန်းပေါ်တွင် တပ်ဖြန့်နိုင်မည်ဆိုပါက ဒေသတွင်းတည်ငြိမ်ရေးအတွက် အထောက်အကူပြုနိုင်မည်ဟု ၎င်းကယုံကြည်လျက်ရှိသည်။

သို့ရာတွင်    အမေရိကန်တပ်များသို့မဟုတ် အီးယူတပ်များအား အဆိုပါဒေသတွင် တပ်ဖြန့်မည်ဆိုပါကဒေသတွင်းတည်ငြိမ်မှုအပေါ် ဂယက်ရိုက်ခတ်လာနိုင်ကြောင်း   အချို့ကယူဆလျက်ရှိသည်။ထို့ပြင် ဒိန်းမတ်နိုင်ငံမှ ကန့်ကွက်မှုများနှင့်လည်း ရင်ဆိုင်ရဖွယ်ရှိသည်။

အမေရိကန်တို့သည် အဆိုပါကျွန်းအား ဒေါ်နယ်ထရမ့် သမ္မတအဖြစ်  ကျမ်းသစ္စာမကျိန်ဆိုမီကတည်းက မျက်စိကျနေခြင်းဖြစ်ပြီး ယင်းကျွန်းအား အမေရိကန်၏အမျိုးသားလုံခြုံရေးအတွက်ဟုဆိုကာအမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့်ပေါင်းစည်းလိုကြောင်းကိုလည်း    ထရမ့်ကလူသိရှင်ကြား ထုတ်ဖော်ပြောကြားထားသည်။

ဂရင်းလန်းဒေသသည်   နိုင်ငံ၏အမျိုးသားလုံခြုံရေးအတွက် အရေးပါမှုကြောင့် ယင်းဒေသသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏  အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်လာသင့်ကြောင်းအမေရိကန်သမ္မတ ထရမ့်က ၎င်းသမ္မတအဖြစ် တာဝန်မထမ်းဆောင်မီ ဇန်နဝါရီလ ၇ ရက်တွင် ပြောကြားခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး  ၎င်းပြောဆိုချက်သည် ဒေသတွင်းနိုင်ငံများကိုအံ့အားသင့်စေခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ထရမ့်သည် ၎င်း၏ အဆိုပါအယူအဆကို ဒိန်းမတ်ဝန်ကြီးချုပ် မက်ဖရက်ဒရစ်ဆင်အား ဖုန်းမှတစ်ဆင့် ဆက်သွယ်ပြောကြားခဲ့ခြင်းကြောင့်      ဒိန်းမတ်အစိုးရအဖွဲ့အတွင်း စိုးရိမ်မှုများမြင့်တက်လာခဲ့သည်ဟု Financial   Times  သတင်းစာကပြီးခဲ့သည့် ရက်သတ္တပတ်အတွင်းဖော်ပြခဲ့သည်။

သို့သော် လက်ရှိအချိန်တွင် အမေရိကန်၏ အဆိုပါအစီအစဉ်ကို ဒိန်းမတ်နိုင်ငံသား များက သဘောတူမည့်လက္ခဏာမရှိပေ။ အကြောင်းမှာ   ဂရင်းလန်းဒေသအား အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် ပေါင်းစည်းခြင်းကို ဒိန်းမတ်နိုင်ငံသား ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းက ကန့်ကွက်လျက်ရှိသည်ဟု DR ရုပ်သံဌာနက ဇန်နဝါရီလ ၂၅ ရက်တွင် ဖော်ပြခဲ့သည်။

Epinion သုတေသနအဖွဲ့ကြီးသည် ဂရင်းလန်းဒေသက အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် ပေါင်းစည်းမှုနှင့်စပ်လျဉ်း၍ ဇန်နဝါရီလ ၁၅ ရက်မှ ၂၂ ရက်အထိလူ ၁၀၁၆ ဦးအား ၎င်းတို့၏ သဘောထားများကို စစ်တမ်းကောက်ယူခဲ့ရာ ဒိန်းမတ်နိုင်ငံသား ၃ ရာခိုင်နှုန်းကသာ ဂရင်းလန်း အား အမေရိကန်နှင့်ပေါင်းစည်းခြင်းကို လိုလားပြီး အခြား ၇ ရာခိုင်နှုန်းကမူ တိကျသည့်  သဘောထားဖော်ပြနိုင်ခြင်းမရှိကြောင်းတွေ့ရှိခဲ့ရသည်။

တစ်နည်းအားဖြင့်ဆိုရပါမူ ဂရင်းလန်းဒေသအား အမေရိကန်နှင့်ပေါင်းစည်းခြင်းကို ဒိန်းမတ်နိုင်ငံသားအများစုက ကန့်ကွက်နေခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် အဆိုပါဒေသအား ဒိန်းမတ်နိုင်ငံ၏   အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုအဖြစ်    ဆက်လက်တည်ရှိနေစေရန်၎င်းတို့ကဆန္ဒရှိနေသည်။

ဂရင်းလန်းဒေသည် ၁၉၅၃ ခုနှစ်အထိ ဒိန်းမတ်နိုင်ငံ၏ ကိုလိုနီနယ်မြေတစ်ခုအဖြစ်ရပ်တည်ခဲ့ပြီး  ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသတစ်ခုဖြစ်လာခဲ့သော်လည်း ဒိန်းမတ်နိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုအဖြစ် ဆက်လက်ရပ်တည်လျက်ရှိသည်။

ဂရင်းလန်း၏ အားသာချက်များကိုလေ့လာမည်ဆိုပါက   ယင်းဒေသတွင် သတ္တုတွင်းထွက်များနှင့် ကုန်ကြမ်းပစ္စည်း ပေါကြွယ်ဝသည့်အပြင် အာတိတ်ဒေသရှိ နိုင်ငံတကာကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းနှင့်လည်း နီးစပ်လျက်ရှိသည်ကို တွေ့ရမည်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့်   ယင်းဒေသသည်   ပထဝီနိုင်ငံရေးရှုထောင့်အရ အလွန်အရေးပါသည့်နယ်မြေတစ်ခုအဖြစ် အမေရိကန်တို့က ရှုမြင်နေခြင်းဖြစ်သည်။

အမေရိကန်ကွန်ဂရက်ရှိ ရီပတ်ဘလစ်ကန်အမတ်အချို့က  ထရမ့်၏အဆိုပါရပ်တည်ချက်၊ သဘောထားကို ထောက်ခံလျက်ရှိပြီး ထရမ့်နေဖြင့် ဂရင်းလန်းအား နိုင်ငံနှင့်ပေါင်းစည်းနိုင်ရေးလုပ်ဆောင်နိုင်ရန်အတွက် “Make Greenland Great Again” ဟုအမည်ပေးထားသည့် မူကြမ်းတစ်ရပ်ကို အန်းဒီ အိုလက်ဆိုသူ ရီပတ်ဘလစ်ကန်အမတ်တစ်ဦးက တင်သွင်းခဲ့သည်ကို တွေ့ရသည်။

ထို့ပြင် ဒိန်းမတ်နိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံအမတ် ကာလာဆန်းကလည်း ထရမ့်၏အဆိုပါ သဘောထားကို ထောက်ခံထားသည်။ အကြောင်းမှာ ဒိန်းမတ်နိုင်ငံသည် ဂရင်းလန်းအား  အပြည့်အဝကာကွယ်စောင့်ရှောက်နိုင်ခြင်းမရှိသောကြောင့်၎င်းကျွန်းအား အမေရိကန်၏ ထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင် ထားရှိခြင်းကသာ အခြေခံအသိဉာဏ်ပင်ဖြစ်သည်ဟု ၎င်းကဆက်လက်ပြောကြားခဲ့သည်။

သို့ရာတွင်   အမေရိကန်အနေဖြင့် အခြားနိုင်ငံများ၏ နယ်မြေပေါင်းစည်းမှုနှင့် ကုလသမဂ္ဂ၏ ဖွဲ့စည်းပုံဥပဒေတို့ကို လေးစားမည်ဟု   မျှော်လင့်ကြောင်း အီးယူစစ်ရေးကော်မတီဥက္ကဋ္ဌ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ရောဘတ်ဘရီဂျာက ပြောကြားခဲ့သည့်အပြင် ဂရင်းလန်းဒေသနှင့် စပ်လျဉ်း၍ အမေရိကန်၏ ဆောင်ရွက်ချက်များကို အနီးကပ်စောင့်ကြည့်လျက်ရှိသည်ဟုရုရှားနိုင်ငံကလည်း ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့ခြင်းကြောင့် အဆိုပါအာတိတ်ဒေသ၏ ပထဝီနိုင်ငံရေးအရအရေးပါမှုသည် ဒေသတွင်းတင်းမာမှုများကို ဖြစ်ပေါ်လာစေနိုင်သည့်အလားအလာရှိကြောင်း ရေးသားတင်ပြလိုက်ရပါသည်။

Source: moi.gov.mm

၂၀၂၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၂၀ ရက်နေ့ ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုပွဲအပြီးတွင် ဒေါ်နယ်ထရမ့်သည် ကံကြမ္မာတစ်ကြော့ပြန်၍ (၄၇)ဆက်မြောက် အမေရိကန်သမ္မတ ဖြစ်လာခဲ့လေပြီ။ နေရာတိုင်းလိုလိုတွင် ပွဲဆူအောင်လုပ်ကိုင်ပြောဆိုတတ်သည့် ထရမ့်သည် သမ္မတအဖြစ်တာဝန်မယူမီကပင် သူ၏သမ္မတသက်တမ်းအတွင်း ဆောင်ရွက်လိုသည့်ကိစ္စများကို အမြည်းသဘောမျိုးထုတ်ဖော်ပြောဆိုလာခဲ့ရာ ပထဝီနိုင်ငံရေးနှင့်ပတ်သက်၍ ကမ္ဘာ့မြောက်ဖျားစွန်းရှိ ဂရင်းလန်ကျွန်းအား ဒိန်းမတ်နိုင်ငံထံမှ ဝယ်ယူရေး(သို့မဟုတ်) အင်အားသုံးရယူရေး၊ အလယ်အမေရိကရှိ ပနားမားတူးမြောင်းအား ပြန်လည်ရယူရေး၊ အိမ်နီးချင်းမက္ကဆီကိုနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံတို့အား အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်အသစ်များအဖြစ် သိမ်းသွင်းရေးဟူသည့် ထူးထူးခြားခြား စိတ်ကူးစိတ်သန်းများ ပါရှိခဲ့သည်။

ယေဘုယျအားဖြင့် ထရမ့်၏စိတ်ကူးများမှာ ယနေ့ခေတ်တွင် ဖြစ်နိုင်ဖွယ်မရှိသော ကိစ္စများဖြစ်ပြီး ကြောင်စီစီနိုင်လှသည်ဟု ဝေဖန်သူများလည်းရှိခဲ့ကြသည်။ သို့ရာတွင် ထရမ့်၏ပြောဆိုချက်များ နောက်ကွယ်တွင် ထူးခြားလေးနက်သော နောက်ခံအကြောင်းတရားများလည်းရှိနေကြောင်း သေချာစွာလေ့လာထားသူအချို့က ထောက်ပြခဲ့ကြသည်။

ဒေါ်နယ်ထရမ့်၏ ပြောဆိုချက်များသည် သူ၏ကြွေးကြော်သံဖြစ်သော အမေရိကန်ကို ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော နိုင်ငံကြီးအဖြစ် ပြန်လည်ထူထောင်ရေး “Make America Great Again” အတိုကောက် အားဖြင့် MAGA လမ်းစဉ်နှင့် ထင်ဟပ်လျက်ရှိသည်။ သို့ရာတွင် ကမ္ဘာ့မြောက်ဖျားစွန်းဒေသ အာတိတ်စက်ဝိုင်း၌ရှိနေပြီး မြေမျက်နှာပြင်၏ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းက ဆယ့်နှစ်ရာသီပတ်လုံး ရေခဲထုကြီးဖုံးလွှမ်းနေသော ဂရင်းလန်ကျွန်းက ထရမ့်၏ MAGA လမ်းစဉ်နှင့် မည်သို့မည်ပုံ ဆက်စပ်နေသည် ဆိုခြင်းမှာမူ သာမန်အားဖြင့် အတော်အတန်နားလည်ရခက်မည့် အနေ အထားရှိနိုင်ပါသည်။ ဤကိစ္စအလို့ငှာ ဂရင်းလန်ကျွန်း၏ ပထဝီနိုင်ငံရေးနှင့် ပထဝီစီးပွားရေး အနေအထားကို သေချာစွာသိရှိနားလည်ရန် လိုအပ်ပေလိမ့်မည်။

ဂရင်းလန်ကျွန်း၏ ပထဝီဝင် နောက်ခံအခြေအနေ

ဂရင်းလန်ကျွန်းသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးဆုံးသော ကျွန်းကြီးဖြစ်ပြီး ဧရိယာစတုရန်း မိုင်ပေါင်း ၈၃၆၃၂၆ မိုင်ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အကျယ်အဝန်းထက် သုံးဆကျော် ကြီးမားသည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ သို့ရာတွင် ကျွန်း၏သုံးပုံနှစ်ပုံမှာ ကမ္ဘာ့မြောက်ဘက်စွန်း အာတိတ်စက်ဝိုင်းအတွင်း၌ ရှိနေပြီး မြေဧရိယာ၏ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ရေခဲပြင်ထုကြီး ဖုံးလွှမ်းနေသည်။ ရေခဲပြင်၏ ပျမ်းမျှထုမှာ မီတာ ၁၅၀၀ ခန့်ရှိပြီးအထူဆုံးနေရာတွင် မီတာ ၃၀၀၀ (နှစ်မိုင်ခန့်)ထူထဲသည်။ အပူချိန်မှာ နွေရာသီတွင် ကျွန်းတောင်ပိုင်း၌ ပျမ်းမျှ ၇ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်ရှိပြီး မြောက်ဘက်ခြမ်းတွင် ၄ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်ရှိသည်။ ဆောင်းရာသီ၌မူ ကျွန်းတောင်ပိုင်းတွင် -၇ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ်နှင့် မြောက်ပိုင်းတွင် -၃၄ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်ရှိသည်။

ကျွန်းပေါ်ရှိလူဦးရေမှာ ၂၀၂၄ ခုနှစ် ခန့်မှန်းခြေအရ ၅၆၈၀၀ ရှိပြီး လူဦးရေတိုးနှုန်းမှာ သုညရာခိုင်နှုန်း ဖြင့် ရပ်တန့်နေသည်။ လူအများစု ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်မှာ အီညု(အက်စကီမိုး)လူမျိုးများဖြစ်သည်။ မြို့နေလူတန်းစားအများစု ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်ဖြစ်ပြီး အသက် ၁၅ နှစ်အထက် စာတတ်မြောက်မှုရာနှုန်း ပြည့်ဖြစ်သည်။ လူဦးရေ၏ထက်ဝက်ကျော်မှာ အစိုးရဝန်ထမ်းများဖြစ်ကြသည်။ ကိုယ်ပိုင်လုပ်ငန်းအဖြစ် ငါးဖမ်းခြင်းနှင့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်ကြသည်။ တစ်ဦးကျဝင်ငွေ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၅၀၀၀၀ ကျော်ရှိသည့်အတွက် ကြွယ်ဝသည်ဟုဆိုနိုင်သည်။ သို့ရာတွင် ထိုသို့ကြွယ်ဝခြင်းမှာ ကျွန်းသားတစ်ဦး ချင်း၏ ကုန်ထုတ်လုပ်မှုနှင့် စီးပွားရှာဖွေမှုကြောင့်ထက် ကျွန်း၏သဘာဝသယံဇာတများကို အစိုးရအစီအစဉ်ဖြင့် ရောင်းချမှုများမှ အစိုးရ၏ ထောက်ပံ့ငွေရရှိမှုကြောင့်ဖြစ်သည်။ စင်စစ်၌ ဂရင်းလန်ကျွန်းသည် အပြင်ဘက်အခွံ၌ ရေခဲများဖုံးလွှမ်းနေသော သဘာဝသယံဇာတ ရတနာသိုက်ကြီး ဖြစ်လေသည်။

ပထဝီစီးပွားရေးအနေအထား

ကမ္ဘာ့ခေါင်မိုးပေါ်ရှိ ဂရင်းလန်ကျွန်းသည် အဖိုးတန်သဘာဝသယံဇာတ မြောက်မြားစွာ တည်ရှိနေပြီး ယနေ့ထက်တိုင် များများစားစား တူးဖော်ထုတ်ယူရခြင်းမရှိသေးသည့် အရိုင်းမြေ(Virgin Soil) ဖြစ်သည်။ စူးစမ်းလေ့လာမှုများအရ ဂရင်းလန်ကျွန်းတွင် ယနေ့ခေတ်စားနေသည့် မြေရှားဒြပ်စင်များ၊ ရွှေ၊ ကြေးနီ၊ ဂရက်ဖိုက်၊ သံ၊ ကျောက်မီးသွေး၊ ကျောက်မျက်၊ ယူရေနီယံ၊ လစ်သီယံ၊ ပလက်တီနမ်၊ တိုက်တေနီယမ်၊ မိုလစ်ဘ်ဒီနမ် စသည့် တွင်းထွက်များနှင့် ကုန်းတွင်း၊ ကမ်းလွန် ရေနံနှင့်သဘာဝ ဓာတ်ငွေ့သိုက်များလည်း ပမာဏကြီးမားစွာ တည်ရှိသည်ဟုဆို၏။

မြေရှားဒြပ်စင်နှင့်ပတ်သက်၍ စူးစမ်းလေ့လာမှုများအရ ဂရင်းလန်တွင် မြေရှားသယံဇာတတန်ချိန် တစ်သန်းခွဲခန့်ရှိနိုင်သည်ဟု ဆိုသည်။ ဥရောပကော်မရှင်၏ ပူးတွဲသုတေသနစာတမ်းတစ်ခု၏ အဆိုအရ ဂရင်းလန်ရှိ မြေရှားသယံဇာတအရင်း အမြစ်များသည် တူးဖော်ထုတ်လုပ်နိုင်သော မြေရှားသယံဇာတ စုစုပေါင်း၏ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါးရှိပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင်ရှိသမျှ မြေရှားအရင်းအမြစ် ပမာဏအားလုံး၏ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ရှိသည်ဟုဆို၏။

ဂရင်းလန်၏ ကမ္ဘာ့အဆင့်မီ မြေရှားဒြပ်စင် ထုတ်လုပ်နိုင်မှုအလားအလာမှာ လက်ရှိ ကမ္ဘာ့ဝယ်လိုအား၏ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့်အထိ ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်ဖွယ်ရာရှိသည်ဟုဆိုသည်။

ဂရင်းလန်၏ မြေရှားအရင်းအမြစ်သည် တရုတ်မြေရှားဒြပ်စင်များအပေါ် မှီခိုနေရသော အမေရိကန်အတွက် အလွန်အရေးပါသော ထွက်ပေါက်ဖြစ်နေသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့မြေရှားထုတ်လုပ်မှုကို လွှမ်းမိုးထားနိုင်သည့် နိုင်ငံဖြစ်၏။ ကမ္ဘာ့မြေရှားဒြပ်စင်ထုတ်လုပ်မှု၏ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကို တရုတ်ကထုတ်လုပ်ခြင်းဖြစ်ပြီး မြေရှားဒြပ်စင်များ သန့်စင်မှု၏ ၉၅ ရာခိုင်နှုန်းမှာလည်း တရုတ်နိုင်ငံက ဆောင်ရွက်နေခြင်းဖြစ်သည်။

ကမ္ဘာ့မြေရှားဒြပ်စင်တင်ပို့မှု၏ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကိုလည်း တရုတ်နိုင်ငံက တင်ပို့ခြင်းဖြစ်ပြီး တရုတ်တင်ပို့မှုအားလုံး၏ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာလည်း အမေရိကန်နိုင်ငံသို့ တင်ပို့ခြင်းဖြစ်လေသည်။ မြေရှားဒြပ်စင်များမှာလည်း ယခုခေတ်စားလျက်ရှိ သည့် လျှပ်စစ်မော်တော်ယာဉ်များ၊ တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူး ပစ္စည်းများ၊ လက်ကိုင်ဖုန်း စသည့်အီလက်ထရွန်နစ် ပစ္စည်းများတွင် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သည့် သတ္တုများဖြစ်သည်။

အမေရိကန်နှင့်တရုတ်အကြား အနာဂတ် ကမ္ဘာကြီးကို စိုးမိုးနိုင်ရေးအားပြိုင်မှုတွင် လက်ရှိ အနေအထားအရ ဉာဏ်ရည်တု AI နည်းပညာအတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော ခေတ်မီအဆင့်မြင့် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်း (Super Chip) ထုတ်လုပ်မှု၌ အမေရိကန်နှင့် ယင်း၏ အနောက်အုပ်စုဝင်များက သာလွန်လျက်ရှိသည်။ ထိုအကဲသာမှုကို ထိန်းသိမ်းနိုင်ရန်အတွက် Super Chip ထုတ်လုပ်သည့် နည်းပညာပိုင်ဆိုင်သော နိုင်ငံလေးခု (Chip 4) စုပေါင်း၍ တရုတ်ထံသို့ ထိုနည်းပညာ မရောက်ရှိစေရေး ပိတ်ဆို့ထားရန်အမေရိကန်က ဖိအားပေးကြိုးပမ်းလျက်ရှိသည်။

အပြန်အလှန်အားဖြင့် တရုတ်ကလည်းထိုအဆင့်မြင့် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းများ ထုတ်လုပ်ရာတွင် မဖြစ်မနေအသုံးပြုရသည့် မြေရှားဒြပ်စင်နှင့် အခြားအရေးပါသော ရှားပါးသတ္တုများကို အမေရိကန်သို့ တင်ပို့ခြင်းမှ ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလက ပိတ်ပင်တားမြစ်ခဲ့သည်။ တရုတ်က ပိတ်ပင်တားမြစ်ခဲ့သည့် သတ္တုများတွင် အဆင့်မြင့်တစ်ပိုင်း လျှပ်ကူးပစ္စည်း ထုတ်လုပ်ရေးတွင် မရှိမဖြစ်အရေးပါသော ဂါလီယမ်(Gallium)၊ ဂျာမေနီယံ (Germanium)နှင့် စစ်လက်နက်ပစ္စည်းများအတွက် အရေးပါသော အင်တီမိုနီ(Antimony)နှင့် ဂရက်ဖိုက် (Graphite)တို့လည်း ပါဝင်ခဲ့သည်။

ထိုသို့သောပစ္စည်းများမှာ နိုင်ငံတိုင်း၏ အမျိုးသားလုံခြုံရေးအတွက် အသက်တမျှအရေးကြီးသော ကုန်ပစ္စည်းများ (Critical Goods)ဖြစ်ကြသည်။ ထိုပစ္စည်းများကို နိုင်ငံလုံခြုံရေးအတွက် အစဉ်အမြဲ လုံလောက်စွာ ဝယ်ယူထုတ်လုပ် သိုလှောင်ထားကြရလေ့ရှိသည်။ ယခုကဲ့သို့ တရုတ်နှင့် အမေရိကန်တို့ အကြား သေရေးရှင်ရေးသဖွယ်ဖြစ်သော မဟာဗျူဟာအားပြိုင်မှုတွင် ဤသို့သော အရေးကြီးသတ္တုများ မဖြစ်မနေရရှိရေးမှာ အမေရိကန်အတွက် အထူးလိုအပ်လျက်ရှိရာ အဆိုပါသတ္တုများရရှိနိုင်ရေးအတွက် ယင်းသယံဇာတ အရင်းအမြစ်ကြွယ်ဝ လှသောဂရင်းလန်အား လက်ဝယ်ပိုင်ပိုင် ရယူနိုင်ရေးမှာ အမေရိကန်အတွက် မရှောင်လွှဲနိုင်သည့် လိုအပ်ချက်ဖြစ်လာနေတော့သည်။

 ပထဝီနိုင်ငံရေးအနေအထား

ကမ္ဘာ့ခေါင်မိုး မဟာဗျူဟာ အချက်အချာနေရာတွင် တည်ရှိသော ဂရင်းလန်ကျွန်း၏ တည်နေရာမှာလည်း ပထဝီနိုင်ငံရေးအရ အထူးအရေးပါလျက်ရှိသည်။ အထူးသဖြင့် အာတိတ်စက်ဝိုင်း၏ တစ်ဖက်တစ်ချက် ကမ္ဘာ့မြောက်ခြမ်းတွင် ရပ်တည်နေကြသော အာရှနှင့် ဥရောပတိုက် မြောက်ဘက်စွန်းမှရုရှားနှင့် အမေရိကတိုက် မြောက်ပိုင်းကို လွှမ်းမိုးထားသော အမေရိကန်တို့၏ သမိုင်းကြောင်းနှင့် မျက်မှောက်ကာလအားပြိုင်မှုတို့တွင် ဂရင်းလန်မှာ အရေးပါသော မဟာဗျူဟာ ခြေကုပ်ဖြစ်နေလေသည်။

စင်စစ်၌ ဂရင်းလန်ကို အမေရိကန်တို့က ဝယ်ယူလိုသည်မှာ ယခုမှမဟုတ်ပေ။ အမေရိကန်က အလာစကာနယ်မြေကို ရုရှားတို့ထံမှ ၁၈၆၀ ပြည့် လွန်နှစ်များတွင် ဝယ်ယူခဲ့သည့် ကာလတစ်ဝိုက်ကပင် အမေရိကန်သမ္မတ အင်ဒရူးဂျွန်ဆင်က ၁၈၆၇ ခုနှစ်တွင် ဂရင်းလန်ကျွန်းကို ဝယ်ယူရန်ကြိုးပမ်း ခဲ့ဖူးသည်။ အလားတူပင် ၁၉၁၀ ပြည့်နှစ်ကလည်း အမေရိကန်သမ္မတ ဝီလျံတက်ဖ်က ဝယ်ယူရန် ကြိုးစားခဲ့ဖူးသကဲ့သို့ ၁၉၄၆ ခုနှစ် (ဒုတိယကမ္ဘာစစ် ပြီးစကာလ)တွင် အမေရိကန်သမ္မတ ဟယ်ရီထရူးမင်းက ဒိန်းမတ်ထံမှ ဂရင်းလန်ကိုဝယ်ယူရန် ကမ်းလှမ်းခဲ့ဖူးသည်။

ရှေ့ပိုင်းက ကမ်းလှမ်းမှုများမှာ ဂရင်းလန်၏ စီးပွားရေးအလားအလာအပေါ် မူတည်သော်လည်း ထရူးမင်း၏ ကမ်းလှမ်းမှုမှာမူ မဟာဗျူဟာလုံခြုံရေးအပေါ် ပို၍မူတည်လေသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အတွင်း ဂျာမန်တပ်ဖွဲ့များက ဥရောပတစ်နံတစ်လျား ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ရာ ဒိန်းမတ်နိုင်ငံက ဂရင်းလန်ကျွန်း ကို ဂျာမန်တို့ အပိုင်စီးမသွားနိုင်စေရန် အမေရိကန်တို့ကို အကူအညီ တောင်းခဲ့သည်။ အမေရိကန်တို့က ၁၉၄၁ ခုနှစ်မှစ၍ ဂရင်းလန်ကျွန်းပေါ်တွင် လေတပ်စခန်း အများအပြားကို စတင်ဆောက်လုပ်၍ တပ်စွဲထားခဲ့သည်။ ဂျာမန်တို့ စစ်ရှုံးပြီး ၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်ပြီးဆုံးသွားသည့်နောက်ပိုင်း၌ အမေရိကန်နှင့် ဆိုဗီယက်ရုရှားတို့အကြား တင်းမာမှုများ မြင့်တက်လာခဲ့ပြန်ရာ မြောက်အမေရိကတိုက်နှင့် ဥရောပ/ အာရှတိုက် မြောက်ပိုင်းဒေသနှစ်ခု၏ စပ်ကြားနယ်မြေဖြစ်သော ဂရင်းလန်မှာ မဟာဗျူဟာအရ အရေးပါလာပြန်သည်။ ထို့ကြောင့်လည်း သမ္မတထရူးမင်းက ဂရင်းလန်ကျွန်းကို အသည်းအသန် ရယူလိုခဲ့ခြင်းဖြစ်၏။

အမေရိကန်တို့က ဂရင်းလန်ကျွန်းကို အပိုင်ဝယ်ယူ၍ မရခဲ့သော်လည်း စစ်အေးတိုက်ပွဲကာလ တစ်လျှောက်လုံးမှသည် ယနေ့ကာလတိုင်အောင် ဂရင်းလန်၌ မဟာဗျူဟာ လေတပ်အခြေစိုက်စခန်း (ထူလီအာကာသသိပ္ပံ လေ့လာရေးစခန်း)ကို ဒိန်းမတ်နိုင်ငံနှင့် ညှိနှိုင်း၍ ဆက်လက်ထားရှိခဲ့သည်။ အမေရိကန်မှ တာဝေးကင်းထောက်လေယာဉ်များနှင့် မဟာဗျူဟာ ဗုံးကြဲလေယာဉ်ကြီးများသည် ဂရင်းလန်ကျွန်းကို ဖြတ်ကျော်၍ ပျံသန်းခဲ့ကြသကဲ့သို့ B-36 ၊ B-47 ၊ B-52 မဟာဗျူဟာဗုံးကြဲ လေယာဉ်ကြီးများလည်း အလှည့်ကျ အခြေစိုက်ကာ ကမ္ဘာ့ခေါင်မိုး ကောင်းကင်ပေါ်၌ စဉ်ဆက်မပြတ် ပျံဝဲစိုးမိုးခဲ့ကြသည်။

ဆိုဗီယက်က အမေရိကန်သို့ တိုက်ချင်းပစ်ဒုံးပျံများ ပစ်လွှတ်ပါက ခရီးအတိုဆုံး လမ်းကြောင်းသည် ဂရင်းလန်ကျွန်းပေါ်မှဖြတ်၍ ပျံသန်းခြင်းဖြစ်ရာ ဆိုဗီယက်တိုက်ချင်းပစ်ဒုံးပျံများကို ခုခံကာကွယ်ရန် တာဝေးထောက်လှမ်းရေး အာရုံခံစနစ်များကိုလည်း အမေရိကန်တို့က ဂရင်းလန်ကျွန်းတွင် ချထား ခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ဆိုဗီယက်နယ်မြေအတွင်းသို့ ပစ်လွှတ်တိုက်ခိုက်နိုင်သည့် Iceman ခေါ် ရေခဲပြင် အခြေစိုက် တိုက်ချင်းပစ် ဒုံးပျံအစင်း ၅၀၀ ကိုလည်း ဂရင်းလန်ရေခဲထုအတွင်း လိုဏ်ခေါင်းတူး၍ ချထားရန် ဆောင်ရွက်ခဲ့ဖူးသည်။ ရွေ့လျားနေသော ရေခဲထုလွှာများကို ထိန်းချုပ်ရန် အလွန်ခက်ခဲသည့် အတွက် ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် လက်လျှော့ခဲ့ရသည်ဟု ဆိုသည်။ ၁၉၆၈ ခုနှစ်တွင် အဏုမြူဗုံးများပါရှိသည့် မဟာဗျူဟာဗုံးကြဲ လေယာဉ်တစ်စင်း ဂရင်းလန်တွင် ပျက်ကျသွားသည့်နောက်ပိုင်းတွင် ယင်းသို့သော မဟာဗျူဟာ ဗုံးကြဲလေယာဉ်များ ဂရင်းလန်ကျွန်း၌ ထားရှိခြင်းကို ရုပ်သိမ်းခဲ့ရသည်။ သို့သော်လည်း ယနေ့ကာလတိုင်အောင် ဂရင်းလန်ကျွန်းရှိ ထူလီလေတပ်စခန်း၌ အမေရိကန် F 35 ဘက်စုံသုံး တိုက်လေယာဉ်များ ထားရှိနေဆဲဖြစ်သည်။

ဤသို့ မဟာဗျူဟာအရအရေးပါမှုကြောင့် လည်းသမ္မတထရမ့်က ဂရင်းလန်ကျွန်းကို အသည်းအသန် ရယူလိုခြင်းဖြစ်ပြီး သူ၏ပထမသမ္မတ သက်တမ်းကာလအတွင်းကပင် ဂရင်းလန်ကျွန်းကို ဝယ်ယူနိုင်ရေးအတွက် ကြိုးပမ်းခဲ့ခြင်းဖြစ်၏။

တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ဂရင်းလန်ကျွန်း

တရုတ်နိုင်ငံသည် ဂရင်းလန်ကျွန်းနှင့် အာတိတ်ဒေသအပေါ် အထူးစိတ်ဝင်စားမှုရှိခဲ့သည်။ ယင်းမှာ ဂရင်းလန်ကျွန်း၏ သယံဇာတကြွယ်ဝမှုနှင့် အာတိတ်ဒေသ၏ မဟာဗျူဟာအရ အရေးပါမှုတို့ကြောင့် ဖြစ်လေသည်။ ကမ္ဘာ့ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှုကြောင့် မြောက်ဝင်ရိုးစွန်း၌ ရေခဲပျော်မှုမြင့်တက် လာလေရာ ဂရင်းလန်ကျွန်း၌ တည်ရှိနေသော ရေခဲပြင်ထု လျော့ပါးလာသည်နှင့်အမျှ ကုန်းမြေထုအတွင်း တည်ရှိနေသော တွင်းထွက်သယံဇာတများရှာဖွေတူးဖော်ထုတ်လုပ်ရေး အခွင့်အလမ်းများ လည်း ပိုမိုပေါ်ပေါက်လာသည်။

တရုတ်တို့က ၂၀၁၀ ပြည့်လွန်နှစ်မှစ၍ ဂရင်းလန်ကျွန်းတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့ရာ တရုတ်အစိုးရပိုင်လုပ်ငန်းများ၊ ပုဂ္ဂလိကကုမ္ပဏီများ၊ အခြားနိုင်ငံများမှ လုပ်ငန်းများနှင့် ဖက်စပ်လုပ်ဆောင်မှုများဖြင့် ဂရင်းလန်နိုင်ငံ၏ သတ္တုတူးဖော်မှု၊ အခြေခံအဆောက်အအုံများ တိုးချဲ့ဆောက်လုပ်ရေး စသည့်လုပ်ငန်းများကို လုပ်ဆောင်လာခဲ့သည်။ ဂရင်းလန်တွင် တရုတ်တို့ ပါဝင်နေသော စီးပွားရေးလုပ်ငန်းကြီးငါးခုရှိရာ ကျွန်း၏ မြောက်ပိုင်းတွင် ၂၀၁၄ ခုနှစ်မှစ၍ တရုတ် အစိုးရပိုင် Non-Ferrous Metal ကုမ္ပဏီကဩစတြေးလျ သတ္တုတွင်းကုမ္ပဏီ Ironbank နှင့် တွဲဖက်၍ သွပ်နှင့် ခဲထုတ်လုပ်မှုလုပ်ငန်း၊ ကျွန်း အနောက်ဘက်ကမ်းခြေတွင် တရုတ်ပုဂ္ဂလိကပိုင် General Nice ကုမ္ပဏီက ၂၀၁၅ ခုနှစ်မှစ၍ သံရိုင်းထုတ်လုပ်မှုလုပ်ငန်း၊ ကျွန်းအရှေ့ဘက်ကမ်းခြေတွင် တရုတ်ပုဂ္ဂလိကကုမ္ပဏီ Jiangxi Zhongrun က Nordic Mining ကုမ္ပဏီနှင့် ပူးတွဲ၍ ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ကြေးနီတူးဖော်ထုတ်လုပ်မှုလုပ်ငန်း၊ ကျွန်းတောင်ပိုင်းတွင် တရုတ်ဒေသန္တရအစိုးရပိုင် Shenghe ကုမ္ပဏီက ၂၀၁၆ ခုနှစ်မှစ၍ မြေရှားသတ္တုတူးဖော်ရေးလုပ်ငန်း၊ ဂရင်းလန်ကျွန်း၏ မြို့တော်ဖြစ်သော နူးခ်မြို့ နိုင်ငံတကာလေဆိပ် အဆင့်မြှင့်တင်ရေးလုပ်ငန်း(တရုတ်အစိုးရပိုင် CCCC ကုမ္ပဏီကို မူလက ရွေးချယ်လျာထားမှုတွင် ပါဝင်ခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် ဒိန်းမတ်ကုမ္ပဏီကသာ တာဝန်ယူ လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်)တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ထို့အပြင် ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့ ရှာဖွေရေးတွင်လည်း တရုတ် ကုမ္ပဏီကြီးနှစ်ခုက ပါဝင်လုပ်ဆောင်လျက်ရှိသည်။

၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် ဂရင်းလန်ကျွန်းသည် ဒိန်းမတ်နိုင်ငံထံမှ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရရှိခဲ့ရာ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းများတွင် ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့် ပိုမိုရရှိလာပြီး ပြည်ပရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို ဖိတ်ခေါ်ဆောင်ရွက်ခဲ့ရာ အရင်းအနှီးတောင့်တင်းသော တရုတ်တို့ကို ဂရင်းလန်ကိုယ်တိုင်က လိုလိုလားလား ဖိတ်ခေါ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်လေသည်။

တရုတ်တို့ကလည်း ဂရင်းလန်ကျွန်းအပါအဝင် အာတိတ်ဒေသနှင့်ပတ်သက်၍ ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် စက္ကူဖြူစာတမ်းတစ်ရပ် ထုတ်ပြန်၍ ယင်း၏သဘောထားကို လူသိရှင်ကြား ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီးဖြစ်၏။ အဆိုပါ စက္ကူဖြူစာတမ်းအရ တရုတ်နိုင်ငံသည် အာတိတ်သမုဒ္ဒရာနှင့် မထိစပ်သော်လည်း အာတိတ်နှင့် နီးစပ်သောနိုင်ငံ Near Artic State တစ်ခုဖြစ်ကြောင်း၊ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် အာတိတ်ဒေသ စီမံခန့်ခွဲမှုကိစ္စနှင့်ပတ်သက်၍ တက်ကြွစွာ ပါဝင်လျက်ရှိကြောင်း၊ အာတိတ်ဒေသ၏ ကြွယ်ဝလှသော သဘာဝသယံဇာတများကို သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် မထိခိုက်စေဘဲ ဆင်ဆင်ခြင်ခြင် ထုတ်ယူအသုံးပြု သင့်သည်ဟူသောအမြင်ကို ထောက်ခံကြောင်း၊ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့် ပေါ်ပေါက်လာသည့် အာတိတ်ဒေသ၏ ရေလမ်းကြောင်းများ အရေးပါမှုကို အလေးထားကြောင်း၊ တရုတ်တို့၏ ရပ်ဝန်းပိုးလမ်းမအစီအစဉ်တွင် မြောက်ဝင်ရိုးစွန်း ပိုးလမ်းမ Polar Silk Road အဖြစ် ထည့်သွင်းမည်ဖြစ်ကြောင်း စသည်ဖြင့်ပါရှိခဲ့သည်။

ထို့ကြောင့် တရုတ်တို့အနေဖြင့် ကမ္ဘာ့ကုန်ထုတ်စက်ရုံကြီးအဖြစ် ဆက်လက်ရပ်တည်နိုင်ရန်၊ အဆင့်မြင့် နည်းပညာသုံးစက်ပစ္စည်းများကို တိုးမြှင့် ထုတ်လုပ်နိုင်ရန် လိုအပ်သည့် ကုန်ကြမ်းသတ္တု တွင်းထွက်များ လုံလောက်စွာ ရရှိနိုင်ရေးအတွက် ဂရင်းလန်ကျွန်းမှထွက်ရှိမည့် သယံဇာတများကို ရယူလိုသကဲ့သို့ အရှေ့ကမ္ဘာခြမ်းမှ အနောက်သို့ ကုန်ပစ္စည်းများကို အတိုဆုံးလမ်းကြောင်းမှ ပို့ဆောင်နိုင်ရေးအတွက် အာတိတ်ဒေသ မြောက်ဝင်ရိုးစွန်း ရေလမ်းကြောင်း (North Pole Sea Route - NSR) ကို ထိရောက်စွာ အသုံးချလိုသည်မှာ ထင်ရှားနေလေသည်။

တရုတ်စီးပွားရေးပညာရှင်အချို့၏ ခန့်မှန်းချက်အရ တရုတ်ကုန်စည်များကို NSR မှတစ်ဆင့် တင်ပို့နိုင်လျှင် ကုန်စည်ပို့ဆောင်ခ ဒေါ်လာဘီလီယံ ၆၀ မှ ၁၂၀ ခန့်အထိ နှစ်စဉ် သက်သာသွားနိုင်သည်ဟုဆိုသည်။ ထို့အပြင်တောင်တရုတ်ပင်လယ်မှ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ၊ မြေထဲပင်လယ်တို့ကိုဖြတ်၍ တောင်ဘက်မှ ပတ်သွားရမည့် ရေလမ်းကြောင်းပေါ်ရှိ မလက္ကာ ရေလက်ကြား၊ ပင်လယ်နီနှင့် စူးအက်တူးမြောင်းစသည့် ပုလင်းလည်ပင်း (Bottle-neck Choke Point) နေရာများမှ ပိတ်ဆို့ခံရမည့်အန္တရာယ်၊ ပင်လယ်ဓားပြအန္တရာယ်စသည့် ရေကြောင်းလုံခြုံ ရေးဆိုင်ရာ စိန်ခေါ်မှုများကိုလည်း ရှောင်ရှားနိုင်မည် ဖြစ်လေသည်။

အနာဂတ်အလားအလာ

မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ တရုတ်ကို မဟာဗျူဟာအရ အဓိကပြိုင်ဘက်အဖြစ် မှတ်ယူထားသည့် သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်အတွက်မူ ဂရင်းလန်ကျွန်းနှင့် အာတိတ်ဒေသသို့ တရုတ်တို့ ပိုမိုထိုးဖောက်ချဉ်းကပ် လာခြင်းကို မည်သို့မျှ နှစ်မြို့နိုင်မည် မဟုတ်ပေ။ ထို့ကြောင့်လည်း ဂရင်းလန်ကျွန်းကို မရ-ရသည့် နည်းဖြင့် ရယူမည်ဟု ကြုံးဝါးပြောဆိုနေခြင်းဖြစ်၏။ ကနေဒါနိုင်ငံမှာလည်း ဂရင်းလန်နှင့် အမေရိကန်အကြား စပ်ကြားနယ်မြေဖြစ်နေလေရာ ကနေဒါကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအတွင်း သွတ်သွင်းနိုင်ပါက မြောက်ဝင်ရိုးစွန်းမှ အလယ်အမေရိကတိုင်အောင် အနောက်ကမ္ဘာခြမ်းတစ်ခုလုံး၏ မြောက်ပိုင်း တစ်ပိုင်းလုံးကို အမေရိကန်က မောင်ပိုင်စီးနိုင်လိမ့်မည် ဖြစ်လေသည်။ ဤသည်ပင် ပထဝီနိုင်ငံရေးအရ ထရမ့်၏ မဟာအမေရိကန် နယ်ပယ်ချဲ့ထွင်ရေး (Pax Americana) MAGA စိတ်ကူးဟု ရှုမြင်ရပေသည်။

ထရမ့်၏ နယ်မြေချဲ့ထွင်ရေးစိတ်ကူးမှာ ၂၀ ရာစုအစပိုင်းက ပေါ်ထွန်းခဲ့သည့်ပညာရှင် Friedrich Ratzel ၏ ပထဝီနိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ Organic Theory ကို ပြန်လည်ကျင့်သုံးနေသည့်ပုံရှိသည်ဟု လေ့လာ သူအချို့က ဆိုကြသည်။ Ratzel ၏ သီအိုရီ အကျဉ်းချုပ်မှာ နိုင်ငံများသည် သက်ရှိသတ္တဝါများ ရှင်သန်ရေးနှင့် ခွန်အားရှိရေးအတွက် အစာစားသကဲ့သို့ နယ်မြေများကိုရယူချဲ့ထွင်၍ အင်အားတိုးချဲ့ ရမည်ဟူသော အယူအဆဖြစ်သည်။ ယခုလည်းထရမ့်၏ နယ်မြေချဲ့ထွင်ရေးအယူအဆကို Ratzel ၏ နောက်လိုက်တစ်ဦးဖြစ်သည့် ဟစ်တလာနှင့် နှိုင်းယှဉ်၍ ဟစ်တလာပုံစံပေါက်နေသော ထရမ့်ရုပ်ပုံ ရေးဆွဲသရော်မှုများလည်း ပေါ်ပေါက်လာသည်။

သို့သော်လည်း ထရမ့်၏ ဂရင်းလန်အိပ်မက်မှာ လက်တွေ့ဖော်ဆောင်ရန် ခက်မည့်သဘောရှိ၏။ နေတိုးစစ်စာချုပ်အဖွဲ့ဝင် အချင်းချင်းဖြစ်သော ဒိန်းမတ်ကို စစ်ရေးအရ ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်၍ ဂရင်းလန်ကို အင်အားသုံးရယူရန်မှာ မဖြစ်နိုင်သလောက် ရှိသည်။ ငွေကြေးဖြင့် ဝယ်ယူရန်မှာလည်း “ဂရင်းလန်သည် ရောင်းရန်မဟုတ်”ဟု ဒိန်းမတ်ဝန်ကြီးချုပ်က ကြေညာထားသောကြောင့် အလားအလာ နည်းလှသည်။

အခြားတစ်ဖက်တွင်မူ ဂရင်းလန်ကျွန်းသားများ၏ သဘောဆန္ဒက အဓိကကျသည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ဥပဒေအရ ဂရင်းလန်ကျွန်းသားများက လူထုသဘောထားဆန္ဒ ခံယူပွဲကျင်းပ၍ ဂရင်းလန်၏ အနာဂတ်ကို ဆုံးဖြတ်ခွင့်ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် ဂရင်းလန်ကျွန်းသားများက ဒိန်းမတ်ထံမှ ခွဲထွက်၍ လွတ်လပ်ရေးရယူလိုက်လျှင် အမေရိကန် နှင့် ပေါင်း/မပေါင်း ဆုံးဖြတ်ရန်မှာ လူဦးရေ ခြောက် သောင်းအောက်သာရှိပြီး ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံးကျွန်းကြီး ကို ပိုင်ဆိုင်သော ဂရင်းလန်သားများ၏ သဘောထား သက်သက်မျှ ဖြစ်သွားပေလိမ့်မည်။ ထိုမျှနည်းပါးသော လူဦးရေဖြင့် ထိုမျှကြီးမားသော ကျွန်းကြီးကို ထိန်းချုပ်ကာကွယ်နိုင်ရန်မှာ မဖြစ်နိုင်သလောက်ရှိသည်။ ထို့အပြင် လက်ရှိအခြေအနေတွင်လည်း အမေရိကန်စစ်စခန်းက ဂရင်းလန်ကျွန်းပေါ်၌ ရှိနေသည်။ အကယ်၍သာ ဂရင်းလန်ကျွန်းသားများ ကို မက်လောက်သည့် စီးပွားရေးနှင့် ကာကွယ်ရေး မက်လုံးများပေးကာ ဆွဲဆောင်စည်းရုံးနိုင်လျှင်မူ ထရမ့်၏ အိပ်မက်ကို အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ကောင်း ဖော်နိုင်ဖွယ်ရှိပေသည်။

လက်သွက်သော ထရမ့်ကလည်း သမ္မတအဖြစ် ကျမ်းသစ္စာမကျိန်ဆိုမီကပင် သားဖြစ်သူ ဂျူနီယာထရမ့်ကို သူ၏ကိုယ်ပိုင်လေယာဉ်ကြီးဖြင့် ဂရင်းလန်သို့ စေလွှတ်ကာ ကျွန်းသားများနှင့် ထိတွေ့ဆွေးနွေးစေ ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်ရာ ဂရင်းလန်သည် အမေရိကန် ပိုင်နက်နယ်မြေအဖြစ် တရားဝင် ဖြစ်မလာနိုင်သေးသည့်တိုင်အောင် အမေရိကန်တို့၏ စစ်ရေး၊ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေးအရ စောင့်ရှောက်ခံဘဝသို့ ပုံစံတစ်မျိုးမျိုးဖြင့် တဖြည်းဖြည်း ရောက်ရှိလာရန် အလားအလာမှာကား နီးစပ်နိုင်သည်ဟု ကောက်ချက်ချတင်ပြအပ်ပါသတည်း။ ။

ယနေ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် ဖြစ်ပျက်ပြောင်းလဲနေခြင်းများသည် ဒေသဆိုင်ရာအခင်းအကျင်း တစ်ခုဆီသို့ ဦးတည်နေသည့် ရုန်းကန်မှုတစ်ခုအဖြစ်ရှုမြင်နိုင်သည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်တွင် ဟားမတ်စ်တို့က အစ္စရေးကိုတိုက်ခိုက်ပြီးနောက် အမြင်(၃) ခုထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။
ယင်းတို့မှာ ဟားမတ်စ်၊ ဟစ်ဇ်ဘိုလာ၊ အီရန်နှင့် အမေရိကန်၏ သဘောထားအမြင်တို့ဖြစ်သည်။ ဟားမတ်စ်တို့က အစ္စရေးကိုဖျက်ဆီးရန်ရည်ရွယ်သည့် ဘက်စုံစစ်ပွဲကို အရှိန်မြှင့်ရန်ဟန်ပြင်ခဲ့ သည်။ အီရန်က ၎င်း၏ကြားခံ ဟစ်ဇ်ဘိုလာနှင့်အတူ အစ္စရေးကို ပြိုကွဲစေရန်နှင့် အမေရိကန်ကို ဒေသတွင်းမဖယ်ရှားရန် ရည်ရွယ်သည့် စစ်ပွဲများကို ဆင်နွှဲရန် တာစူခဲ့သည်။ အစ္စရေး နောက်တွင် အခိုင်အမာရပ်တည်နေသည့် အမေရိကန်က အစ္စရေးနှင့် ပါလက်စတိုင်းတို့အတွက် နိုင်ငံရေး အလားအလာအသစ်များ၊ အစ္စရေးနှင့်ဆော်ဒီအာရေးဗျတို့ကြား ပုံမှန်ဆက်ဆံရေးပြန်လည်ထူ ထောင်ရေး၊ ဝါရှင်တန်နှင့်ရီယာ့ဒ်တို့ကြား ကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက် ရယူခြင်းတို့ဖြင့် ဒေသတွင်းတည်ငြိမ်ရေးကို ရယူနိုင်ရန်မျှော်လင့်ခဲ့သည်။ သို့သော် ယင်းသဘောအမြင်များမှာ တစ်ခုမျှဖြစ်မလာခဲ့ပါ။ ဟားမတ်စ်၊ ဟစ်ဇ်ဘိုလာနှင့် အီရန်တို့က အစ္စရေးကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (IDF)၊ အစ္စရေးလူ့အဖွဲ့အစည်းနှင့် အမေရိကန်-အစ္စရေး မဟာမိတ်အဖွဲ့တို့၏ အင်အားအပေါ် လျှော့တွက်ခဲ့ကြသည်။ ထို့အတူ ဂါဇာတွင်အစ္စရေး၏ လုပ်ရပ်များအပေါ် ထိန်းကျောင်းနိုင်မည်ဟု အမေရိကန်က လွန်ကဲစွာယုံကြည်ထားသော်လည်း ၎င်းအနေဖြင့် အီရန်၏ ဒေသတွင်း ခြိမ်းခြောက်မှုများကိုပါ လုံလောက်အောင် တုံ့ပြန်နိုင်ခြင်းမရှိခဲ့ပေ။ ဖော်ပြပါ အမြင်(၃)ခု ဖြစ်မလာ ခြင်းက ပိုမိုလက်တွေ့ကျသည့် စတုတ္ထအလားအလာတစ်ခုကို ဖန်တီးပေးသည်။ ယင်းမှာ အစ္စရေး အတွက် အလားအလာပင်ဖြစ်သည်။ ပြီးခဲ့သည့်သုံးလအတွင်း အစ္စရေးသည် အရှေ့အလယ်ပိုင်း ဒေသကို ပြန်လည်ပုံဖော်ရန် ၎င်း၏အင်အားကိုစတင်အသုံးပြုလာခဲ့သည်။ အစ္စရေးသည် ဟားမတ်စ်၏ စစ်ရေးစွမ်းရည်များကိုချေမှုန်းပစ်ကာ ဟစ်ဇ်ဘိုလာ၏ ခေါင်းဆောင်မှုကိုဖြိုဖျက်ပြီး လက်ဘနွန်အခြေစိုက်အဖွဲ့က ကာလကြာရှည်တင်းခံခဲ့သည့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး စည်းမျဉ်း များကို လက်ခံရန်တွန်းအားပေးခဲ့သည်။ အစ္စရေးသည် အီရန်နိုင်ငံအတွင်း ဆန်းပြားသော တိုက်ခိုက်မှုများကိုလည်း ကြိုကြားကြိုကြားပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ဆီးရီးယားတွင် အာဆတ် အစိုးရပြုတ်ကျသွားသည်ကို အခွင့်ကောင်းယူကာ အီရန်၏ဒေသတွင်း လွှမ်းမိုးဖြန့်ကြက်နိုင်မှုကို ဖယ်ရှားရန်လည်း အစ္စရေး ကကြိုးပမ်းနေသည်။ ရလဒ်အနေဖြင့် အီရန်သည် ၎င်း၏နယ်နိမိတ်မှ အစ္စရေးအထိ ရှည်လျားသော နယ်နိမိတ်အတွင်း ၎င်း၏ဩဇာ ဖြန့်ကြက်ထူထောင်ရန်အတွက် မြှုပ်နှံထားသည့်အရေးပါသောအရင်းအမြစ်များဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။
အောက်တိုဘာ ၇ ရက် တိုက်ခိုက်မှုအပြီး တစ်နှစ်နီးပါးအကြာတွင် ဒေသတွင်း အနာဂတ်အတွက် အစ္စရေး၏ မျှော်မှန်းချက်မှာ မရှင်းလင်းပေ။ ၎င်းသည် မိမိကိုယ်မိမိ ခုခံကာကွယ်ခြင်းဟူသော ခေါင်းစဉ်ကို သက်တမ်းတိုးခြင်းဖြင့် လုံးဝပြန်လည်ထူထောင်၍မရနိုင်အောင် ဆိုးရွားသွားသော အရှေ့အလယ်ပိုင်း၏ လက်ရှိအနေအထားကို ထိန်းသိမ်းရန် တိုက်ပွဲဝင်နေခြင်းဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ စစ်ဆင်ရေးများသည် ပြင်းထန်သော်လည်း အစ္စရေးသည် ဟစ်ဇ်ဘိုလာ၊ အီရန်တို့နှင့် ထိပ်တိုက် တွေ့မည့်အရေးမှရှောင်ရှားနိုင်ခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ၎င်းကိုနိုင်ငံတကာမှ သွေးထိုးလှုံ့ဆော်သူအဖြစ် ရှုမြင်နေကြပြီး ပြည်တွင်းရှိ အစ္စရေးလူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း၌လည်း သဘောထားကွဲလွဲမှုများ ရှိနေခြင်းကြောင့် အခင်းအကျင်းအသစ်တစ်ခုဆီဦးတည်သွားရန် တွန့်ဆုတ်နေပုံရသည်။ ကွယ်လွန်သူ ဟားမတ်စ် ခေါင်းဆောင် Yahya Sinwar က ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်တွင် အစ္စရေးကို စတင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီးနောက် ၎င်းတို့ ပြန်လည်တုံ့ပြန် တိုက်ခိုက်ခံရချိန်တွင် ချက်ချင်းဆိုသလိုပင် အီရန် ကျောထောက်နောက်ခံပြု စစ်သွေးကြွအုပ်စုအားလုံးက အစ္စရေးကို ပူးပေါင်းတိုက်ခိုက်လိမ့် မည်ဟု မျှော်မှန်းခဲ့သည်။ အစ္စရေး-ဟားမတ်စ်စစ်ပွဲသည် အာရပ်ဆူပူအုံကြွမှုကို လှုံ့ဆော်ပေးနိုင် မည်ဟု ယုံကြည်နေသည်။ Sinwar ၏အစီအစဉ်သည် အစ္စရေး-ဟားမတ်စ်စစ်ပွဲအတွင်း ဟစ်ဇ်ဘိုလာအပါအဝင် အီရန်ကျောထောက်နောက်ခံပြု အခြားအဖွဲ့ဝင်များနှင့်အီရန်ကိုယ်တိုင် တိုက်ရိုက်ပါဝင်ပတ်သက်လာမည်ဟု မျှော်လင့်နေခြင်းဖြစ်သည်။ သို့သော်နောက်ဆုံးတွင် အစ္စရေးကသာ စစ်ရေးအရအသာစီးရသွားခဲ့သည်။ အောက်တိုဘာလ ၇ရက် တိုက်ခိုက်မှု ပထမ နှစ်ပတ်လည်နေ့မတိုင်မီ ရက်အနည်းငယ်အလိုတွင်လည်း ဟစ်ဇ်ဘိုလာ နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင် Hassan Nasrallah သုတ်သင်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ လက်ဘနွန်တွင် ဟစ်ဇ်ဘိုလာအဖွဲ့ကို ချေမှုန်းလိုက်ခြင်းဖြင့် အစ္စရေးအစိုးရသည် ၎င်း၏ ဒေသတွင်းရန်သူများကို အသာစီးအနိုင်ရယူလိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်နေသည်။ ထိုအချိန်တွင် အမေရိကန်က အစ္စရေးကို ပဋိပက္ခများ ထပ်မံမတိုးပွားစေရန် တိုက်တွန်းနေသည်။ သို့သော် အစ္စရေးသည် လက်ရှိ အခိုက်အတန့်ကို အခွင့်ကောင်းအဖြစ် ရှုမြင်နေသည်။ ယခုအခါ အစ္စရေးသည် ဟစ်ဇ်ဘိုလာသာမက အီရန်ကို ပြတ်ပြတ်သားသား ထိုးနှက်တိုက်ခိုက်ရန် မျှော်လင့်ချက်ဖြင့် ဟားမတ်စ်၊ ဟစ်ဇ်ဘိုလာ၊ အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားရှိ ပြည်သူ့စစ်များအပါအဝင် ယီမင်ရှိ ဟူသီတို့ပါဝင်သော axis of resistance (အီရန် ဦးဆောင်သော အလွတ်တမ်းမိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်း)ကို ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်ရန် ကြိုးပမ်းနေသည်။ Nasrallah သတ်ဖြတ်မှုအပြီးတွင် အစ္စရေးဝန်ကြီးချုပ် နေတန်ရာဟုက ယခုအချိန်သည် ‘‘နှစ်ပေါင်း များစွာကြာတည်ရှိနေသော ဒေသတွင်း အာဏာချိန်ခွင်လျှာကို ပြောင်းလဲဖို့”အတွက် အခွင့်အရေး တစ်ခုဖြစ်ကြောင်းပြောဆိုခဲ့သည်။အကယ်၍ အစ္စရေးသည် axis of resistance တပ်ပေါင်းစုကို ယိုင်နဲ့သွားအောင် စွမ်းဆောင်နိုင်ပါက ၎င်း၏အောင်မြင်မှုကို ဆော်ဒီအာရေးဗျနှင့် ယူအေအီးတို့က တိတ်တဆိတ်ကြိုဆိုလာလိမ့်မည်ဖြစ်သည်။ ဆော်ဒီသည် ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံ ထူထောင်ရန်ထောက်ခံပြီး အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် ထာဝရငြိမ်းချမ်းရေးရရှိရန် အရေးကြီးကြောင်း အခိုင်အမာဆိုသည်။ ဆော်ဒီအစိုးရက ၎င်းတို့၏ ရည်မှန်းချက်ကြီးသော ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး အစီအစဉ်များကို ခြိမ်းခြောက်နိုင်သည့်ဒေသတွင်းရန်လိုမှုများတိုးလာမည်ကိုစိုးရိမ်နေသည်။
အစ္စရေးအတွက် ပါဝါချိန်ခွင်လျှာကိုပြောင်းလဲခြင်းတွင် အောက်တိုဘာ ၇ ရက်နောက်ပိုင်းဖြစ်ပွား ခဲ့သော ရှုံးနိမ့်မှုနှင့် ရှုပ်ထွေးမှုများ၏ ဇာတ်ကြောင်းကို ပြောင်းပြန်လှန်ခြင်းလည်းပါဝင်သည်။ ဟားမတ်စ်တို့ထံမှတိုက်ခိုက်ခံရမှုသည် အစ္စရေးထောက်လှမ်းရေးအတွက် အရှက်ရစရာ ကိစ္စရပ် ဖြစ်သည်။ ရန်သူများထက်ခြေတစ်လှမ်းသာလေ့ရှိတတ်သော ဂုဏ်သတင်းသည် အစ္စရေး ကာကွယ်ရေးဗျူဟာ၏ အဓိကအစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ သို့သော် ဟားမတ်စ်တို့၏ တိုက်ခိုက် ခံရခြင်း အပြီးတွင် ထိုဂုဏ်သိက္ခာ ပျောက်ဆုံးသွားခဲ့ရသည်။ ထို့နောက် ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသတွင် နောက်ဆက်တွဲဖြစ်ပွားလာသောစစ်ပွဲအတွင်း၌လည်း အစ္စရေး၏ဂုဏ် သို့မဟုတ် ၎င်း၏ လုံခြုံရေး ကို ပြန်လည်ထိန်းသိမ်းရန် မစွမ်းနိုင်ခဲ့ပါ။ အရပ်သားအများအပြားသေဆုံးစေခဲ့သည့် စစ်ဆင်ရေး တစ်ခုဆင်နွှဲခဲ့သော်လည်း အစ္စရေးသည် ၎င်း၏ ဓားစာခံအားလုံး လွတ်မြောက်အောင် မလုပ်ဆောင် နိုင်ခဲ့ပေ။ ထို့ပြင် နိုင်ငံတကာလူထု၏အမြင်တွင် ဂုဏ်သိက္ခာများကျဆင်းနေပြီး ICJ တွင် လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုဖြင့်စွပ်စွဲခံထားရသည်။
သို့သော် ဟစ်ဇ်ဘိုလာတပ်ဖွဲ့များကို တိုက်ခိုက်နိုင်ခြင်းကြောင့် အစ္စရေးလူထု၏ယုံကြည်မှုကို ပြန်လည်ရရှိစေခဲ့သည်။ ဟစ်ဇ်ဘိုလာကိုဖျက်ဆီးလိုက်ခြင်းကြောင့် အီရန်အစိုးရအတွက် ကြီးမားသော ခြိမ်းခြောက်မှုတစ်ခုဖြစ်လာခဲ့သည်။ နိုင်ငံ၏မြောက်ပိုင်းနယ်စပ်တွင် ကြီးမားသော ဒုံးကျည်လက်နက်များနှင့်အတူ အင်အားကြီးမားသော အီရန်ကျောထောက်နောက်ခံပြု စစ်သွေးကြွ တပ်ဖွဲ့ ဟစ်ဇ်ဘိုလာ တည်ရှိနေခြင်းကအဟန့်အတားတစ်ခုအဖြစ် အစ္စရေးက အစဉ်အမြဲမှတ်ယူ ထားသည်။
ယခုအခါ ၎င်း၏ proxy အုပ်စုများနှင့် မဟာမိတ်များအကြား ချာချာလည်နေသည့် အီရန်မှာ အကြပ်ရိုက်နေရရှာသည်။ ဟားမတ်စ်များထံသို့လည်း တိုက်ရိုက်အကူအညီ မပေးနိုင်သေးပါ။ ဟစ်ဇ်ဘိုလာ နှိမ်နင်းခံရခြင်းကြောင့် တစ်ဖက်တွင် ထဲထဲဝင်ဝင်ရပ်တည်ပါက ၎င်း၏ မဟာမိတ်များက သစ္စာဖောက်ခံရသလိုခံစားရနိုင်ပြီး ဆယ်စုနှစ်များစွာကြာခြိမ်းခြောက်နေသည့် အီရန်နျူကလီးယား စက်ရုံများကို တိုက်ရိုက်တိုက်ခိုက်ခြင်းအပါအဝင် ပိုမိုအစွန်းရောက်သည့် လုပ်ရပ်များကို အစ္စရေးက ရဲရဲတင်းတင်းလုပ်ဆောင်လာနိုင်သည်။ တစ်ဖက်တွင်အီရန်သည် အစ္စရေးနှင့်စစ်ပွဲတွင် တိုက်ရိုက်ပါဝင်ခဲ့မည်ဆိုလျှင် အမေရိကန်လည်း ပါဝင်လာနိုင်သောကြောင့် ဒေသတွင်း အန္တရာယ်များမြင့်တက်လာမည်ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်သည် စကားအရ အရှေ့အလယ် ပိုင်းတွင် နောက်ထပ်စစ်ပွဲများ ဖြစ်ပွားခြင်းကိုရပ်တန့်လိုကြောင်းဖော်ပြနေသည်။ သို့သော် ၎င်းသည် အစ္စရေး၏လုံခြုံရေးအတွက် အခိုင်အမာကတိပြုထားပြီး အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် အစိုးရ အပြောင်း အလဲကို ဖော်ဆောင်နိုင်စွမ်းရှိကြောင်းလည်း ယခင်ကသက်သေများရှိခဲ့ဖူးသည်။ အမေရိကန် တိုက်ရိုက် ပါဝင်နေသော အီရတ်စစ်ပွဲအတွင်း သွေးထွက်သံယိုမှုများ၊ အချည်းနှီးဖြစ်မှုများက အမေရိကန်ကို အရှေ့အလယ်ပိုင်း ဒေသတွင်းစစ်ပွဲတွင် နောက်ထပ် တိုက်ရိုက်ပါဝင်ပတ်သက် လာရန် တွန့်ဆုတ်စေမည်ဖြစ်သည်။ သို့သော် အီရန်သည် နျူကလီးယားလက်နက် တည်ဆောက်နိုင်ရန် အလွန်နီးစပ်နေပြီဟူသောအချက်က အစ္စရေးဘက်က စတင်တိုက်ခိုက်လာရေးအတွက် လှုံ့ဆော်မှုများဖြစ်လာနိုင်သည်။
အစ္စရေးထောက်ခံသူအချို့က လက်ရှိအခိုက်အတန့်ကို အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် ပါဝါချိန်ခွင်လျှာကို ပြောင်းလဲသွားစေသည့် ၁၉၆၇ ခုနှစ် ခြောက်ရက်စစ်ပွဲနှင့်နှိုင်းယှဉ်ထားပြီး အစ္စရေးကို အောင်ပွဲ နှင့်နီးစပ်နေပြီဟု မျှော်မှန်းနေကြသည်။ လက်ရှိအခြေအနေတွင် အစ္စရေးအတွက် သိသိသာသာ အခွင့်အလမ်းများရှိနေသော်လည်း ကြီးမားသောအန္တရာယ်များလည်းရှိနေသည်။ ဟစ်ဇ်ဘိုလာသည် အင်အားချည့်နဲ့သွားသော်လည်း ၎င်း၏ဒုံးကျည်လက်နက်များဖြန့်ကြက်ပြီး အစ္စရေး၏ အဓိက မြို့ကြီးများကို ထပ်ခါတလဲလဲ တိုက်ခိုက်နိုင်သေးသည်။ အကယ်၍ အစ္စရေးသည် လက်ဘနွန်၏ မြေပြင်သို့ ကျူးကျော်စစ်ပွဲများဆင်နွှဲမည်ဆိုပါက ၎င်း၏တပ်ဖွဲ့များသည် ဂါဇာတွင် နှစ်အတော်ကြာ စစ်ပွဲဆင်နွှဲနေသည့်အတွက် ပဋိပက္ခအတွင်း လှုပ်လေမြုပ်လေအခြေအနေဖြစ်သွားမည် ဖြစ်သည်။
အစ္စရေး၏ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် လက်ဘနွန်တွင် သေဆုံးမှုနှင့် ပျက်စီးမှုများရှိခဲ့ပြီး ရေရှည်တွင် ဟစ်ဇ်ဘိုလာတို့၏မျိုးဆက်နှင့်ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်စရာအခြေအနေဖြစ်လာနိုင်သည်။ အစ္စရေး-ဟားမတ်စ် စစ်ပွဲကြောင့် ဟားမတ်စ်(၆၀)ရာခိုင်နှုန်းခန့်က မိဘမဲ့များဖြစ်သွားကြသည်ဟု ယူဆကြသည်။ ဟစ်ဇ်ဘိုလာနှင့် ဟားမတ်စ်တို့ နှစ်ဖွဲ့လုံး ဆိုးရွားစွာပျက်စီးသွားခဲ့သည်။ သို့သော် အစ္စရေးက စစ်ပွဲပြီးလျှင် ဂါဇာကို မည်သည့်ပုံစံဖြင့် အုပ်ချုပ်မည်ဆိုသည်ကို အဖြေမပေးနိုင်သေးပေ။ လက်ဘနွန်၏ အားနည်းသော အိမ်စောင့်အစိုးရသည် ဟစ်ဇ်ဘိုလာ၏ လစ်ဟာသွားသည့် အခြေအနေနှင့်ပတ်သက်၍ ဖြည့်ဆည်းနိုင်စွမ်းမရှိဘဲ Failed state ဖြစ်လာနိုင်သည်။
နေတန်ရာဟုသည် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် ဒေသဆိုင်ရာအခင်းအကျင်းသစ်တစ်ရပ်ကို ဖော်ဆောင်ရန် စိတ်ကူးရှိနေသည်။ သို့သော် ၎င်းနှင့်အတူ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သောအန္တရာယ်များက ဒေသဆိုင်ရာ မငြိမ်မသက်မှုများကို ပိုမိုသက်ရောက်စေနိုင်ကြောင်း တွက်ဆထားရန်လည်း လိုအပ်မည်ဖြစ်ပါကြောင်းရေးသားလိုက်ရပါသည်။

Source: NP News