တောင်ကိုရီးယားသမ္မတ ယွန်းဆွတ်ယိုးလ်ကို လွှတ်တော်က မဲခွဲဆုံးဖြတ်၍ စွပ်စွဲပြစ်တင်မှု ပြုလုပ်ခဲ့ ပါသည်။ အရေးပေါ်စစ်အုပ်ချုပ်ရေးအမိန့် ထုတ်ပြန်ခဲ့ခြင်း နှင့်စပ်လျဉ်း၍ သမ္မတကို ရာထူးမှ ဖယ်ရှားရန် စွပ်စွဲ ပြစ်တင်မှုကို ထောက်ခံမဲ ၂၀၄ မဲ၊ ကန့်ကွက်မဲ ၅ မဲဖြင့် အတည်ပြုနိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။

တောင်ကိုရီးယားဉပဒေအရ သမ္မတအပေါ် စွပ်စွဲ ပြစ်တင်မှုနှင့်စပ်လျဉ်း၍ အမြင့်ဆုံးတရားရုံးဖြစ်သည့် အခြေခံဉပဒေတရားရုံးက စုံစမ်းစစ်ဆေးပြီး ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်သွားမည်ဖြစ်ပါသည်။ အပြီးသတ်အမိန့်ချမှတ်ရန် အချိန် ၆ လခန့်အထိ ကြာမြင့်မည် ဖြစ်ပါသည်။ ယင်း ကာလအတွင်း သမ္မတအနေဖြင့် ၄င်း၏ လုပ်ပိုင်ခွင့် အာဏာများကို ဆိုင်းငံ့ခံထားရမည်ဖြစ်ပြီး ဝန်ကြီးချုပ်က ခေတ္တသမ္မတအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ရမည်ဖြစ်ပါ သည်။

တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး အမျိုးသမီး သမ္မတ ဖြစ်သည့် ပတ်ဂွမ်ဟေး အကျင့်ပျက်ခြစားမှု စွဲချက်ဖြင့် စွပ်စွဲပြစ်တင်ခံရပြီးနောက် ယွန်းဆွတ်ယောလ်သည် ဒုတိယမြောက် စွပ်စွဲပြစ်တင်ခံရသည့် သမ္မတ ဖြစ်လာ ခဲ့ပါသည်။

လွှတ်တော်က သမ္မတအပေါ် စွပ်စွဲပြစ်တင်ရန် ဒုတိယ အကြိမ် မဲခွဲဆုံးဖြတ်သည့် ဒီဇင်ဘာလ ၁၄ ရက် (စနေနေ့) တွင် သမ္မတ ရာထူးမှ နုတ်ထွက်ပေးရန် ဆန္ဒပြသူများရှိခဲ့ပြီး တစ်ချိန်တည်းတွင် သမ္မတယွန်းဆွတ်ယိုးလ်ကို ထောက်ခံသူများကလည်း ကိုရီးယားအလံများ၊ အမေရိကန်အလံများ ကိုင်ဆောင် ဝှေ့ယမ်း၍ စုဝေးဆန္ဒပြမှု ပြုလုပ်ခဲ့ကြပါသည်။

သမ္မတယွန်းနှင့် တာဝန်ရှိသူများကို နိုင်ငံတော်သစ္စာ ဖောက်ဖျက်မှုဖြင့် စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်လျက် ရှိပြီး သမ္မတယွန်းကို ပြည်ပထွက်ခွာခွင့် ပိတ်ပင်ထား ပါသည်။

နိုင်ငံရေးသမားများ၏ အတ္တများကြောင့် တိုင်းပြည်က မသေချာ မရေရာမှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည့် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ လက်ရှိအခြေအနေသည် သင်ခန်းစာယူစရာပင် ဖြစ်ပါသည်။

ကိုးကား - ICHIRO NMK

ဆီးရီးယားတွင် အာဏာရလာသော လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့များ၏ ခေါင်းဆောင်က သမ္မတလောင်းအဖြစ် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ရန် အဆင်သင့်ဖြစ်နေသည်ဟု ကြေညာခဲ့ကြောင်း TASS သတင်းအေဂျင်စီက ဖော်ပြ ထားသည်။

ဆီးရီးယားမြို့တော် ဒမတ်စကတ်တွင် အာဏာရလာသော လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များ၏ ခေါင်းဆောင် Ahmed al-Sharaa (Abu Mohammed al-Julani) သည် ဆီးရီးယားသမ္မတနိုင်ငံမှ နိုင်ငံသားများ သို့မဟုတ် ၎င်း၏ တပ်ဖွဲ့ဝင်များမှ တောင်းဆိုပါက ဆီးရီးယားသမ္မတ ရာထူးအတွက် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ရန် အဆင်သင့်ရှိကြောင်း ကြေညာခဲ့ပါသည်။

တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးကို အခြေခံသည့် နိုင်ငံတစ်ခု ထူထောင်ရန်အတွက် ကတိကဝတ်ပြုထားကြောင်း ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။ ဆီးရီးယားတွင် အာဏာရ လာရန် တစ်ခုတည်းသောနည်းလမ်းက မဲပုံးများထဲ တွင်သာ ရှိနေမည်ဖြစ်ကြောင်း ၎င်း၏ ပြောကြားချက် အရ သိရှိရပါသည်။

ဒီဇင်ဘာ ၁၂ ရက်က အာဏာရလာသော ပြည်သူ့ စစ်ကိုယ်စားလှယ် Ubayda Arnaut က ဆီးရီးယား အသွင်ကူးပြောင်းရေးအစိုးရသည် လွှတ်တော်နှင့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာလုပ်ငန်းများကို သုံးလကြာ ဆိုင်းငံ့ထားမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ အာဏာပိုင်အသစ်များသည် နိုင်ငံ၏အခြေခံဥပဒေအား ပြင်ဆင်ရန်အတွက် ဥပဒေ ရေးရာနှင့် လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာကော်မတီများ ဖွဲ့စည်း မည်ဖြစ်ကြောင်း AFP သတင်းအေဂျင်စီသို့ ပြောကြားခဲ့ ပါသည်။ 

ကိုးကား - TASS / AFP

အမေရိကန်ရွေးကောက်ခံသမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်သည် ယူကရိန်းတွင် ဖြစ်ပွားနေသောပဋိပက္ခများ အဆုံးသတ်ရေးဆွေးနွေးမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြောင်း NBC သတင်း အေဂျင်စီတွင် ဖော်ပြထားပါသည်။

ဒေါ်နယ်ထရမ့်၏ ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့သည် အိမ်ဖြူတော် နှင့်ယူကရိန်းမှ ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေး ခဲ့ကြသည်။

မော်စကိုနှင့် ကိယက်ဗ်တို့ကြား ပဋိပက္ခကို အဆုံးသတ်ရန် နည်းလမ်းရှာဖွေရန် လက်ရှိအမေရိကန်အစိုးရ၏ ကိုယ်စားလှယ်များ နှင့် ယူကရိန်းခေါင်းဆောင်များနှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခဲ့ကြောင်း NBCသတင်းက ဖော်ပြထား ပါသည်။

ကိုးကား - NBC

သမ္မတဘိုင်ဒင်သည် ယူကရိန်းအား စစ်ရေးအကူအညီပေးရေး နောက်ထပ်အစီအစဉ်အသစ်ကို အတည်ပြုလိုက်ကြောင်း အိမ်ဖြူတော်ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူက ပြောကြားခဲ့ကြောင်း RIA သတင်းအေဂျင်စီက ဖော်ပြထားပါသည်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် ယူကရိန်းနိုင်ငံအားစစ်ရေးအကူအညီပေးရေးအစီအစဉ်သစ်ကို အတည်ပြုခဲ့ပြီး ယင်းအစီအစဉ်တွင် လေကြောင်းကာကွယ်ရေး ပစ္စည်းများ၊ လက်နက်ကြီးများ၊ ဒရုန်းများနှင့် သံချပ်ကာယာဉ်များ ပါဝင်မည်ဖြစ်ကြောင်း အိမ်ဖြူတော်၏ မဟာဗျူဟာဆက်သွယ်ရေးညှိနှိုင်းရေးမှူး  ဂျွန်ကတ်ဘီ က ဒီဇင်ဘာလ ၁၁ ရက်နေ့တွင်ပြောကြားခဲ့သည်။

၇၂ ကြိမ်မြောက် အဆိုပါစစ်ရေးအကူအညီအစီအစဉ်တွင် လေကြောင်းရန်ကာကွယ်ရေးစနစ်များ၊ UAVများ၊ လက်နက်ကြီးများနှင့် သံချပ်ကာယာဉ်များ ပါဝင်မည်ဖြစ်ကြောင်း သတင်းအေဂျင်စီက ဖော်ပြထားပါသည်။

ကိုးကား - RIA သတင်းအေဂျင်စီ

တရုတ်နိုင်ငံတွင်ရောက်ရှိနေသော ရုရှားလုံခြုံရေး ကောင်စီ ဒုတိယ ဥက္ကဌ မက်ဗီဒက်သည် သမ္မတ Xi Jinping နှင့်တွေ့ဆုံခဲ့သည်ဟု သတင်းရရှိပါသည်။

ကိုးကား - ဒေသတွင်းမီဒီယာ

တူရကီသမ္မတ Recep Tayyip Erdogan သည် တူရကီနိုင်ငံသို့ အလုပ်သဘောခရီးစဉ်အဖြစ် ရောက်ရှိလာသော အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Antony Blinken ကို အန်ကာရာ လေဆိပ်တွင် လက်ခံတွေ့ဆုံခဲ့ကြောင်း တူရကီသမ္မတရုံးမှ သတင်းထုတ်ပြန်ချက်ကို ကိုးကား၍ TASS သတင်းအေဂျင်စီက ဖော်ပြထားပါသည်။

အဆိုပါတွေ့ဆုံပွဲသို့ တူရကီနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံအမတ်ကြီး Michael Goldman၊ တူရကီနိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး Hakan Fidan၊ သမ္မတ၏အုပ်ချုပ်မှုအောက်ရှိ ဆက်သွယ်ရေးရုံးအကြီးအကဲ Fahrettin Altun၊ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာသမ္မတ၏ အကြံပေးအရာရှိချုပ် Akif Cagatay Kilic၊ သမ္မတ၏ ကိုယ်ရေးအရာရှိ Hasan Dogan နှင့် အမေရိကန် ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့တို့ ပါဝင်ခဲ့သည်။

အဆိုပါတွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲတွင် တူရကီနိုင်ငံသည် ဆီးရီးယားတွင် အမျိုးသားလုံခြုံရေး ခြိမ်းခြောက်ခံရပါက အကြမ်းဖက်သမားများအား အရေးယူမည် ဖြစ်ကြောင်း တူရကီသမ္မတ Recep Tayyip Erdogan က အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Antony Blinkin ကို ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

ထိုအပြင် တူရကီသမ္မတက ဆီးရီးယားနိုင်ငံ ပြန်လည်ထူထောင်ရေးတွင် နိုင်ငံတကာအကူအညီများလိုအပ်နေကြောင်း အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးအား ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Antony Blinken သည် ဒီဇင်ဘာလ ၁၃ ရက်နေ့ နံနက်တွင် တူရကီ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Fidan နှင့် ဆီးရီးယားအကျပ်အတည်းအကြောင်း အဓိကတွေ့ဆုံဆွေးနွေးရန် စီစဉ်ထားကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ကိုးကား - TASS 

Photo- Reuters

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ခံသမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရန့်သည် အမေရိကန်၏ တာဝေးပစ်လက်နက်များဖြင့် ရုရှားနိုင်ငံအား တိုက်ခိုက်မှုများကို ဆန့်ကျင်ကြောင်း Time မဂ္ဂဇင်းနှင့်တွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်းတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။

ရုရှားနိုင်ငံပိုင်နက်အတွင်းသို့ မိုင်ရာနှင့်ချီသည့် ဒုံးကျည်များလွှတ်တင်ခြင်းကို လုံးဝကန့်ကွက်ပါကြောင်း၊ ၎င်းတို့က လက်ရှိစစ်ပွဲကို အရှိန်မြှင့်ပြီး ပိုမိုဆိုးရွား စေရန် လုပ်ဆောင်နေခြင်းဖြစ်ကြောင်း အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ခံသမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့် က Time မဂ္ဂဇင်းကို ပြောကြားခဲ့သည်။

ကိုးကား - Time Magazine

တောင်ကိုရီးယား သမ္မတ Yoon Suk-yeol က အချိန်ပိုင်းသာကြာခဲ့သော ၎င်းထုတ်ပြန်ခဲ့သည့် စစ်ဥပဒေအရအုပ်ချုပ်ရေးအမိန့်ကို ကာကွယ်ပြောဆိုခဲ့ပြီး အဆိုပါကိစ္စနှင့်ပတ်သက်ပြီး စွဲချက်တင်ခံရသည် ဖြစ်စေ၊ စုံစမ်းစစ်ဆေးခံရသည်ဖြစ်စေ ပြတ်သားစွာ ရင်ဆိုင်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့ကြောင်း သိရှိရသည်။

ဒီဇင်ဘာ ၁၂ ရက်နေ့ နံနက်တွင် ပြောခဲ့သော မိန့်ခွန်းတွင် မစ္စတာ Yoon က အတိုက်အခံများအား “နိုင်ငံကို ဆန့်ကျင်သော အင်အားစု” ဟု ခေါ်ဆိုလိုက်ပြီး ၎င်းတို့ကြောင့် တိုင်းပြည်နိုင်ငံရေးကို ရပ်တန့်သွားစေခဲ့ သည်ဟု စွပ်စွဲလိုက်ပါသည်။

တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နှင့် အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများ၏ ကွန်ပျူတာကွန်ယက်စနစ်အတွင်း မြောက်ကိုရီးယားဟက်ကာများက ထွင်းဖောက် ဝင်ရောက်ခံခဲ့ရသည်ကို တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ ထောက်လှမ်းရေးအေဂျင်စီမှ တွေ့ရှိခဲ့သော်လည်း ကော်မရှင်က ၎င်း၏ဆာဗာစနစ်ကို အစစ်ဆေးခံရန် ငြင်းဆိုခဲ့သည်ဟု မစ္စတာ Yoon က ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

အဆိုပါ အကြောင်းအချင်းအရာများသည် ၎င်းအနေဖြင့် စစ်ဥပဒေအရ အုပ်ချုပ်ရေးအမိန့်အား ထုတ်ပြန်ရန် ဆုံးဖြတ်ချက်ချခဲ့ရသည့်နောက်ကွယ်မှ အကြောင်းအရင်းများဖြစ်သည်ဟု မစ္စတာ Yoon က ရှင်းပြခဲ့ပါသည်။

ကိုးကား- NHK World

တရုတ်နိုင်ငံသည် အချုပ်အခြာအာဏာကိုကာကွယ်ရန် လိုအပ်သည့် အစီအမံများဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ပြီး မည်သည့်“ခွဲထွက်ရေးလှုပ်ရှားမှု” လုပ်ဆောင်နေမှုကိုမျှ သည်းခံမည်မဟုတ်ကြောင်း ဒီဇင်ဘာလ ၁၁ ရက်တွင် တရုတ်နိုင်ငံက  ပြောကြားလိုက်သည်။  ထိုင်ဝမ်ကျွန်းတစ်ဝိုက်တွင် တရုတ်စစ်လေယာဉ်များ ထပ်မံတိုးလာကြောင်း၊ ရန်စနေမှုအား ရပ်တန့်ပေးရန် ဘေဂျင်းကို တိုက်တွန်းပါကြောင်း ထိုင်ဝမ်ဖက်က ပြောကြားလိုက်သည့်အပေါ်  တရုတ်ဖက်က ထိုသို့တုံ့ပြန်ပြောကြား လိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုအပေါ်  တရုတ်စစ်တပ်က မည်သည့်မှတ်ချက်မှမပေးသကဲ့သို့ အတည်ပြုချက်လည်း မပေးသေးပါ။ 

တရုတ်ဖက်က ယခုကဲ့သို့ ရန်စလှုပ်ရှားနေခြင်းသည် နောင်တက်လာမည့် အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရန့်ကို နိုင်ငံရေးအမှာစကားပေးပို့နေသကဲ့သို့ ဖြစ်နေကြောင်း ထိုင်ဝမ်အကြီးတန်းအရာရှိတစ်ဦးက ပြောကြားထားပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ဒီဇင်ဘာလ ၆ ရက်နေ့တွင် ပြီးဆုံးသွားသည့် ထိုင်ဝမ်သမ္မတ၏ ဟာဝိုင်အီနှင့် အမေရိကန်ပိုင်နက် ဂူအမ်ကျွန်းတို့သို့ သွားရောက်ခဲ့သည့်ခရီးစဉ်အပေါ်  အကြီးအကျယ် ဒေါသထွက်နေပြီးနောက် စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှု ပြုလုပ်နေကြောင်း  သိရှိရသည်။

လွန်ခဲ့သည့် ၂၄ နာရီအတွင်း ကျွန်းတစ်ဝိုက်ကို  လည်ပတ်ပျံဝဲနေသော စစ်လေယာဉ် ၅၃ စင်းအပြင် ရေတပ်သင်္ဘော ၁၁ စင်းနှင့် ကမ်းခြေစောင့်တပ်ဖွဲ့ကဲ့သို့အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများမှရေယာဉ်များဟု ယူဆရဖွယ် သင်္ဘောရှစ်စင်းတို့ကို တွေ့ရှိခဲ့ကြောင်း ထိုင်ဝမ်ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနက ယနေ့ ၁၁-၁၂-၂၀၂၄ ရက်တွင် ပြောကြားထားသည်။ 

“ခွဲထွက်ရန်အတွက်ဆို မည်သည့်အချက်ကိုမျှ ခွင့်ပြုမည် မဟုတ်သလို နိုင်ငံအချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နက်ကို ပြတ်ပြတ်သားသား ကာကွယ်ရန် လိုအပ်ကြောင်း”  ဘေဂျင်းရှိ  တရုတ်-ထိုင်ဝမ်ရေးရာရုံးမှ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ Zhu Fenglian က စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ တိုးမြှင့်ဆောင်ရွက်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ မေးမြန်းရာတွင် ပြန်လည်ဖြေကြားထားသည်။ 

ကိုးကား - Reuters

ပြီးခဲ့သည့် သီတင်းပတ်က သမ္မတ Yoon Suk-yeol ၏ စစ်ဥပဒေအရ အုပ်ချုပ်ရေးအမိန့်နှင့်ပတ်သက်သော နေရာများကို စတင်ရှာဖွေစစ်ဆေးလျက်ကြောင်း၊ သမ္မတ Yoon ၏ အရေးပေါ်အမိန့်နှင့်ပတ်သက်သော စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအနေဖြင့် သမ္မတရုံးကို စီးနင်းဝင်ရောက်ခဲ့သည်ဟု ရဲတပ်ဖွဲ့က ဒီဇင်ဘာ ၁၁ ရက်နေ့တွင် ပြောကြားခဲ့သည်။ 

နိုင်ငံ့ရဲတပ်ဖွဲ့ အေဂျင်စီ၊ ဆိုးလ်မြို့တော်ရဲတပ်ဖွဲ့နှင့် လွှတ်တော်အစောင့် ရဲတပ်ဖွဲ့ကိုလည်း ရှာဖွေစစ်ဆေးခဲ့ကြောင်း၊ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးမှူးများရောက်ရှိလာချိန်တွင် မစ္စတာ Yoon သည် သမ္မတရုံးအဆောက်အအုံထဲ၌ ရှိမနေဟု တောင်ကိုရီးယား Yonhap သတင်းအေဂျင်စီက ဖော်ပြထားသည်။

ရဲတပ်ဖွဲ့သည် နိုင်ငံ့ရဲတပ်ဖွဲ့အေဂျင်စီနှင့် ဆိုးလ်မြို့တော်ရဲတပ်ဖွဲ့မှ အကြီးအကဲများကိုလည်း ဆူပူအုံကြွမှု သံသယနှင့် ဖမ်းဆီးထားသည်။

အစိုးရစုံစမ်းစစ်ရေးမှူးများက ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဟောင်း  Kim Yong Hyun ကို ဆူပူအုံကြွမှုအပြင် အခြားစွဲချက်များနှင့် ဒီဇင်ဘာ ၁၀ ရက်နေ့ညက ဖမ်းဆီးထားသည်ဟု တောင်ကိုရီးယားမီဒီယာများတွင် ဖော်ပြထားသည်။ မစ္စတာ Kim က မစ္စတာ Yoon အား စစ်ဥပဒေအရအုပ်ချုပ်ရေးကြေညာရန် အကြံပေးခဲ့ကြောင်း အချို့ကပြောဆိုနေကြသည်ဟု ဖော်ပြထားရှိသည်။

ကိုးကား- NHK World

Photo- Malay Mail