မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင် ကမ္ဘာ့ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများတွင် ဆိတ်မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းကို ကျေးလက်နေပြည်သူများအတွက် ဝင်ငွေရရှိစေသည့်လုပ်ငန်းတစ်ခုအဖြစ် တစ်နိုင်တစ်ပိုင်လုပ်ငန်းအနေနှင့် သာမကဘဲ စီးပွားဖြစ်လုပ်ငန်း တစ်ခုအနေနှင့်ပါ မွေးမြူနေကြသည်။

ဆိတ်မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းသည် အရင်းအနှီးအနည်းငယ်ဖြင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံ၍  လုပ်ငန်းကိုစတင်နိုင်ပြီး ကျေးလက်ဒေသများတွင် ဝင်ငွေကောင်းမွန်စေသည့် အလုပ်အကိုင် တစ်ခုဖြစ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဆိတ်မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းသည် ကျေးလက်ဒေသများအတွက် အလားအလာကောင်းရှိသော စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဆိတ်များကို အဓိကအားဖြင့်အသားနှင့်နို့အတွက် မွေးမြူကြသည်။ဆိတ်မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းသည် ကျေးလက်ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေး၊ စားရေရိက္ခာဖူလုံရေးနှင့် နိုင်ငံတော်၏ စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှုအတွက်လည်း အထောက်အကူပြုနိုင်သည့် လုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဆိတ်မွေးမြူရေးလုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး အလားအလာများစွာ ရှိကြောင်း လေ့လာသုံးသပ်မိသည်။

သဘာဝအရင်းအမြစ်နှင့် ကိုက်ညီမှု

မြန်မာနိုင်ငံသည်     ကျေးလက်ဒေသများတွင်    သဘာဝစားကျက်ခင်းများ၊ သဘာဝပေါက်ပင်များနှင့် သဘာဝအရင်း အမြစ်များ ကြွယ်ဝသောကြောင့်    ဆိတ်မွေးမြူရေး လုပ်ငန်းအတွက်   အလွန် သင့်တော်သည်။ ဆိတ်များသည် ပူပြင်းခြောက်သွေ့သည့် ရာသီဥတုကို နှစ်သက်ပြီး ချုံပင်၊ ဆီးပင်နှင့် ကန္တာရပင် စသည့်အပူပိုင်းတွင်  ပေါက်ရောက်သည့်အပင်တို့၏ အရွက်များကို အဓိကစားသုံးသော တိရစ္ဆာန်များဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ကျေးလက်ဒေသများတွင် လွယ်ကူစွာ မွေးမြူနိုင်သည်။ထို့ကြောင့် ဆိတ်မွေးမြူရေး လုပ်ငန်းကို အလယ်ပိုင်း ခြောက်သွေ့ဒေသများ  (ဥပမာ - မကွေး၊ စစ်ကိုင်း၊ မန္တလေး) တွင် အဓိကတွေ့ရှိရပြီး အခြားဒေသများထက် ပိုမိုဖွံ့ဖြိုးလျက်ရှိသည်ကို တွေ့ရှိရသည်။

ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုအနည်းငယ်ဖြင့်စတင်နိုင်ခြင်း

ကျေးလက်ဒေသများတွင် ဆိတ်များ အား သဘာဝအစာများကို အဓိကအားထား၍ မွေးမြူနိုင်ပြီး ဖြည့်စွက်စာအနည်းငယ်သာ လိုအပ်သည့်အတွက် အစာကုန်ကျစရိတ် သက်သာသည်။ ဆိတ်ခြံကိုလည်း ဒေသထွက် သစ်၊ ဝါး စသည်တို့ကိုအသုံးပြု၍ စရိတ်စကနည်းနည်းဖြင့် ဆောက်လုပ်နိုင်သည်။   ထို့ကြောင့် ဆိတ်မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းသည် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု အနည်းငယ်ဖြင့် စတင်နိုင်သော လုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်သည်။

ဆိတ်သားတွင် ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်သည့် အာဟာရဓာတ်များပါဝင်မှုဆိတ်သားသည် အမျှင်ဓာတ်များပြီး ပရိုတင်းဓာတ်ကြွယ်ဝစွာ ပါဝင်ပြီး ကြွက်သားဖွံ့ဖြိုးမှု၊   တစ်သျှူး ပြန်လည်ပြုပြင်မှုနှင့် ခုခံအားစနစ်အတွက် အရေးပါသည့် အာဟာရဓာတ်ဖြစ်သည်။

ဆိတ်သားတွင် ဟီမိုဂလိုဘင် ထုတ်လုပ်မှုအတွက် အရေးပါသော  သံဓာတ်ပါဝင်မှု မြင့်မားသဖြင့် သွေးအားနည်းရောဂါကို ကာကွယ်ပေးနိုင်သည်။ ဗီတာမင် B 12၊ B 3 (နီယာစင်)၊ B 6 စသည့် ဗီတာမင်များ ကြွယ်ဝစွာပါဝင်သဖြင့်  ဦးနှောက်လုပ်ဆောင်မှုနှင့် အာရုံကြောစနစ်ကိုလည်း အထောက်အကူပြုသည်။ ထို့ပြင် ဆိတ်သားတွင်ဇင့်ဓာတ် ပါဝင်သဖြင့် ခုခံအားစနစ်ကိုမြှင့်တင်ပေးပြီး ဆယ်လီနီယမ်ပါဝင်ခြင်းကြောင့်    ဓာတ်တိုးဆန့်ကျင်ပစ္စည်းအဖြစ် လုပ်ဆောင်ကာကင်ဆာကာကွယ်မှုကိုအထောက်အကူပြုနိုင်ပါသည်။ ဆိတ်သားတွင် အဆီနှင့်ကိုလက်စထရောပါဝင်မှုနည်းပါးသဖြင့် သွေးတိုးနှင့် နှလုံးရောဂါအန္တရာယ်ကို လျှော့ချပေးနိုင်သည်။ တန်ဆေးလွန်ဘေးဆိုသကဲ့သို့ လူ့ကျန်းမာရေးအတွက် အကျိုးပြုအာဟာရဓာတ်များ   မြင့်မားစွာပါဝင်သော်လည်း ဆိတ်သားတွင်   ပျမ်းမျှ ပျူရင်း(Purine)ပါဝင်မှုမြင့်မားသောကြောင့်  အဆစ်အမျက် ရောင် ဂေါက်ရောဂါရှိသူများအနေဖြင့်   လျှော့စားသင့်ကြောင်း သိရှိရသည်။

ပြည်တွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာဈေးကွက် အလားအလာ

မြန်မာနိုင်ငံတွင်ဆိတ်သားသည် ပြည်တွင်းဈေးကွက်၌ အခြားအသားနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ဈေးနှုန်းတည်ငြိမ်သဖြင့် ဝယ်လိုအားမြင့်မားသည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းတွင်လည်း ဆိတ်သားအတွက် ဝယ်လိုအားမြင့်မားလျက်ရှိသည်။ အထူးသဖြင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်း၊ တရုတ်နိုင်ငံနှင့် အာရှနိုင်ငံများတွင် ဆိတ်သားအတွက်  ဝယ်လိုအားမြင့်မားပြီး မိမိတို့နိုင်ငံအနေဖြင့် ထိုဈေးကွက်များသို့ ဆိတ်သားတင်ပို့နိုင်ရန် အလားအလာများရှိသည်။ထို့ပြင် ဆိတ်နို့သည်လည်း နွားနို့ထက် အာဟာရပြည့်ဝ ပြီး    ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်သည်ဟု ယုံကြည်လာကြခြင်းကြောင့် နိုင်ငံတကာတွင် ဈေးကွက်တိုးတက်လျက်ရှိသည်။

စိုက်ပျိုးရေးနှင့်   မွေးမြူရေးပေါင်းစပ်လုပ်ကိုင်နိုင်ခြင်း

မြန်မာနိုင်ငံတွင် အခြားတစ်နိုင်တစ်ပိုင် မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းများနည်းတူ ဆိတ်မွေးမြူရေးကိုလည်း  စိုက်ပျိုးရေးနှင့် မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းများကိုပေါင်းစပ်၍ လုပ်ကိုင်နိုင်သည်။ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းမှ ထွက်ရှိလာသည့် ဘေးထွက်ပစ္စည်းများဖြစ်ကြသည့် ကောက်ရိုး၊ ပဲရိုး၊ ပဲမှော်၊ ဝါကြိတ်ဖတ်နှင့် ဆီးမှုန့်တို့ကို ဆိတ်များအားကျွေးမွေးလေ့ရှိကြသည်။ ထိုစိုက်ပျိုးရေးဘေးထွက်ပစ္စည်းများကို စနစ်တကျပြုပြင်၍ ကျွေးမွေးနိုင်ပါက ဆိတ်အတွက် အာဟာရဓာတ်များပိုမိုရရှိစေပြီး  ဆိတ်မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းကို ပိုမိုအကျိုးကျေးဇူးရရှိနိုင်သည်။ ထို့ပြင် ဆိတ်များ၏မစင်ကိုလည်းသဘာဝ မြေဩဇာအဖြစ် ပြန်လည် အသုံးပြုနိုင်သဖြင့် စိုက်ပျိုးရေးနှင့်မွေးမြူရေးတွဲဖက် လုပ်ငန်းအနေဖြင့် ဆိတ်မွေးမြူရေးကို လုပ်ကိုင်နိုင်သည်။

နိုင်ငံတော်မှ ကူညီပံ့ပိုးပေးနိုင်မှု

ဆိတ်မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းနှင့် ပတ်သက်၍ စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေးနှင့်ဆည်မြောင်းဝန်ကြီးဌာနအောက်ရှိ  မြို့နယ်တိုင်းတွင် ဖွင့်လှစ်ထားသည့် မွေးမြူရေးနှင့် ကုသရေးဦးစီးဌာနရုံးများတွင် နည်းပညာနှင့်အကြံဉာဏ်များရယူနိုင်သည်။ နိုင်ငံတော်အစိုးရအနေဖြင့်လည်း လိုအပ်သည့်အရင်းအနှီးများကို ပံ့ပိုးမှုများပြုလုပ်ပေးနေကြောင်း သိရှိရသည်။

ထို့ပြင် မွေးမြူရေးသုတေသနဦးစီးဌာန၊ ရေဆင်းစိုက်ပျိုးရေး တက္ကသိုလ်နှင့် မွေးမြူရေးဆိုင်ရာ ဆေးတက္ကသိုလ်တို့တွင်လည်းဆိတ်၏ အစာနှင့်အာဟာရ ဖွံ့ဖြိုးရေးသုတေသနများ၊ ဆိတ်ရောဂါ ကာကွယ်ကုသရေးဆိုင်ရာ သုတေသနလုပ်ငန်းများ စသည့်    မြန်မာနိုင်ငံ ဆိတ်မွေးမြူရေးဖွံ့ဖြိုးမှုအထောက်အကူပြု သုတေသနလုပ်ငန်းများကို  စဉ်ဆက်မပြတ် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ နည်းပညာများကိုလည်း အခါအားလျော်စွာဖြန့်ဝေပေးလျက်ရှိသည်။ဆိတ်မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းကို အောင်မြင်စွာလုပ်ကိုင်နိုင်ရန်အတွက်    အောက်ပါအချက်များကို သိရှိလိုက်နာသင့်သည်။

(က) ဆိတ်မျိုးစိတ်ရွေးချယ်ခြင်း

ဆိတ်မွေးမြူရာတွင် မျိုးစိတ်ရွေးချယ်မှုသည်အရေးကြီးသည်။ ကြီးထွားနှုန်းကောင်းမွန်ပြီး မိမိဒေသနှင့်လိုက်ဖက်သည့် မျိုးစိတ်ကောင်းများကို ရွေးချယ်မွေးမြူခြင်းဖြင့် အသားနှင့်နို့ထွက်နှုန်း ပိုမိုကောင်းမွန်စေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အဓိကမွေးမြူလေ့ရှိသော ဆိတ်မျိုးစိတ်များမှာ ဂျိတ်နီ၊ ထိန်စမ်း၊ အိန္ဒိယဆိတ်မျိုးများ၊ ဂျမ်မာပါရီဆိတ်နှင့် ဘိုးအာဆိတ်မျိုး စသည်တို့ဖြစ်သည်။

(ခ) ရောဂါကာကွယ်ခြင်းနှင့်ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်ခြင်း

ဆိတ်များကို ကျန်းမာရေးကောင်းမွန်စေရန် ပုံမှန်စောင့်ကြည့်ပြီး လိုအပ်သော ကာကွယ်ဆေးများကို အချိန်မီထိုးပေးရသည်။ ဆိတ်များတွင် ဖြစ်ပွားတတ်သော ရောဂါများမှာ ဗက်တီးရီးယားနှင့် ဗိုင်းရပ်ရောဂါများ (အဆစ်အမျက်ပြည်တည်နာ၊ အကျိတ်ရောင်ရမ်းနာ၊ ဆိတ်ပလိပ်ရောဂါ(Peste des Petits Ruminants (PPR)နှင့် နှုတ်ခမ်း၊ ပါးစပ်နှင့် နို့သီးခေါင်းတွင် အနာဖုများဖြစ်ခြင်း (Orf)စသည်)၊   ကပ်ပါးရောဂါများ (အစာအိမ်အူလမ်းကြောင်းသန်ကောင်များ၊ ခရုမှတစ်ဆင့်ကူးစက်သည့် သန်ပြားကောင်များ၊ သွေးစုပ်သည့် အင်းဆက်များမှတစ်ဆင့် ကူးစက်သော သွေးတွင်းကပ်ပါးရောဂါများ၊ အရေပြားကပ်ပါးရောဂါများ)   စသည်တို့ဖြစ်ကြသည်။   ထို့ပြင်  အာဟာရဓာတ်များ မညီမျှမှုကြောင့်လည်း ရောဂါများဖြစ်ပွားနိုင်သည်။   နားလည်တတ်ကျွမ်းသော တိရစ္ဆာန်ဆေးကု ဆရာဝန်များနှင့် တိုင်ပင်၍ အထက်ပါရောဂါများကို ကာကွယ်ကုသနိုင်သည်။

(ဂ) လုံလောက်မျှတသည့် အစာနှင့် အာဟာရကျွေးမွေးခြင်း

 ဆိတ်များကို အာဟာရပြည့်ဝသော အစာများကျွေးမွေးရသည်။ သဘာဝ ပေါက်ပင်များနှင့် စိုက်ပျိုးရေးဘေးထွက်ပစ္စည်းများကျွေးမွေးသည့်အပြင် လိုအပ်ပါက  အာဟာရဖြည့်စွက်စာများကို ထည့်သွင်းကျွေးမွေးသင့်သည်။

(ဃ) မွေးမြူရေးခြံနေရာ

 ဆိတ်မွေးမြူရာတွင် သင့်တော်သော မွေးမြူရေးခြံနေရာရှိရန် အရေးကြီးသည်။ ဆိတ်များအတွက် ခြံဆောက်လုပ်ရာတွင် ခွေးများ၏ရန်မှကာကွယ်နိုင်ရန် လုံခြုံပြီး သန့်ရှင်းသောနေရာဖြစ်ရမည်။ ထို့ပြင် ဆိတ်များကို မိုးရေနှင့် နေရောင်ဒဏ်မှ ကာကွယ်နိုင်သည့်  နားခိုမည့်နေရာလည်းဖြည့်ဆည်းပေးရန်လိုအပ်သည်။

(င) စီမံခန့်ခွဲမှု

ဆိတ်မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းတွင် စနစ်တကျစီမံခန့်ခွဲမှုသည် အရေးကြီးသည်။ ဆိတ်များကို ပုံမှန်စောင့်ကြည့်ပြီး လိုအပ်သော ပြုစုစောင့်ရှောက်မှုများကို အချိန်နှင့်တစ်ပြေးညီ ပြုလုပ်ပေးရသည်။ ထို့ပြင် ဆိတ်များကို   စနစ်တကျသားဖောက်မျိုးပွားခြင်း၊ ရောဂါကာကွယ်ခြင်း၊ အစာကျွေးခြင်း စသည့်လုပ်ငန်းများကို စနစ်တကျစီမံခန့်ခွဲရသည်။

(စ) စိန်ခေါ်မှုများ

ဆိတ်မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းတွင် ရောဂါဘယများဖြစ်ပွားခြင်း၊ ဈေးကွက်ပြောင်းလဲမှုများ၊ ရာသီဥတုဖောက်ပြန်မှုများ စသည့်စိန်ခေါ်မှုများရှိနိုင်သည်။   ထို့ကြောင့် ဆိတ်မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းကို စနစ်တကျလုပ်ကိုင်၍   အဆိုပါစိန်ခေါ်မှုများကို ကျော်လွှားသွားရန်လိုအပ်သည်။

နိဂုံး

ဆိတ်မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းသည်  ကျေးလက်ဒေသများတွင် ဆောင်ရွက်နိုင်သည့်   စီးပွားရေးအခွင့်အလမ်းကောင်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး စနစ်တကျလုပ်ကိုင်ပါက အောင်မြင်သော စီးပွားရေးလုပ်ငန်း တစ်ခုအဖြစ်ပင်ရရှိနိုင်သည်။ စိန်ခေါ်မှုများရှိနေသေးသော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံသည် ဆိတ်သားတင်ပို့နိုင်မှုအတွက် အလားအလာကောင်းများရှိသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ရာသီဥတု၊ သဘာဝအရင်းအမြစ်များနှင့် သင့်တော်သည့် ဆိတ်မွေးမြူရေးကို အောင်မြင်စွာ ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် ကျေးလက်နေပြည်သူ လူထုအတွက် ဝင်ငွေကောင်းမွန်စေနိုင်ပြီးနိုင်ငံတော်၏ စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှုကိုလည်း အထောက်အကူပြုနိုင်ကြောင်း ရေးသား တင်ပြလိုက်ရပါသည်။      ။

Source: https://myawady.net.mm/stories

သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး (Conservation Agriculture- CA)သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင်  မြေဆီလွှာပျက်စီးမှု၊ ရေရှားပါးမှုနှင့်  ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာစိန်ခေါ်မှုများကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်သော  အဓိကမဟာဗျူဟာတစ်ရပ်အဖြစ် ပေါ်ထွက်လျက်ရှိပါတယ်။ မြန်မာ့လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍ   ရေရှည်ရှင်သန်ရေးအတွက်  အရေးကြီးသောအချက်ဖြစ်သည့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကိုထိန်းသိမ်းကာကွယ်ရင်း    ရေရှည်တည်တံ့သော  စိုက်ပျိုးရေးစနစ်များအပေါ် အားထားကာ ကုန်ထုတ်စွမ်းအားမြှင့်တင်နိုင်သော နည်းလမ်းတစ်ခုအဖြစ် ရပ်တည်နေပါတယ်။

မြန်မာ့စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍ

စိုက်ပျိုးရေးသည် မြန်မာ့စီးပွားရေး၏ အဓိကကျောရိုးဖြစ်ပြီး   မြန်မာနိုင်ငံလူဦးရေ၏ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်သည်လယ်ယာလုပ်ငန်းဖြင့် လုပ်ကိုင်အသက်မွေးနေကြပါတယ်။ သို့သော်လည်း အလွန်အကျွံ  ထယ်ထိုးထွန်ယက်ခြင်း၊  သီးနှံတစ်မျိုးတည်းကိုသာ စိုက်ပျိုးခြင်းစသောမိရိုးဖလာစိုက်ပျိုးနည်းစနစ်များကြောင့်မြေဆီလွှာပျက်စီးဆုံးရှုံးခြင်းများ၊ အထွက်နှုန်းကျဆင်းခြင်းများအပါအဝင် သစ်တောပြုန်းတီးခြင်းများ၊ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဒဏ်များစသော   စိန်ခေါ်မှုများစွာနဲ့ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေကြရပါတယ်။ သို့ဖြစ်ပါ၍  မိရိုးဖလာလယ်ယာစိုက်ပျိုးရေး အလေ့အကျင့်များနှင့်  ဆက်စပ်နေပြီး သဘာဝအရင်းအမြစ်များကိုလည်းကာကွယ်ထိန်းသိမ်းကာ ရေရှည်တည်တံ့သောစိုက်ပျိုးရေးစနစ်ဆီသို့ ဦးတည်နေသောသဘာဝဝန်းကျင်မပျက် စိုက်ပျိုးရေးကိုပိုမိုလုပ်ဆောင်ကြရန် လိုအပ်လာပြီပဲဖြစ်ပါတယ်။

သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေးတွင် အဓိကလုပ်ဆောင်ရမည့်လုပ်ငန်းစဉ် (၃)ရပ်ရှိပါတယ်။

၁။ မြေဆီလွှာထွန်ယက်မှုကို အနည်းဆုံးဆောင်ရွက်ခြင်း (သို့) ထယ်ရေးမဲ့စိုက်ပျိုးခြင်း

ထယ်ထိုးထွန်မွှေတာဟာ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းရဲ့  ပထမဆုံးလုပ်ငန်းအဖြစ်ယူဆခဲ့ကြသလို   ထယ်ရေးနက်နက်ထွန်ရေးညက်ညက်ဖြစ်မှသာ မျိုးစေ့များ ကောင်းစွာ    အပင်ပေါက်နိုင်သည်ဟုမှတ်ယူခဲ့ကြပါတယ်။ သို့သော်  နှစ်လများစွာ      ထွန်ယက်စိုက်ပျိုးခဲ့သောမြေများသည်   မြေဆီလွှာအာဟာရဓာတ်များ တဖြည်းဖြည်းဆုံးရှုံး၍   မြေသားတည်ဆောက်မှုပျက်စီးသွားပြီး    မြေတိုက်စားမှုဒဏ်ကို အလွယ်တကူခံစားရကာ တောင်သူဦးကြီးများ၏ သီးနှံအထွက်နှုန်းများ ထိခိုက်လျက်ရှိပါတယ်။ ထို့ကြောင့်ပင် သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး(CA)တွင် မြေကြီးကို အနည်းငယ်မျှသာတူးဆွ၍ စိုက်ပျိုးရန် သို့မဟုတ် လုံးဝမထယ်မထွန်ဘဲစိုက်ပျိုးရန် လမ်းညွှန်ထားပါတယ်။

ထယ်ရေးမဲ့စိုက်ပျိုးမှုကြောင့် မြေဆီလွှာအား နေ၊ ရေ၊ လေ တိုက်စားမှုကာကွယ်ပေးပြီး မြေဆီလွှာအစိုဓာတ်နှင့် အပူချိန်ကိုထိန်းညှိပေးခြင်း၊  မြေဆီလွှာထဲရှိ အဏုဇီဝသက်ရှိများ ပိုမိုပေါက်ဖွားရှင်သန်နိုင်ပြီး မြေဆီလွှာအာဟာရဓာတ်ပြည့်ဝကာ ရေရှည်ထိ စိုက်ပျိုးလုပ်ကိုင်နိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

၂။ မြေဆီလွှာကို အမြဲတမ်းဖုံးအုပ်ထားခြင်း

သီးနှံပင်အကြွင်းအကျန်များ    (သို့)မြေဖုံးပင်များစိုက်ပျိုးခြင်းဖြင့် မြေဆီလွှာကို အမြဲတမ်းဖုံးအုပ်ထားရပါမယ်။ အဓိကသီးနှံပင်မစိုက်ပျိုးမီ မြေကြီးကို နေ၊ ရေ၊လေ တိုက်ရိုက်ထိတွေ့ခြင်းမှ ကာကွယ်စေရန်နှင့် မြေတွင်းရေသိုလှောင်ထိန်းသိမ်းမှုအားကောင်းကာ မြေဆီလွှာကျန်းမာပြီး   ရေရှည်တည်တံ့သော စိုက်ပျိုးရေးဖြစ်လာစေရန်ရည်ရွယ်ပါတယ်။   သီးနှံအကြွင်းအကျန်များကို မီးမရှို့ဘဲ ပြန်လည်အသုံးပြုခြင်းကြောင့် လေထုညစ်ညမ်းမှုကိုလျှော့ချနိုင်ပြီး  ၎င်းတို့မှမြေဆွေးအဖြစ်ရရှိကာ မြေဆီဩဇာပိုမိုထက်သန်လာစေသောစနစ်ဖြစ်ပါတယ်။

၃။ သီးနှံစုံအလှည့်ကျစိုက်ပျိုးခြင်း

သီးလှည့်စိုက်ပျိုးခြင်း၊  သီးနှံစုံကိုရောစပ်၍ စိုက်ပျိုးခြင်းဖြင့် သီးနှံတစ်မျိုးတည်းပေါ်တွင်  ကျရောက်လေ့ရှိသောရောဂါပိုးမွှားများ၏ သံသရာစက်ဝန်းကိုဖြတ်တောက်သကဲ့သို့ဖြစ်ကာ ရောဂါပိုးမွှားကျရောက်မှုကို လျော့နည်းစေပါတယ်။

အကျိုးကျေးဇူးများ

သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး  (CA)သည် မထွန်ယက်ခြင်းကြောင့် မြေကြီးတည်ဆောက်မှုမပျက်စီးခြင်း၊ မြေတွင်းရှိ အော်ဂဲနစ်ပစ္စည်းများနှင့် သက်ရှိအဏုဇီဝများပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုမရှိခြင်း၊  လောင်စာသုံးစွဲမှုလျှော့ချနိုင်ပြီး   ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းပေးနိုင်ခြင်း၊  ရာသီဥတုနှင့် လိုက်လျောညီထွေစွာ စိုက်ပျိုးနိုင်ခြင်း၊မြေဖုံးထားခြင်းကြောင့်  ပေါင်းပေါက်ရောက်မှု လျော့နည်းခြင်း၊ သစ်ဆွေးဓာတ်ရရှိပြီး မြေအပူချိန် သမမျှတကာ မြေဆီလွှာ၏ရုပ်ဂုဏ်သတ္တိ၊ ဓာတ်ဂုဏ်သတ္တိ၊ ဇီဝဂုဏ်သတ္တိများ ပိုမိုကောင်းမွန်လာခြင်းနှင့်အတူ   သီးနှံမျိုးကွဲအစုံစိုက်ပျိုးခြင်းဖြင့် ရောဂါပိုးမွှားကျရောက်မှုလျော့နည်းလာပြီး သဘာဝအရင်းအမြစ်များကို ပိုမိုထိရောက်အောင် သုံးစွဲလာနိုင်ကာ ရေရှည်တည်တံ့သောစိုက်ပျိုးရေးစနစ်ဖြစ်ပါတယ်။

သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး(CA )သည် အနာဂတ်တွင်လိုအပ်လာမည့်စားနပ် ရိက္ခာကို အကောင်းဆုံးဖြည့်ဆည်းပေးမည့်နည်းစနစ်ဖြစ်ပါတယ်။ လုပ်ကွက်ငယ်တောင်သူများအနေဖြင့်   အထူးသင့်လျော်ပြီး  အကျိုးအမြတ်ရရှိကာမိသားစုဝမ်းစာ ဖူလုံရုံသာမက ပိုလျှံလာစေမည့်   စိုက်ပျိုးရေးစနစ်ဖြစ်ပါတယ်။ ရေငွေ့ပြန်ခြင်းကို လျှော့ချပေးခြင်းကြောင့် မိုးခေါင်ရေရှားဒေသများတွင် ရေအရင်းအမြစ်ကို  ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ပေး ပါတယ်။ ဓာတ်မြေဩဇာနှင့်ပိုးသတ်ဆေး သုံးစွဲမှုကို လျှော့ချနိုင်ပြီး ထုတ်လုပ်မှု ကုန်ကျစရိတ်ကို လျော့နည်းစေတယ်။ တောင်သူဝင်ငွေတိုးတက်စေပြီး လူမှုဘဝသာယာဝပြောလာစေနိုင်တဲ့ နည်းစနစ်ကောင်းဖြစ်ပါတယ်။

လက်ရှိဆောင်ရွက်ဆဲ

ယခုလက်ရှိတွင် စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေးနှင့်ဆည်မြောင်းဝန်ကြီးဌာနအနေဖြင့်ဌာနဆိုင်ရာများနှင့်ပူးပေါင်းကာ သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး( CA) နည်းပညာပြန့်ပွားရေးအစီအစဉ်များ၊   စမ်းသပ်စိုက်ကွင်းများ၊ စိုက်ပျိုးရေးသင်တန်းကျောင်းများမှတစ်ဆင့် သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး(CA)ကို  အဆင့်မြှင့်တင်ကာ တောင်သူများအား မိရိုးဖလာစိုက်ပျိုးနည်းစနစ်မှ ရေရှည်တည်တံ့သောစိုက်ပျိုးရေးစနစ်ဆီသို့ပြောင်းလဲရန် လိုအပ်သောကိရိယာများ၊  နည်းပညာဖြန့်ဝေခြင်းသင်တန်းများ   ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါတယ်။

အနာဂတ်အလားအလာ

မြန်မာနိုင်ငံ၏   မတူကွဲပြားသောစိုက်ပျိုးရေးဂေဟစနစ်နှင့် လိုက်လျောညီထွေဖြစ်သော  စိုက်ပျိုးနည်းစနစ်ဖြစ်စေရန်လိုအပ်သောသုတေသနဆောင်ရွက်မှုများလုပ်ဆောင်ခြင်း၊  စွမ်းဆောင်ရည်မြှင့်တင်ရေးသင်တန်းများပို့ချခြင်း၊ စမ်းသပ်စိုက်ကွင်းများ ပိုမိုတိုးချဲ့စိုက်ပျိုးခြင်း၊ သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး ( CA )ကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်လက်ခံကျင့် သုံးခြင်းဖြင့် ရရှိလာမည့်အကျိုးကျေးဇူးများကို တောင်သူများအား လက်ဆင့်ကမ်းမျှဝေပေးကာ လိုအပ်သောအရင်းအမြစ်များဖြစ်သည့် စက်ကိရိယာများ၊ သီးနှံမျိုးစေ့များအား အစိုးရနှင့်ပုဂ္ဂလိကအဖွဲ့ များပူးပေါင်း၍ တောင်သူများအား ကူညီထောက်ပံ့ပေးခြင်းဖြင့် သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး(CA )ကို တွင်ကျယ်စွာလက်ခံကျင့်သုံးသော  တောင်သူများတိုးပွားလာကာ မိမိတို့မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရေရှည်တည်တံ့သော  ဝန်းကျင်မပျက် စိုက်ပျိုးရေးစနစ်မှာ အနာဂတ်စိုက်ပျိုးရေးစနစ်တွင်  အရေးပါသည့်အခန်းကဏ္ဍ အနေဖြင့် ပါဝင်လာမည်ဖြစ်ပါတယ်။

သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေးသည် မြန်မာ့လယ်ယာကဏ္ဍ၏အနာဂတ်အတွက် မြေဆီဩဇာထက်သန်ပြီး သီးနှံအထွက်နှုန်းတိုးတက်စေရန်၊  သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကိုကာကွယ်ရန်နှင့် ရာသီဥတုဖောက်ပြန်မှုဒဏ်ကို   ခံနိုင်ရည်ရှိအောင်  မြှင့်တင်ပေးနိုင်ကာ   ရေရှည်တည်တံ့သော စိုက်ပျိုးရေးနည်းလမ်းတစ်ခုအဖြစ် ရှေ့ဆောင်နေပါတယ်။ စိုက်ပျိုးပညာပေးရေးနှင့် သဘာဝအရင်းအမြစ်များတွင် မှန်ကန်သော ပံ့ပိုးကူညီမှုများနှင့်   ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ  ဆက်လက်ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး  (CA)သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင်ရေရှည်တည်တံ့သော စိုက်ပျိုးရေးစနစ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု၏ အခြေခံအုတ်မြစ်ဖြစ်လာနိုင်ပြီး နောင်လာနောက်သားများအတွက် စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေးနှင့်  လူမှုစီးပွားဘဝ စည်ပင်ဝပြောလာမည်ဖြစ်ကြောင်း   တိုက်တွန်းရေးသားလိုက်ရပါတယ်။   ။

Source: https://myawady.net.mm/stories

အမေရိကန်သမ္မတဒေါ်နယ်ထရမ့်အစိုးရအဖွဲ့သည် “မျက်နှာနှစ်ဖက်” မူဝါဒ လုပ်ဆောင်နေခြင်းဖြစ်ကြောင်း စွပ်စွဲလိုက်ပြီး အမေရိကန်အနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် ပိုမိုပိတ်ဆို့မှု များပြားလာပါက တုံ့ပြန်တိုက်ခိုက် သွားမည်ဟု တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဝမ်ယိက  ဖေဖော်ဝါရီ ၇ ရက် သောကြာနေ့တွင် ပြုလုပ်သော ပါလီမန်ဆိုင်ရာအစည်းအဝေး (Annual Parliamentary Meeting)တွင် ကြေညာလိုက်ပါသည်။ ထိုအခြေအနေမှာ လက်ရှိကမ္ဘာပေါ်တွင် စီးပွားရေးအင်အား အတောင့်တင်းဆုံး နှစ်နိုင်ငံအကြား တင်းမာမှုများ  ဆက်လက်မြင့်တက်နေသည်ကို  သက်သေပြလျက်ရှိပါသည်။

အမေရိကန်သမ္မတဒေါ်နယ်ထရမ့် စတင်တာဝန်ယူချိန်မှစ၍  အမေရိကန်အစိုးရသည် တရုတ်နိုင်ငံမှ အမေရိကန်သို့ တင်သွင်းလာသည့် ကုန်ပစ္စည်းအားလုံးအတွက် အခွန်ကို ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်း အထိ နှစ်ဆတိုးမြှင့်လိုက်ပါသည်။ ထို့အပြင် ဒေါ်နယ်ထရမ့်သည် တရုတ်၊ မက္ကဆီကိုနှင့် ကနေဒါ စသည့် နိုင်ငံများမှ တင်သွင်းလာသည့် ကုန်ပစ္စည်းများအပေါ်တွင်လည်း  ပိတ်ဆို့မှုများ ထပ်မံချမှတ်ခဲ့ပါသည်။ ထိုသို့ပြုမူလုပ်ဆောင်ရခြင်းမှာ  အမေရိကန်၏အကျိုးစီးပွားကို ကာကွယ်ရန်လိုအပ်သည်ဟု ဒေါ်နယ်ထရမ့် အစိုးရက အကြောင်းပြ၍  ကြွေးကြော်ထားပါသည်။ တစ်ဖက်ကလည်း အမေရိကန်နှင့် တရုတ်အကြား ကုန်သွယ်ရေးမှာ မျှတမှုမရှိခြင်း၊  တရားမဝင် ရွေ့ပြောင်းသွားလာနေမှုနှင့် မူးယစ်ဆေးဝါးပြဿနာတို့ကို ဖြေရှင်းကိုင်တွယ်ရန်ဟု  ဒေါ်နယ်ထရမ့်အစိုးရအဖွဲ့က တုံ့ပြန်ထားပါသည်။

တရုတ်နိုင်ငံ၏ နှစ်ပတ်လည် ပါလီမန်ဆိုင်ရာအစည်းအဝေးတွင် တရုတ်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး ဝမ်ယိက အမေရိကန်ဘက်က ချမှတ်လိုက်သည့် အခွန်တိုးမြှင့်သတ်မှတ်မှုများကို ပြင်းပြင်းထန်ထန်ဝေဖန် ရှုတ်ချ လိုက်ပါသည်။ တစ်ဖက်သတ် အတင်းအဓမ္မ ဖိအားပေးခြင်းကို တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် လုံးဝလက်ခံမည် မဟုတ်ဟု  ဝမ်ယိက သတိပေး ပြောကြားလိုက်ပါသည်။  တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် ဖိအားပေး လုပ်ဆောင်နေပြီးအခြားတစ်ဖက်တွင် မိတ်ဖက်တည်ဆောက်နေမှု ကောင်းမွန်မှု ရှိလာမည်မဟုတ်ကြောင်း ၎င်းက ထပ်လောင်း ပြောကြားလိုက်ပါသည်။ 

ယခုအခါ အမေရိကန်ဘက်က ထိုသို့အခွန်စည်းကြပ်လိုက်မှုအပေါ် တရုတ်အစိုးရဘက်ကလည်း ထိရောက်ပြီး သက်ရောက်မှုရှိစေမည့် လုပ်ဆောင်မှုများကို တန်ပြန်ဆောင်ရွက်လိုက်ပြီ ဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းတို့တွင် အမေရိကန်က တရုတ်နိုင်ငံသို့ တင်သွင်းလာသည့် လယ်ယာထွက်ကုန်များနှင့် စွမ်းအင် ထုတ်ကုန်များအပေါ် အခွန် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းအထိ တိုးမြှင့်လိုက်ပါသည်။ ထို့ပြင်  အမေရိကန် ကုမ္ပဏီ ၂၅ ခုကိုလည်း  တရုတ်နိုင်ငံအတွင်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံခွင့် ပိတ်ဆို့လိုက်ပြီဖြစ်ပါသည်။ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့ ( World Trade Organization ) တွင် အမေရိကန်၏ ကုန်သွယ်ရေး အခွန် တိုးမြှင့်ခြင်းအပေါ်  တရုတ်အစိုးရက တရားလိုအဖြစ် လုပ်ဆောင်လျက်ရှိပါသည်။ အမေရိကန်သည် ချမှတ် ထားသော ကုန်သွယ်ရေးဆိုင်ရာ အခွန်များကို နိုင်ငံတကာ ကုန်သွယ်ရေးစည်းမျဉ်းများ( International Trade Rules )များ ချိုးဖောက်နေကြောင်း  စွပ်စွဲပြောကြားထားပါသည်။ 

တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဝမ်ယိက တရုတ်အစိုးရသည် အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် မူးယစ်ဆေးဝါး ပြဿနာကို ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်နိုင်ရန်  အကူအညီများ ပံ့ပိုးပေးခဲ့သော်လည်း  အမေရိကန်ဘက်က တရုတ်နိုင်ငံအပေါ်  ယခုကဲ့သို့ လုပ်ဆောင်နေမှုကို ကန့်ကွက်ရှုတ်ချကြောင်း ပြောကြားလိုက်ပါသည်။ အမေရိကန် အစိုးရ၏ တရုတ်က တရားမဝင် fentayl ထုတ်လုပ်မှုများတွင် အသုံးပြုသည့် ဓာတုပစ္စည်းများကို ဖြန့်ဖြူးပေးနေ သည်ဟု စွပ်စွဲထားပါသည်။ 

အမေရိကန်အစိုးရသည် တရုတ်နည်းပညာကုမ္ပဏီများအပေါ် ပိတ်ဆို့မှု ပြုလုပ်နေခြင်းသည်လည်း အဆိုပါ တားဆီးပိတ်ဆို့မှုများက တရုတ်နိုင်ငံအတွက် တီထွင်မှုအသစ်များကို ဖြစ်ပေါ်စေလာကြောင်း မစ္စတာ ဝမ်ယိက ပြောကြားထားပါသည်။ အမေရိကန်အစိုးရ၏ အမြဲတစေ ခြိမ်းခြောက်နေမှုများနှင့် နည်းပညာ ဆိုင်ရာပိတ်ဆို့မှုများ အပါအဝင် စီးပွားရေးအရ ဖိနှိပ်မှုများက  တရုတ်နိုင်ငံ၏ တီထွင်ဆန်းသစ်မှုကို ပိုမို မြှင့်တင်ပေးနေသလို ဖြစ်နေကြောင်း ၎င်းက ဆက်လက်ပြောကြားထားပါသည်။ 

အမေရိကန်သမ္မတဒေါ်နယ်ထရမ့်လက်ထက် အမေရိကန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ကုန်သွယ်ရေး တင်းမာမှု အခြေအနေကို လေ့လာကြည့်ပါက  ဒေါ်နယ်ထရမ့် ပထမသမ္မတ ကာလက ၎င်းသည် တရုတ် ကုန်ပစ္စည်း များအပေါ် အခွန်များ ချမှတ်ပြီးနောက်ပိုင်းတွင် အခြေအနေမှာ ပိုမိုဆိုးရွားလာခဲ့ပါသည်။  ထိုအခါက ဒေါ်နယ်ထရမ့်၏ ယုံကြည်ချက်မှာ တရုတ်သည် တရားမျှတမှုမရှိသော  ကုန်သွယ်ရေး နည်းစနစ်များကို ပြုလုပ်လေ့ရှိပြီး မူပိုင်ခွင့်များ ခိုးယူနေသည်ဟု  ထင်မြင်ယူဆနေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ လက်ရှိအခါ တရုတ် အစိုးရကလည်း အမေရိကန်၏ လုပ်ဆောင်မှုများကို တုံ့ပြန်ခဲ့ရာ ထိုအခွန်များကြောင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဈေးကွက်များနှင့် ထုတ်လုပ်မှု၊ ဖြန့်ဖြူးမှုများစွာ ထိခိုက်ခဲ့ပါသည်။

အချုပ်ဆိုရပါသော် အမေရိကန်နှင့် တရုတ်ကုန်သွယ်မှု တင်းမာလာမှုအခြေအနေမှာ အဆိုပါ နှစ်နိုင်ငံအနက် တစ်နိုင်ငံက အကျိုးရှိမည့် ရလဒ်မျိုးမဟုတ်ဘဲ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးနှင့် သက်ဆိုင်နေသူအားလုံးကို ထိခိုက် စေလာနိုင်ကြောင်း သုံးသပ်ရပါသည်။

မှီငြမ်း- China accuses US of ‘two faced’ polices/ RT (7/2/2025) 

နေကြာသီးနှံသည် စိုက်ပျိုးရာတွင်ကုန်ကျစရိတ်နည်းခြင်း၊  အပျက်အစီးနည်းခြင်း၊  အထွက်နှုန်းကောင်းခြင်းနှင့်  တစ်ဧကဆီထွက်နှုန်းများခြင်းတို့ကြောင့် ပြည်တွင်းစားသုံးဆီဖူလုံရေးအတွက် အထောက်အကူပြုနိုင်သည့်သီးနှံတစ်မျိုးဖြစ်သည်။တောင်သူဦးကြီးများအနေဖြင့်  နေကြာစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်ရာတွင်  တစ်ဧကအထွက်နှုန်းတိုးရေးအတွက် မှန်ကန်သောနည်းစနစ်များနှင့်စိုက်ပျိုးကြရန်အလွန်အရေးကြီးသည်။    မှန်ကန်သောစိုက်ပျိုးနည်းစနစ်များတွင် မျိုးကောင်းမျိုးသန့်အသုံးပြုခြင်း၊ စိုက်နည်းစနစ်မှန်ကန်ခြင်း၊ ပေါင်းကာကွယ်နှိမ်နင်းခြင်း၊ ပိုးမွှားရောဂါကာကွယ်နှိမ်နင်းခြင်း၊ မြေသြဇာကိုအချိုးကျ၊  အချိန်ကိုက်မှန်ကန်စွာ   အသုံးပြုခြင်း၊ ရေသွင်းမှုမှန်ကန်ခြင်း၊  ရိတ်သိမ်းချိန်မှန်ကန်ခြင်း စသည့်နည်းလမ်းများကိုအသုံးပြုကြသည်။ နေကြာသီးနှံအထွက်နှုန်းတိုးရေးအတွက်  နိုင်ငံတကာမှတောင်သူများဆောင်ရွက်နေကြသော အခြားနည်းလမ်းတစ်ခုမှာ ဝတ်မှုန်ကူးရာတွင်ကူညီပေးခြင်းဖြစ်သည်။

နေကြာပန်း ဝတ်မှုန်ကူးခြင်း

နေကြာသီးနှံတွင် ဝတ်မှုန်ကူးခြင်းသည် အဓိကအရေးကြီးသောအချက်တစ်ချက်ဖြစ်သည်။ ဝတ်မှုန်ကူးမှုကောင်းမှသာ နေကြာစေ့အထွက်နှုန်းကောင်းသည်။ ဝတ်မှုန်ကူးမှုမကောင်းခဲ့လျှင် နေကြာအစေ့အဆန်များ အောင်မြင်မှုနည်းပြီး အထွက်နှုန်းလျော့သည်။

နေကြာသည် ပန်းပွင့်တွင်ပါဝင်သော အဖိုနှင့်အမတို့အရွယ်ရောက်ချိန် မတူညီကြသည့်အတွက် ပင်ခြားဝတ်မှုန်ကူးသောအပင်အမျိုးအစားဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ အမအင်္ဂါမဖွံ့ဖြိုးခင် (သို့)အဖိုဝတ်မှုန်များကိုအမအင်္ဂါမှလက်ခံရန် အဆင်သင့်မဖြစ်သေးခင်မှာ အဖိုအင်္ဂါသည် ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးသည်။ ဤအချက်သည်ပင်တည်းဝတ်မှုန်ကူးမှုကို  အဟန့်အတားဖြစ်စေသည်။ နေကြာသည် အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိပင်တည်းဝတ်မှုန်ကူးမှု(တစ်ပွင့်တည်းအတွင်း ဝတ်မှုန်ကူးခြင်း)ဖြစ်နိုင်သော်လည်း အစေ့အဆန်တည်ခြင်း၊ဆီပါဝင်မှုနှုန်းများခြင်းနှင့်  အထွက်နှုန်းကောင်းခြင်းတို့အတွက် ပင်ခြားဝတ်မှုန်ကူးခြင်း(အခြားပန်းပွင့်နှင့်ဝတ်မှုန်ကူးခြင်း)အပေါ်မှာ အဓိကအားဖြင့်မှီခိုနေသည်။

နေကြာပန်း၏ဝတ်မှုန်သည်   စေးကပ်သောသဘောရှိသဖြင့်  လေအားဖြင့် ဝတ်မှုန်ကူးနိုင်ရန်အခက်အခဲရှိသည်။ ပင်ခြားဝတ်မှုန်ကူးနိုင်ရန် ပျား၊လိပ်ပြာ၊ ပိတုန်း စသည့်အင်းဆက်များသည် အရေးကြီးသောအခန်းကဏ္ဍမှပါဝင်နေသည်။ နေကြာစိုက်ခင်းအနီးတွင် မွေးမြူရေးပျားပုံးများ တစ်ဧကလျှင် တစ်ပုံး၊နှစ်ပုံးထားရှိပြီး ပျားများ၏အကူအညီဖြင့် ပင်ခြားဝတ်မှုန်ကူးခြင်းကိုဖြစ်စေကာ အထွက်နှုန်းတိုးအောင်ဆောင်ရွက်ကြသည်။

ပျားများသည်   နေကြာပန်းတစ်ပွင့်ပေါ်တွင်သွားလာရင်း  ပန်းဝတ်ရည်များစုပ်ယူနေစဉ် သူ၏ ကိုယ်ခန္ဓာပေါ်တွင် နေကြာပန်း၏အဖိုဝတ်မှုန်များသည် ကပ်ပါသွားကြသည်။ ပျားများသည် သွားလာရင်း ပန်းဝတ်ရည်များစုပ်ယူနေစဉ် ထိုအဖိုဝတ်မှုန်များသည် အခြားနေကြာပန်းတစ်ပွင့်ပေါ်သို့ ကျကျန်ရစ်ခဲ့သည်။ ထိုအခါ အခြားနေကြာပန်းတစ်ပွင့်မှ အဖိုဝတ်မှုန်များသည် အခြားနေကြာပန်းတစ်ပွင့်ရှိအမဝတ်မှုန်ခံတိုင်ပေါ်သို့ကျရောက်ခြင်းဖြင့် ပင်ခြားဝတ်မှုန်ကူးခြင်းကိုဖြစ်ပေါ်စေသည်။

ယနေ့ကာလတွင် သဘာဝအတိုင်း ဝတ်မှုန်ကူးပေးသောအင်းဆက်များရှားပါးလာခြင်းနှင့် ပျားမွေးမြူရေးခက်ခဲသောနေရာများတွင် နေကြာပန်းပွင့်များ ပင်ခြားဝတ်မှုန်ကူးခြင်းကိုသေချာစေရန် လူလုပ်အားကိုအသုံးပြုကာ လက်ဖြင့်ဝတ်မှုန်ကူးခြင်းကိုဆောင်ရွက်လာကြသည်။ လက်ဖြင့်ဝတ်မှုန်ကူးပေးခြင်းသည်ဝတ်မှုန်ကူးမှုကို ပျားများကဲ့သို့ ကူညီပေးနိုင်သောကြောင့်  အစေ့အဆန်တည်ခြင်းနှင့်အစေ့အောင်ခြင်းများပြားပြီး အထွက်နှုန်းတိုးသကဲ့သို့ ဆီပါဝင်မှုလည်းများသည်။

လက်ဖြင့်ဝတ်မှုန်ကူးခြင်း

လက်ဖြင့်ဝတ်မှုန်ကူးခြင်းသည် ရိုးရှင်းသော်လည်း အနုစိတ်ရသောလုပ်ငန်းဖြစ်ပြီး   အထူးဂရုစိုက်ဆောင်ရွက်ရသည်။ ပထမဦးစွာ နေကြာပန်းပွင့်၏သဘောတရားကိုနားလည်ရန်လိုအပ်သည်။ နေကြာပန်းပွင့်ဟုခေါ်ကြသောပန်းပွင့်သည် အမှန်တကယ်မှာ ပန်းပွင့်မဟုတ်ဘဲ အထဲတွင် ပန်းပွင့်ပေါင်းများစွာပါဝင်သော ပန်းပွင့်အစုအဝေးတစ်ခုသာဖြစ်သည်။ နေကြာသည် စိုက်ပျိုးပြီး နှစ်လခန့်အကြာတွင် ပန်းစတင်ပွင့်သည်။ ပန်းပွင့်ကလေးများသည် ခြောက်ရက်မှ ၁၀ ရက်ကြာ ပန်းပွင့်ကြသည်။ ပန်းပွင့်နေချိန်ကာလအတွင်းမှာ ဝတ်မှုန်ကူးမှုသည်ဖြစ်ပေါ်သည်။ အမဝတ်မှုန်ခံတိုင်သည် ၁၄ ရက်ကြာသည်အထိ အဖိုဝတ်မှုန်များကိုလက်ခံနိုင်သော်လည်း တစ်ရက်ထက်တစ်ရက် လက်ခံနိုင်မှုစွမ်းရည်မှာကျဆင်းလာသည်။အမဝတ်မှုန်ခံတိုင်မှ အဖိုဝတ်မှုန်များကို လက်ခံနိုင်မှုစွမ်းရည်မြင့်မားသည့်အချိန်တွင် ဝတ်မှုန်ကူးမှုဖြစ်ပေါ်အောင် ဆောင်ရွက်ပေးသင့်သည်။

ဝတ်မှုန်ကူးခြင်းဆိုသည်မှာ  အဖိုဝတ်မှုန်များကို  အမဝတ်မှုန်ခံတိုင်ပေါ်သို့ကျရောက်အောင် ဆောင်ရွက်ပေးခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် နေကြာပန်းတစ်ပွင့်မှ အဖိုဝတ်မှုန်များကို အခြားနေကြာပန်းတစ်ပွင့်၏ အမဝတ်မှုန်ခံတိုင်ပေါ်သို့ကျရောက်အောင် လက်ဖြင့် ကူညီပေးကာ ပင်ခြားဝတ်မှုန်ကူးမှု အောင်မြင်အောင် ဆောင်ရွက်ပေးရသည်။ ဤနည်းကို လက်ဖြင့်ဝတ်မှုန်ကူးခြင်းဟုခေါ်သည်။

လက်ဖြင့်ဝတ်မှုန်ကူးခြင်း နည်းလမ်းများ

၁။ လက်ဝါးဖြင့် ပွတ်ပေးခြင်း

ပထမဦးစွာ ပန်းပွင့်တစ်ပွင့်ကို လက်ဝါးဖြင့် အသာအယာပွတ်ပေးပါ။ လက်တွင် အဖိုဝတ်မှုန်များ ကပ်ပါလာမည်။ ထို့နောက် အခြားပန်းတစ်ပွင့်ပေါ်သို့ ပွတ်ပေးပါ။ အဖိုဝတ်မှုန်များသည်  အခြားပန်းပွင့်ပေါ်သို့ ကူးသွားပါမည်။

ဤနည်းသည် အဖိုဝတ်မှုန်များကို တစ်ပွင့်တည်းရှိ အမဝတ်မှုန်ခံတိုင်ပေါ်သို့    ကျရောက်စေသကဲ့သို့အခြားပန်းပွင့်၏အမဝတ်မှုန်ခံတိုင်ပေါ်သို့လည်း ကျရောက်စေသည်။ ထို့ကြောင့် ဝတ်မှုန်ကူးမှုကို အောင်မြင်စေပြီး အစေ့အဆန်တည်မှုကို မြှင့်တင်ပေးသည်။ သို့သော် ဤနည်းသည် ပန်းပွင့်အတွင်းရှိအမဝတ်မှုန်ခံတိုင်ကို ထိခိုက်စေနိုင်သည်။ လက်ဖြင့် ကြမ်းကြမ်းတမ်းတမ်းပွတ်မိလျှင် နေကြာပွင့်ထဲတွင်ရှိသော ပန်းပွင့်ကလေးများ၏အဖိုအင်္ဂါနှင့်အမအင်္ဂါများကို ထိခိုက်တတ်သည်။

 ၂။ ပန်းပွင့်အချင်းချင်း ပွတ်ပေးခြင်း

ပန်းပွင့်အချင်းချင်းကိုမျက်နှာချင်းအပ်ပြီး  ပွတ်ပေးခြင်းဖြင့်လည်း ဝတ်မှုန်ကူးပေးနိုင်သည်။ သို့သော်လည်း အနီးနားက ပန်းပွင့်များအချင်းချင်း ပွတ်လျှင်တော့ မထိရောက်နိုင်ပါ။

 ၃။ အဝတ်စဖြင့် ပွတ်ပေးခြင်း

ပျော့ပျောင်းသောအဝတ်စနုနုဖြင့် နေကြာပန်းပွင့်၏မျက်နှာပြင်ကိုပွတ်ပေးခြင်းသည် အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ အဝတ်စအပြင် နေကြာရွက်ဖြင့်လည်း ပွတ်ပေးနိုင်သည်။ စိုက်ကွင်းထဲတွင် ပန်းစတင်ပွင့်ချိန်တွင်ဆောင်ရွက်နိုင်ပြီး ဝတ်မှုန်ကူးချိန်ကာလအတွင်း တစ်ရက်ခြားမပြတ် ပြုလုပ်ပေးသင့်သည်။ ပွတ်ရာတွင် ပန်းပွင့်၏အစွန်းများမှစတင်ပြီး အတွင်းဘက်အလယ်သို့ ရွှေ့သွားရင်း ပွတ်ပေးရမည်။ ပွတ်ပေးခြင်းကို ခုနစ်ရက်မှ ၁၀ ရက်အတွင်းတွင် ပန်းပွင့်အားလုံးပြည့်စုံအောင်ဆောင်ရွက်ပေးရမည်။

၄။ ပန်းပွင့်ကို တုန်ခါပေးခြင်း

နေကြာပန်းပွင့်ကို လက်ဖြင့်အပွင့်အောက်ခြေရိုးတံကနေကိုင်ပြီး တုန်ခါပေးခြင်းအားဖြင့် အဖိုဝတ်မှုန်များကိုလွင့်စေပြီး တစ်ပွင့်တည်းတွင်ရှိသောပန်းပွင့်၏အမအင်္ဂါပေါ်သို့ကျရောက်စေသည်။ ဤနည်းအားဖြင့် ဝတ်မှုန်ကူးခြင်းကိုဖြစ်ပေါ်စေသည်။

 ၅။ အဖိုဝတ်မှုန်များကိုစုဆောင်း၍ ဖြန့်ဖြူးပေးခြင်း

ပန်းပွင့်၏အဖိုအင်္ဂါမှ အဝါရောင်အဖိုဝတ်မှုန်များကိုသေးငယ်၍ ပျော့ပျောင်းသော ဘရပ် (သို့) ဝါဂွမ်းဖတ် (သို့) အဝတ်စတစ်ခုခုဖြင့် စုဆောင်းပါ။ ထိုအဖိုဝတ်မှုန်များကို အခြားပန်းပွင့်၏အမ  အင်္ဂါပေါ်သို့ညင်သာစွာဖြန့်ဖြူးပေးပါ။  ထိုသို့ဖြန့်ဖြူးရာတွင်နေကြာပန်းပွင့်၏အပြင်ပိုင်းပန်းပွင့်ကလေးများမှစတင်၍ အတွင်းသို့သွားပါ။ ဤနည်းသည် ပျားများပြုလုပ်သည့်နည်းလမ်းအတိုင်း ပြုလုပ်ပေးခြင်းဖြစ်ပြီး ပင်ခြားဝတ်မှုန်ကူးခြင်းကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။

လက်ဖြင့်ဝတ်မှုန်ကူးပေးခြင်းသည်   အလွန်စိတ်ရှည်ရပြီး အချိန်ကိုက် တစ်ညီတည်းဆောင်ရွက်နိုင်လျှင် အောင်မြင်သောရလဒ်များကိုရရှိနိုင်သည်။လေ့လာတွေ့ရှိချက်များအရ ပန်းပွင့်ချိန်တွင် နံနက်၁၀ နာရီမှမွန်းတည့် ၁၂ နာရီအတွင်း လက်ဖြင့်ဝတ်မှုန်ကူးခြင်းကို တစ်ရက်ခြား   ငါးကြိမ်မှခြောက်ကြိမ်အထိ ပြုလုပ်ပေးခြင်းသည် အထွက်နှုန်းကို ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိ တိုးတက်လာစေသည်။တစ်ဧကအတွက် လုပ်သားခြောက်ယောက်လိုအပ်သည်။ ကုန်ကျစရိတ်များသည်ဟု ထင်ရသော်လည်းအလွန်ထိရောက်၍ အထွက်နှုန်းတိုးသည်။ ဤနည်းကိုအသုံးပြုလျှင် ပျားများဖြင့် ဝတ်မှုန်ကူးခြင်းသည် မလိုအပ်တော့ပါ။

အထူးသတိပြုရန်မှာ နေကြာမျိုးအများစုသည် ပင်တည်းဝတ်မှုန်ကူးခြင်းဖြင့် သန္ဓေအောင်မြင်မှုသည်အားနည်းသည်။ နေကြာမျိုးကိုလိုက်၍ ပင်တည်းဝတ်မှုန်ကူးပြီး  သန္ဓေအောင်မြင်မှုအဆင့်သည်ကွာခြားသည်။ ပင်တည်းဝတ်မှုန်ကူးခြင်းမှအစေ့တည်မှုသည် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်သာရရှိပြီး ပင်ခြားဝတ်မှုန်ကူးခြင်းမှ အစေ့တည်မှုသည် ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိရရှိနိုင်သည်။

စပ်မျိုးများသည် ပင်တည်းဝတ်မှုန်ကူးမှုဖြစ်နိုင်ခြေမြင့်မားသော်လည်း ပျားများဖြင့် ပင်ခြားဝတ်မှုန်ကူးနိုင်လျှင် အကျိုးကျေးဇူးများရရှိနိုင်သည်။ ပျားများဖြင့် ဝတ်မှုန်ကူးသော စပ်မျိုးများသည် အထွက်နှုန်း၄၈ ဒသမ ၈ ရာခိုင်နှုန်းတိုးစေပြီး ဆီပါဝင်မှုရာခိုင်နှုန်း၆ ဒသမ ၄ ရာခိုင်နှုန်းတိုးစေကြောင်း သိပ္ပံစာစောင်များတွင် ဖတ်ရသည်။ ပင်တည်းဝတ်မှုန်ကူးပြီးသန္ဓေအောင်နိုင်သော်လည်း အစေ့တည်မှုနည်းခြင်းနှင့်အစေ့အရွယ်အစားသေးခြင်းတို့ကြောင့် ဆီပါဝင်မှုနှင့်မျိုးစေ့အညှောင့်ပေါက်နှုန်းတို့လျော့နည်းသည်။

၁၉၇၆ ခုနှစ်တွင် McGregor သည် ပင်တည်းဝတ်မှုန်ကူးခြင်းမှရသောမျိုးစေ့သည် ပင်ခြားဝတ်မှုန်ကူးခြင်းမှရသောမျိုးစေ့ထက် အညှောင့်ပေါက်မှု ပိုမိုနှေးကွေးပြီး အထွက်နှုန်းနည်းကြောင်း လေ့လာတွေ့ရှိရသည်။ ထို့ကြောင့်  နေကြာတွင်  ပင်ခြားဝတ်မှုန်ကူးရန်ပျားများ၏အကူအညီကိုမရယူနိုင်ပါက လက်ဖြင့်ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်လျှင် လက်ရှိစိုက်ခင်း၏အထွက်နှုန်း ပိုမိုကောင်းမွန်နိုင်သကဲ့သို့ ထိုစိုက်ခင်းမှထွက်သောမျိုးစေ့သည်လည်း အရည်အသွေးကောင်းနိုင်သည်။

နေကြာစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှုတိုးတက်လာရေးသည်  နိုင်ငံတော်မှရည်မှန်းထားသည့် ပြည်တွင်းစားသုံးဆီဖူလုံရေးအတွက် အရေးကြီးသောလုပ်ငန်းဖြစ်သည်။ နေကြာစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်ရာတွင် တစ်ဧကပန်းတိုင်အထွက်နှုန်းတင်း ၅၀ ရရှိရေးသည် တောင်သူဦးကြီးများ၏ဝင်ငွေတိုးစေရန်နှင့် နေကြာစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှုတိုးတက်ရန်  အလွန်အရေးကြီးသည်။ထို့ကြောင့် တောင်သူဦးကြီးများအနေဖြင့် မိမိလည်း ဝင်ငွေတိုးစေ၊ ပြည်တွင်းစားသုံးဆီဖူလုံရေး ရည်မှန်းချက်လည်း ပြည့်စေရန်နေကြာသီးနှံပန်းတိုင်အထွက်နှုန်းရရှိရေး ကြိုးစားရာတွင် ပန်းပွင့်ချိန်မှာ ဝတ်မှုန်ကူးပေးခြင်းကို လက်ဖြင့်ကူညီဆောင်ရွက်ပေးကြရန် တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ရေးသားလိုက်ရပါသည်။    ။

Source: https://myawady.net.mm/stories

နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံတွင် အခွန်ကောက်ခံရန် နိုင်ငံတော်အစိုးရက သတ်မှတ် တာဝန် ပေးအပ်ထားသည့် အခွန်ဌာနများမှ ကောက်ခံသည့် အခွန်အခများ၊ ဆုံးဖြတ်ချက်များ အပေါ် မကျေနပ်ပါက အခွန်ထမ်းပြည်သူအနေဖြင့် အယူခံဝင်ပိုင်ခွင့် ရှိပါသည်။ ထိုသို့ အခွန်အယူခံဝင်ရန် သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းချက်များမှာ တစ်နိုင်ငံနှင့်တစ်နိုင်ငံ မတူညီကြပေ။ သီးခြားလွတ်လပ်သည့်အဖွဲ့အစည်းအဖြစ်လည်းကောင်း၊ သက်ဆိုင်ရာဝန်ကြီးဌာနအောက်ရှိ အဖွဲ့အစည်းအဖြစ်လည်းကောင်း ရပ်တည်နေမှုမှာလည်း တစ်နိုင်ငံနှင့်တစ်နိုင်ငံ ကွဲပြားခြားနားကြပါသည်။ 

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတွင် အခွန်တရားရုံးကို အခွန်အာဏာပိုင် သို့မဟုတ် အစိုးရ၏ လွှမ်းမိုးခြင်းမပြုနိုင်သည့် အခွန်အငြင်းပွားမှုများကို ဓမ္မဓိဋ္ဌာန်ကျကျ စီရင်ဆုံးဖြတ်သည့် အဖွဲ့ အစည်းအဖြစ် တည်ထောင်ထားသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ အခွန်ဆိုင်ရာခုံရုံးဥပဒေပုဒ်မ ၁၊ ပုဒ်မခွဲ (ဒ)အရ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အခွန်တရားရုံးသည် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန လက်အောက်တွင် တည်ရှိသည့် တရားစီရင်ရေးအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး လွတ်လပ်စွာစီရင်ဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့် အာဏာ ရှိသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတွင်  အခွန်ထမ်းပြည်သူများသည်   အခွန်အာဏာပိုင်များ စည်းကြပ်သော အခွန်ဆိုင်ရာဆုံးဖြတ်ချက်များကို ကျေနပ်မှုမရှိပါက အခွန်တရားရုံးတွင် အယူခံဝင်ခွင့် ရှိသည်။ တည်ဆဲဥပဒေအရ အခွန်ထမ်းများသည် အခွန်စည်းကြပ်မှုဆုံးဖြတ်ချက်ကို လက်ခံရရှိပြီး (၃)လ အတွင်း  အယူခံဝင်နိုင်သည်။ အယူခံလွှာကို အင်ဒိုနီးရှားဘာသာစကားဖြင့် ရေးသား ထားသည့်လျှောက်လွှာနှင့်အတူ ဘဏ္ဍာရေးရှင်းတမ်းများ၊ အခွန်ပြန်တမ်းနှင့် အခြား သက်ဆိုင်ရာ အထောက်အထား စာရွက်စာတမ်းများ ပူးတွဲ၍ အခွန်တရားရုံးသို့ တင်သွင်းရမည် ဖြစ်ပါသည်။ အခွန်ဆိုင်ရာခုံရုံး ဥပဒေအရ  အခွန်ဆိုင်ရာအငြင်းပွားမှုကို  စစ်ဆေးဆုံးဖြတ်ရာတွင် ပထမ အဆင့်နှင့် နောက်ဆုံးအဆင့် တရားရုံးပင်ဖြစ်ပါသည်။ အမှုကြောင်းခြင်းရာ ပြဿနာနှင့် စပ်လျဉ်း၍အခွန်တရားရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် အပြီးအပြတ်ဖြစ်ပါသည်။ အခွန်တရားရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို မကျေနပ်ပါက နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ် (Supreme Court) သို့ အယူခံ တင်သွင်းနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။ သို့သော် နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်သို့ အယူခံဝင်လိုပါက လျှောက်ထားသူနှင့် လျှောက်ထားခံရသူတို့က ဥပဒေကြောင်းခြင်းရာ ပြဿနာနှင့် စပ်လျဉ်းသည့်အမှုကို   နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်သို့ လွှဲအပ်ပေးရန် လျှောက်ထားလာပါက  အခွန်တရားရုံးသည်  အမှုအကြောင်းအရာဖော်ပြချက်နှင့်တကွ လွှဲအပ်ပေးပို့ရမည်ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်က အမှုတွင် ဥပဒေကြောင်းခြင်းရာပြဿနာပါဝင်သည်ဟု  ယူဆ မှသာ ထိုအမှုကို   လက်ခံအမှုဖွင့်လှစ်ပေးမည် ဖြစ်ပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အခွန်အကောက်အငြင်းပွားမှုများကို ဖြေရှင်းရန် ၁၉၈၃ ခုနှစ် ကတည်းကပင် အခွန်စည်းကြပ်မှုအား နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်၏ ဆုံးဖြတ်ချက်များ ထုတ်ပြန်သည့်အထိ လေးနှစ်မှ ငါးနှစ်အထိ ကြာမြင့်ပါသည်။ ဌာနဆိုင်ရာအခွန်အာဏာပိုင်တို့၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို သဘောမတူသော အခွန်ထမ်းတစ်ဦးသည် အခွန်အငြင်းပွားမှုများကို နှစ်ဆင့် ဖြေရှင်းသည့် စနစ်ဖြင့် ပထမအဆင့် အခွန်တရားရုံးသို့ အယူခံဝင်ရောက်နိုင်ပြီး နောက်ဆုံးအဆင့် အနေဖြင့် နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်သို့ အယူခံဝင်ရောက်နိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။ 

အခွန်တရားရုံးစနစ်၏ ဖွဲ့စည်းပုံမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်ပါသည်-

(က)    ဗဟိုအခွန်တရားရုံး

(အခွန်ခုံရုံးဥပဒေ ပုဒ်မ ၃ အရ မြို့တော် ဂျကာတာတွင် တည်ရှိသော အဓိက အမျိုးသားအဆင့် အခွန်တရားရုံး (Tax Court) ဖြစ်သည်။ ထိုရုံးသည် အင်ဒိုနီးရှား တွင် အခွန်အငြင်းပွားမှု အယူခံမှုအတွက် အမြင့်ဆုံးတရားရုံး ဖြစ်ပါသည်။)

(ခ)     ဒေသဆိုင်ရာအခွန်တရားရုံးများ

(အခွန်ခုံရုံးဥပဒေ ပုဒ်မ ၃ အရ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အဓိကပြည်နယ်များတွင် ဒေသဆိုင်ရာအခွန်တရားရုံးများ အများအပြားရှိပါသည်။ ဒေသဆိုင်ရာအခွန် တရားရုံးများမှ ဆုံးဖြတ်ချက်များကို ဗဟိုအခွန်တရားရုံးသို့ အယူခံဝင်နိုင်ပါသည်။) 

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ မြို့တော် ဂျကာတာရှိ ဗဟိုအခွန်တရားရုံးချုပ်နှင့် ပြည်နယ် အသီးသီးရှိ ဒေသဆိုင်ရာအခွန်တရားရုံးတို့၏  တစ်ခုတည်းသော ကွန်ရက် ဖြစ်ပါသည်။ အခွန် တရားရုံးဖွဲ့စည်းပုံသည် နိုင်ငံအတွင်း အခွန်ဆိုင်ရာအယူခံဝင်မှုနှင့် အငြင်းပွားမှုများကို ကိုင်တွယ် ဖြေရှင်းရန်အတွက် အထူးတရားစီရင်ရေးအဖွဲ့အစည်းအဖြစ် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။

အခွန်ခုံရုံးဥပဒေ ပုဒ်မ ၆ အရ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရှိ အခွန်တရားရုံးတွင် ဥက္ကဋ္ဌ၊ အဖွဲ့ဝင် တရားသူကြီးများ၊ အတွင်းရေးမှူးနှင့် မှတ်ပုံတင်အရာရှိတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပါသည်။ အခွန်ခုံရုံး ဥပဒေ ပုဒ်မ ၇ အရ တရားစီရင်ရေးခုံအဖွဲ့သည် ဥက္ကဋ္ဌနှင့် ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ ၅ ဦးဖြင့် အများဆုံး ပါဝင် ဖွဲ့စည်းထားပါသည်။

အခွန်ခုံရုံးဥပဒေ ပုဒ်မ ၈ အရ အောက်ပါအတိုင်း ရွေးချယ်အတည်ပြု ခန့်အပ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပါသည်-

(က) နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ် ဥက္ကဋ္ဌ၏ အတည်ပြုချက် ရယူပြီး ဝန်ကြီးက အဆိုတင်သွင်းသည့် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းစာရင်းမှ တရားသူကြီးများအား ခန့်အပ်ခြင်း၊

(ခ) နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ် ဥက္ကဋ္ဌ၏ အတည်ပြုချက် ရယူပြီး ဝန်ကြီးက အဆိုပြုသည့် တရားသူကြီးများအား သဘာပတိနှင့် ဒုတိယ ဥက္ကဋ္ဌများအား ခန့်အပ်ခြင်း၊ 

(ဂ) ဥက္ကဋ္ဌ၊ ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌများနှင့် တရားသူကြီးများသည် အခွန်အကောက်အငြင်းပွားမှု နယ်ပယ်တွင် တရားစီရင်ရေးတာဝန်ကို ထမ်းဆောင်နေသော အရာရှိများဖြစ်ခြင်း၊

အခွန်တရားရုံးသည် အခွန်ဥပဒေနှင့် အခွန်ကောက်ခံခြင်းဆိုင်ရာ နယ်ပယ်တွင် အတွေ့အကြုံ ၁၀ နှစ်ရှိပြီး ကျွမ်းကျင်သော တရားသူကြီးများဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပါသည်။ 

အခွန်ခုံရုံးဥပဒေပုဒ်မ ၃၁ အရ အခွန်စည်းကြပ်မှုဆိုင်ရာ အယူခံဝင်မှု၊ အခွန်ကောက် ခံမှု လုပ်ဆောင်ချက်များနှင့် အခွန်အာဏာပိုင်များက ပြုလုပ်သော အခြားအခွန်ဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ချက်များနှင့် ပတ်သက်သည့် အယူခံဝင်မှုများကို အခွန်တရားရုံးတွင် ကြားနာစီရင်ပိုင် ခွင့်ရှိပါသည်။ အခွန်တရားရုံးသည် အယူခံတင်သွင်းခြင်း၊ ကြားနာစစ်ဆေးခြင်းနှင့် စီရင်ချက် ထုတ်ပြန်ခြင်းအတွက် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများအတိုင်း လိုက်နာဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။အခွန်ထမ်းပြည်သူများအနေဖြင့် တရားဥပဒေအရ ကိုယ်စားလှယ်၊ အကျိုးဆောင်ရှေ့နေနှင့် သက်သေများနှင့် အငြင်းပွားမှုများကို တရားရုံးရှေ့မှောက်သို့ တင်သွင်းခွင့်ရှိပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်အခွန်ရုံးမှ ပြုလုပ်သော စည်းကြပ်မှုအပေါ် ကျေနပ်မှုမရှိသော အခွန်ထမ်းတစ်ဦးသည် အောက်ပါအတိုင်း အဆင့်ဆင့် အယူခံတင်သွင်း လျှောက်ထား နိုင်ပါသည်-

(က) အခွန်အထွေထွေညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာန (DGT- Directorate General of Taxes) ထံ ကန့်ကွက်လွှာ တင်သွင်းခြင်း - အခွန်စည်းကြပ်လွှာ လက်ခံရရှိ သည့်နေ့မှ သုံးလအတွင်း အခွန်ထမ်းသည် ကန့်ကွက်လွှာရေးသားပေးပို့ခြင်းဖြင့် အခွန်စည်းကြပ်လွှာကို ကန့်ကွက်နိုင်ပါသည်။

(ခ) အခွန်တရားရုံးသို့ အယူခံလွှာတင်သွင်းခြင်း - DGT သည် ကန့်ကွက်လွှာ တင်သွင်းမှုကို ပယ်ချပါက အခွန်ထမ်းမှ DGT ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို အယူခံဝင် လိုပါက ဆုံးဖြတ်ချက်ကို လက်ခံရရှိပြီး နောက်သုံးလအတွင်း အခွန်တရားရုံး သို့ အင်ဒိုနီးရှားဘာသာစကားဖြင့် အယူခံလွှာကို စာဖြင့်ပေးပို့ရမည် ဖြစ်ပါ သည်။

(ဂ) နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်ရုံးသို့ ပြန်လည်သုံးသပ်ပေးရန်တင်သွင်းခြင်း - အခွန်တရားရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် အပြီးအပြတ်ဖြစ်သော်လည်း အခွန်ထမ်း သည် ဥပဒေကြောင်းအရ ဖြေရှင်းပြီး ဆက်လက်ဆောင်ရွက်နိုင်သည်ဟု ယူဆပါက နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်ထံ အသနားခံစာအား ရေးသား ပေးပို့ခြင်း လုပ်ဆောင်နိုင်သည်။ နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်သည် ဥပဒေကြောင်းအရ ပြဿနာပါဝင်သည်ဟုလက်ခံမှသာ အမှုအား လက်ခံ ဆောင်ရွက်မည်ဖြစ်ပါသည်။

(ဃ) နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်ထံ အခွန်တရားရုံး (ဗဟိုအခွန်တရားရုံးနှင့် ဒေသဆိုင်ရာအခွန် တရားရုံးများ) မှ ချမှတ်ခဲ့သော ဆုံးဖြတ်ချက်များအပေါ် အယူခံဝင်ရန် အခွင့်အာဏာရှိသည်။ နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်သို့ အယူခံဝင်သည့်အခါ အခွန်တရားရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်နှင့် တင်ပြထားသည့် အထောက်အထားများကို ပြန်လည်သုံးသပ်ပြီး တင်သွင်းလာသောအမှုအတွက် အခွန်တရားရုံး၏ စီရင်ချက်ကို အတည်ပြုခြင်း၊ ပယ်ဖျက်ခြင်း သို့မဟုတ် ပြင်ဆင်ခြင်း ဆောင်ရွက်နိုင်သည်။ နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်၏ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် စည်းနှောင်မှု ရှိပြီး ထပ်မံအယူခံဝင်ခွင့် မရှိပါ။

အခွန်အယူခံမှုများအတွက် နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်၏ စီရင်ချက်သည် အခွန် ဥပဒေများကို အနက်အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုခြင်းနှင့် အသုံးချခြင်းတို့ကို လမ်းညွှန်ပြနိုင်သည့် အဓိက တရားစီရင်ထုံးများကို သတ်မှတ်နိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် အခွန်တရားရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်များကို မကျေနပ်သော အခွန်ထမ်းများအတွက် နောက်ဆုံးအယူခံအာဏာပိုင်အဖြစ် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ တရားလွှတ်တော်ချုပ်သည် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍတွင် ပါဝင်နေပါသည်။ နိုင်ငံတော်တရား လွှတ်တော်ချုပ်၏ အခွန်အကောက်အငြင်းပွားမှုများကို ပြန်လည်သုံးသပ်ပြီး စီရင်ဆုံးဖြတ်ခြင်းသည် နိုင်ငံအတွင်း တရားမျှတပြီး ဘက်မလိုက်သော အခွန်အယူခံမှုလုပ်ငန်းစဉ်ကို ကောင်းမွန် စေရန် ထိန်းကျောင်းပေးသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။

၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ မေလ ၂၅ ရက်နေ့တွင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ တရားစီရင်ရေးမဏ္ဍိုင်နှင့် စပ်လျဉ်း၍ အနှစ်သာရရှိသည့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ခု ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ယင်းမှာ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာခုံရုံး (Constitutional Court ) က ဆုံးဖြတ်ချက်အမှတ် No.26/PUU-XXI/2023 ဖြင့် “အခွန်တရားရုံး၏ ဖွဲ့စည်းပုံ၊ စီမံခန့်ခွဲမှုနှင့် ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာကိစ္စများကို လက်ရှိတာဝန်ယူနေသည့် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနအောက်မှ နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်ရုံးသို့  ၃၁-၁၂-၂၀၂၆  ရက်ထက်  နောက်မကျစေဘဲ လွှဲပြောင်း ဆောင်ရွက်ရန်” ချမှတ်လိုက်ခြင်းပင်ဖြစ်ပါသည်။ 

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာခုံရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်အမှတ် No.26/ PUU- XXI/2023 အရ အောက်ပါအကျိုးရလဒ်များ ရရှိလာမည်ဖြစ်ပါသည်- 

(က)    အခွန်တရားရုံးသည် နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်ရုံးအောက်တွင် တစ်မိုးအောက် တရားစီရင်ရေးစနစ် (One Roof Judicial System) ဖြင့် တည်ရှိ နေမည် ဖြစ်ပါသည်။

(ခ)     သက်ဆိုင်ရာတာဝန်ရှိသူများအနေဖြင့် ၂၀၂၆ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၃၁ ရက်နေ့ မတိုင်မီတွင် အခွန်တရားရုံး၏ ဥပဒေ၊ နည်းဥပဒေနှင့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများကို ပြင်ဆင်နိုင်မည့် အခြေအနေရရှိလာမည် ဖြစ်ပါသည်။ 

(ဂ) အခွန်တရားရုံးအတွက် တရားသူကြီးများ ရွေးချယ်ခန့်အပ်ခြင်း၊ စီမံခန့်ခွဲရေး ဆိုင်ရာနှင့် ဘဏ္ဍာရေးရာများအပါအဝင် ကိစ္စအဝဝကို နိုင်ငံတော်တရား လွှတ်တော်ချုပ်ရုံး၏ ကြီးကြပ်မှုအောက်တွင် လွတ်လပ်စွာဆောင်ရွက်နိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။

(ဃ) ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာခုံရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ တရားစီရင်ရေးစနစ်ကို တိုးတက်မှုရှိစေမည် ဖြစ်ပါသည်။ အဘယ်ကြောင့် ဆိုသော် အခွန်တရားရုံးမှာ လက်ရှိစီမံခန့်ခွဲမှုအာဏာပိုင် အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည့် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနအပေါ် မှီခိုနေမှုအခြေအနေကို အဆုံးသတ်သွားမည် ဖြစ်ပါသည်။ 

 (င)  ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ပြန်သည့် အခွန်အထွေထွေညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာန၏ ဆောင်ရွက်မှု အစီရင်ခံစာဖော်ပြချက်အရ အခွန်ပြဿနာများနှင့် ပတ်သက်၍ အခွန်တရားရုံးသို့ ပထမအကြိမ်တင်ပြလာသည့် အမှုများအနက် အခွန် အထွေထွေညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာနသည် ၇၃.၉၀ ရာခိုင်နှုန်းတိုင်အောင် အနိုင်ရခဲ့ သဖြင့် အခွန်ထမ်းများအနေဖြင့် နောက်တစ်ဆင့်ဖြစ်သည့် တရားစွဲဆိုခြင်း၊ အယူခံဝင်ခြင်းတို့ကို သီးခြားလွတ်လပ် မှုရှိလာမည့် အခွန်တရားရုံးသို့ တင်ပြ နိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။

(စ)  ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာခုံရုံး ဆုံးဖြတ်ချက်ဖြင့် အခွန်တရားရုံးသည် လွတ်လပ်မှုအပြည့်အဝဖြင့် အခွန်အမှုများကို စစ်ဆေးနိုင်ပြီး အခွန်ထမ်း ပြည်သူများအတွက် တရားမျှတမှုကို ပိုမိုရှာဖွေနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။ သက်ဆိုင်ရာတာဝန်ရှိသူ များအနေဖြင့်လည်း ပိုမိုထိရောက်မှုရှိစေမည့် တရားစီရင်ရေးဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းဥပဒေများနှင့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများကို ပြဋ္ဌာန်းနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။

(ဆ) ထည့်သွင်းစဉ်းစားရမည့်အချက်အနေဖြင့် အဆိုပါဆုံးဖြတ်ချက်အရ အခွန်တရားရုံး၏ ဝန်ထမ်းဖွဲ့စည်းပုံအင်အားသည် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနအောက်တွင် မရှိတော့ဘဲ နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်ရုံး၏ ကြီးကြပ်မှုအောက်တွင် ရောက်ရှိသွားမည်ဖြစ်ပါသည်။ ထိုအကူးအပြောင်းအခြေအနေတွင် အခွန်တရားရုံး ၏ ဝန်ထမ်း ဖွဲ့စည်းပုံ၊ ဝန်ထမ်းရာထူးအဆင့်အတန်း၊ အခွန်တရားသူကြီးများ၏ လုပ်ငန်းခွင် အခွင့်အလမ်းတို့ကို ထိန်းညှိဆောင်ရွက်ရန် အရေးကြီးလှပေသည်။

အချုပ်အားဖြင့်အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို တစ်ဆင့်ပြီးတစ်ဆင့် အောင်မြင်စွာ ကျင့်သုံးနေသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည့်အားလျော်စွာ အခွန်အယူခံစနစ် ပိုမို ကောင်းမွန်လာစေရန်အတွက် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးလုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်နေသည်ကို တွေ့ရ ပါသည်။ အခွန်အယူခံခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်တွင် မလိုအပ်သောစာရွက်စာတမ်းများကို လျှော့ချခြင်း အပါအဝင် အယူခံတင်သွင်းခြင်းလုပ်ငန်းစဉ် ရိုးရှင်းလွယ်ကူစေခြင်း၊ အခွန်အယူခံခြင်း လုပ်ငန်း စဉ်၏ အချိန်ကာလကို လျှော့ချခြင်း၊ ထိရောက်မှုနှင့် ပွင့်လင်းမြင်သာမှု တိုးတက်စေရန် အီလက်ထရောနစ်ဖိုင်တွဲနှင့် အမှုတွဲ စီမံခန့်ခွဲမှုစနစ်များကို အကောင်အထည်ဖော်ခြင်း၊ အခွန် တရားရုံးရှိ ဝန်ထမ်းများနှင့် တရားသူကြီးများအား နည်းပညာဆိုင်ရာအရည်အချင်းနှင့် ဆုံးဖြတ် ချက်ချနိုင်မှု စွမ်းရည်များ တိုးတက်ကောင်းမွန်လာစေရန် စဉ်ဆက်မပြတ် လေ့ကျင့်ရေးနှင့် စွမ်းရည်မြှင့်တင်ရေး အစီအစဉ်များ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိခြင်း၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့်အညီ အခွန်တရားရုံးကို အုပ်ချုပ်ရေးမဏ္ဍိုင်အောက်မှ တရားရေးမဏ္ဍိုင်အောက်သို့ ကူးပြောင်းရန် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိခြင်းတို့ကို  လေ့လာတွေ့ရှိရပါသည်။ 

ကိုးကားချက်များ

၁ The law of tax tribunal of Indonesia 

၂ The tax dispute settlement according to justice and court system in Indonesia

၃ The position of the Tax Court in the Indonesian Judicial System After the Decision of the Constitutional Court Number 26/PUU- XXI/ 2023

၄ https://en.mkri.id/news/details/2023-05

၅ https://journal.ypidathu.or.id/index.php/rjl

၆ https://ssek.com/blog/indonesia-tax-court-reform-authority-over-tax-court-moves-from-finance-ministry-to-supreme-court

၇  “အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အခွန်စနစ်နှင့် အခွန်အယူခံစနစ်ကို လေ့လာတင်ပြခြင်း” စာတမ်း၊ ဒေါ်ဝင့်စန္ဒီကျော်(ဦးစီးအရာရှိ)၊ အခွန်အယူခံခုံအဖွဲ့ရုံး၊ နစက-၃

ဆန်စပါးသည်  နှံစားသီးနှံများအနက်  စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်သုံးစွဲမှု  အများဆုံးသီးနှံဖြစ်ပြီး  ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏  သုံးပုံတစ်ပုံခန့်သည်  ဆန်စပါးကို အဓိကအစားအစာအဖြစ်  စားသုံးလျက်ရှိကြရာ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေးအတွက်  အဓိကကျသောသီးနှံတစ်ခုဖြစ်သည်။  မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့်လည်း ဆန်စပါးသည်  အဓိကစားသုံးသောသီးနှံဖြစ်ပြီး မြန်မာ့စီးပွားရေး၏ အသက်သွေးကြောလည်းဖြစ်ကာနှစ်စဉ် ဧက  ၁၇ သန်းကျော် စိုက်ပျိုးလျက်ရှိသည်။

နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီသည်  စီးပွားရေးဦးတည်ချက်များကို   ချမှတ်ရာတွင်  ‘‘တိုင်းပြည်သာယာဝပြောရေးနှင့် စားရေရိက္ခာဖူလုံရေးတို့အတွက်    တိုင်းရင်းသားပြည်သူတစ်ရပ်လုံးနှင့်အကျုံးဝင်သော   စိုက်ပျိုးရေးနှင့်မွေးမြူရေးကို ခေတ်မီနည်းစနစ်များဖြင့် တိုးတက် အောင်ဆောင်ရွက်ပြီး အခြားစီးပွားရေးကဏ္ဍများကိုလည်း ဘက်စုံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်အောင်တည်ဆောက်ရေး”ကို ပထမဦးဆုံးဦးတည်ချက်အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။ နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီတာဝန်ယူရသည့်အချိန်အတွင်း ပြည်ပသွင်းကုန်အစားထိုးရေး၊ ပြည်တွင်းကုန်ထုတ်လုပ်မှုမြှင့်တင်ရေး၊ ပြည်တွင်းမှပိုလျှံသည်တို့ကို ပြည်ပသို့တင်ပို့နိုင်ရေးအတွက် MSME လုပ်ငန်း များကို အားပေးဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။

မြန်မာနိုင်ငံရှိဒေသအသီးသီးတွင်     ဒေသထွက်ကုန်များကို   အခြေခံသည့်ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်း များဆောင်ရွက်ပြီး   ဒေသ၏လူမှုစီးပွားဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ ပြည်တွင်းစီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးတို့အတွက်ဆောင်ရွက်နိုင်သည့်   အလားအလာကောင်းများ  များစွာရှိသည်ဖြစ်ရာ စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးအတွင်း  အောင်မြင်စွာစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်လျက်ရှိသည့် ရွှေဘိုပေါ်ဆန်းစပါးသည်လည်း ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပဈေးကွက်တွင်   ခိုင်မာစွာရပ်တည်နိုင်သည့် ဒေသတစ်ခုထုတ်ကုန်တစ်မျိုး One Region One Product (OROP) ထုတ်ကုန်အဖြစ်   သတ်မှတ်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။

စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးအတွင်း ရွှေဘိုပေါ်ဆန်းစပါး စတင်စိုက်ပျိုးမှုအနေဖြင့်  ရွှေဘိုမြို့နယ် သီးလုံးကျေးရွာမှ  တောင်သူတစ်ဦးသည်  ၁၉၉၇-၁၉၉၈ ခုနှစ်တွင်  ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး ကျောက်တန်းမြို့နယ် ဗုံလုံကျေးရွာမှ ပေါ်ဆန်းဘေးကြားစပါးမျိုး လေးပြည်ယူဆောင်ခဲ့ပြီး စမ်းသပ်စိုက်ပျိုးခဲ့ရာမှစတင်ခဲ့သည်။

 ၂၀၀၄-၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် စိုက်ပျိုးရေးသုတေသနဦးစီးဌာနမှ မျိုးသန့်မျိုးပွားမျိုးစေ့ (Register Seed )အဆင့်ရှိ ပေါ်ဆန်းဘေးကြား တင်း ၆၀  သယ်ယူ၍ ရွှေဘိုမြို့နယ်အတွင်းရှိ မျိုးစေ့ထုတ်အကျိုးဆောင်တောင်သူများနှင့်မျိုးပွားခြင်းများကို ဆောင်ရွက်ခဲ့ရာရွှေဘိုဒေသ ရေမြေရာသီဥတုနှင့်ကိုက်ညီပြီး စိုက်ပျိုးဖြစ်ထွန်းမှုကောင်းမွန်ခြင်း၊  အထွက်နှုန်းကောင်းမွန်ခြင်း၊   ဆန်ထွက်ကောင်းခြင်းနှင့် စားသုံးမှုအရသာကောင်းမွန်ခြင်းတို့ကြောင့် လူကြိုက်များလာခဲ့ရာ တောင်သူအချင်းချင်းမျိုးဖလှယ်၍   စိုက်ပျိုးမှုများပြားလာခဲ့ပြီး ၂၀၀၆ - ၂၀၀၇ ခုနှစ်ခန့်မှစတင်၍ မန္တလေးဈေးကွက်တွင် ရွှေဘိုပေါ်ဆန်းဟု နေရာရလာကာ လူကြိုက်များလာခဲ့သည်။

ရွှေဘိုပေါ်ဆန်းစပါးနှင့်ဆန်၏  ထူးခြားကောင်းမွန်သည့်  လက္ခဏာများသည် ဒေသရေမြေ ရာသီဥတုနှင့်ကိုက်ညီသည့်အတွက် စပါးအထွက်ကောင်းခြင်း၊ အလေးချိန်စီးပြီး အနှစ်ပြည့်ဝခြင်း၊ စပါးပေါ်ချိန်မှစ၍ သိုလှောင်ချိန်ကာလများအထိ ဈေးကွက်ခိုင်မာပြီး ဈေးကောင်းရခြင်း၊ ဆန်ထွက်ကောင်းပြီးဆန်အရည်အသွေးနှင့်ဆန်သားကောင်းမွန်ခြင်း၊ စပါးရိတ်ချိန်တွင် အစေ့ကြွေကျမှုနည်း၍ လေလွင့်မှုသက်သာခြင်း၊ အိုးတက်ခြင်း၊ အနံ့မွှေးပြီးနူးညံ့သဖြင့်  စားကောင်းသည့်ဆန်ဖြစ်ခြင်းတို့ကြောင့် ၂၀၁၁ ခုနှစ် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ ဟိုချီမင်းမြို့တွင် ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့သော   အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ   ဆန်စပါးညီလာခံတွင် “ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံးဆန် (World Best Rice) ” အဖြစ် ရွေးချယ်ခံခဲ့သည်။

စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး၏   ၂၀၂၃ - ၂၀၂၄ ခုနှစ် စပါးစိုက်ဧရိယာ ၁၈  သိန်းအနက် ရွှေဘိုပေါ်ဆန်း ၃၅၆,၈၄၂ ဧက စိုက်ပျိုးခဲ့သဖြင့် တိုင်းဒေသကြီး၏ ၂၀   ရာခိုင်နှုန်းခန့်   စိုက်ပျိုးလျက်ရှိသည်။  တိုင်းဒေသကြီးအတွင်း ခရိုင်အလိုက် ရွှေဘိုပေါ်ဆန်း စိုက်ပျိုးမှုအနေဖြင့် ရွှေဘိုခရိုင်၌ ၂၁၈,၃၄၄ ဧက၊ရေဦးခရိုင်၌ ၁၁၁,၈၉၀ ဧက၊ ကန့်ဘလူခရိုင်၌၂၂,၇၄၅ ဧကစိုက်ပျိုးပြီး ကလေးခရိုင်၊ ကသာခရိုင်၊ မုံရွာခရိုင်နှင့် စစ်ကိုင်းခရိုင်တို့တွင် အနည်းငယ်စီစိုက်ပျိုးကြသည်။ တစ်ဧက ပျမ်းမျှအထွက်နှုန်း အနေဖြင့် ၈၁  တင်းနှုန်းထွက်ရှိခဲ့ပြီး   စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှု  ကုန်ကျစရိတ်အနေဖြင့် တစ်ဧကလျှင် ငွေကျပ် ၁၀ သိန်းခန့်ကုန်ကျကြောင်းသိရသည်။

ရွှေဘိုပေါ်ဆန်းဈေးကွက်ရရှိမှုအနေဖြင့် ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်မှစတင်၍ ရန်ကုန်ဈေးကွက်သို့ အများဆုံးတင်ပို့ရောင်းချခဲ့ရပြီး ယခုလက်ရှိတွင် ရွှေဘိုပေါ်ဆန်းဆန်ဈေးကွက်သည် တဖြည်းဖြည်းကျယ်ပြန့်လာပြီး ရန်ကုန်၊ မန္တလေး၊ နေပြည်တော်စသည့် မြို့ကြီးများအပြင် တောင်ပေါ်ဒေသများဖြစ်သည့်ရှမ်း၊ ကယား၊ ကရင် စသည့်ဒေသများတွင်လည်း ဈေးကွက်ရရှိပြီး ဝယ်လိုအားကောင်းသည့် ထွက်ကုန်တစ်ခုဖြစ်သည်။

ထိုသို့   ဈေးကွက်ကောင်းမွန်၍   ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပဝယ်လိုအားရှိသည့်  ရွှေဘိုပေါ်ဆန်းစပါးအားဈေးကွက်ဝင်အရည်အသွေးမြင့်ဆန်များ ထုတ်လုပ်ရောင်းချနိုင်ရေးနှင့် ဈေးကွက်ခိုင်မာစေရေးအတွက်  ရွှေဘိုပေါ်ဆန်းစပါးဝယ်ယူကြိတ်ခွဲတင်ပို့ရောင်းချလျက်ရှိသည့်  ဆန်စက်လုပ်ငန်းရှင်များသည်လည်း အရေးကြီးသည့်အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်လျက်ရှိသည်။

ဆန်စက်များမှ အဆင့်မြင့်နည်းပညာများဖြင့်ကြိတ်ခွဲပြီး ဆန်အရောင်ရွေးစက်များဖြင့် သန့်စင်၍ပထမတန်းစားဆန်အဖြစ်   ဈေးကွက်သို့တင်ပို့ရောင်းချပါက ပြည်တွင်း ၊ ပြည်ပဈေးကွက် ခိုင်မာစွာရရှိနိုင်မည့် ဒေသထွက်ကုန်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။

စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးမှထွက်ရှိသည့် ရွှေဘိုပေါ်ဆန်းအား မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး ပထဝီဒေသဆိုင်ရာ အညွှန်းကိန်း Geographical Indication (GI)  ရရှိရေးအတွက်    ဌာနဆိုင်ရာကျွမ်းကျင်ပညာရှင်များ၊ ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပအဖွဲ့အစည်းများနှင့်  ပူးပေါင်းအကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။

ရွှေဘိုပေါ်ဆန်း GI ရရှိပါက အဆိုပါ ရွှေဘိုပေါ်ဆန်းစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်ပြီး တင်ပို့ရောင်းချမှု ပိုမိုဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာခြင်း၊ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းများပိုမိုရရှိလာပြီး စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်သူ တောင်သူများ၊ ဆန်စက်လုပ်ငန်းရှင်များ၊   ဆန်ကုန်သည်ကြီးများအားလုံးအတွက်  အကျိုးကျေးဇူးများစွာ  ရရှိလာသဖြင့်  ရွှေဘိုပေါ်ဆန်း  စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်သည့် ကွင်းဆက်တစ်ခုလုံးအတွက် အကျိုးအမြတ်ရရှိစေပြီးဒေသ၏စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာနိုင်မည်ဖြစ်သည့်အပြင် ဈေးကွက်အနေဖြင့်လည်း လက်ရှိတင်ပို့နေသည့် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများသာမကဥရောပဈေးကွက်နှင့် အနောက်နိုင်ငံ ဈေးကွက်များ သို့ပါတင်ပို့နိုင်မည့် အလားအလာများရရှိနိုင်သဖြင့် မြန်မာ့ဆန်ဈေးကွက်တွင် ရွှေဘိုပေါ်ဆန်း၏ အခန်းကဏ္ဍဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးအတွင်း ရွှေဘိုပေါ်ဆန်းအား ဒေသတစ်ခုထုတ်ကုန်တစ်မျိုး ထုတ်လုပ်နိုင်ရေးအတွက် ရွှေဘိုပေါ်ဆန်း ဝယ်ယူကြိတ်ခွဲတင်ပို့ရောင်းချလျက်ရှိသော ဆန်စက်လုပ်ငန်းရှင်များနှင့် စိုက်ပျိုးသူတောင်သူများ အချိတ်အဆက်မိစွာ ရွှေဘိုပေါ်ဆန်းစပါး အရည်အသွေးကိုစနစ်တကျထိန်းသိမ်းဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ဈေးကွက်ခိုင်မာစေရေးအတွက် ဆန်စက်လုပ်ငန်းရှင်များ ၊ ဆန်ကုန်သည်များအချင်းချင်းညှိနှိုင်းချိတ်ဆက်၍ ဖြန့်ဖြူးရောင်းချခြင်း၊ ကြိတ်ခွဲတင်ပို့ရောင်းချရာတွင်လည်း အရည်အသွေးကောင်းသည့် ဆန်များရရှိစေရေး၊ တောင်သူများအနေဖြင့် မျိုးကောင်းမျိုးသန့်စပါးမျိုးများအသုံးပြုစိုက်ပျိုးစေရေး သက်ဆိုင်ရာကဏ္ဍအလိုက် ဝိုင်းဝန်းပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ကာ အမျိုးသားပို့ကုန်မဟာဗျူဟာရည်မှန်းချက်အရ မြန်မာ့ဆန်စပါးတိုးတက်ထုတ်လုပ်ပြီး  ပို့ကုန်တိုးမြှင့်ရန်နှင့်   နိုင်ငံတော်စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာစေရေးကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ကြရန်ဖြစ်ပါကြောင်း  ရေးသားတင်ပြအပ်ပါသည်။    ။

Source: https://myawady.net.mm/stories

ကောက်ပဲသီးနှံများ လှိုင်လှိုင်ပေါ်ချိန်တွင် တောင်သူများဈေးနှိမ်ခံနေရခြင်းက အစဉ်အလာသဘောဖြစ်နေခြင်းသည် ငြင်း၍မရသော ပကတိအရှိတရား ဖြစ်နေပါသည်။ တောသူတောင်သားဘဝ အမြဲတမ်းလိုလို ငွေကြေးလိုအပ်ချက်ဖြစ်ပေါ်နေ၍ ပေါ်ပေါ်ချင်းရောင်းချလိုက်ရသကဲ့သို့ သီးနှံများအား အဆင့်မြင့်တာရှည်ခံ နည်းပညာနှင့် စက်ကိရိယာများမရှိ၍ ရောင်းချနေခြင်းက တောင်သူအများစု ကြုံတွေ့နေရခြင်းလည်းဖြစ်ပေသည်။

စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်သူ တောင်သူများအနေဖြင့် အရင်းကျေ အမြတ်အနည်းငယ်ရရှိနိုင်ရေး နေဝင်မိုးချုပ် တစ်အိမ်သားလုံး လုပ်ကိုင်နေကြရသော်လည်း ပွဲစား၊ ကုန်သည်များကတော့ စားသုံးသူကို မငဲ့ကွက်၊ သူတို့အတွက် အရင်း၏ထက်ဝက်ခန့် အမြတ်မကျန်လျှင် တုတ်တုတ်မျှမလှုပ်ဟု ဆိုရလောက်အောင် ဖြစ်ပျက်နေသည့် အခြေအနေကို ကြားသိနေရပြန်သည်။

တောင်သူတွေ ဝင်ငွေတိုးဖို့

ခေတ်အဆက်ဆက် တောင်သူတွေဝင်ငွေတိုးဖို့၊ သူတို့၏လူမှုစီးပွားဘဝမြင့်မားဖို့ လုပ်ဆောင်ပေးလျက်ရှိရာ မျက်မှောက်ကာလတွင် အချို့သော တောင်သူများအနေဖြင့် လက်တွေ့အကျိုးခံစားနေရသည်ကို တွေ့ရှိနေရပါသည်။ ယင်းတောင်သူအများစုကိုကြည့်လျှင် သမဝါယမအသင်းသားများ အဖြစ်ပါဝင်ပြီး သမဝါယမအသင်းက စီစဉ်ဦးဆောင်၍ စုပေါင်းရောင်းဝယ်၊ စုပေါင်းလုပ်ဆောင်၊ စုပေါင်းစိုက်ပျိုးကြကာ အသင်းသားများအကျိုး ရှေးရှု၍ အသင်းပိုင်ရင်းနှီးငွေ၊ နိုင်ငံ့စီးပွားမြှင့်တင်ရေးရန်ပုံငွေတို့ဖြင့် ခေတ်မီအဆင့်မြင့်သီးနှံတာရှည်ခံ အအေးခန်းသိုလှောင်ရုံများ တည်ဆောက်ကာ ဈေးကွက်ခိုင်မာမှုရှိသည့်အချိန်တွင် ဖြန့်ဖြူးရောင်းချခြင်းမျိုးကို ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည့် သမဝါယမအသင်း (၂) သင်း၏ အခြေအနေကို စာရေးသူလေ့လာ သိရှိရသလောက် မျှဝေပေးလိုပါသည်။

ယခင့်ယခင်က ဤအခြေအနေမျိုးမပေးသဖြင့် မည်သို့ပင်ကြိုးစားစိုက်ပျိုးစေကာမူ ဈေးကွက်ပျက်၍တစ်ဖုံ၊ ရာသီဥတုဖောက်ပြန်လို့တစ်မျိုး၊ သဘာဝဘေးကတစ်သွယ်၊ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးခက်ခဲတာက တစ်နည်းအမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ ကြုံတွေ့ကြရ၍ တောင်သူတို့ ဒုက္ခအစုံကြုံခဲ့ရသော်လည်း နောင်တရားဒေသ အာလူးစိုက်တောင်သူများခမျာ ပစ္စက္ခဘဝရှင်သန်ရပ်တည်မှုက အောင်မြင်မှု အလီလီဆွတ်ခူးနေရသည့်ပမာ တွေ့နေရပါသည်။

ပအိုဝ်းကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ ပင်လောင်းမြို့နယ် နောင်တရားဒေသတစ်ဝိုက်တွင် တစ်နိုင်ငံလုံး အာလူးစိုက်ဧက၏ သုံးပုံတစ်ပုံခန့်ဖြစ်သော စိုက်ဧက ၁၅၀၀၀ ကို စိုက်ပျိုးကာ အာလူးတန်ချိန် ၁၂၅,၀၀၀ ခန့် ထုတ်လုပ်နိုင်ပြီး တစ်နှစ်လျှင် သုံးကြိမ် စိုက်ပျိုးကြခြင်းကြောင့် စားသုံးသူများထံ တစ်နှစ်ပတ်လုံး ဖြန့်ဖြူးပေးနိုင်လျက်ရှိပါသည်။

အာလူးစိုက်ပျိုးသူတောင်သူများ၏ လူမှုစီးပွားဘဝမြင့်မားရေး၊ ခေတ်မီအာလူးစိုက်ပျိုးမှုနည်းစနစ်များနှင့် မျိုးကောင်းမျိုးသန့်များရရှိရေးကို ရည်ရွယ်၍ စန္ဒာခမ်းနောင်တရား အာလူးအစု အဖွဲ့ကို ၂၀၁၆ ခုနှစ်တွင် အသင်းသားတောင်သူ ၁,၅၃၂ ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂ ဒသမ ၅ သန်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံ၍ အာလူးအအေးခန်း စက်ရုံကို ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် တည်ဆောက်နိုင်ခဲ့ကြပါသည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် Naung Ta Yar Potato Group Co.,Ltd. ကို ထူထောင်ခဲ့ကြပါသည်။

၁၇-၆-၂၀၂၂ ရက်နေ့တွင် နောင်တရားအာလူး စိုက်ပျိုးရေးနှင့်အထွေထွေစီးပွားရေးလုပ်ငန်းသမဝါယမအသင်းကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး Naung Ta Yar Potato Group Co.,Ltd. ၏ အအေးခန်းစက်ရုံနှင့် ချိတ်ဆက်၍ အသင်းသားများ စိုက်ပျိုးထွက်ရှိသောအာလူးများကို သတ်မှတ်နှုန်းထားပေး၍ သိုလှောင် ထိန်းသိမ်းခြင်းကို ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် အာလူးတန် ၃၄၀၀ နှင့် ၂၀၂၃ ခုနှစ် ရာသီပေါ်ချိန် တစ်ပိဿာလျှင် ငွေကျပ် ၃၀၀၀ ခန့် ဈေးကျချိန်တွင် တန်ချိန် ၄၈၀၀ ကို အအေးခန်းစက်ရုံတွင် သိုလှောင်ခဲ့ကြပြီး တစ်ပိဿာလျှင် ငွေကျပ် ၄၂၀၀ ပေါက်ဈေးရောက်ရှိချိန်တွင် ဖြန့်ဖြူး ရောင်းချနိုင်ခဲ့ခြင်းကြောင့် အသင်းသားတောင်သူများ ဝင်ငွေပိုမိုတိုးမြှင့်ရရှိကာ ယင်းတို့၏ လူမှုစီးပွားဘဝမြင့်မားရေးကို များစွာအထောက်အကူပြုနိုင်ခဲ့ကြောင်း သိရှိရပါသည်။

ဝမ်းမြောက်ဖွယ်

နောင်တရားအာလူးအစုအဖွဲ့ကုမ္ပဏီ (Naung Ta Yar Potato Group Co.,Ltd.)နှင့် နောင်တရားအာလူးစိုက်ပျိုးရေးနှင့် အထွေထွေစီးပွားရေးသမဝါယမအသင်းတို့ အချိတ်အဆက်မိမိပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့ကြခြင်းကြောင့် နောင်တရားဒေသ အာလူးစိုက်တောင်သူများ အပြုံးပီတိဖုံးနေကြသည်က ဝမ်းမြောက်ဖွယ် ဖြစ်မိပါသည်။

နောင်တရားဒေသ၌ အာလူး၊ ငရုတ်၊ ကြက်သွန်ဖြူ၊ ခရမ်းချဉ်စသည့် နှစ်တိုသီးနှံများ စိုက်ပျိုးရာတွင် ဓာတ်မြေဩဇာများ အလွန်အကျွံသုံးစွဲမှုများကြောင့် မြေဆီလွှာခန်းခြောက်ပျက်စီးခြင်း၊ သီးနှံအရည်အသွေးနှင့် အထွက်နှုန်းကျဆင်းခြင်း၊ စားသုံးသူများ ကျန်းမာရေးလုံခြုံမှုမရှိခြင်းစသည့် ဆိုးကျိုးများ ခံစားနေကြရခြင်းကို ကျော်လွှားနိုင်ရေး၊ ဓာတုကင်းစင်နယ်မြေ ပြန်လည်ဖြစ်တည်လာရေးနှင့် ဘေးအန္တရာယ်ကင်းရှင်း၍ စားသုံးမှုလုံခြုံစေရေးတို့ကို ဦးတည်၍ ဆောင်ရွက်နိုင်ရန် အာလူးစိုက် တောင်သူများ တန်ဖိုးသင့်သဘာဝမြေဩဇာများ သုံးစွဲလာနိုင်ရေးအတွက် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒေသ နိုင်ငံ့စီးပွားမြှင့်တင်ရေးရန်ပုံငွေမှ ကျပ်သန်း ၁၀၀၀ ထောက်ပံ့ကြေးငွေရယူ၍ နောင်တရား အားလူးစိုက်ပျိုးရေးနှင့် အထွေထွေစီးပွားရေးလုပ်ငန်းသမဝါယမအသင်းသည် သဘာဝမြေဩဇာစက်ရုံကြီးကို ၃၁-၃-၂၀၂၄ ရက်နေ့တွင် စမ်းသပ်လည်ပတ်နိုင်ခဲ့ပြီး အသင်းသားနှင့် အခြားတောင်သူများကို စက်ရုံထုတ် နောင်တရားသဘာဝမြေဩဇာများ ရောင်းချဖြန့်ဖြူးပေးလျက်ရှိကြောင်း သိရှိရ ပါသည်။

အာလူးစိုက်ခင်းများတွင် သဘာဝမြေဩဇာများ အသုံးပြုလာခြင်းကြောင့် စားသုံးသူပြည်သူများအနေဖြင့်လည်း ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်သော အာဟာရပြည့်ဝသော အာလူးများကို စားသုံးနိုင်ကြတော့မည်လည်းဖြစ်ပါသည်။ နောင်တရားဒေသ အာလူးအပါအဝင် နှစ်တိုသီးနှံစိုက်ပျိုးနေကြသော တောင်သူများအနေဖြင့် သမဝါယမအသင်းသားများအဖြစ် ပါဝင်လျက်ရှိနေခြင်းကြောင့် ကျရာအခန်းကဏ္ဍမှ ပူးပေါင်းပါဝင်ကြပြီး အသင်းသားအကျိုး အပြည့်အဝခံစားကြရခြင်းနှင့်အတူ သမဝါယမအသင်းကြီး၏ ရေရှည်စဉ်ဆက်မပြတ် အောင်မြင်မှုများ ရှိနေနိုင်လိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်မိပါသည်။

ကုသိုလ်ရသည့်သီးနှံ

အာလူးကို လူတိုင်းစားသုံးကြလျက်ရှိရာ အသားများနှင့်ရော၍ ချက်ပြုတ်စားသောက်ကြသလို ကြော်၍တစ်မျိုး၊ ထောင်း၍တစ်ဖုံ၊ ပြုတ်-သုပ်၍တစ်ဖန် စားလေ့ရှိကြပါသည်။ စိုက်ပျိုးသူတောင်သူများအနေဖြင့် လူသားတို့၏ အာဟာရဖြစ်ရေးအတွက် ကုသိုလ်ရသည့်သီးနှံမျိုးကို စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်နေကြသည်ဟူ၍မှတ်ယူကာ ကုသိုလ်လည်းရ- ဝမ်းလည်းဝနေကြမည်ဖြစ်ပါသည်။

အာလူးစားသုံးခြင်းဖြင့် သွေးဖိအားကောင်းခြင်း၊ အရိုးနှင့် နှလုံးကျန်းမာရေး ကောင်းမွန်စေပြီး ခန္ဓာကိုယ်တွင်းရောင်ရမ်းခြင်းကိုလည်း သက်သာစေနိုင်ပါသည်။ အစာခြေစနစ်ကောင်းခြင်း၊ ပေါင်ချိန်ထိန်းညှိပေးနိုင်ခြင်း၊ အရေပြားကျန်းမာရေး ကောင်းမွန်ခြင်း၊ ခုခံစွမ်းအားကောင်းမွန်ခြင်းနှင့် ကင်ဆာရောဂါကာကွယ်မှုတွင် ကူညီပေးခြင်းစသည့်အကျိုးကျေးဇူးများလည်း ရရှိနိုင်သည်ဟု သုတေသနမှတ်တမ်းများအရ သိရှိရပါသည်။ အာလူးစိုက်ပျိုးခြင်းသည် လူသားတို့၏ ကျန်းမာရေးကို အထောက်အကူပြုနေသကဲ့သို့ စိုက်ပျိုးတောင်သူများအနေဖြင့်လည်း သမဝါယမစနစ်ပုံစံဖြင့် ဆောင်ရွက်နေခြင်းကြောင့် တစ်ဦးချင်းစီဝင်ငွေတိုးကာ နောင်တရားဒေသမှာလည်း ပိုမိုဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်လာတော့မည်လည်း ဖြစ်ပါသည်။

ထို့အတူ မကွေးတိုင်းဒေသကြီး စလင်းမြို့နယ် ဆင်ဖြူကျွန်း အာလူးလယ်ယာကုန်ထုတ်နှင့် အထွေထွေစီးပွားရေးသမဝါယမအသင်းသည်လည်း အာလူးမျိုးကောင်းမျိုးသန့်များကို အအေးခန်းစနစ်ဖြင့် ထိန်းသိမ်းသိုလှောင်နိုင်ရန် အအေးခန်းစက်ရုံကို ၉-၅-၂၀၂၄ ရက်နေ့တွင် ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ မြောက်ချောင်းဖြူကျေးရွာတွင် တည်ဆောက်ခဲ့ကြ ပါသည်။

အဆိုပါသမဝါယမအသင်းမှာ အာလူးစိုက်တောင်သူ ၄၁ ဦးတို့က အစုရှယ်ယာထည့်ဝင် ငွေကျပ် သိန်း ၇၀၀၀၊ ခေတ္တချေးငွေကျပ်သိန်း ၇၆၀ နှင့် တိုင်းဒေသကြီး နိုင်ငံ့စီးပွားမြှင့်တင်ရေးရန်ပုံငွေမှ ကျပ်သိန်း ၄၀၀၀ ရယူ၍ စုစုပေါင်းကျပ်သိန်း ၁၁,၇၆၀ ရင်းနှီးမတည်ခဲ့ကြပါသည်။ တစ်ချိန်ကဆိုလျှင် ဆင်ဖြူကျွန်းနယ်တစ်ဝိုက် အာလူးစိုက်တောင်သူများအနေဖြင့် ထွက်ရှိအာလူးနှင့် မျိုးတို့အတွက် ရည်မှန်း၍ ဟဲဟိုး၊ နောင်တရားနှင့် အောင်ပန်းမြို့တို့ရှိ အာလူးအအေးခန်းစက်ရုံများသို့ နယ်ခြားမြေခြားခရီးဝေးကွာစွာ သွားရောက်သိုလှောင်ခဲ့ကြရပါသည်။

ယခုကဲ့သို့ အအေးခန်းစက်ရုံ တည်ဆောက်နိုင်ခြင်းကြောင့် မိမိဒေသတွင်သာ အာလူးမျိုးများထားရှိ ရသည့်အတွက် လိုအပ်သည့်အချိန်တွင် အလွယ်တကူစိုက်ပျိုးနိုင်မည်ဖြစ်သဖြင့် အချိန်ကုန်သက်သာခြင်း၊ သယ်ယူရမည့်အချိန်နှင့် သယ်ယူစရိတ်သက်သာခြင်းစသည့် အကျိုးကျေးဇူးများကို လက်တွေ့ခံစားနေကြရပြီဖြစ်ပေသည်။ ဆင်ဖြူကျွန်းနယ်တစ်ဝိုက် အာလူးစိုက်တောင်သူများ ကိုယ်စီပြုံးပျော်နေကြသည်ဟု သိရပါသည်။

ဆင်ဖြူကျွန်းဒေသတွင် အာလူးစိုက်ဧက ၈၀၀ ခန့်ရှိကာ တစ်နှစ်လျှင် အာလူးတန်ချိန် ၈၀၀ ခန့် ထွက်ရှိပြီး ဒေသတွင်းနှင့် အခြားတိုင်းဒေသကြီး/ပြည်နယ်များသို့ ဖြန့်ဖြူးရောင်းချပေးလျက်ရှိပါ သည်။ အအေးခန်းစက်ရုံမှာ အသင်းပိုင်ဖြစ်၍ အသင်းသားအာလူးစိုက်တောင်သူ၊ အခြား တောင်သူများနှင့် ငရုတ်စိုက်တောင်သူများ ထွက်ရှိသော အာလူးနှင့် ငရုတ်သီးနှံများကို သိုလှောင်ခပေး စနစ်ဖြင့် ဆောင်ရွက်နေကြောင်း သိရှိရပါသည်။

အာလူးတစ်ပိသာလျှင် တစ်လသိုလှောင်ခ ငွေကျပ် ၉၀၊ တစ်တန်လျှင် တစ်လ ငွေကျပ် ၅၅၀၀၀ နှုန်း၊ ငရုတ်သီးတစ်ပိသာလျှင် တစ်လ ကျပ် ၂၀၀ နှုန်း သတ်မှတ်၍ လက်ခံဆောင်ရွက် လျက်ရှိရာ အာလူး ၁၂၆,၆၆၆ ပိဿာနှင့် ငရုတ်သီးပိဿာ ၁၃၆,၉၆၀ လက်ခံသိုလှောင်နိုင်ခဲ့သဖြင့် သိုလှောင်ခရဝင်ငွေကျပ် ၃၈၇ ဒသမ ၉၁၉ သိန်း ခန့် ရရှိလျက်ရှိသည်ဟု သိရပါသည်။

သို့ဆိုရာ အာလူးစိုက်ဒေသများတွင် အအေးခန်း စက်ရုံများ တည်ဆောက်နိုင်ခဲ့ခြင်းကြောင့် အာလူးမျိုးပွားတစ်သျှူးကာချာလုပ်ငန်းကို တိုးချဲ့အောင်မြင်အောင် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိပြီး အဆိုပါလုပ်ငန်းအောင်မြင်ပါက အာလူးစိုက်တောင်သူများ လိုအပ်နေသော အာလူးမျိုးများကို နိုင်ငံခြားမှ ဈေးကြီးပေးဝယ် တင်သွင်းနေရမှု ကင်းလွတ်ကာ ဒေသတွင်းရှိ အာလူးစိုက်တောင်သူများ ဈေးနှုန်းသက်သာစွာ မျိုးကောင်းမျိုးသန့်များ အလွယ်တကူဝယ်ယူရရှိပြီး စိုက်ပျိုးနိုင်တော့မည်ဖြစ်၍ စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍ တိုးတက်မှုနှင့်အတူ လူမှုစီးပွားဘဝများလည်း မြင့်မားလာကြတော့မည် ဖြစ်ပါသည်။

ဈေးကွက်ချိုးနှိမ်မှုဒဏ်ကို ကျော်လွှား

သီးနှံပေါ်ချိန် ဈေးကွက်ချိုးနှိမ်မှုဒဏ်ကို ကျော်လွှားကာ ဈေးကောင်းရသည့်အချိန်တွင် သိုလှောင်သီးနှံများ ဖြန့်ဖြူးရောင်းချခြင်းကြောင့် ကျေးလက်နေတောင်သူများ ဝင်ငွေတိုးပွားရရှိလာ နိုင်တော့မည်ဖြစ်ပါသည်။ စိတ်ဆန္ဒတူ၊ လုပ်ငန်းတူသူများစုပေါင်း၍ သမဝါယမအသင်းများ ဖွဲ့စည်းကာ လိုအပ်သော ခေတ်မီစက်ကိရိယာများ အသုံးပြုလာနိုင်ခြင်း၊ အသင်းအဖွဲ့ဖြင့် ဆောင်ရွက်ခြင်းကြောင့် ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲနိုင်ခြင်း၊ ဒေသအကျိုးဖြစ်ထွန်းမှုနှင့် အသင်းသားတိုင်းကိုယ်စီ အမြတ်ဝေစုများ ရရှိခံစားနိုင်ခြင်း၊ စုပေါင်းဆောင်ရွက်တတ်သည့် အလေ့အကျင့်ကောင်းများ ရရှိလာနိုင်ခြင်းစသည့် မွန်မြတ်ကောင်းမွန်သော အကျိုးကျေးဇူးများ ရရှိခံစားနိုင်ကြတော့မည်ဖြစ်ပါသည်။

သမဝါယမအသင်းပိုင် သဘာဝမြေဩဇာစက်ရုံ တည်ဆောက်ပြီး ထုတ်လုပ်ဖြန့်ဖြူးရောင်းချလာနိုင်ခြင်းကြောင့် အရည်အသွေးကောင်းမွန်သော၊ ကျန်းမာရေးနှင့် ညီညွတ်သော အော်ဂဲနစ်သီးနှံများကို စားသုံးရသည့် ပြည်သူများအတွက်လည်း ကျန်းမာရေးသုခနှင့် ပြည့်စုံလာနိုင်တော့မည် ဖြစ်ပါသည်။

အချုပ်အားဖြင့်ဆိုရလျှင် ဒေသအလိုက် သီးနှံမျိုးတူစိုက်ပျိုးကြသည့် တောင်သူများအနေဖြင့် သမဝါယမအသင်းဖွဲ့စည်းပြီး လိုအပ်သော သွင်းအားစုများကို အသင်းကိုယ်တိုင်ထုတ်လုပ်-တင်သွင်းခြင်း၊ ကုန်ကြမ်းမှ ကုန်ချောထုတ်လုပ်သည့် ခေတ်မီအဆင့်မြှင့် စက်ကိရိယာ၊ သီးနှံတာရှည်ခံ Cold Storage စက်ရုံများ တည်ဆောက်ခြင်း၊ စားသုံးသူပြည်သူများသို့ အသင်းအချင်းချင်း ချိတ်ဆက်၍ ရောင်းချဖြန့်ဖြူးခြင်း၊ လိုအပ်သော ရင်းနှီးထောက်ပံ့ငွေများအား နိုင်ငံတော်အစိုးရက ကူညီထောက်ပံ့ပေးခြင်းများကို ဟန်ချက်ညီညီ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မည်ဆိုပါက စိုက်ပျိုးတောင်သူများ ဝင်ငွေတိုးပွားလာခြင်း၊ စားသုံးသူပြည်သူများ ပစ္စည်းမှန်၊ ဈေးမှန် ဝယ်ယူစားသုံးနိုင်ခြင်း၊ နိုင်ငံ့စီးပွားမြှင့်တင်ရေးတွင် သမဝါယမစီးပွားရေးစနစ်ဖြင့် အထောက်အကူပြုလာနိုင်ခြင်းစသည့် အကျိုး ဖြစ်ထွန်းမှုများရှိလာကာ ကျေးလက်နေပြည်သူများ ၏ လူမှုစီးပွားဘဝဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာခြင်းနှင့်အတူ စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်သူနှင့် စားသုံးသူပြည်သူအကြား ဈေးကွက်ခိုင်မာမှုနှင့် ဈေးနှုန်းထိန်းညှိမှုကို သမဝါယမအသင်းများက တတ်စွမ်းသမျှ ပေါင်းစပ်ကူညီဆောင်ကြဉ်းပေးနိုင်လိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်မိပါကြောင်း ရေးသားလိုက်ရပါသည်။ ။

ကျမ်းကိုး။ ။ သမဝါယမဦးစီးဌာန၏ စာရင်းအချက်အလက်များ

Source: www.moi.gov.mm

ခရီးသွားခြင်းသည် အတွေ့အကြုံသစ်များကို ရရှိစေပြီး အတွေးအမြင်ကို တိုးတက်စေပါသည်။ ယဉ်ကျေးမှုအသစ်များကို ဖော်ထုတ်ပေးကာ မတူညီသောနောက်ခံများမှ လူအများနှင့် ချိတ်ဆက်ရန် ကူညီပေးသည်။ သမိုင်း၊ အနုပညာနှင့် ဓလေ့ထုံးတမ်းများကို လက်တွေ့လေ့လာသင်ယူနိုင်သည်။ ထို့အပြင် ခရီးသွားခြင်းသည် အပန်းဖြေရန်၊ ဗဟုသုတရှာဖွေရန်နှင့် ရေရှည်တည်မြဲသော အမှတ်တရများကိုဖန်တီးရန် ကောင်းမွန်သော နည်းလမ်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ ခရီးစဉ်တစ်ခုသည် ကိုယ်ပိုင်တိုးတက်မှုနှင့် ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုအတွက် အခွင့်အလမ်းဖြစ်သည်။ ခရီးသွားလာမှုပုံစံသည် ခေတ်အဆက်ဆက်ပြောင်းလဲလာပြီး ခေတ်မီလာသည့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းအဖြစ် ပေါ်ထွန်းလာကာ တဖြည်းဖြည်းကြီးမားကျယ်ပြန့်လာသည်။ ခရီးသွားလုပ်ငန်းဟူသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးမား ဆုံးစီးပွားရေးလုပ်ငန်းများအနက် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သကဲ့သို့ ပြည်သူများ၏ လူမှုစီးပွားဘဝများ တိုးတက်ရေးကို များစွာအထောက်အကူပြုလျက် မီးခိုးမထွက်သောစက်ရုံဟု တင်စားသတ်မှတ်ထားသည့် အစိမ်းရောင်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါသည်။

ကမ္ဘာ့ခရီးသွားလုပ်ငန်း၏ အရေးပါမှု

စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု၊ ယဉ်ကျေးမှုဖလှယ်မှုနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ရေရှည်တည်တံ့ ခိုင်မြဲရေးတို့ကို မြှင့်တင်ရာတွင် ဘက်စုံကဏ္ဍစုံမှ ခရီးသွားလုပ်ငန်းအခန်းကဏ္ဍကို အလေးပေး ဖော်ပြသည်။ COVID-19 ကူးစက်ရောဂါမတိုင်မီက ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘာ့ GDP ၏ ၁၀ ရာခိုင် နှုန်းနီးပါးရှိပြီး သန်းနှင့်ချီ၍ အလုပ်အကိုင်နှင့် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းမှုများ ဖန်တီးပေးခဲ့သည်။ ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် ဒေသတွင်းစီးပွားရေးကို ပံ့ပိုးပေးခြင်း၊ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ အသိပညာများကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်ခဲ့သည်။ ခရီးသွားလုပ်ငန်း၏ သဘောသဘာဝအရ လုပ်ငန်းနယ်ပယ်ပေါင်းစုံတွင် အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေသည်။ မြို့ပြနှင့် ကျေးလက်ဒေသများတွင်ရှိသည့် အမျိုးသမီးများ၊ လူငယ်များနှင့် ကျေးလက်နေပြည်သူများကို အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းများ ရရှိစေနိုင်သည့်အပြင် တိုင်းရင်းသား လူမျိုးများ၏ ရိုးရာဓလေ့များ၊ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များ၊ သဘာဝအရင်းအမြစ်များနှင့် အလှအပများကို ဖွင့်လှစ်ပြသနိုင်သည့် အခွင့်အလမ်းများလည်း ရရှိစေသည်။ ထို့ကြောင့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းကဏ္ဍကို ပိုမိုကောင်းမွန်စေရေး စီမံခန့်ခွဲပေးနိုင်ရန်နှင့် ရေရှည်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရေး ပူးပေါင်း လုပ်ဆောင်ကြရမည်ဖြစ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ကမ္ဘာ့ခရီးသွားလုပ်ငန်း

မြန်မာနိုင်ငံခရီးသွားလုပ်ငန်းများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် ခေတ်နှင့်လျော်ညီသော ခရီးသွားလုပ်ငန်းဆိုင်ရာမူဝါဒများဖြင့် အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင် ကမ္ဘာ့ခရီးသွားလုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်မှုများ ရပ်တန့်လုနီးပါးဖြစ်ခဲ့ပြီး ဆက်စပ်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများနှင့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းကို မှီခိုရပ်တည်နေရသည့် အများပြည်သူများ၏ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းများလည်း များစွာထိခိုက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရ သည်။ ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါ စတင်ဖြစ်ပွားချိန်မှစပြီး နိုင်ငံတော်အစိုးရအနေဖြင့် ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါဆိုင်ရာ စီးပွားရေးကုစားမှုစီမံကိန်း (COVID–19 Economic Relief Plan) အရ နိုင်ငံတော်ဘဏ္ဍာငွေ၏ သုံးရာခိုင်နှုန်းမှ လေးရာခိုင်နှုန်းအထိ သုံးစွဲရန် သတ်မှတ်ထားခဲ့ရာ ခရီးသွားကုမ္ပဏီ ၂၄၄ ခု၊ ဟိုတယ်နှင့် တည်းခိုရိပ်သာ ၃၃၉ ခုတို့ကို ငွေကျပ် ၂၁ ဒသမ ၄ ဘီလီယံ ထုတ်ချေးခဲ့သည်။ နိုင်ငံပိုင် ငှားရမ်းဟိုတယ်များအတွက် ငှားရမ်းခများကို ခြောက်လရွှေ့ဆိုင်းပေးခြင်းအပြင် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဧပြီလမှ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလအထိ ၂၁ လကို ငှားရမ်းခ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းလျှော့ချပေးခြင်း၊ ဟိုတယ်၊ မိုတယ်၊ ခရီးလှည့်လည်ရေးလုပ်ငန်းများနှင့် ဧည့်လမ်းညွှန်များ၏ လုပ်ငန်းလိုင်စင်ကြေးများကို တစ်နှစ်စာကင်းလွတ်ခွင့်ပြုခြင်းများ ဖြေလျှော့ ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့သည်။ ပြည်တွင်း/ ပြည်ပခရီးသွားလုပ်ငန်း ပြန်လည်ဖွင့်လှစ်နိုင်ရေးအတွက် ဦးစားပေးတစ်ရပ်အဖြစ် ဟိုတယ်နှင့်ခရီးသွားလာရေးဝန်ကြီးဌာနက ခရီးသွားလုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်နေ သူများကို နိုင်ငံတော်၏ ကိုဗစ်-၁၉ ကာကွယ်ဆေးထိုးနှံခြင်းအစီအစဉ်များတွင် ဦးစားပေးလုပ်ငန်းတစ်ရပ်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့သည်။ ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံ ခရီးသွားလုပ်ငန်း အပေါ် သက်ရောက်မှုများကို တုံ့ပြန်ဆောင်ရွက်နိုင်ရန်အတွက် ဟိုတယ်နှင့်ခရီးသွားလာရေးဝန်ကြီး ဌာနက ကာလတို၊ ကာလလတ်၊ ကာလရှည်ပန်းတိုင်များ အောင်မြင်စေရန်အတွက် မဟာဗျူဟာ ၁၈ ခု၊ အသေးစိတ်စီမံချက် ၉၃ ခု ပါဝင်သည့် “မြန်မာနိုင်ငံ ခရီးသွားလုပ်ငန်း ပြန်လည်ဦးမော့လာစေရေး မဟာဗျူဟာလမ်းပြမြေပုံ (၂၀၂၁-၂၀၂၅)”  ကို ရေးဆွဲ၍ ဆက်လက်အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် ၂၀၂၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလမှစပြီး ကိုဗစ် - ၁၉ ကပ်ရောဂါပြန့်ပွားမှုအခြေအနေ လျော့နည်းလာသည်နှင့်အမျှ ပြည်တွင်း ခရီးသွားလာမှုများ စတင်တိုးတက်လာသည်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဧပြီလမှစတင်ပြီး နိုင်ငံတကာလေကြောင်းလိုင်းများ ပြန်လည်ခွင့်ပြုပေးခဲ့ရာ ပြည်တွင်း/ ပြည်ပ ခရီးသွားလာမှုများ တစ်စထက်တစ်စ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် ခရီးသွား လုပ်ငန်း ပြန်လည်စတင်ရာတွင် ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာ ဆောင်ရွက်မှုများ၊ ကာဗွန် ထုတ်လုပ်မှု လျှော့ချရေး၊ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နှင့် လူမှုစီးပွားဘဝစဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ ခရီးသွားလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှုများအတွက် အင်တာနက်အခြေခံဒစ်ဂျစ်တယ်နည်းပညာ အသုံးပြုရေးစသည့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာရည်မှန်းချက်များကိုလည်း ကမ္ဘာ့ခရီးသွားလုပ်ငန်းအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများနှင့်အတူ ပူးပေါင်းအကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။

မြန်မာနိုင်ငံကို လာရောက်လည်ပတ်ကြသည့် ခရီးသွားဧည့်သည်များ စိတ်အေးချမ်းသာစွာဖြင့် သွားလာလည်ပတ်နိုင်ရန်၊ ခရီးသွားများအတွက် လိုအပ်သည့် သတင်းအချက်အလက်များကို ဒစ်ဂျစ်တယ်နည်းပညာဖြင့် ပြည့်ပြည့်စုံစုံနှင့် လွယ်ကူလျင်မြန်စွာရရှိနိုင်အောင် စီစဉ်ပေးခြင်း၊ ခရီးသွားဧည့်သည်များ၏ ပြည်ဝင်၊ ပြည်ထွက်ခွင့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများနှင့် ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ သတ်မှတ်ချက်များကိုလည်း လွယ်ကူရှင်းလင်းစေခြင်းတို့ကို သက်ဆိုင်ရာဝန်ကြီးဌာနများက ဝိုင်းဝန်း ပံ့ပိုးကူညီဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။

တာဝန်သိခရီးသွားအမူအကျင့်များ

ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် နိုင်ငံအများအပြားတွင် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှပါဝင်ပြီး ၎င်း၏အကျိုးကျေးဇူးများသည် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများထက် သာလွန်သည်။ ၎င်းသည်ယဉ်ကျေးမှုဖလှယ် ခြင်းကို အားပေးပြီး မတူကွဲပြားသော လူဦးရေများအကြား နားလည်မှုကို တိုးပွားစေသည်။ သို့သော် အထူးသဖြင့် ခရီးသွားလာမှုအပေါ် ကပ်ရောဂါ၏သက်ရောက်မှုကြောင့် စိန်ခေါ်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ ထို့ကြောင့် ရေရှည်တည်တံ့မှုကို ဦးစားပေးသည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းကို ဆောင်ရွက်ရန် အရေးကြီးပါသည်။ အမှိုက်နည်းစေရန်၊ ဒေသတွင်း စီးပွားရေးကို ပံ့ပိုးပေးခြင်းနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ခြင်းကဲ့သို့သော တာဝန်သိခရီးသွားအမူအကျင့်များကို အားပေးအားမြှောက်ပြုရမည်ဖြစ်သည်။ တာဝန်ယူမှုရှိသော ခရီးသွားအမူအကျင့်သည် သွားရောက်လည်ပတ်သည့်နေရာများနှင့် တွေ့ဆုံမည့်သူများအပေါ် အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိသည်။

ယဉ်ကျေးမှုကိုလေးစားမှုရှိခြင်း - ဒေသဆိုင်ရာဓလေ့ထုံးတမ်းများ၊ ရိုးရာဓလေ့များနှင့် ဘာသာစကားများကို လေ့လာပြီး လေးစားမှုရှိရပါမည်။ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းများနှင့် လေးစားစွာ ဆက်ဆံရပါမည်။

ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာထိန်းသိမ်းမှုရှိခြင်း - အမှိုက်ကို လျှော့ချခြင်း၊ တစ်ခါသုံးပလတ်စတစ်များကို ရှောင်ကြဉ်ပြီး အမှိုက်မပစ်ရန် စည်းမျဉ်းများကို လိုက်နာခြင်းနှင့် ဂေဟစနစ်ဖြင့် သဟဇာတဖြစ်အောင် အတတ်နိုင်ဆုံး နေထိုင်ရပါမည်။

ဒေသန္တရစီးပွားရေးများကိုပံ့ပိုးခြင်း - နေရာထိုင်ခင်း၊ စားသောက်ခြင်းနှင့် သယ်ယူပို့ဆောင်မှုများအတွက် ဒေသတွင်းစီးပွားရေးလုပ်ငန်းများကို ရွေးချယ်ခြင်းဖြင့် ခရီးသွားလုပ်ငန်းနှင့် ဒေသန္တရ လူ့အဖွဲ့အစည်းကို ရေရှည်တည်တံ့စေပါသည်။

တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်ကာကွယ်ခြင်း - တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များကို အမြတ်ထုတ်သည့် ဆောင်ရွက်မှုများအား ရှောင်ကြဉ်၍ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး ကြိုးပမ်းမှုများကို ပံ့ပိုးကူညီသင့်ပါသည်။

သဘာဝခရီးသွားလုပ်ငန်း (Eco-tourism) သည် ခရီးသွားသူများအား သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်၊ တိရစ္ဆာန်များနှင့် သဘာဝပုံရိပ်များကို ကာကွယ်သည့်နည်းလမ်းများကို ထောက်ပံ့သွားနိုင်သော လုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး သဘာဝစရိုက်များကို စီမံခန့်ခွဲနိုင်ခြင်း၊ သဘာဝအရင်းအမြစ်များကို လွတ်လပ်စွာ အသုံးပြုနိုင်သည့်အပြင် ဒေသခံများအား ကောင်းမွန်သောဝင်ငွေများကို ဖန်တီးပေးနိုင်သည်။ ခရီးသွားလုပ်ငန်း၌ အစိမ်းရောင်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ အလေးထားဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် နိုင်ငံရှိ ပြည်သူများ၏ လူမှုစီးပွားဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် သာယာဝပြောရေးကို အထောက်အကူပြုသည့်အပြင် ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များကိုလည်း ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရာရောက်သည်။

ခေတ်မီခရီးသွားလုပ်ငန်း (Modern Travel Business) သည် နည်းပညာတိုးတက်မှုများနှင့် အဆင့်မြင့်ဝန်ဆောင်မှုများကို ချိတ်ဆက်ပြီး ခရီးသွားအတွေ့အကြုံများကို အထူးပြုလုပ်သော လုပ်ငန်းမျိုးဖြစ်သည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် ခရီးသွားလုပ်ငန်းများသည် အင်တာနက်၊ မိုဘိုင်းအက်ပ်များ၊ ကွန်ပျူတာစနစ်များနှင့် ကုန်ပစ္စည်းအသစ်များကို အသုံးပြု၍ အချိန်တိုင်းခရီးသွားများအတွက် လွယ်ကူ၍ အဆင်ပြေသောဝန်ဆောင်မှုများ ပေးစွမ်းနိုင်သည်။ ခေတ်မီခရီးသွားလုပ်ငန်းတွင် ဝန်ဆောင်မှု များကို ပိုမိုအဆင့်မြင့်လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် အနာဂတ်နည်းပညာများဖြစ်သော Virtual Reality (VR), Augmented Reality (AR), Artificial Intelligence (AI) နှင့် Blockchain စနစ်များကို အသုံးပြု၍ ခရီးသွားအတွေ့အကြုံများကို ပိုမိုအဆင့်မြင့်အောင် လုပ်ဆောင်ကြသည်။

ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် စွန့်ဦးလုပ်ငန်းရှင်များနှင့် MSME ကိုယ်ပိုင်လုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်သူများအတွက် အခွင့်အလမ်းများစွာကို ဆောင်ကြဉ်းပေးနိုင်သည်။ ခရီးသွားကဏ္ဍ၏ စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အကျိုးသက်ရောက်မှုများသည် အခြားသော ထုတ်လုပ်မှုကဏ္ဍများအပေါ်တွင်ပါ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် သက်ရောက်လျက်ရှိရာ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို များစွာအထောက်အကူပြုသည်။ ထို့ပြင် တည်းခိုနေထိုင်ရေးနှင့် ဧည့်သည်အား ဝန်ဆောင်မှုပေးခြင်းကဏ္ဍအပြင် ကျန်းမာရေးကဏ္ဍ၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးကဏ္ဍ၊ စွမ်းအင်ကဏ္ဍ၊ လမ်းတံတားကဏ္ဍ၊ ပတ်ဝန်းကျင်သာယာလှပရေးကဏ္ဍ၊ ဒေသဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကဏ္ဍနှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုကဏ္ဍစသည့် ကဏ္ဍစုံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို ဖန်တီးပေးနိုင်သည်။ ထို့အပြင် ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် မြို့ပြဒေသများအတွက်သာမက ကျေးလက် ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် အထောက်အကူဖြစ်စေသဖြင့် ‌ဒေသခံများအား အလုပ်အကိုင်နှင့် ပုံမှန်ဝင်ငွေကို တိုးပွားစေပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံသည် ခရီးသွားလုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ရန်အတွက် အရင်းအမြစ်များစွာ ပိုင်ဆိုင်ထားသည့်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ တောင်ပေါ်၊ မြေပြန့်၊ ကမ်းရိုးတန်း၊ မြစ်ဝှမ်း၊ ပင်လယ်ကမ်းခြေများစသည့် မတူကွဲပြား ထူးခြားလှပသော သဘာဝရှုခင်းများ၊ သမိုင်းဝင်ရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်များ၊ အရောင်အသွေးစုံလင်သည့် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ၏ ရိုးရာဓလေ့များနှင့် လူနေမှုဘဝပုံစံများသည် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများကို ဆွဲဆောင်နိုင်သည့်အရာများ ဖြစ်ကြသည်။ ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် ကဏ္ဍစုံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို ချိတ်ဆက်ဖန်တီးပေးနိုင်သည့် လုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်သဖြင့် နိုင်ငံအတွင်း ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်း၊ ပြည်တွင်းခရီးသွားလုပ်ငန်းများ တိုးတက်လာမည်ဆိုပါက နိုင်ငံ၏စီးပွားရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုများစွာပြောင်းလဲသွားမည်ဖြစ်ပါကြောင်း ရေးသားလိုက်ရပါသည်။ ။

Source: www.moi.gov.mm

ပဲပုပ်သီးနှံကို   ပဲပုပ်ဖြင့်ပြုလုပ်သောပဲငါးပိကို စားသုံးခြင်းမှ စတင်သိခဲ့ရသည်။  ပဲငါးပိသည်  ပဲပုပ်သီးနှံ၏ တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။  ပဲပုပ်သည် အာဟာရဓာတ်ကြွယ်ဝသော အစားအစာများထဲတွင်ပါဝင်ပြီး ကမ္ဘာ့အရေးကြီးဆုံးသီးနှံ (၁၀)မျိုးအနက် အမှတ်စဉ်(၆)နေရာတွင် ရပ်တည်နေသည်။ ပဲပုပ်တွင် အသားဓာတ် ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၄၅ရာခိုင်နှုန်းနှင့် ဟင်းသီးဟင်းရွက်ဆီ ၁၉ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၂၀ရာခိုင်နှုန်းပါဝင်သည်။ ပဲပုပ်ဆီသည် ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်းနေရာတွင်  ရပ်တည်နေသောဟင်းသီးဟင်းရွက်ဆီတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ပဲအမျိုးအစားများစွာရှိသည့်အနက် ပဲပုပ်သည် အာဟာရဓာတ်အပြည့်ဝဆုံးသောပဲသီးနှံဖြစ်သည်။

သီးနှံများကို  စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်ရာတွင် စိုက်ပျိုးရေးထွက်ကုန်နှင့် စိုက်ပျိုးရေးထုတ်ကုန်ဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိသည်။  စိုက်ပျိုးရေးထွက်ကုန်ဆိုသည်မှာ သီးနှံကိုစိုက်ပျိုး၍ ရိတ်သိမ်းပြီးနောက် ထွက်ရှိလာသော သီးနှံထွက်ကုန်များကိုဆိုလိုပြီး စိုက်ပျိုးရေးထုတ်ကုန်ဆိုသည်မှာ သီးနှံထွက်ကုန်များကို ပြုပြင်မွမ်းမံပြင်ဆင်၍ ထုတ်လုပ်ခြင်းအားဖြင့် ထွက်ရှိလာသော တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်များကိုဆိုလိုသည်။ ထို့ကြောင့် ယနေ့ခေတ်ကာလတွင် သီးနှံထွက်ကုန်များထုတ်လုပ်ခြင်းနှင့် တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်များထုတ်လုပ်ခြင်းတို့အတွက် ရည်မှန်းချက်ထား၍ သီးနှံစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်ခြင်းကို ဆောင်ရွက်လာကြသည်။

တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်ဆိုသည်မှာ

တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်ဆိုသည်မှာစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်ရာမှ ထွက်ရှိလာသော စိုက်ပျိုးရေးထွက်ကုန်တစ်ခုကို ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာအခြေအနေ  ပြောင်းလဲပေးခြင်း ဥပမာ- ဂျုံစေ့မှ ဂျုံမှုန့် (သို့) ထုတ်ကုန်၏ပုံစံကို ပြောင်းလဲပေးခြင်း ဥပမာဂျုံမှုန့်မှ ပေါင်မုန့်ကိုဆိုလိုသည်။  ဤနည်းလမ်းနှစ်မျိုးဖြင့်   မည်သည့်သီးနှံထွက်ကုန်ကိုမဆို တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်များ ထုတ်လုပ်နိုင်သည်။ ထိုသို့ပြုလုပ်ရာတွင် ပြုပြင်မွမ်းမံပြင်ဆင်ထုတ်လုပ်ခြင်းအားဖြင့် အဆင့်သုံးဆင့်ရှိသည်။

ပထမအဆင့် ပြုပြင်မွမ်းမံပြင်ဆင်ထုတ်လုပ်ခြင်းတွင် စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်ရာမှ ထွက်ရှိလာသော သီးနှံထွက်ကုန်များကို မူရင်းအတိုင်း ပုံစံမပျက်စေဘဲ ဆောင်ရွက်ရသောလုပ်ငန်းများဖြစ်သည်။  သီးနှံထွက်ကုန်များကို ရေဆေးခြင်း၊ သန့်ရှင်းခြင်း၊ အဆင့်ခွဲခြင်း၊ အမျိုးအစားခွဲခြင်းစသည်တို့ပါဝင်သည်။

ဒုတိယအဆင့် ပြုပြင်မွမ်းမံပြင်ဆင်ထုတ်လုပ်ခြင်းတွင် ပထမအဆင့်မှထွက်ရှိလာသော သီးနှံထုတ်ကုန်များကို ပမာဏများရာမှ နည်းသွားခြင်း၊ ပုံစံကိုလျှော့ချခြင်းတို့ကို ဖြစ်ပေါ်စေရန် ဆောင်ရွက်ရသောလုပ်ငန်းဖြစ်သည်။ ထိုလုပ်ငန်းများတွင် ထုပ်ပိုးခြင်း၊ ဖယောင်းတင်ခြင်း၊ အသားအနှစ်ထုတ်ခြင်း၊ အခွံခွာခြင်း၊ အရည်ထုတ်ခြင်း၊ တစ်ပိုင်းတစ်စကုန်ပစ္စည်းထုတ်လုပ်ခြင်း၊ ကြာရှည်ခံအောင်ထိန်းသိမ်းခြင်းတို့ပါဝင်သည်။

တတိယအဆင့် ပြုပြင်မွမ်းမံပြင်ဆင်ထုတ်လုပ်ခြင်းတွင်  စားသုံးရန်အဆင်သင့်ဖြစ်အောင် ပြုလုပ်ရသော လုပ်ငန်းများပါဝင်သည်။   ထုတ်ကုန်သည် သက်တမ်းရှည်ပြီး   အရည်အသွေးမြင့်မားသည်။ ထို့ကြောင့် ဤအဆင့်တွင် တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်ထုတ်လုပ်ရန် ထုတ်လုပ်သည့်ကုန်ပစ္စည်းအပေါ်မူတည်ပြီး အဆင့်မြင့်နည်းပညာလိုအပ်သည်။

ပဲပုပ်သီးနှံသည်  အခြားသီးနှံများနှင့်နှိုင်းယှဉ်လျှင် တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်များစွာထုတ်လုပ်နိုင်သောသီးနှံတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ပဲပုပ်သီးနှံမှ တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်များကို ထုတ်လုပ်ပြီး   စီးပွားရေးတစ်ခုအဖြစ် လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်နိုင်လျှင် အလွန်စိုက်ပျိုး ရန်သင့်တော်သော သီးနှံတစ်မျိုးဖြစ်သည်။

ပဲပုပ်သီးနှံထွက်ကုန်အစားအစာများ

ပဲပုပ်သီးနှံကို   စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်၍ ထွက်ရှိလာသော ပဲပုပ်စေ့များကို သရေစာ အဖြစ်   အစိမ်းလိုက်ကြော်၍ စားခြင်း၊ ပြုတ်၍သုပ်စားခြင်းနှင့် ဟင်းလျာတစ်မျိုးအဖြစ် ချက်၍စားခြင်းတို့အပြင် ပဲပုပ်ထောင်းကြော်၊ ပဲပုပ်ကြက်သွန်ကြော်၊ ပဲပုပ်မြေပဲကြော်၊ ပဲပုပ်ဂျူးမြစ်ကြော်၊ ပဲပုပ်ကြော်ချက်၊ ပဲပုပ်မြေပဲချက်၊ပဲပုပ်စေ့ဟင်းချို၊ ပဲပုပ်မီးကင်၊ ပဲပုပ်ချဉ် စသည်ဖြင့် နှစ်သက်ရာပုံစံအမျိုးမျိုးကို ပြုလုပ်ဖန်တီး၍စားသောက်ကြသည်။

မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း နေထိုင်ကြသော တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်များမှာ “မိရိုးဖလာ အစားအစာ ပဲပုပ်ဟင်းလေးတစ်ခွက်ပါ”ဟူသော စကားရပ်တစ်ရပ်ရှိသည့်အတိုင်းပဲပုပ်ဟင်းလျာကို      ခုံမင်နှစ်ခြိုက်စွာ စားသုံးကြသည်။ ရှမ်းပြည်နယ်အတွင်း နေထိုင်ကြသော တိုင်းရင်းသားများသည်ပဲပုပ်စေ့ကို ရေစိမ်ပြုတ်၍ ပဲပုပ်အစိုအဖြစ်ပြုလုပ်ကာ   မိမိကြိုက်နှစ်သက်သော အရသာထည့်သွင်းပြီး    ဟင်းတစ်မယ်အဖြစ် ရှေးယခင်ကတည်းကပင် ချက်ပြုတ်စားသောက်ကြသည့်  အလေ့အထရှိကြ သည်။

ပဲပုပ်စေ့ကို  တိုက်ရိုက်ချက်ပြုတ်စားသောက်ကြခြင်းအပြင်   ပဲပုပ်စေ့များကိုထောင်း၍ ပဲပုပ်ထောင်းမှုန့်များကို ဟင်းချိုထဲတွင် ခပ်ခြင်း၊ ခရမ်းသီးမီးဖုတ်သုပ်နှင့် ခရမ်းချဉ်သီးမီးဖုတ်သုပ်ထဲတွင် ထည့်ခြင်းတို့အပြင်  ကိတ်မုန့်များပြုလုပ်ရာတွင်လည်း ထည့်သွင်းအသုံးပြုကြသည်။

ပဲပုပ်သီးနှံ တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်အစားအစာများ

ပဲပုပ်သီးနှံသည်သီးနှံထွက်ကုန်အဖြစ် အသုံးပြုနိုင်ရုံသာမက  တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန် များထုတ်လုပ်ရန်အတွက် အလွန်အသုံးဝင်သော သီးနှံတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ပဲပုပ်သီးနှံမှ တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်အမျိုးအစားများစွာကို ထုတ်လုပ်နိုင်သည်။  ရှမ်းပြည်နယ်အတွင်း နေထိုင်ကြသော တိုင်းရင်းသားများသည်  ပဲပုပ်ကို ဂျူးမြစ်၊ ငရုတ်သီးတို့ဖြင့်ရောနှောပြီး အရသာမျိုးစုံရှိသောပဲပုပ်ချပ်အခြောက်ပြုလုပ်၍ တာရှည်ခံအောင်ပြုလုပ်ခြင်း၊  ပဲပုပ်ပြား၊ ပဲပုပ်အတုံး၊ ပဲငါးပိချဉ်စပ်၊ ပဲငါးပိဆီစိမ်၊ ပဲပုပ်တိုဟူးနှော၊ ပဲပုပ်စေ့လှော်၊ ပဲနို့ရည်၊ ပဲငံပြာရည် စသည်ဖြင့် စားဖွယ်စုံစွာ ပြုပြင်ဖန်တီးပြီး စားသုံးကြသည်။ ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများသည်   ပဲပုပ်ကို နှစ်သက်စွာစားသုံးကြပြီး    ရှမ်းရိုးရာအစားအစာ “ရှမ်းပဲပုပ်”အဖြစ် မြန်မာပြည်တစ်လွှား နာမည်ကျော်ကြားသည်။

မြန်မာလူမျိုးများသည် ပဲငါးပိကို အစို၊ အခြောက်နှစ်မျိုးစားသုံးကြ၍ ပဲပုပ်စေ့မှ ပဲငါးပိပြုလုပ်၍  ရောင်းချသောလုပ်ငန်းသည် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး မြန်မာ့ရိုးရာ ပဲငါးပိလုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်လာသည်။ ထို့ပြင် ပဲပုပ်မှ ပဲနို့ရည်၊ ပဲနို့ဒိန်ခဲ၊ ဆော့စ်၊ ကော်ဖီ၊ ကိတ်၊ စည်သွတ်ဘူး၊ကြာညို့ စသည်တို့ ပြုလုပ်နိုင်ပြီး ပဲပုပ်စေ့ကိုကြိတ်၍ ပဲပုပ်ဆီကိုလည်း  ထုတ်လုပ်နိုင်သည်။

ပဲပုပ်သီးနှံ   လူသုံးကုန်တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်များ

ပဲပုပ်သီးနှံမှ တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်များအဖြစ် လူသုံးကုန်ပစ္စည်းများကိုလည်း ထုတ်လုပ်နိုင်သည်။ ပဲပုပ်ဆီမှ စာရေးမင်၊ ပုံနှိပ်မင်၊ ဆပ်ပြာ၊ ရော်ဘာတု၊ ဓာတ်ဆီ၊ ဇီဝဒီဇယ်၊ ပလတ်စတစ်၊ ခဲတံ၊  အရောင်တင်ဆီ၊ အိမ်သုတ်ဆေး၊ ပိုးမွှားသတ်ဆေး၊ ကြွေဆေး၊   ဆီစိမ်စက္ကူ၊ သားရေတု၊ ဖယောင်းတိုင်၊ သိုးမွှေးတု၊ သုတ်ဆေး၊ အလှကုန်ပစ္စည်းအမျိုးမျိုး စသည့်လူ့အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းအမျိုးအစားပေါင်း၂၀၀၀ ခန့်ကို ထုတ်လုပ်နိုင်သည်။

ပဲပုပ်သီးနှံပင် ကြွင်းကျန်ပင်များ၏ အသုံးဝင်မှု

ပဲပုပ်သီးနှံကို အဓိကစိုက်ပျိုးကြခြင်းမှာ ပဲပုပ်စေ့ကို   ထုတ်လုပ်ရန်ဖြစ်သည်။ပဲပုပ်စေ့ကိုထုတ်လုပ်ပြီးနောက် ကျန်ရစ်ခဲ့သော ပဲပုပ်ပင်၏ အမြစ်၊   အရိုးများ၊ အရွက်များကိုလည်း လူသားတို့အကျိုးအတွက် အသုံးချနိုင်သည်။  ပဲပုပ်ပင်၏အမြစ်နှင့်အရိုးများကို ထင်းအဖြစ်အသုံးပြုနိုင်သည်။ အမြစ်၊ အရိုး၊ အရွက်အပါအဝင်အပင်အကြွင်းအကျန်အားလုံးကို  မြေဆွေးပြုလုပ်၍ သဘာဝမြေဩဇာအဖြစ် ပြုလုပ်အသုံးပြုနိုင်သည်။ ပဲပုပ်စေ့ကို ကြိတ်၍ ဆီထုတ်လုပ်ရာမှကျန်ရစ်ခဲ့သော ပဲပုပ်ဆီကြိတ်ဖတ်များကို   တိရစ္ဆာန်အစားအစာအဖြစ်အသုံးပြုနိုင်သည်။

ပဲပုပ်ဇီဝဒီဇယ်ထုတ်လုပ်ခြင်း

တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန် ထုတ်လုပ်ခြင်းနည်းလမ်းများတွင် လယ်ယာအခြေခံ ပြည့်ဖြိုးမြဲစွမ်းအင်ထုတ်လုပ်ခြင်းနည်းလမ်းသည်လည်း တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သည်။   ပြည့်ဖြိုးမြဲစွမ်းအင်ဆိုသည်မှာ နေရောင်ခြည်(သို့)လေကဲ့သို့  အမြဲတမ်းပြန်လည်ဖြည့်ပေးသော သဘာဝနှင့်ပြန်လည်ပြည့်ဖြိုးသော အရင်း အမြစ်မှ ထုတ်လုပ်သော စွမ်းအင်ကိုခေါ်သည်။ ပြည့်ဖြိုးမြဲစွမ်းအင်အမျိုးမျိုးကို ကျေးလက်ဒေသများတွင် နည်းလမ်းမျိုးစုံဖြင့် ထုတ်လုပ်လျက်ရှိရာ လေစွမ်းအင်၊ နေရောင်ခြည်စွမ်းအင်မှစ၍   ဇီဝစွမ်းအင်များအထိ ထုတ်လုပ်ကြသည်။ ပြည့်ဖြိုးမြဲစွမ်းအင်များသည် မြေမှထုတ်ယူရရှိသော သဘာဝလောင်စာများကို  အစားထိုးသုံးစွဲနိုင်ပြီး ရေရှည်ကာလတွင်  စွမ်းအင်ဖူလုံမှုကို ဖြစ်စေသည်။

ရေနံထုတ်ကုန်များပြတ်လပ်မှုကြောင့်ဇီဝဒီဇယ်များသည် လောင်စာဆီအရင်း အမြစ်တစ်ခုအဖြစ် လူအများပိုမိုစိတ်ဝင်စားလာကြသည်။ ဇီဝဒီဇယ်၏ ကောင်းကျိုးများမှာ ပြည့်ဖြိုးမြဲစွမ်းအင်ဖြစ်ခြင်း၊  ပတ်ဝန်းကျင်နှင့်လိုက်လျောညီထွေမှုဖြစ်ခြင်း၊ ကာဗွန်ထုတ်လုပ်မှုနည်းခြင်းနှင့်  အဆိပ်အတောက်ကင်းမဲ့ခြင်းတို့ဖြစ်ပြီး  ဇီဝဒီဇယ်ကို  သာမန်ဒီဇယ်အင်ဂျင်များတွင်    အသုံးပြုနိုင်သည်။ ဇီဝဒီဇယ်ကို ယေဘုယျအားဖြင့် ဆီပါဝင်မှု မြင့်မားသော သီးနှံများမှ ထုတ်လုပ်နိုင်သည်။ ဇီဝဒီဇယ်ထုတ်လုပ်ရန် အဓိကအသုံးပြုသော သီးနှံများမှာ အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် ပဲပုပ်၊ ဥရောပတိုက်တွင် ဆီမုန်ညင်း၊ အရှေ့တောင်အာရှဒေသရှိ အပူပိုင်းဒေသများတွင် အုန်းထန်း၊ အပူပိုင်းဇုန်နှင့်အပူလျော့ပိုင်းဇုန်များတွင် ကြက်ဆူ စသည်ဖြင့် နိုင်ငံအလိုက်သုံးကြပြီး အခြားသီးနှံများအနေဖြင့် နေကြာ၊ ဝါစေ့၊ မှော်ပင်ရေညှိ၊ ပြောင်း၊ မြေပဲတို့ဖြစ်သည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံတွင်  ၂၀၁၈ ခုနှစ်စာရင်းအရ ဇီဝဒီဇယ်ကို ပဲပုပ်ဆီမှ အများဆုံး ထုတ်လုပ်ပြီး စုစုပေါင်းထုတ်လုပ်မှု၏၅၄ ရာခိုင်နှုန်းရှိသည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် ပေါင် ၆၀ ရှိသော ပဲပုပ်တစ်တင်းသည် ဇီဝဒီဇယ် ၁ ဒသမ ၅ ဂါလန်ကို ထုတ်လုပ်နိုင်ပြီး ပဲပုပ်တစ်ဧကမှာ ပဲပုပ်စေ့ တင်း ၄၀ ထွက် လျှင် ဇီဝဒီဇယ် ဂါလန် ၆၀ ထွက်နိုင်သည်။

အားလုံးဝိုင်းဝန်းကြိုးစားဆောင်ရွက်သင့်

စိုက်ပျိုးရေးသည်     နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအတွက်   အလုံးစုံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု၏အခြေခံဖြစ်သည်။ ပဲပုပ်သီးနှံသည် တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်များစွာကို ထုတ်လုပ်နိုင်သောကြောင့်  ပဲပုပ်သီးနှံစိုက်ပျိုးရေးကို တိုးချဲ့ဆောင်ရွက်သင့်သည်။ သို့သော် ပဲပုပ်သီးနှံမှတန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်    ထုတ်လုပ်ရန်နည်းပညာလိုအပ်သည်ကိုတော့  မမေ့သင့်ပေ။  ထိုလိုအပ်သောနည်းပညာကိုကောင်းစွာ ကျွမ်းကျင်တတ်မြောက်လျှင်ပဲပုပ်သီးနှံတန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန် ထုတ်လုပ်နိုင်သည့်အတွက် အသေးစား၊ အငယ်စား၊အလတ်စားစီးပွားရေးလုပ်ငန်းများအဖြစ်များစွာဆောင်ရွက်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။

နိုင်ငံ့စီးပွားတိုးတက်လာစေရေးအတွက်စိုက်ပျိုးရေးကိုအခြေခံသည့် ကုန်ထုတ် စွမ်းအားများ မြင့်မားတိုးတက်လာရေးကို ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိရာ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းများမှ  ထွက်ရှိလာသည့် သီးနှံထွက်ကုန်များကို တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်များ ထုတ်လုပ်နိုင်ရေးအတွက် ပဲပုပ်သီးနှံကို တိုးချဲ့စိုက်ပျိုးရန် လိုအပ်သကဲ့သို့တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန်များ ထုတ်လုပ်နိုင်သည့်နည်းပညာများကိုလည်း ရှာဖွေဖော်ထုတ်ရန်လိုအပ်သည်။ ထို့ကြောင့်  စိုက်ပျိုးရေးသုတေသနပညာရှင်၊ စိုက်ပျိုးရေးပညာရှင်၊  စိုက်ပျိုးပညာပေးရေးပညာရှင်များအပါအဝင်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်များနှင့် စိုက်ပျိုးရေးတွင်     ပါဝင်ပတ်သက်သူများအားလုံးဝိုင်းဝန်းကြိုးစားဆောင်ရွက်သင့်ပါကြောင်းအကြံပြုတင်ပြလိုက်ရပါသည်။     ။

Source: https://myawady.net.mm/stories

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် အရှေ့တောင်အာရှဒေသတွင် တည်ရှိပြီး ၇၃၅,၃၅၈ စတုရန်းမိုင် ကျယ်ဝန်းသဖြင့် ကုန်းမြေဧရိယာတွင် (၁၄)ခု မြောက် အကြီးဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ပါသည်။ လူဦးရေ ၂၆၁ သန်းခန့်ရှိပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် စတုတ္ထမြောက် လူဦးရေအများဆုံးနိုင်ငံ ဖြစ်ပါသည်။ နိုင်ငံ၏ လက်ရှိမြို့တော်မှာ ဂျာကာတာမြို့ဖြစ်ပြီး ကျွန်းပေါင်း ၁၇,၀၀၀ ကျော် ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားသော ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံးကျွန်းစုနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် အုပ်ချုပ်ရေးပြည်နယ် (၃၄)ခု၊ ဒေသန္တရအုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေ (regency) ၄၁၀ ခု၊ မြူနီစီပယ်အုပ်ချုပ်ရေးနယ်ပယ် (municipality) ၉၈ ခု၊ ခရိုင် ၆,၉၉၄ ခု၊ မြို့ပေါ်ရပ်ကွက် ၈,၃၀၉ ခုနှင့် ကျေးရွာ ၇၂,၉၉၄ ခုတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပါသည်။

လူမှုစီးပွားရေးရည်မှန်းချက်များ အောင်မြင်စေရန် နိုင်ငံတော်၏ စီးပွားရေးကို လမ်းညွှန်ရာတွင် အသုံးပြုသည့် ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာကိရိယာတစ်ခုအနေဖြင့် အခွန်ကောက်ခံခြင်းသည် နိုင်ငံတော်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးတွင် အရေးကြီးသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် ၁၉၈၃ ခုနှစ်တွင် ဝင်ငွေခွန်အက် ဥပဒေ (Indonesia Income Tax Act) ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတွင် အောက်ဖော်ပြပါ အခွန်အမျိုးအစားများကို ဗဟိုအစိုးရအပြင် ပြည်နယ်နှင့် ဒေသဆိုင်ရာ အစိုးရများမှ အခွန်အမျိုးအစားနှင့် ပတ်သက်သည့် တရားစီရင်ပိုင်ခွင့် အပေါ် မူတည်၍ ကောက်ခံလျက် ရှိပါသည်-

ဗဟိုအဆင့် (National Level)

၁။       ဝင်ငွေခွန် (Income Tax) ၊

၂။       တန်ဖိုးဖြည့်ခွန်နှင့် ဇိမ်ခံပစ္စည်းအရောင်းခွန် (Value Added Tax and Sales Tax on Luxury Goods)၊

၃။       သတ္တုတူးဖော်ရေးလုပ်ငန်း၊ ဥယျာဉ်စိုက်ပျိုးခြင်းနှင့် သစ်တောတို့အပေါ် ကောက်ခံသည့် မြေနှင့် အဆောက်အဦအခွန်၊ (Land and Building Tax on Mining, Gardening and Foresty) ၊

၄။       တံဆိပ်ခေါင်းခွန် (Stamp Duty) ၊

၅။       အကောက်ခွန်နှင့် ယစ်မျိုးခွန် (Custom and Excises) ၊

၆။       ပို့ကုန်သွင်းကုန်ခွန် (Import and Export Duties) ၊

ပြည်နယ်အဆင့် (Provincial Level)

၁။       မော်တော်ယာဉ်အခွန် (Motor Vehicle Tax) ၊

၂။       မော်တော်ယာဉ်ပိုင်ဆိုင်မှု လွှဲပြောင်းခွန် (Motor Vehicle Transfer Duty) ၊

၃။       စက်သုံးဆီအခွန် (Motor Fuel Tax - Earmarking) ၊

၄။       မြေအောက်ရေခွန် (Surface Water Tax) ၊

၅။       စီးကရက်အခွန် (Cigarrete Tax - Earmarking Vehicle) ၊ 

မြို့ပြနှင့် ခရိုင်အဆင့် (Cities and Regency Levels)

၁။       ဟိုတယ်အခွန် (Hotel Tax) ၊

၂။       စားသောက်ဆိုင်အခွန် (Restaurant Tax) ၊

၃။       ဖျော်ဖြေရေးအခွန် (Entertainment Tax) ၊

၄။       ကြော်ငြာအခွန် (Advertisement Tax) ၊

၅။       လမ်းမီးအခွန် (Street Illumination Tax - Earmarking) ၊

၆။       ဓာတ်သတ္တုအခွန် (Nonmetal and Non-stone Mineral Tax) ၊

၇။       ယာဉ်ရပ်နားခွန် (Parking Tax) ၊

၈။       မြေအောက်ရေခွန် (Ground Water Tax) ၊

၉။       ငှက်သိုက်ထုတ်ယူရောင်းချခွန် (Walet Bird’s Nest Tax)

၁၀။     မြို့ပြ၊ ကျေးလက်မြေနှင့် အဆောက်အဦခွန် (Urban & Rural Land and   Building Tax) ၊

၁၁။     မြေယာနှင့် အဆောက်အအုံ သိမ်းယူမှုအခွန် (Land & Building Acquisition Duty) ။

ဗဟိုအဆင့် (National Level) တွင် ဝင်ငွေခွန်၊ တန်ဖိုးဖြည့်ခွန်နှင့် ဇိမ်ခံပစ္စည်း အရောင်းခွန်၊ တံဆိပ်ခေါင်းခွန်တို့ကို အခွန်အကောက်ဆိုင်ရာညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာန (Directorate General of Taxes)၊ ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနမှ ကောက်ခံလျက်ရှိပါသည်။ သတ္တုတူးဖော်ရေးလုပ်ငန်းနှင့်စပ်လျဉ်း၍ မြေနှင့် အဆောက်အဦပေါ်တွင် ကောက်ခံသည့်အခွန်ကို ဓာတ်သတ္တုနှင့် ကျောက်မီးသွေးညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာန (Directorate General of Minerals and Coal)၊ စွမ်းအင်နှင့်သတ္တုဝန်ကြီးဌာန (Ministry of Energy and Mineral)မှ အခွန်ကောက်ခံပြီး ဉယျာဉ် စိုက်ပျိုးခြင်းနှင့် သစ်တောခွန်ကို သစ်တောညွှန်ကြားမှု ဦးစီးဌာန(Directorate General of Forestry)၊ ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးနှင့် သစ်တောရေးရာဝန်ကြီး ဌာန (Ministry of Environment and Forestry) မှ ကောက်ခံလျက်ရှိပါသည်။ အကောက်ခွန်နှင့် ယစ်မျိုးခွန်၊ ပို့ကုန် သွင်းကုန်ခွန်တို့ကို အကောက်ခွန်နှင့် ယစ်မျိုးခွန်ညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာန (Directorate General of Customs and Excises)၊ ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနမှ ကောက်ခံလျက်ရှိပါသည်။

ပြည်နယ်အဆင့် (Provincial Level) တွင် အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတနိုင်ငံ ဥပဒေအမှတ်-၂၈၊ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဒေသ ဆိုင်ရာအခွန်နှင့်အခများအရ မော်တော်ယာဉ်အခွန်၊ မော်တော်ယာဉ် ပိုင်ဆိုင်မှု လွှဲပြောင်းခွန်၊ မြေအောက် ရေခွန်တို့ကို ပြည်နယ်အစိုးရ (Regional Government) မှ အခွန်ကောက်ခံပြီး စက်သုံးဆီအခွန်နှင့် စီးကရက်အခွန်တို့ကို အကောက်ခွန်နှင့် ယစ်မျိုးခွန် ညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာန (Directorate General of Customs and Excises) ၊ ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီး ဌာနမှ ကောက်ခံလျက်ရှိပါသည်။

မြို့ပြနှင့် ခရိုင်အဆင့် (Cities and Regency Levels) တွင် အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတနိုင်ငံ ဥပဒေအမှတ်-၂၈၊ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဒေသဆိုင်ရာအခွန်နှင့်အခများအရ ဟိုတယ်အခွန်၊ စားသောက်ဆိုင်အခွန်၊ ဖျော်ဖြေရေး အခွန်၊ ကြော်ငြာအခွန်၊ လမ်းမီးအခွန်၊ ဓာတ်သတ္တုအခွန်၊ ယာဉ်ရပ်နားခွန်၊ မြေအောက်ရေခွန်၊ ငှက်သိုက်ထုတ်ယူ ရောင်းချခွန်၊ မြို့ပြ၊ ကျေးလက်မြေနှင့် အဆောက်အဦခွန်၊ မြေယာနှင့် အဆောက်အအုံ သိမ်းယူမှုအခွန် တို့ကို ပြည်နယ်၊ ခရိုင်၊ မြို့နယ် စီရင်ပိုင်ခွင့်အလိုက် ကောက်ခံလျက်ရှိသည်ကို လေ့လာတွေ့ရှိရပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အခွန်စနစ်သည် ၁၉၄၄ ခုနှစ် ဝင်ငွေခွန်ဥပဒေနှင့် ၁၉၂၅ ခုနှစ် ကော်ပိုရေးရှင်း ဝင်ငွေခွန်ဥပဒေတို့ကို အခြေခံကာ အင်အားကြီးမားသော ကိုလိုနီခေတ်မှ စတင်၍ ကြီးထွားလာခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ထိုအချိန်က အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် ရေနံနှင့်သဘာဝဓာတ်ငွေ့ကဏ္ဍမှ အခွန်ကောက်ခံ ရရှိမှု အပေါ် မှီခိုနေပြီး ယင်းအခွန်ရငွေမှာ စုစုပေါင်းအခွန်အကောက် ကောက်ခံရရှိငွေ၏ ၇၀.၁ ရာခိုင်နှုန်း အထိ ရှိပါသည်။ ၁၉၄၄ ခုနှစ် ဥပဒေကို အကြိမ်ပေါင်းများစွာ ပြင်ဆင်ခဲ့ပြီး ၁၉၇၀ ခုနှစ် ဥပဒေအမှတ် (၉) ဖြင့် ပြင်ဆင်အတည်ပြုခဲ့ပါသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ၁၉၈၃ ခုနှစ် ဥပဒေအမှတ်(၇)ဖြင့် တစ်ဦးချင်း ဝင်ငွေခွန်နှင့် ကော်ပိုရိတ် ဝင်ငွေခွန်တို့ကို  ပေါင်းစပ်ထားသော  ဝင်ငွေခွန်ဥပဒေကို  ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပါသည်။ 

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အခွန်စနစ်သည် အခွန်ထမ်းပြည်သူများအား လက်ရှိအခွန်ဥပဒေ၊ စည်းမျဉ်းများနှင့် အညီ တွက်ချက်ရန်၊ ပေးဆောင်ရန်နှင့် အစီရင်ခံရန် တာဝန်များကို လုပ်ဆောင်စေခြင်းပင်ဖြစ်ပါသည်။ ဝင်ငွေခွန်ကောက်ခံရန် ပင်ရင်းမှနုတ်ယူခွန်စနစ် (Withholding Tax System) ကို ကျင့်သုံးပြီး အမျိုးမျိုးသော လုပ်ငန်းများနှင့် ငွေပေးချေမှု လုပ်ငန်းများသည် ပြင်ပအဖွဲ့အစည်းများမှ အခွန်ကို ပင်ရင်းမှနုတ်ယူကာ အခွန်ဌာနသို့ ပေးသွင်းရန် လိုအပ်မည်ဖြစ်ပါသည်။

စီးပွားရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး အဖွဲ့အစည်း (Organization for Economic Cooperation and Development -OECD) မှ တင်ပြသော အခွန်ဖွဲ့စည်းပုံ ဆိုင်ရာစာရင်းဇယားများအရ ကော်ပိုရိတ်အခွန်၊ တန်ဖိုးဖြည့်ခွန်နှင့် ကုန်စည်နှင့် ဝန်ဆောင်မှုများအပေါ် ကောက်ခံသည့် အခွန်အကောက် များသည် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတွင် အခွန်ရငွေအတွက် ၂၉ ရာခိုင်နှုန်းနှင့် ၃၄ ရာခိုင်နှုန်းအကြား ရရှိသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ နိုင်ငံ၏ အခွန်နှင့် GDP အချိုး သည် ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ၁၀.၉ ရာခိုင်နှုန်း၊ ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ၁၂.၁ ရာခိုင်နှုန်းဝန်းကျင်နှင့် ၂၀၂၃ ခုနှစ် တွင် ၁၀.၂၁ ရာခိုင်နှုန်းရှိပြီး အခြားအာရှနိုင်ငံများနှင့် နှိုင်းယှဉ် ပါက OECD ပျမ်းမျှထက် သုံးပုံတစ်ပုံအောက် နိမ့်ကျနေသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။

၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ပထမနှစ်ဝက်အတွင်း COVID-19 ကပ်ရောဂါသည် နိုင်ငံ၏ လူမှုရေးနှင့် စီးပွားရေးတွင် စတင်ဝင်ရောက်လာခဲ့သောကြောင့် အစိုးရသည် ကော်ပိုရိတ်ခွန်နှုန်းထားကို ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၂၂ ရာခိုင်နှုန်းထိ လျှော့ချခဲ့ပြီး ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ‌လျှော့ချခဲ့ပါသည်။ ဆက်လက်၍ ကပ်ရောဂါ၏ တိုက်ခိုက်မှုကို ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းရန် နိုင်ငံခြားပိုင် ကော်ပိုရေးရှင်းများ အပါအဝင် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများကို ပံ့ပိုးနိုင်ရန် အစိုးရမှ များစွာထောက်ပံ့ ကူညီခဲ့သည်ကိုလည်း တွေ့ရှိရပါသည်။ 

၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ ၂ ရက်နေ့တွင် အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတသည် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်၊ ဥပဒေအမှတ် (၁၁) ဖြင့် အလုပ်အကိုင်ဖန်တီးမှုဆိုင်ရာဥပဒေ (Job Creation Law) ကို အတည်ပြုပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပြီး အင်ဒိုနီးရှား တရားစီရင်ရေးစနစ် ပြောင်းလဲမှုစာမျက်နှာသစ်ကို ဖွင့်လှစ်ပေးခဲ့ပါသည်။ ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများတွင် အခွန်ဥပဒေများစွာ ပြင်ဆင်မှုများပါဝင်ခဲ့ပြီး ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရန် နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများကို တရားမျှတမှုနှင့် တန်းတူညီမျှမှုပေးနိုင်ရေး ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် Job Creation Law ကို ပြဋ္ဌာန်းခြင်းဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရှိ ရပါသည်။ Job Creation Law အတည်ပြုပြဋ္ဌာန်းလိုက်ခြင်းနှင့်အတူ လျင်မြန်သော လူမှုအပြောင်းအလဲ များအကြားတွင် နိုင်ငံ၏ အခွန်စနစ်သည် အချို့သော  ဗျူရိုကရေစီလုပ်ငန်းများကို လွယ်ကူချောမွေ့စေပြီး ပိုမိုထိရောက်သောနည်းလမ်းဖြင့် လည်ပတ်ရန် ကြိုးပမ်းနိုင်သောကြောင့် ယခင်ကထက် တိုးတက်ပြောင်းလဲ လာခြင်းပင် ဖြစ်ပါသည်။ COVID-19 ကပ်ရောဂါ ဖြစ်ပွားခဲ့စဉ်က Job Creation Law ပဏာမခြေလှမ်း အဖြစ် ဒစ်ဂျစ်တယ်စီးပွားရေး အခွန်ကောက်ခံမှုမူဝါဒကို ထုတ်ပြန်ကာ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက် ခဲ့ပါသည်။

၂၀၂၃ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၂၄ ခုနှစ်များတွင် ဗဟိုအခွန်စနစ် (Core Tax System-COTS)ဖြင့် နိုင်ငံ၏ လုပ်ငန်းစဉ် များကို ပံ့ပိုးပေးပြီး အခွန်ထမ်းသန်း ၄၀ ကျော်နှင့် ၎င်းတို့၏ အခွန် ပြန်အမ်းရေးစာရွက်စာတမ်းများကို စီမံခန့်ခွဲကာ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရှိ အခွန်ရုံးပေါင်း(၅၈၃)ခုတွင် အလုပ်နှင့် လုပ်ငန်းစဉ်များ၏ အရည်အသွေး  ကို မထိခိုက်စေဘဲ မလိုအပ်ဘဲပွားများနေသော ကိန်းဂဏန်းများ အသုံးပြုခြင်းကို လျှော့ချခြင်းဖြင့် လုပ်ငန်းများလွယ်ကူချောမွေ့စေရေးကို ရည်ရွယ်ပါသည်။ ထို့ပြင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စီးပွားရေး အာရုံစိုက်မှုသည် ပြန်လည်ဆန်းသစ်ထားသော ဒစ်ဂျစ်တယ်စနစ်သို့ အလုံးစုံပြောင်းလဲကာ အခွန် ကောက်ခံမှုဆိုင်ရာ အလားအလာကောင်းများ ရှိနေသည်ကို လေ့လာတွေ့ရှိရပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတွင် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနလက်အောက်ရှိ အခွန်အကောက်ဆိုင်ရာ ညွှန်ကြားမှုဦးစီး ဌာန (DGT) သည် စီမံခန့်ခွဲမှုနှင့် အခွန်ကောက်ခံမှုတို့အတွက် တာဝန်ရှိသောဌာန ဖြစ်ပါသည်။ အခွန်ထမ်း ပြည်သူများသည် DGT တွင် မှတ်ပုံတင်ပြီး ၎င်းတို့၏ အခွန်အကောက်များကို အခွန်အမျိုးအစားပေါ် မူတည်၍ အခွန်ပေးသွင်းရန် လိုအပ်ပါသည်။ အခွန်များကို ပင်ရင်းမှနုတ်ယူခွန် (Withholding Tax)- လစာ၊ အမြတ်ဝေစုနှင့် အတိုးများကဲ့သို့သော အချို့ငွေပေးချေမှုမှ အခွန်များကို နုတ်ယူခြင်း၊ အခွန်ထမ်း ကိုယ်တိုင် ဝင်ငွေကြေညာလွှာ တင်သွင်းစည်းကြပ်ခြင်း (self-assessment) အခွန်ထမ်းကိုယ်တိုင် မိမိ ပေးဆောင်ရမည့်အခွန်ကို တွက်ချက်ပြီး ပေးဆောင်ခြင်း၊ ဘဏ်များ သို့မဟုတ် e-payment လမ်းကြောင်း များမှ အခွန်ပေးဆောင်ခြင်းတို့ဖြင့် ကောက်ခံလျက်ရှိပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတော်ဘဏ္ဍာငွေကို ဖြည့်တင်းပေးသော အဓိက အခွန်အမျိုးအစားမှာ ဝင်ငွေခွန် (တစ်ဦးချင်းဝင်ငွေခွန်၊ ကော်ပိုရိတ်ခွန်) ဖြစ်ပြီး အခွန်ကောက်ခံမှု စုစုပေါင်း၏  ၅၀-၆၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့် ရှိပါသည်။ တန်ဖိုးဖြည့်ခွန်သည် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ ဒုတိယအများဆုံးဖြစ်ပြီး အခွန်ကောက်ခံမှု စုစုပေါင်း၏ ၃၀-၄၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ရှိပါသည်။ ယစ်မျိုးခွန် (ဆေးလိပ်နှင့် လောင်စာဆီထွက်ကုန်)နှင့် မြေနှင့် အဆောက်အဦခွန်၊ တံဆိပ်ခေါင်းခွန်နှင့် ဒေသဆိုင်ရာအခွန်များကဲ့သို့သော အခြားအခွန် အမျိုးအစားများအတွက် အခွန်ကောက်ခံမှု စုစုပေါင်း၏ ၅-၁၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့် ရှိပါသည်။ စီးပွားရေး အခြေအနေများ၊ မူဝါဒပြောင်းလဲမှုများနှင့် အခွန်စီမံခန့်ခွဲရေးလုပ်ဆောင်မှုများအပေါ်မူတည်၍ အခွန် အမျိုးအစားတစ်ခုစီ၏ နိုင်ငံတော်ဘဏ္ဍာငွေအား ဖြည့်တင်းမှုသည် နှစ်စဉ်မတူညီနိုင်ပါ။ သို့သော်လည်း နိုင်ငံတော် ဘဏ္ဍာငွေကို အဓိကဖြည့်တင်းသော အခွန်အမျိုးအစားမှာ ဝင်ငွေခွန်နှင့် တန်ဖိုးဖြည့်ခွန်တို့ပင် ဖြစ်ကြောင်း လေ့လာသိရှိရပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အခွန်ကောက်ခံမှုစနစ်မှာ ၁၉၄၅ ခုနှစ်၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပုဒ်မ ၂၃၊ ပုဒ်မခွဲ(က)ပါ “နိုင်ငံတော်ဘဏ္ဍာငွေကို စီမံခန့်ခွဲရာတွင် အခြေခံအဖြစ် နိုင်ငံတော်ဘဏ္ဍာငွေကို ဥပဒေ အရ နှစ်စဉ်သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းပြီး ပြည်သူများ၏ သာယာဝပြောမှု ကို အကောင်းဆုံးရရှိစေရန်အတွက် ပွင့်လင်းမြင်သာစွာ တာဝန်ခံမှုဖြင့် အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ရမည်” ပြဋ္ဌာန်းချက်အရခေတ်ကာလနှင့်ကိုက်ညီသော အခွန်ဆိုင်ရာမူဝါဒများနှင့်အညီ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်နေကြောင်း လေ့လာတွေ့ရှိနိုင်ပေသည်။ 

ကိုးကားချက်

(၁)   General@metalaw.id

(၂)    https://taxsummeries.pwc.com/Indonesia/individual/taxadministration

(၃)   Indonesia tax guide 2023-2024

(၄)   Indonesia pocket tax book 2023-2024

(၅)   Ministry of Finance Republic of Indonesia Regulation Number 257/pmk-001/2011

(၆)   “အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အခွန်စနစ်နှင့် အခွန်အယူခံစနစ်ကို လေ့လာတင်ပြခြင်း” ၊ ဒေါ်ဝင့်စန္ဒီကျော်၊ ဦးစီးအရာရှိ၊ အခွန်အယူခံခုံအဖွဲ့ရုံး၊ နစက-၃