အကြမ်းဖက်ဝါဒအားတန်ပြန်ရေးနှင့်ပတ်သက်ပြီးယူဆချက်များကိုလေ့လာသုံးသပ်ခြင်း

အကြမ်းဖက်ဝါဒနှင့်ပတ်သက်သော ယူဆချက်(၅)ခုသည် မည်မျှမှန်ကန်ခြင်း ရှိ/မရှိ လက်တွေ့အထောက်အထားများဖြင့် လေ့လာသုံးသပ်ပြီးနောက် အကြမ်းဖက်ဝါဒ တန်ပြန်ရေး နှင့် ပတ်သက်သော ယူဆချက်(၅)ခုကို လေ့လာသုံးသပ်သွားပါမည်။ပထမဆုံးယူဆချက်မှာ အကြမ်းဖက်သမားတစ်ဦးကို သိရှိပုံဖော်နိုင်သည်ဆိုသော အယူအဆဖြစ်သည်။ ဒုတိယ ယူဆ ချက်မှာ အကြမ်းဖက်သမားများအား အစွန်းရောက်အစွဲကို ချွတ်နိုင်သည် (deradicalized) ဆိုသော ယူဆချက်ဖြစ်သည်။ တတိယယူဆချက်မှာ ခေါင်းဆောင်များအား သုတ်သင်ခြင်း ၊ ဖမ်းဆီးခြင်းသည် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များကို ဖြိုခွဲရာတွင် ထိရောက်မှုရှိသည်ဆိုသော ယူဆချက် ဖြစ်သည်။ စတုတ္ထယူဆချက်မှာ အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် ချေမှုန်း၍ မရနိုင်ဟု ဖြစ်ပြီး နောက်ဆုံး ယူဆချက်မှာ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ဘက်ပေါင်းစုံ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် တန်ပြန်ခြင်းဖြင့် အကောင်းဆုံး ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်သည်ဟူသည့် ယူဆချက် ဖြစ်ပါသည်။

၁။           အကြမ်းဖက်သမားများကို ပုံဖော်သိရှိနိုင်သည်ဆိုသောယူဆချက်အား လေ့လာသုံးသပ်ခြင်း

အကြမ်းဖက်ဝါဒကို သုတေသနလုပ်ရာတွင် အဓိကပြဿနာများအနက်တစ်ခုမှာ အကြမ်းဖက်သမားများသည် အလွန်လျှို့ဝှက်ပြီး အမှောင်ထဲတွင် အလုပ်လုပ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ထိုပြဿနာသည် ပေါ်လစီမိတ်ကာများအတွက်လည်း စိန်ခေါ်မှုဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်သမား များနှင့်ရင်ဆိုင်နေရသည့် ပေါ်လစီမိတ်ကာများအနေဖြင့် ၎င်းတို့နှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည့် အကြမ်းဖက်သမားများသည် မည်သူတို့ဖြစ်သည်ကို တိုက်ခိုက်မှုများမဖြစ်ပွားမီ သိရှိဖော်ထုတ် လိုကြသည်။ အကြမ်းဖက်သမားများကို အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုမဖြစ်မီ ရှာဖွေဖော်ထုတ်ရေးမှာ ကောက်ရိုးပုံထဲတွင် အပ်ပျောက်ရှာရသလို ဖြစ်သော်လည်း အကြမ်းဖက်သမားများကို ၎င်းတို့တိုက်ခိုက်မှုများ မပြုလုပ်မီ ရှာဖွေဖော်နိုင်သည်များလည်းရှိ၍ မဖြစ်နိုင်သည့် အလုပ်တော့မဟုတ်ပါ။ သို့ဆိုလျှင် အကြမ်းဖက်သမားများကို ခွဲခြားသိရှိနိုင်သည်လော။ အကြမ်းဖက်သမားများနှင့် အကြမ်းဖက်သမားမဟုတ်သူများတွင် ကွဲပြားခြားနားချက်များ ရှိပါသည်လော။ 

ထိုသို့ အကြမ်းဖက်သမားနှင့် အကြမ်းဖက်သမားမဟုတ်သူများကြား ခွဲခြားသည့်ဖြစ်စဉ် ကို profiling ဟု ခေါ်သည်။ အကြမ်းဖက်သမား (သို့) ရာဇဝတ်သားတစ်ဦးနှင့် အကြမ်းဖက် သမား(သို့) ရာဇဝတ်သားမဟုတ်သူ တစ်ဦးအကြား ခွဲခြားနိုင်ရန်အတွက် အသုံးအများဆုံး profiling မှာ ယခင်အတွေ့အကြုံများအပေါ် အခြေခံပြီး စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ၊ လူမှုစီးပွားရေး ဆိုင်ရာ၊ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ၊ ရုပ်ဝတ္ထုပိုင်းဆိုင်ရာနှင့် လူမျိုးဆိုင်ရာ အချက်အလက်များကို စုစည်း ခြင်းဖြစ်သည်။ တစ်နည်းအားဖြင့်ဆိုရလျှင် အကြမ်းဖက်သမားများသည် မည်သည့် ပုံသဏ္ဍာန် မျိုးရှိသည်၊ ၎င်းတို့၏အပြုအမူနှင့် ကိုယ်ရည်ကိုယ်သွေးမှာ မည်သို့ဖြစ်သည်၊ ၎င်းတို့အနေဖြင့် မည်သည့်အခြေအနေမျိုးတွင် နေထိုင်လုပ်ကိုင်သည်စသည့် အညွှန်းများသတ်မှတ်ပြီး လူအများအပြားအနက်မှ ထိုညွန်းကိန်းများနှင့် ကိုက်ညီသူများကိုခွဲထုတ်ပြီး အကြမ်းဖက်သမား ဖြစ်နိုင်သူများအဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ တကယ်တမ်းသာ အလုပ်ဖြစ်မည်ဆိုပါက တန်ပြန်အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်းများအနေဖြင့် အခြားသောအကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ၏ အတိတ်ကအဖြစ်အပျက်များသက်သက်ကို အခြေခံပြီး ယခင်က သတင်းများများစားစား မရှိထားသည့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များနှင့် အကြမ်းဖက်သမားများကို ဖော်ထုတ်ရန် အကောင်းဆုံး နည်းလမ်းဖြစ်မည် ဖြစ်သည်။

Profiling သည် တကယ် အလုပ်ဖြစ်နိုင်၊ မဖြစ်နိုင် လေ့လာသုံးသပ်ရန်အတွက် ထိုအယူ အဆ မည်သို့ ဖြစ်ပေါ်လာသည်၊ ယခင်က မည်သို့အသုံးချခဲ့ဖူးသည်ကို လေ့လာပါမည်။ အကြမ်းဖက်သမားများကို ပုံဖော်ယူနိုင်သည် ဆိုသည့်အယူအဆ၏အခြေခံမှာ ရာဇဝတ်သား များနှင့် အကြမ်းဖက်သမားများသည် အခြားသူများနှင့်မတူကြဆိုသော ထင်မြင်ချက်မှ လာခြင်း ဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်သမားများသည် စိတ်မူမမှန်သူများဖြစ်ကြောင်း ခိုင်မာသည့် အထောက်အထားမရှိသည်ကို လေ့လာခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။ သို့သော်လည်း ၎င်းတို့အနေဖြင့် အကြမ်းဖက်သမားမဟုတ်သူများနှင့် မတူကွဲပြားသော ကိုယ်ရည်ကိုယ်သွေး (သို့မဟုတ်) အပြုအမူဆိုင်ရာ လက္ခဏာရပ်များ ရှိနိုင်သည်ဟု အချို့ကယူဆကြသည်။ ထိုယူဆချက်သည် မှန်ကောင်းမှန်မည် ၊ မှားကောင်းမှားမည် ဖြစ်သော်လည်း အကြမ်းဖက်သမားများကို ခွဲခြား သိရှိရန် ဖြစ်နိုင်သည်ဆိုသော အယူအဆကို အရေးကြီးသော ရှင်းပြချက် ဖြစ်သည်။ သို့သော် အကြမ်းဖက်သမားများကိုယ်တိုင်က profiling သည် ဖြစ်နိုင်သည်ဟု ယူဆကောင်း ယူဆ ထားနိုင်သည်။ အကြမ်းဖက်သမားများသည် ရဲ (သို့မဟုတ်) ထောက်လှမ်းရေးအဖွဲ့များ၏ သတိထားမခံရစေရန်အတွက် တတ်နိုင်သမျှ သံသယဖြစ်စရာမရှိအောင် ပုံမှန်အတိုင်း ပြုမူ လေ့ရှိသည်။ ဥပမာ ဂျီဟတ်ဝါဒီများနှင့် အစ္စလာမ်မစ် အကြမ်းဖက်သမားများသည် သံသယ ဖြစ်စရာပုံစံ မရှိစေရန်အတွက် အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များတွင် အမျိုးသမီးများ (သို့) ဥရောပသား များ(သို့) ဘာသာပြောင်းထားသည့်လူဖြူများကို အသုံးပြုခြင်းနှင့် ၎င်းတို့၏ ဝတ်စားပုံ၊ ဆံပင်ပုံစံ၊ လမ်းလျှောက်ပုံ စသည်တို့ကို ပြောင်းလဲ၍ ၎င်းတို့၏ ပုံစံကို ပြောင်းလဲရန် ကြိုးစားကြသည်။ 

profiling နှင့် ဒေတာများအား ဆန်းစစ်ခြင်းတွင် ဥပမာတစ်ခုမှာ ၁၉၇၀ ပြည့်လွန်နှစ် များနှောင်းပိုင်းတွင် ဂျာမန်ဖက်ဒရယ်ရဲတပ်ဖွဲ့က လက်ဝဲစွန်းအကြမ်းဖက်အဖွဲ့ဖြစ်သည့် တပ်နီ အဖွဲ့ကို ဖော်ထုတ်ခဲ့မှုဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်သမားများသည် ၎င်းတို့မည်သူမည်ဝါဖြစ်ကြောင်း ဖုံးကွယ်နိုင်ရန်အတွက် ၎င်းတို့အခန်းကို နာမည်တုဖြင့်ငှားပြီး လျှပ်စစ်ဓာတ်အားခများကို ငွေသားဖြင့်ပေးချေကြောင်း ဂျာမန်ရဲတပ်ဖွဲ့က တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ဓာတ်အားခကို ငွေသားဖြင့် ပေးချေသူများစာရင်းအား လျှပ်စစ်ကုမ္ပဏီကို ရဲတပ်ဖွဲ့က တောင်းခံခဲ့သည်။ ၎င်းနောက် ဒုတိယအဆင့်အနေဖြင့် အပြစ်ကင်းစင်သူများကို ရွေးထုတ်နိုင်ရန် မှတ်ပုံတင်ရုံး နှင့် အခြားဌာနများမှအချက်အလက်များဖြင့် ထိုလူစာရင်းကိုနှိုင်းယှဉ်ကာ တပ်နီအဖွဲ့မှ ငှားရမ်း ထားသော တိုက်ခန်းတစ်ခန်းကို ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့ပြီး တပ်နီတစ်ဦးကို ဖမ်းဆီးနိုင်ခဲ့ပါသည်။ ရဲတပ်ဖွဲ့အနေဖြင့် အင်အားအများအပြားသုံးပြီး အကြီးအကျယ် ကြိုးစားဖော်ထုတ်ခဲ့ရသဖြင့် အချို့သူများအနေဖြင့် ထိုဖြစ်ရပ်ကို အောင်မြင်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်လိုကောင်းမှ သတ်မှတ်မည် ဖြစ်သည်။ ပညာရပ်ဆိုင်ရာ စာပေများတွင်လည်း အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေးတွင် ပြတ်ပြတ် သားသား အောင်မြင်သော profiling ဥပမာမရှိပါ။

တကယ်တမ်းတွင် ပညာရှင်များ၏ အရေးပါသောလေ့လာမှုအားလုံးလိုလိုတွင် ကိုယ်ရည်ကိုယ်သွေးအပေါ် မူတည်၍ ပုံဖော်ခြင်း (personal profiling) သည် မဖြစ်နိုင်ဟု ဆိုကြသည်။ အကြမ်းဖက်သမား၏ ကိုယ်ရည်ကိုယ်သွေး (terrorist personality) ဟု မရှိ ၊ အကြမ်းဖက်သမားများသည် သာမန်လူများနှင့် ကွဲပြားခြားနားမှုမရှိ၊ အနည်းဆုံးအားဖြင့် ၎င်းတို့အား ခွဲခြားပုံဖော်နိုင်လောက်အောင် ကွဲပြားခြားနားခြင်းမရှိဟု ဆိုသည်။ ပညာရှင် အများစုက profiling သည် အခက်အခဲများစွာရှိသကဲ့သို့ မှားယွင်းနိုင်ခြေလည်း များသည်ဟု ဆိုသည်။ အကြီးမားဆုံးအန္တရာယ်တစ်ခုမှာ မမှန်ကန်သောသတင်းအချက်အလက်များကို အခြေခံ၍ ပုံဖော်မိသည့်အတွက် false positives နှင့် false negatives ဟုဆိုသော မှားယွင်းမှု များ ဖြစ်စေနိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။ မှန်ကန်မှုမရှိသောပုံစံ (incorrect profile) နှင့် ကိုက်ညီနေ သည့် အပြစ်မရှိသူတစ်ဦးကို စုံစမ်းစစ်ဆေးမိခြင်း (သို့မဟုတ်) ဖမ်းဆီးခြင်း ဖြစ်စေနိုင်ပြီး အခြားသဲလွန်စများကို စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု မလုပ်ခြင်းနှင့် မဟုတ်သောသူများကို အာရုံစိုက်နေ သဖြင့် အချို့သောအုပ်စုများကို စုံစမ်းမှုမလုပ်ခြင်းတို့ ဖြစ်စေနိုင်သည်။ ထို့ပြင် နိုင်ငံသားဖြစ်မှု၊ တိုင်းရင်းသားဖြစ်မှု၊ လူမျိုး၊ ဘာသာ၊ အသက်၊ ကျား/မ စသည်တို့အပေါ် အခြေခံပြီး ပုံဖော် ခြင်းသည် အချို့သောအုပ်စုများကို ဆိုးကျိုး သက်ရောက်စေပြီး နိုင်ငံများနှင့် အသိုင်းအဝိုင်း များအကြား ဆက်ဆံရေးကိုလည်း ဆိုးကျိုး သက်ရောက်စေပါသည်။ ထို့ကြောင့် အကြမ်းဖက် သမားတစ်ဦးကို profiling နည်းဖြင့် ခွဲခြားသိရှိနိုင်သည်ဆိုသော ယူဆချက်သည် မှားယွင်း ပါသည်။ 

၂။      အကြမ်းဖက်သမားများ၏ အစွန်းရောက်အစွဲကို ချွတ်နိုင်သည် (deradicalized) ဆိုသော ယူဆချက်အား လေ့လာသုံးသပ်ခြင်း

အစွန်းရောက်အစွဲကိုချွတ်ခြင်း (deradicalization) ဆိုသည်မှာ အကြမ်းဖက်သမား တစ်ဦး အနေဖြင့် ၎င်း၏ရပ်တည်ချက်နှင့် အပြုအမူများ ပြောင်းလဲသွားပြီး အကြမ်းဖက်ဝါဒကို စွန့်လွှတ်ခြင်းကို ဆိုလိုသည်။ deradicalization ကို မူဝါဒ၊ သို့မဟုတ် အစီအစဉ်တစ်ခုအဖြစ် လည်း ချမှတ်ဆောင်ရွက်နိုင်ပါသည်။ သို့ဖြစ်၍ deradicalization သည် တစ်ဦးချင်း၊ သို့မဟုတ် အုပ်စုဖြစ်စဉ်တစ်ခုသာမဟုတ်ပဲ အစိုးရ(သို့မဟုတ်) အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု၏ အစီအစဉ် တစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါသည်။ ထိုအစီအစဉ်သည် ယခင်က အစွန်းရောက်ခဲ့သူများကို အစွန်း ရောက်စိတ် ပျောက်စေရန် ၊ သို့မဟုတ် ၎င်းတို့ပါဝင်ခဲ့သည် အစွန်းရောက်အုပ်စုများနှင့် အဆက်ဖြတ်ရေး ကူညီပေးရန် လုပ်ဆောင်သည့် အစီအစဉ်ဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်သမား တစ်ဦးကို အစွန်းရောက်စိတ်ပျောက်အောင် လုပ်နိုင်သည်ဟု မည်သူပြောခဲ့ပါသနည်း။ ဝါရှင်တန် ရှိ RAND သုတေသနဌာနမှ အန်ဂယ် ရဘာဆာ ( Angel Rabasa) နှင့် ၎င်း၏ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များက ၎င်းသည် မြင်သာသောကိစ္စဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ ၎င်းတို့၏ ၂၀၁၃ အစီရင်ခံစာတွင် လူတစ်ဦးကို အစွန်းရောက်ဖြစ်စေရန် ဖြတ်သန်းရသည့်ဖြစ်စဉ်များရှိသကဲ့သို့ အစွန်းရောက်တစ်ဦးသည်လည်း အကြမ်းဖက်မှုကို စွန့်လွှတ်ပြီး ၎င်း၏အဖွဲ့၊ သို့မဟုတ် လှုပ်ရှားမှုကို စွန့်ခွာကာ အစွန်းရောက်အမြင်ကို စွန့်လွှတ်ရာတွင် ဖြတ်သန်းရသည့် ဖြစ်စဉ်များ ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ လူတစ်ဦးအနေဖြင့် ၎င်း၏အစွန်းရောက်အမြင်များကို အမှန်တကယ် စွန့်လွှတ်ပါမည်လော၊ ၎င်းသည်ဖြစ်နိုင်ပါ၏လော၊ လူတစ်ဦးကို အစွန်းရောက်ဝါဒ အစွဲချွတ်၍ ရပါမည်လော၊ ရသည်ဆိုလျှင် မည်သို့လုပ်မည်နည်း ဆိုသော မေးခွန်းများသည် အကြမ်းဖက် ဝါဒကို တိုက်ဖျက်ရာတွင် အလွန်အရေးကြီးသော မေးခွန်းများဖြစ်သည်။

လူတစ်ဦးအနေဖြင့် အစွန်းရောက်စိတ် ပျောက်သွားနိုင်သည်ကို ပြသနိုင်သည့် ပထမ ဆုံးသက်သေမှာ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို စွန့်ခွာပြီးအစွန်းရောက်ဝါဒကို တန်ပြန်ခြင်း (counter radicalization) နှင့် အစွန်းရောက်စိတ်ပျောက်အောင်လုပ်ခြင်း (deradicalization) အစီအစဉ် များတွင် တက်ကြွစွာ ပါဝင်နေသူများ ဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်ဝါဒလေ့လာရေးနယ်ပယ်တွင် ထိုသို့အကြမ်းဖက်ဝါဒကို စွန့်ခွာခဲ့သော လူသိများသူ အတော်များများရှိပါသည်။ ဥပမာအား ဖြင့် အယ်လ်ဂိုဒ်ဒါအဖွဲ့ကို ငွေကြေးထောက်ပံ့ပေးသည့် ဝါဟာဘီ ချယ်ရတီ (Wahhabi Charity) တွင် အလုပ်လုပ်ခဲ့ပြီး ယခုအခါ ဝါရှင်တန်အခြေစိုက် the Foundation for the Defense of Democracies ၏ ဒါရိုက်တာနှင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒနှင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒတန်ပြန် ရေးတွင် ပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်နေသူ ဒေဗီးဂါတန်စတိုင်း-ရော့စ် (Daveed Gartenstein-Ross) ဖြစ်သည်။ နောက်တစ်ဦးမှာ အာဖဂန်နစ္စတန်တွင် တက်ကြွစွာ တိုက်ခိုက်ခဲ့သော Libyan Islamic Fighting Group ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးဖြစ်သူ နော်မန် ဘီနော့မန်း (Norman Benotman) ဖြစ်ပြီး ၎င်းသည် ယခု ဗြိတိသျှအစိုးရကထောက်ပံ့သည့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းရေးရာ Think Tank တစ်ခုဖြစ်သော Quilliam Foundation တွင် senior analyst အဖြစ် လုပ်နေ ပါသည်။ နောက်တစ်ဦးမှာ ၁၉၇၉ ခုနှစ်တွင် Irish Republican Army-IRA အဖွဲ့သို့ ဝင်ရောက် ခဲ့သော မြောက်အိုင်ယာလန်မှ ဟင်နရီ ရော်ဘင်ဆင် (Henry Robinson) ဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းသည် IRA မှ ထွက်ခဲ့ပြီးနောက် ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်တွင် IRA ၏ အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များကို ဆန့်ကျင်သော Families Against Intimidation and Terror ကို ပူးတွဲ တည်ထောင်သူ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၎င်းတို့အပြင် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို စွန့်လွှတ်ခဲ့သော အခြားအကြမ်းဖက်သမား ဟောင်းများလည်း ရှိပါသည်။

အစွန်းရောက်အစွဲချွတ်သည့် deradicalization programs များတွင် လူတစ်ဦးချင်းကို စိတ်ပညာ(သို့မဟုတ်) ဘာသာရေးအရဆွေးနွေးလမ်းညွှန်ခြင်း(religious counseling)တို့ဖြင့် အစွဲချွတ်ခြင်းနှင့် နိုင်ငံရေးအရ ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းကာ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး (သို့မဟုတ်) လက်နက်ဖြုတ်သိမ်းမှုဖြစ်စေခြင်းဖြင့် စုပေါင်းအစွဲချွတ်ခြင်းဟု ၂ မျိုး ရှိပါသည်။ ဥရောပနိုင်ငံ များ အထူးသဖြင့် ဆွီဒင်၊ ဒိန်းမတ်၊ နော်ဝေ၊ ဂျာမနီနှင့် နယ်သာလန်နိုင်ငံများတွင် လက်ယာ အစွန်းရောက်များကို ရည်ရွယ်သည့် deradicalization programs များ ရှိပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံတွင်လည်း အကျဉ်းသားများကို အဓိကထားသည့် deradicalization programs များရှိပြီး ယခင်ဂျီဟတ်ဝါဒီ အကြမ်းဖက်သမားများအနက် အချို့သည် ရဲနှင့် အနီးကပ် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်နေသည်။ ဆော်ဒီအာရေဗျနှင့် ကိုလမ်ဘီယာတို့တွင်လည်း deradicalization programs များရှိပါသည်။ ထို deradicalization programs များ၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို စွန့်လွှတ်၍ ၎င်းတို့၏ သဘောထားရပ်တည်ချက်များနှင့် အပြုအမူများကို ပြောင်းလဲစေရန်ဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် deradicalization programs များတက်ပြီးသော်လည်း ၎င်းတို့ပြန်လွတ်သည့်အချိန်တွင် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ပြန်သွားကြသူများလည်းရှိပါသည်။ အထူးသဖြင့် ဆော်ဒီအာရေဗျတွင် ဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံ၏ deradicalization programs မှာ အလွန်ကြီးမားပြီး အကျဉ်းသား ၄၀၀၀ ကျော်ကို ပညာပေးနိုင်ခဲ့ကာ ၎င်းတို့ အနက် အနည်းငယ်သာ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များထံ ပြန်သွားခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် deradicalization programs များသည် အောင်မြင်မှု အတန်အသင့်ရှိသည်ဟု ဆိုနိုင်ပြီး အစွန်းရောက်အစွဲကို ချွတ်နိုင်သည်ဆိုသည့် ယူဆချက် မှန်ကန်သည်ဟု ဆိုနိုင်ပါ သည်။

၃။       ခေါင်းဆောင်များအား သုတ်သင်ခြင်း ၊ ဖမ်းဆီးခြင်းသည် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များကို ဖြိုခွဲရာတွင် ထိရောက်မှုရှိသည် ဆိုသော ယူဆချက်အား လေ့လာသုံးသပ်ခြင်း

အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များကို ၎င်းတို့၏ ထိပ်တန်းခေါင်းဆောင်များအား ဖမ်းဆီးခြင်း၊ သတ်ဖြတ်ခြင်းတို့ဖြင့် ဖြိုခွဲနိုင်သည်ဆိုသော ပညာရှင်များနှင့် နိုင်ငံရေးသမားများ များစွာ ရှိပါ သည်။ အမေရိကန်နှင့်အစ္စရေးအပါအဝင် နိုင်ငံအများအပြားသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို တန်ပြန် ရာတွင် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့မှ အရေးပါသည့် ခေါင်းဆောင်များကို သတ်ဖြတ်သည့် ၊ သို့မဟုတ် ဖမ်းဆီးသည့် နည်းဗျူဟာကိုသုံးစွဲကြသည်ဟု ထင်ရှားသည့် ပညာရှင်တစ်ဦး ဖြစ်သော ဘရိုင်ယန် ပရိုက်စ် (Brian Price) က ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ရေးခဲ့သည်။ အရေးပါသော အကြမ်းဖက် ခေါင်းဆောင်များကို သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ သို့မဟုတ် ဖမ်းဆီးခြင်း လုပ်နိုင်ပါက အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ များအနေဖြင့် အကြီးအကျယ်ခံလိုက်ရပြီဖြစ်ကြောင်း နိုင်ငံရေးသမားများက မကြာခဏ ဆိုသလို ကြေညာတတ်သည်။ ဘတ်စ်(Basque) ခွဲထွက်ရေး အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ အီတာ (ETA) ၏ စစ်ဆင်ရေးခေါင်းဆောင်ကို ၂၀၀၈ ခုနှစ်က ဖမ်းဆီးနိုင်ခဲ့သည့်အချိန်တွင် ထိုအချိန်က စပိန် ဝန်ကြီးချုပ် ဇပါးတေးရိုး (Zapatero) က ETA အဖွဲ့အနေဖြင့် ဖွဲ့စည်းပုံနှင့် စွမ်းဆောင်ရည်ပိုင်း တွင် များစွာထိခိုက်သွားပြီး အားနည်းသွားကြောင်း ပြောခဲ့သည်။ ဖာ့စ် (FARC) သူပုန် ခေါင်းဆောင် အယ်လ်ဖွန်ဆိုကာနို (Alphonso Cano)ကို ၂၀၁၁ ခုနှစ်က သတ်နိုင်ခဲ့ပြီး နောက်တွင် ကိုလမ်ဘီယာသမ္မတ ဟွန် မန်နျူရယ် ဆန်းတို့စ် (Juan Manuel Santos) က ၎င်းသည် FARC အဖွဲ့၏သမိုင်းတွင် အထိအနာဆုံးဖြစ်ကြောင်း ပြောခဲ့သည်။ အိုစမာ ဘင်လာဒင် ကို သတ်နိုင်ခဲ့သည့် အချိန်ကလည်း ၂၀၀၁ ခုနှစ်က နယူးယောက် မြို့တော်ဝန်ဖြစ်ခဲ့သည့် မြို့တော်ဝန်ဟောင်း ရုဒီ ဂူလီယာနီ (Rudy Giuliani) က ဘင်လာဒင်သည် အကြမ်းဖက် သမားများအတွက် အရေးကြီးသည့်သင်္ကေတတစ်ခုဖြစ်ပြီး ဘင်လာဒင်အား သတ်နိုင်ခြင်း သည် ရေရှည်တွင် အစ္စလာမ်မစ်အကြမ်းဖက်ဝါဒကို တိုက်ဖျက်ရာ၌ များစွာ အထောက်အကူ ဖြစ်စေပြီး လူအများထင်ထားသည်ထက် ပိုမိုကြီးမားသော ခြေလှမ်း ဖြစ်သည်ဟု ပြောခဲ့သည်။

ခေါင်းဆောင်များအား ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်ခြင်းသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို နှိမ်နင်းရာတွင် ထိရောက်သည့် မဟာဗျူဟာအဖြစ် ယူဆသူများက အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များသည် ခေါင်းဆောင် ၏အရည်အချင်းကို များစွာမှီခိုနေသည်ဟု ယူဆထားသည်။ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များအနေဖြင့် ၎င်းတို့အားထားရသည့် ခေါင်းဆောင်မရှိတော့သည်နှင့် ခေါင်းဆောင်မှု အကြပ်အတည်းနှင့် ကြုံတွေ့ရပြီး ခေါင်းဆောင်သစ်ရွေးရန် အချိန်များစွာယူရပြီး ထိုကာလအတွင်း ထိရောက် သည့် တိုက်ခိုက်မှုမျိုးမလုပ်နိုင်၊ သို့တည်းမဟုတ် သင့်တော်သည့် စွမ်းရည်နှင့် အတွေ့အကြုံ ရှိသော ခေါင်းဆောင်သစ်ကိုပင် ရှာမတွေ့ ဖြစ်တတ်သည်။ အိုစမာဘင်လာဒင်နှင့် ဂျပန်မှအုမ် ဂိုဏ်းခေါင်းဆောင်ကဲ့သို့ ဘာသာရေးအခြေခံသည့် အကြမ်းဖက်ခေါင်းဆောင်အချို့ကို သူရဲကောင်းသဖွယ် လေးစားကြသူများ ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် ခေါင်းဆောင်များကို သတ်ဖြတ် ခြင်း၊ ဖမ်းဆီးခြင်းသည် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များကို မတည်မငြိမ်ဖြစ်စေရုံသာမက ၎င်းတို့၏ ဆွဲဆောင်နိုင်မှုကိုလည်း အားနည်းစေသည်။

အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ခေါင်းဆောင်များကို ဖမ်းဆီးခြင်း၊ သတ်ဖြတ်ခြင်းသည် ထိရောက်မှု ရှိ၊မရှိ လေ့လာဆန်းစစ်ရခြင်းမှာ ဥပဒေပိုင်းနှင့် ကျင့်ဝတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာများကြောင့် ဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် သတ်ဖြတ်ရာတွင်ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ ထိရောက်မှုလေ့လာရာတွင် လက်တွေ့ အထောက်အထားများနှင့် ပညာရပ်ဆိုင်ရာစာပေများကို ကြည့်ပါမည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ် က ဂျီနာ ဂျော်ဒန် ( Jenna Jordan) လုပ်ခဲ့သော သုတေသနတွင် ၁၉၄၅ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၄ ခုနှစ် အတွင်း အကြမ်းဖက်ခေါင်းဆောင်များကို သတ်ဖြတ်၊ ဖမ်းဆီးနိုင်ခဲ့သည့် အမှု ၂၉၈ ခု ကို လေ့လာခဲ့သည်။ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ခေါင်းဆောင် အသတ်ခံရပြီးနောက် ၂ နှစ်အထိ လှုပ်ရှားတက်ကြွခြင်းမရှိပါက အောင်မြင်မှုရရှိသည့် ကိစ္စဟု သူက သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ အကြမ်းဖက်ခေါင်းဆောင်ကို ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်ခြင်း  ထိရောက်မှု ရှိ/မရှိသည် အဖွဲ့သက်တမ်း၊ အဖွဲ့အရွယ်အစားနှင့် အဖွဲ့ပုံစံတို့အပေါ် မူတည်သည်ဟု ၎င်းက ဆိုသည်။ သေးငယ်ပြီး သက်တမ်းနုသောအဖွဲ့များသည် ခေါင်းဆောင်မရှိသည်နှင့် မတည်မငြိမ်ဖြစ်သည်က များပြီး သက်တမ်းရှည်ပြီး၊ ကြီးမားသောအဖွဲ့များမှာ နောက်ဆက်တွဲအကျိုးသက်ရောက်မှုနည်းသည်၊ ဘာသာရေးအခြေခံ အကြမ်းဖက်အုပ်စုများမှာ ပိုမိုခံနိုင်ရည်ရှိပြီး ၉၆% သော ဘာသာရေး အခြေခံအဖွဲ့များသည် ဆက်လက်လှုပ်ရှားကြသည်၊ ခွဲထွက်ရေးအုပ်စုများ အနက် ၈၉ % မှာ ဆက်လက်လှုပ်ရှားကြသော်လည်း လက်ဝဲစွန်းနှင့် လက်ယာစွန်းအဖွဲ့များကဲ့သို့ အိုင်ဒီယိုလိုဂျီ ကို အခြေခံသည့် အဖွဲ့များမှာ သုံးပုံနှစ်ပုံခန့် (၆၇%) သာ ဆက်လက်လှုပ်ရှားနိုင်သည်ဟု ဆိုသည်။ အားလုံးခြုံလိုက်လျှင် ခေါင်းဆောင် အဖမ်းခံရခြင်း၊ အသတ်ခံရခြင်းကြောင့် ဆက်လက်လှုပ်ရှားနိုင်ခြင်းမရှိတော့ပဲ ပြိုကွဲသွားသည့်အဖွဲ့များမှာ ၁၇% သာ ရှိသည်၊ သို့သော် လည်း ခေါင်းဆောင်များ ဖမ်းဆီး၊ သတ်ဖြတ်ခြင်း မခံရသည့် အခြားအဖွဲ့များနှင့် နှိုင်းယှဉ် လေ့လာရာတွင် ခေါင်းဆောင်များ ဖမ်းဆီး၊သတ်ဖြတ်ခံရသော အဖွဲ့များ၏ ပြိုကွဲနှုန်းသည် ထူးထူးခြားခြား မမြင့်မားဟုဆိုသည်။ ထို့ကြောင့် ခေါင်းဆောင်များအား ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ် ခြင်းသည် ထိရောက်သော အကြမ်းဖက်ဝါဒတန်ပြန်နည်းမဟုတ်ဟု ဂျော်ဒန်က သုံးသပ်ခဲ့ သည်။ ထို့ပြင်ခေါင်းဆောင် ဖမ်းဆီး၊ သတ်ဖြတ်ခံရခြင်းကြောင့် ဒေါသထွက်ကာ လက်စားချေ လိုစိတ်ကြောင့် အဖွဲ့၏ သန္နိဌာန်ကို ပိုမိုခိုင်မာစေခြင်းနှင့် လူထု၏ ဂရုဏာပိုမို ရရှိစေနိုင်ခြင်း ကဲ့သို့ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများလည်း ရှိသည်ဟု ၎င်းကဆိုသည်။

ယခု ၂၀၁၂ ခုနှစ်က ပြုလုပ်ခဲ့သော ဘရိုင်ယန် ပရိုက်စ် (Brian Price) ၏ သုတေသနကို လေ့လာပါမည်။ ပရိုက်စ် က ဂျော်ဒန်၏ လေ့လာမှုတွင် ခေါင်းဆောင်ကို သတ်ဖြတ်ဖမ်းဆီး ခံရခြင်း၏ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အပေါ် အကျိုးသက်ရောက်မှုကို တိုင်းတာ ၊ အကဲဖြတ်သည့် အချိန်ကာလ တိုလွန်းသည်ဟု ဆိုသည်။ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များသည် အခြားသော အဖွဲ့အစည်း များနှင့် မတူခြားနားသည့်အတွက် ခေါင်းဆောင်ကို သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ ဖမ်းဆီးခြင်းသည် အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေးတွင် ထိရောက်သည်ဟု ပရိုက်စ် က ဆိုသည်။ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ သည် လျှို့ဝှက်ပြီး တန်ဖိုးကို အခြေခံ (values-based) သော အဖွဲ့များဖြစ်၍ စီးပွားရေး လုပ်ငန်း စသော အခြားအဖွဲ့အစည်းများနှင့်နှိုင်းစာလျှင် ခေါင်းဆောင်သည် ၎င်းတို့အတွက် ပိုမို အရေးပါသည်၊ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များအနေဖြင့် လျှို့ဝှက်သည့်သဘာဝရှိပြီး ပုဂ္ဂိုလ်ရေး အတွေး အခေါ်နှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးသြဇာသည် အလွယ်တကူ အစားမထိုးနိုင်သောကြောင့် ခေါင်းဆောင်မှု ဆက်ခံခြင်းသည် အခြားအဖွဲ့အစည်းများထက် ပိုမိုခက်ခဲသည် ၎င်းက ဆိုသည်။ ပရိုက်စ် ၏ တွေ့ရှိချက်များအနက် အချက်လေးချက်မှာ စိတ်ဝင်စားစရာ ဖြစ်သည်။ ပထမဆုံးအချက်မှာ ခေါင်းဆောင် သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ ဖမ်းဆီးခြင်းခံရသော အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များသည် ဂျော်ဒန်၏ လေ့လာမှုတွင် အချိန်သတ်မှတ်ချက်ဖြစ်သော ၂ နှစ်တာကာလအတွင်း ပြိုကွဲသွားသည့် အဖွဲ့ ၃၀% သာ ရှိသော်လည်း ရေရှည်တွင်မူ ခေါင်းဆောင်များ သတ်ဖြတ်ဖမ်းဆီးမခံရသည့်အဖွဲ့ များထက် အဖွဲ့ပြိုကွဲပျက်စီးမှုနှုန်း များစွာပိုမြင့်သည်ဟု ဆိုသည်။ ဒုတိယအချက်မှာ ခေါင်းဆောင် သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ ဖမ်းဆီးခြင်း ခံရချိန်တွင် အဖွဲ့သက်တမ်း နုလေ၊ ပိုမိုပျက်စီး ပြိုကွဲလွယ်လေ ဟုဆိုသည်။ တတိယအချက်မှာ အဖွဲ့အရွယ်အစားသည် အဖွဲ့သက်တမ်း အပေါ် အကျိုးသက်ရောက်မှု မရှိဟု ဆိုသည်။ နောက်ဆုံးအချက်မှာ ဘာသာရေးအခြေခံ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များသည် အမျိုးသားရေးအဖွဲ့များထက် ချေမှုန်းဖျက်ဆီးရန် ပိုလွယ်သည်ဟု ပရိုက်စ်က ဆိုသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ဘာသာရေးအခြေခံအကြမ်းဖက်အဖွဲ့များတွင် အဖွဲ့၏ ရည်မှန်းချက်နှင့် မဟာဗျူဟာများကို ပုံဖော်ခြင်းနှင့် အဓိပ္ပာယ်ကောက်ခြင်းတို့တွင် ခေါင်းဆောင်သည် အရေးကြီးသောကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံများအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေးမဟာဗျူဟာတွင် ခေါင်းဆောင်မှုအား ဖြိုခွဲခြင်းအား အသုံးပြုခြင်းဖြစ်ပြီး အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ခေါင်းဆောင်များကို တတ်နိုင်သမျှ စောစော ပစ်မှတ်ထားချေမှုန်းသင့်သည်ဟု ဆိုသည်။

ယခုပြခဲ့သည့် နမူနာသုတေသန ၂ ခုတွင် ဂျော်ဒန်က အကြမ်းဖက်ခေါင်းဆောင်များကို သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ ဖမ်းဆီးခြင်းသည် ထိရောက်မှုမရှိဟု သုံးသပ်ခဲ့ပြီး ပရိုက်စ်က ထိရောက်မှု ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ သို့သော်လည်း ထိုလေ့လာမှု ၂ ခု စလုံးက အဖွဲ့များ၏အင်္ဂါရပ်၊ သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်းများကြား ခြားနားသည့်အချက်များက အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေး နည်းလမ်းများ၏ ထိရောက်မှုကို အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိသည်ဟု ထောက်ပြထားပြီး ၎င်းသည်ပင် ထိုလေ့လာမှု ၂ ခုမှ အရေးအကြီး ဆုံးသင်ခန်းစာ ဖြစ်ပါသည်။ အခြားသော အကြမ်းဖက်တန်ပြန်နည်းများ ကဲ့သို့ပင် ခေါင်းဆောင်မှုဖြိုခွဲရာတွင်လည်း အောင်မြင်မှုသည် ဆက်စပ်အခြေအနေများအပေါ် မူတည်နေပါသည်။ အဖွဲ့တစ်ခုသည် ခေါင်းဆောင်သေသွားသည်နှင့် ပြိုကွဲသွားနိုင်သော်လည်း အခြားအဖွဲ့ကမူ ခေါင်းဆောင်သေသွားသည်နှင့် ပိုမိုပြင်းထန်သည့်တိုက်ခိုက်မှုများ ပြုလုပ်လာ နိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ခေါင်းဆောင်မှုအား ဖြိုခွဲခြင်းသည် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အားလုံးကို ဖြိုခွဲ နိုင်သည့်အဖြေမဟုတ်ပါ။ ဂျပန်မှ အုမ်မ်ဂိုဏ်းနှင့် ပီရူးမှ Shining Path အဖွဲ့တို့မှာ ခေါင်းဆောင် များအဖမ်းခံရသည်နှင့် ပြိုကွဲသွားခဲ့သော်လည်း ဟားမက် (Hamas) နှင့် ဂျာမနီမှ တပ်နီ တို့မှာ ခေါင်းဆောင်များ အသတ်ခံရ၊ အဖမ်းခံရသော်လည်း ပြိုကွဲသွားခြင်း မရှိပါ။ 

နောက်ထပ်အရေးကြီးသည့်အချက်မှာ လူ့အခွင့်အရေးဖြစ်သည်။ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုအနေဖြင့် ၎င်း၏ အကြမ်းဖက်မှုအပေါ် စစ်ပွဲတွင် တာလီဘန်၊ အယ်လ်ဂိုဒ်ဒါနှင့် ဆက်စပ်အဖွဲ့အစည်းများမှ ခေါင်းဆောင်များကို သတ်ဖြတ်ရန် မောင်းသူမဲ့လေယာဉ်သုံး၍ တိုက်ခိုက်ခြင်းများ မကြာခဏ ဆောင်ရွက်နေပြီး ထိုအဖွဲ့များမှ အဆင့်မြင့်ခေါင်းဆောင် အများအပြား ထိုတိုက်ခိုက်မှုများတွင် သေဆုံးခဲ့ပါသည်။ သို့ရာတွင် မောင်းသူမဲ့လေယာဉ်ဖြင့် တိုက်ခိုက်မှုများတွင် အရပ်သားအများအပြားသေဆုံးခဲ့သဖြင့် အငြင်းပွားဖွယ်ရာများရှိပါသည်။ ထို့ပြင် ထိုတိုက်ခိုက်မှုများ၏ အကျိုးသက်ရောက်မှုမှာလည်း မေးခွန်းထုတ်စရာရှိပါသည်။ Standford တက္ကသိုလ်နှင့် New York တက္ကသိုလ်တို့၏ အစီရင်ခံစာအရ မောင်းသူမဲ့ လေယာဉ်ဖြင့် တိုက်ခိုက်မှုများသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကို ပိုမိုဘေးကင်းစေခြင်း ရှိ/မရှိ မသေချာဟု ဆိုသည်။

အချုပ်အားဖြင့်ဆိုရလျှင် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ခေါင်းဆောင်များကို ချေမှုန်းခြင်း၏ ထိရောက်မှုသည် အဖွဲ့အစည်း အမျိုးအစားပေါ်တွင် မူတည်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် အကြမ်းဖက် အဖွဲ့အစည်းများ၏ ခေါင်းဆောင်များအား သုတ်သင်ခြင်း ၊ ဖမ်းဆီးခြင်းသည် အကြမ်းဖက် အဖွဲ့များကို ဖြိုခွဲရာတွင် ထိရောက်မှုရှိသည် ဆိုသော ယူဆချက်သည် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း မှန်သည်ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။

Reference; GeorgetownX: Terrorism and Counterterrorism, www.edx.org

Reference; Terrorism and Counterrorism: Comparing Theory and Practice by Leiden University , coursera.org

အပိုင်း(၅) ဖတ်ရှုရန်- https://sacministry.gov.mm/my/article/4373

ဒီကနေ့ခေတ်မှာ အရွယ်သုံးပါး၊ ကျား၊ မ မရွေး သုံးစွဲနေကြတဲ့ ဆိုရှယ်မီဒီယာဆိုတာ ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ် နှောင်းပိုင်းနဲ့ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်အစောပိုင်းကာလတွေဖြစ်တဲ့ ၁၉၉၇ ခုနှစ်တုန်းက Six Degrees၊ ၂၀၀၂ ခုနှစ် ရောက်တော့ Friendster ဆိုတဲ့ ပလက်ဖောင်းတွေနဲ့ စတင်ခဲ့တာပါ။ ၂၀၀၃ ခုနှစ်မှာ MySpace နဲ့ LinkedIn၊ ၂၀၀၆ ခုနှစ်မှာ Facebook စတာတွေ ပေါ်ပေါက်လာရာက လူအချင်းချင်း ဆက်သွယ်နိုင်သလို သတင်းအချက်အလက်လည်း မျှဝေနိုင်တဲ့ ပလက်ဖောင်းသဖွယ် ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။

ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေကို တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် အသုံးပြုလာမှု

အဲဒီနောက် ၂၀၀၆ ခုနှစ်မှာပဲ Twitter၊ ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်မှာ Instagram၊ ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှာ Snapchat နဲ့ ၂၀၁၆ ခုနှစ်မှာ TikTok တို့ပေါ်ပေါက်လာပြီး ဗီဒီယိုအတိုလေးတွေ မျှဝေမှုများပြားလာခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် စစ်တမ်းများအရ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိ လူဦးရေသန်းပေါင်း ၄၉၀၀ ကျော်ဟာ ဆိုရှယ်မီဒီယာကို အသုံးပြုနေကြပြီး Facebook နဲ့ YouTube ကတော့ လူကြိုက်အများဆုံး ပလက်ဖောင်းတွေဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ်ရောက်လာတော့ သုံးစွဲသူဦးရေဟာ ငါးဘီလီယံကျော်အထိ ဆက်လက်တိုးပွားလာခဲ့ပါတယ်။ လူအများစုဟာ ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေပေါ်မှာ တစ်နေ့ပျမ်းမျှနှစ်နာရီ ၂၀-၂၁ မိနစ်ခန့် အသုံးပြုနေကြပြီး Facebook ၊ YouTube ၊ Instagram နဲ့ WhatsApp စတာတွေအပြင် အထူးသဖြင့် လူငယ်တွေအကြားမှာ TikTok အသုံးပြုမှုက ပိုမိုတိုးတက်မြင့်မားလာပါတယ်။ ဆိုရှယ်မီဒီယာဟာ ပြည်သူ့ဆက်ဆံရေးနယ်ပယ်ကို အပြောင်းအလဲဖြစ်လာစေခဲ့ပါတယ်။ လူတစ်ဦးချင်းအတွက်သာမက အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ အများသူငါ အကြား ဆက်သွယ်ရာမှာ Facebook ၊ Twitter/X ၊ Instagram နဲ့ LinkedIn လို ပလက်ဖောင်းတွေဟာ ပြည်သူ့ဆက်ဆံရေးနယ်ပယ်ရှိ ပညာရှင်တွေနဲ့ပါ ဆက်သွယ်နိုင်ဖို့အတွက် အခွင့်အရေးပေးစွမ်းလာနိုင်သလို သုံးစွဲသူတွေကြားမှာလည်း ပိုပြီးထိတွေ့ဆက်ဆံနိုင်စေခဲ့ပါတယ်။

အဲဒီလို ကောင်းမွန်တဲ့နည်းလမ်းမျိုးနဲ့ အသုံးပြုမှုတွေရှိသလိုပဲ ဆိုရှယ်မီဒီယာ၊ အီးမေးလ်နဲ့ မက်ဆေ့ချ်ပေးပို့တဲ့ အက်ပလီကေးရှင်းတွေ ဒါမှမဟုတ် အွန်လိုင်းဖိုရမ်တွေကနေ ဒစ်ဂျစ်တယ်ဆက်သွယ်ရေး ကိရိယာကိုအသုံးပြုပြီး တစ်ဦးတစ်ယောက် သို့မဟုတ် အုပ်စုတစ်ခုကို ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ခြိမ်းခြောက်တာ၊ ခြောက်လှန့်တာ၊ ရှက်ရွံ့စေတာ၊ နှောင့်ယှက်တာမျိုးတွေ ပြုလုပ်တဲ့ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုလည်း တိုးတက်များပြားလာပါတယ်။

ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုပုံစံများ

ဆိုရှယ်မီဒီယာနဲ့ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုအကြား ဆက်နွှယ်မှုကရှုပ်ထွေးပြီး အဲဒီပလက်ဖောင်းတွေဟာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာချိတ်ဆက်မှုကို ဖြစ်စေပေမယ့်လည်း ဥပဒေကိုချိုးဖောက်ချင်သူအတွက် သားကောင်တွေကို ပစ်မှတ်ထားဖို့ လက်နက်ကိရိယာတစ်ခုလည်းဖြစ်လာပါတယ်။ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှု ပုံစံတွေ ကတော့-

ဆိုရှယ်မီဒီယာမှာ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှု အခန်းကဏ္ဍကြီးထွားလာခြင်း

ဆိုရှယ်မီဒီယာပလက်ဖောင်းတွေကို အသုံးပြုမှု အားကောင်းလာတာကြောင့် လူအများအပြားဟာ အွန်လိုင်းမှာ အချိန်ဖြုန်းလာကြပါတယ်။ လူမှုရေး၊ စီးပွားရေး၊ ပညာရေးစတဲ့ နယ်ပယ်အသီးသီးမှ လူတွေဟာ ဆိုရှယ်မီဒီယာကို အသုံးပြုလာကြပါတယ်။ အသုံးပြုသူတွေ များပြားလာတာကြောင့် ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်သူတွေအတွက် ပစ်မှတ်တွေပိုမိုရရှိလာပါတယ်။ အဲဒီလို အသုံးပြုသူ တိုးပွားလာတာရယ်၊ နည်းပညာတိုးတက်မှုရယ်ကြောင့် ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေကလည်း သိသိသာသာကြီးထွားလာပါတယ်။ အင်တာနက်အသုံးပြုသူ တိုးပွားလာတာနဲ့အမျှ အချက်အလက်တွေ လွယ်ကူစွာရယူနိုင်လာပြီး ဆိုက်ဘာရာဇဝတ်မှုတွေလည်း ပိုမိုများပြားလာပါတယ်။

နည်းပညာတိုးတက်လာတာကြောင့် ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်သူတွေဟာ ပိုမိုခေတ်မီတဲ့ နည်းလမ်းတွေနဲ့တိုက်ခိုက်နိုင်လာပါတယ်။ အချက်အလက် ခိုးယူတာ၊ ဗိုင်းရပ်စ်ဖြန့်ဝေတာ၊ အယောင်ပြ အကောင့်တွေနဲ့ လှည့်ဖြားတာ စတဲ့နည်းလမ်းတွေက ပိုမိုဆန်းပြားလာပါတယ်။ AI ဉာဏ်ရည်တုနည်းပညာတွေနဲ့ သတင်းမှားဖြန့်ဝေတာကလည်း အန္တရာယ်တစ်ခုဖြစ်လာပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် အသုံးပြုသူတွေရဲ့ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အချက်အလက်တွေကို ကာကွယ်နိုင်ဖို့ ခက်ခဲလာသလိုပဲ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေကို ထိရောက်စွာတားဆီးနိုင်ဖို့ဆိုတာကလည်း ပိုပြီးခက်ခဲလာပါတယ်။

ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှု အများဆုံးခံစားရသူများ

ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုကိုအများဆုံးခံစားရသူတွေကတော့-

ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုကြောင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာနဲ့ လူမှုရေးပိုင်းဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှုများ

ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုဟာ ယနေ့ကာလဖြစ်တဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ်ခေတ်မှာ လူတစ်ဦးချင်းစီနဲ့ လူ့အဖွဲ့ အစည်းအပေါ် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာနဲ့ လူမှုရေးပိုင်းဆိုင်ရာ အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပါတယ်။ လုပ်ငန်းခွင်မှာလည်း အဆင်မပြေမှုတွေ ပေါ်ပေါက်လာပြီး လူမှုဆက်ဆံရေးကိုလည်း အောက်ပါအတိုင်းထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်-

(က)    စိတ်ကျန်းမာရေးရဲ့အကျိုးဆက်များ။ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုများသည် စိုးရိမ်ပူပန်ခြင်း၊ ကြောက်ရွံ့ခြင်း၊ စိတ်ဓာတ်ကျခြင်း၊ စိတ်ဖိစီးခြင်းနှင့် စိတ်ဒဏ်ရာရခြင်းကဲ့သို့သော စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေဖြစ်ပေါ်စေပြီး လူမှုဆက်ဆံရေးကိုလည်း ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် လူမှုမီဒီယာပေါ်မှာ အင်တာနက်အနိုင်ကျင့်ခံရခြင်း၊ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာအချက်အလက် ထုတ်ဖော်ခံရခြင်း၊ လူနည်းစုတွေဖြစ်တဲ့ LGBTQ+ လူတစ်ဦးချင်းစီဟာ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအမုန်းစကားတွေကို ပြောဆိုခံရမယ်ဆိုရင် စိတ်ဓာတ်ကျလာပြီး မိမိကိုယ်ကို ယုံကြည်လေးစားမှု ကျဆင်းခြင်းတို့ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် နိုင်ငံရေးသမားတွေ၊ သံတမန်တွေနဲ့ လူသိထင်ရှားတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဟာ အင်တာနက်အနိုင် ကျင့်ခံရခြင်းနဲ့ ကြုံတွေ့ရမယ်ဆိုရင် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာဆိုးကျိုးတွေ ပိုမိုခံစားရနိုင်ပါတယ်။

(ခ) လူမှုရေးပိုင်းဆိုင်ရာ ထိခိုက်မှုများ။ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုကြောင့် ဒစ်ဂျစ်တယ်ကမ္ဘာမှာ လူမှု ဆက်ဆံရေးကို သိသိသာသာထိခိုက်နိုင်စေပြီး မိသားစု၊ သူငယ်ချင်းတွေရဲ့အကြား ဆက်ဆံရေးတွေကိုလည်း တင်းမာစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး ယုံကြည်မှုဆုံးရှုံးခြင်း၊ အထီးကျန်ခြင်းနဲ့ လူမှုရေးဖိအားတွေကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပါတယ်။ ဒီနှောင့်ယှက်မှုတွေဟာ လူတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ပညာ ရပ်ပိုင်းဆိုင်ရာစွမ်းဆောင်ရည်၊ လေ့လာဆည်းပူးမှုနဲ့ လူမှုရေးကိစ္စရပ်တွေမှာ ပါဝင်ဖို့ခက်ခဲခြင်းတို့ကိုလည်း ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပါတယ်။ ယခုအခါ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေဟာ ဆိုရှယ်မီဒီယာနဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ်ပလက်ဖောင်းတွေပေါ်မှာ ပိုမိုလျင်မြန်စွာပျံ့နှံ့နိုင်တာကြောင့် ပိုပြီးထိခိုက်လွယ်လာပါတယ်။ ဒီပြဿနာတွေဟာ လူမှုဆက်ဆံရေးကို ပိုမိုထိခိုက်စေပြီး ခံစားရသူတွေရဲ့ ရေရှည်ဘဝ တက်လမ်းကိုလည်း ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။

(ဂ) နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးအပေါ် အကျိုးသက်ရောက်မှုများ။ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေဟာ နိုင်ငံရေးနဲ့ စီးပွားရေးအကြောင်းအရာတွေနဲ့ ဆက်နွှယ်နေပြီး နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေး၊ ဒီမိုကရေစီရေး လုပ်ငန်းစဉ်တွေနဲ့ စီးပွားရေးလုံခြုံရေးကို ထိခိုက်စေနိုင်တဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှုတွေဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေထဲမှာ သတင်းမှားဖြန့်ဝေခြင်း (Disinformation)၊ လိမ်လည်အတုအယောင် ပြုလုပ်ခြင်း (Impersonation) နဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှု (Election Interference) တို့ ပါဝင်ပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် ၂၀၁၆ ခုနှစ် အမေရိကန်သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ရုရှားဟက်ကာတွေက ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီရဲ့ဒေတာကို Hack လုပ်ပြီး Wiki-Leaks မှတစ်ဆင့် ထုတ်ဖော်ခဲ့ပါတယ်။

ဒီလုပ်ဆောင်ချက်က ရွေးကောက်ပွဲမှာ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ဖို့ ရည်ရွယ်ခဲ့တာဖြစ်ပြီး အမေရိကန်နဲ့ ရုရှားနှစ်နိုင်ငံအကြား တင်းမာမှုတွေဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပါတယ်။ နိုင်ငံတကာမှ အရာရှိကြီးတွေကို ပစ်မှတ်ထားတာ ဒါမှမဟုတ် ရွေးကောက်ပွဲတွေကို လွှမ်းမိုးခြယ်လှယ်ဖို့အသုံးချတာ စတဲ့ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေကြောင့် နိုင်ငံရေးပဋိပက္ခတွေကို မြင့်တက်လာစေပြီး သံတမန်ဆက်ဆံရေးကိုပါ ထိခိုက်လာနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင်နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရဲ့ မူဝါဒတွေ၊ ဒါမှမဟုတ် ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ မှားယွင်းတဲ့သတင်းတွေ ပျံ့နှံ့စေတာမျိုးလို သတင်းအမှားတွေ ဖြန့်ဝေတာဟာ နိုင်ငံတကာ မျက်နှာစာမှာ မိမိနိုင်ငံရဲ့ဂုဏ်သတင်းကို ထိခိုက်စေပြီး နိုင်ငံအပေါ်ယုံကြည်မှုကိုပါ ပျက်စီးစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါနဲ့ပတ်သက်လို့ Sony Pictures Hack ဖြစ်ရပ်ကို တင်ပြလိုက်ရပါတယ်-

(၁) ၂၀၁၄ ခုနှစ်မှာ အမေရိကန်က မြောက်ကိုရီးယားရဲ့လက်ချက်လို့ စွပ်စွဲထားတဲ့ “Guardians of Peace” (GOP) အမည်တပ် ဟက်ကာအဖွဲ့တစ်ဖွဲ့ရဲ့ Sony Pictures Entertainment (SPE) ကို ဆိုက်ဘာတိုက်ခိုက်ခဲ့မှုဟာ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးအပေါ် နက်ရှိုင်းစွာသက်ရောက် မှုရှိခဲ့ပါတယ်။ မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံ အကြီးအကဲ ကင်ဂျုံအန်ကို လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ပုံဖော်ထားတဲ့ဟာသရုပ်ရှင် “The Interview” ကြောင့် ဖြစ်ပွားခဲ့တာဖြစ်ပြီး Shamoon Wiper Malware ကို အသုံးပြုထားတဲ့ ဟက်ကာတွေက Sony ရဲ့စနစ်အတွင်းကို ထိုးဖောက်ဝင် ရောက်ပြီး ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အီးမေးလ်တွေနဲ့ မထုတ်ပြန်ရသေးတဲ့ ရုပ်ရှင်တွေ အပါအဝင် အရေးကြီးတဲ့အချက်အလက်တွေကို ခိုးယူထုတ်ဖော်ခဲ့ကာ ရုပ်ရှင်ရုံတွေကို အကြမ်းဖက်မယ်လို့ ခြိမ်းခြောက်ခဲ့တာကြောင့် ရုပ်ရှင်ပြသမှုကို ပယ်ဖျက်ခဲ့ရပါတယ်။ ဒီဖြစ်ရပ်ကြောင့် အမေရိကန်နဲ့ မြောက်ကိုရီးယား နှစ်နိုင်ငံအကြား တင်းမာမှုတွေ မြင့်တက်စေခဲ့ပြီး အမေရိကန်က ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုချမှတ်ကာ တိုက်ခိုက်မှုကို “ဆိုက်ဘာအကြမ်းဖက်မှု” လို့သတ်မှတ်ခဲ့ပါတယ်။ Sony အနေနဲ့ သိသာထင်ရှားတဲ့ ငွေကြေးဆုံးရှုံးမှုနဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာထိခိုက်မှုတွေ ခံစားခဲ့ရပါတယ်။ ဒီဖြစ်ရပ်က အရေးကြီးတဲ့အခြေခံအဆောက်အအုံတွေ၊ အားနည်းချက်ရှိနေတဲ့ အရာတွေနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ထုတ်ကုန်တွေဟာ ပထဝီနိုင်ငံရေးပဋိပက္ခတွေကို ဘယ်လိုမီးမွှေးပေးနိုင်တယ်ဆိုတာကို ပြသခဲ့ပါတယ်။

(၂) Sony Pictures Hack ဖြစ်ရပ်ဟာ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုရဲ့ နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေးအပေါ် သက်ရောက်မှုကို နားလည်ဖို့နဲ့ကာကွယ်ဖို့အရေးကြီးတယ်ဆိုတဲ့ ဥပမာတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ ဒီဖြစ်ရပ်မှ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုရဲ့ ရှုပ်ထွေးမှုနဲ့စပ်လျဉ်းပြီး အောက်ပါသင်ခန်းစာ တွေကို ဖော်ထုတ်နိုင်ပါတယ်-

(ကက) ဆိုက်ဘာတိုက်ခိုက်မှုဟာ ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍသာမက နိုင်ငံရေးနဲ့ သံတမန်ရေးရာ အကျပ်အတည်းတွေ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တယ်။

(ခခ) နိုင်ငံတွေရဲ့ ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေး ပိုမိုအားကောင်းစေဖို့လိုအပ်ပြီး နည်းပညာဆိုင်ရာ အခြေခံအဆောက်အအုံတွေကိုမြှင့်တင်ဖို့နဲ့ AI ကဲ့သို့သော အဆင့်မြင့်နည်းပညာ တွေကို အသုံးပြုဖို့ လိုအပ်တယ်။

(ဂဂ) ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဖို့ နိုင်ငံတကာဥပဒေမူဘောင်တွေ ချမှတ်ဖို့လိုအပ်ပြီး နိုင်ငံတွေအကြား ဆိုက်ဘာသံခင်းတမန်ခင်း (Cyber Diplomacy) ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု တိုးမြှင့်ဖို့လိုအပ်တယ်။

(ဃဃ) ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍနဲ့ အစိုးရအကြား ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု တိုးမြှင့်ဖို့လိုအပ်တယ်ဆိုတာတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုကို တားဆီးကာကွယ်ရန်နှင့် တုံ့ပြန်ရန် အကြံပြုချက်များ

ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေကို တားဆီးကာကွယ်ဖို့အတွက်လိုအပ်တဲ့ ဥပဒေမူဘောင်တွေကို အစိုးရဘက်က ချမှတ်ပေးဖို့နဲ့ ကာကွယ်ရေးနည်းပညာတွေကိုလည်း အရေးကြီးတဲ့ကဏ္ဍအဖြစ် သတ်မှတ် ပြီး အောက်ပါအချက်တွေကို မြှင့်တင်ဆောင်ရွက်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်-

(က) ဥပဒေမူဘောင်များ ပိုမိုအားကောင်းလာစေရေး။ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေကို ကာကွယ်ရေးအတွက် ဥပဒေမူဘောင်တွေ အားကောင်းစေဖို့ နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေနဲ့ နိုင်ငံအလိုက် စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေ ခိုင်မာစေရပါမယ်။ ပြစ်မှုကျူးလွန်သူတွေကိုလည်း ထိရောက်စွာ အရေးယူဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုပုံစံတွေကို ဥပဒေအရ ရှင်းလင်းစွာ ဖွင့်ဆိုပြီး ပြစ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်ရပါမယ်။ အဲဒီအတွက် Budapest Convention on Cybercrime (၂၀၀၁) လို နိုင်ငံတကာ စာချုပ်တွေကို ကိုးကားရပါမယ်။ EU ရဲ့ General Data Protection Regulation (GDPR) (၂၀၁၈) ကဲ့သို့ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ ဒေတာလုံခြုံရေးကို မြှင့်တင်ရပါမယ်။ ပြစ်မှုကျူးလွန်သူတွေကို ပြင်းထန်တဲ့ဒဏ်ငွေတွေချမှတ်တာနဲ့ နိုင်ငံတကာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု တိုးမြှင့်တာတို့ကို ပြုလုပ်ရပါမယ်။ သံတမန်နဲ့ အစိုးရတာဝန်ရှိသူတွေအတွက် ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေး အကြံပြုချက်တွေကတော့ လုံခြုံတဲ့ဆက်သွယ်ရေးကိရိယာတွေအသုံးပြုဖို့၊ လုံခြုံရေးဆက်တင်တွေ အသုံးပြုဖို့၊ AI နဲ့ Machine Learning ကိုအသုံးပြုပြီး ခြိမ်းခြောက်မှုတွေကို စောင့်ကြည့်ဖို့နဲ့ လုံခြုံရေး နည်းလမ်းတွေကို သင်ကြားပို့ချပေးဖို့ စတာတွေပဲဖြစ်ပါတယ်။

(ခ) ကာကွယ်ခြင်းတွင် နည်းပညာ၏ အရေးကြီးသော အခန်းကဏ္ဍ။ နည်းပညာဟာဆိုက်ဘာ နှောင့်ယှက်မှုတွေကို ကာကွယ်ရာမှာ အရေးပါတဲ့အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်လျက်ရှိပါတယ်။ AI ကို အသုံးပြုပြီး ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေကို ကာကွယ်တားဆီးနိုင်မှုအတွက် အသေးစိတ်ဖော်ပြ ချက်တွေကတော့-

(ဂ) ပညာပေးအစီအစဉ်များ။ ပညာပေးအစီအစဉ်တွေက ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေကို ကာကွယ်ရာမှာ နောက်ထပ်အရေးပါတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ အွန်လိုင်းပေါ်မှ အနှောင့်အယှက်ပေးမှုရဲ့ နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးကို သိရှိစေတာမျိုးနဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ်နည်းပညာ အကျွမ်းတဝင်ရှိမှုကို မြှင့်တင်ပေးတာမျိုးက လူတစ်ဦးချင်းစီအတွက် ဆိုရှယ်မီဒီယာကိုသတိရှိရှိ အသုံးပြုတတ်စေဖို့ စွမ်းဆောင်ပေးနိုင်ပါတယ်။ ကျောင်း၊ တက္ကသိုလ်နဲ့ လူမှုအဖွဲ့အစည်းတွေမှာ နည်းပညာကို ကျင့်ဝတ်နဲ့အညီ အသုံးပြုနည်း၊ အနှောင့်အယှက်ပေးမှုတွေကို မိမိကိုယ်ကို ကာကွယ်နည်းတွေ သင်ကြားပေးတဲ့ အစီအစဉ်တွေကို အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်သင့်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မိမိတို့ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေ ကြုံတွေ့ရတဲ့အခါမျိုးမှာ နစ်နာသူဘက်က ထောက်ခံပြောဆိုပြီး အားပေးစကားပြောကြားပေးသင့်ပါတယ်။

(ဃ) သံတမန်ရေးရာ ကြိုးပမ်းမှုများ။ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေကိုဖြေရှင်းရာမှာ နိုင်ငံတကာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုနဲ့ သံတမန်ရေးကြိုးပမ်းမှုတွေက အရေးကြီးပါတယ်။ အစိုးရနဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေဟာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာစံနှုန်းတွေနဲ့ ပရိုတိုကောတွေချမှတ်ဖို့၊ အကောင်းဆုံးလုပ်ဆောင်မှုတွေနဲ့ နည်းပညာဆိုင်ရာ တီထွင်ကြံဆမှုတွေကို မျှဝေဖို့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရပါမယ်။ နိုင်ငံတကာစာချုပ်တွေနဲ့ သဘောတူညီချက်တွေ ဖန်တီးတာမျိုးနဲ့ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေကို ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှာ ပြင်းထန်တဲ့ပြစ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်ပြီး နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုနဲ့ တရားစွဲဆိုမှုမှာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို အားပေးရပါမယ်။ စည်းလုံးညီညွတ်တဲ့ ကြိုးပမ်းမှုတွေနဲ့သာ ကမ္ဘာ့အသိုင်းအဝိုင်းဟာ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေကို ပိုမိုထိရောက်စွာ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

အကျဉ်းချုပ်ဖော်ပြရရင် ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေကို ကာကွယ်နိုင်ဖို့အတွက် ဥပဒေရေးရာ၊ နည်းပညာ၊ ပညာရေးနဲ့ သံတမန်ရေးရာမဟာဗျူဟာတွေကို ပေါင်းစပ်ထားတဲ့ ဘက်စုံချဉ်းကပ်မှုမျိုး လိုအပ်ပါတယ်။ ဥပဒေရေးရာကိစ္စရပ်တွေအပေါ် အားဖြည့်တာက တာဝန်ယူမှုကို သေချာစေပြီး နည်းပညာကတော့ စောင့်ကြည့်ရေးနဲ့ ကာကွယ်ရေးအတွက် ပံ့ပိုးပေးပါတယ်။ ပညာရေးဆိုင်ရာ အစီအစဉ်တွေက တာဝန်ယူမှုရှိတဲ့ အွန်လိုင်းအပြုအမူကို မြှင့်တင်ပေးပြီး နိုင်ငံတကာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုက စည်းလုံး ညီညွတ်သော ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ တုံ့ပြန်မှုကို အားပေးပါတယ်။ ဒီအချက်တွေဟာ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့သာမက လူတိုင်းအတွက် ပိုမိုလုံခြုံစိတ်ချရတဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ်ကမ္ဘာတစ်ခုကို ဖန်တီး နိုင်ဖို့အတွက်ပါ ပြည့်စုံတဲ့မူဘောင်လည်းဖြစ်ပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံမှာဆိုရင်လည်း ဆိုရှယ်မီဒီယာဟာ အရေးပါတဲ့သတင်းအချက်အလက်မျှဝေရာ နေရာတစ်ခုဖြစ်လာသလို ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေက စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာထိခိုက်မှုသာမက လူမှုရေးနဲ့ နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေကိုလည်း ဖြစ်ပေါ်စေပါတယ်။ အင်တာနက်အသုံးပြုသူတွေ တိုးပွားလာတာနဲ့အမျှ လူငယ်တွေဟာ ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုရဲ့ ပစ်မှတ်ဖြစ်လာကြပြီး သူတို့ရဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်စေပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ နည်းပညာတိုးတက်မှုနဲ့ လူမှုကောင်းကျိုးကို ဟန်ချက်ညီအောင် ထိန်းညှိဖို့လိုအပ်ပြီး ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုတွေကို ထိရောက် တဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွေနဲ့ အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ဖို့လိုအပ်ပါတယ်။

နိဂုံးချုပ်အားဖြင့် ဆိုက်ဘာနှောင့်ယှက်မှုဟာ နိုင်ငံတော်ရဲ့ လူမှုစည်းလုံးညီညွတ်မှု၊ ပြည်သူတွေရဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေးနဲ့ ခေတ်မီဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်တဲ့ ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတည်ဆောက်ရေးမှာ လိုအပ်လျက်ရှိနေတဲ့ လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်အပေါ် ထိခိုက်စေတဲ့အကြောင်းရင်းတစ်ခု ဖြစ်တာကြောင့် အချိန်မီကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဖို့ လိုအပ်လာမှာဖြစ်ပါကြောင်း တင်ပြလိုက်ရပါတယ်။ ။

Source: https://www.moi.gov.mm/article/68406

Photo Credit to https://houseofit.ph/

အကြမ်းဖက်ဝါဒနှင့်ပတ်သက်ပြီး ယူဆချက်များ(အဆက်)

၃။ အကြမ်းဖက်မှုများကြောင့် တစ်နေ့တစ်ခြား အသေအပျောက်များလာသည်

အကြမ်းဖက်မှုများကြောင့် တစ်နေ့တစ်ခြား အသေအပျာက်ပိုများလာနေသည်ဆိုသော ယူဆချက်တွင် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် သေဆုံးသူ အရေ အတွက် စုစုပေါင်းတိုးတက်လာခြင်းနှင့် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုတစ်ခုချင်းတွင် ယခင် တိုက်ခိုက်မှုများထက် သေဆုံးမှုတိုးလာခြင်းဟု နှစ်မျိုးခွဲနိုင်ပြီး ထိုနှစ်မျိုးသည်လည်း တစ်ခုနှင့် တစ်ခု အပြန်အလှန်ဆက်စပ်နေပါသည်။ ထိုယူဆချက်၏ မူလအစမှာ ၉/၁၁ တိုက်ခိုက်မှု နောက်ပိုင်းတွင် စတင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး  အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများ၏ ပုံသဏ္ဍာန်နှင့် အရွယ် အစားသည် ယခင်ကနှင့် များစွာခြားနားသွားပြီ ၊ ၉/၁၁ နောက်ပိုင်းတွင် အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အတိတ်ကထက် များစွာပိုမိုကြီးမားသော အန္တရာယ်ဖြစ်လာနေသည် ဆိုသော အယူအဆတွင် အခြေခံသည်။ ပထမဆုံးပြောကြားခဲ့သူမှာ ထိုအချိန်က အမေရိကန် ဒုတိယသမ္မတ ဒစ်ချေနီ (Dick Cheney) ဖြစ်ပြီး ၎င်းက နိုင်ငံတစ်ခုအနေဖြင့် မိမိတို့ရင်ဆိုင်နေရသည့် အကြီးဆုံး အန္တရာယ်မှာ သိန်းနှင့်ချီသော အမေရိကန်နိုင်ငံသားများကို သေစေနိုင်သည့် ဓာတု၊ ဇီဝ နှင့် အနုမြူ လက်နက်များဖြင့် အမေရိကန်မြို့ကြီးများ၏အလယ်တွင် အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်ခံရ နိုင်သည့် အန္တရာယ်ဖြစ်သည်ဟု ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ပြောကြားခဲ့မှုဖြစ်သည်။ သြစတေးလျ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနကလည်း အလားတူပြောကြားခဲ့သည်။ လက်နက်နည်းပညာတွင် တိုးတက်မှုများကြောင့် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများသည် ယခင်ကထက် သေကြေ ဖျက်ဆီး နိုင်စွမ်း ပိုလာခဲ့ပြီး အကြမ်းဖက်သမားများတွင် လက်နက်မျိုးစုံရှိပြီး ပို၍လည်း တိုးလာနေ သည်ဟု ၎င်း၏ ထုတ်ပြန်ချက်တစ်ခုတွင် ဖော်ပြထားသည်။ လန်ဒန် ကိန်းစ်ကောလိပ်မှ ဂျာမန်လူမျိုးပညာရှင် ပီတာ နျူမန်း (Peter Neumann)ကလည်း အရပ်သားများကို အများ အပြား သေကြေအောင် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုသည် ထုံးစံဖြစ်လာပြီး နိုင်ငံတကာတွင် ဖြစ်ပွားလာနေသည်ဟု ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် ပြောကြားခဲ့သည်။ ထိုယူဆချက်များသည် တကယ် အမှန်လောဆိုသည်ကို လေ့လာပါမည်။

၉/၁၁ တိုက်ခိုက်မှုနှင့် မွမ်ဘိုင်း၊ ဘယ်ဆလင်၊ ဘဂ္ဂဒက်နှင့် ဘာလီ အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှုများတွင် လူအများအပြားသေကြေခဲ့သည်မှာ အမှန်ပင်ဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက် သမားများသည် အဆင့်မြင့်ပေါက်ကွဲပစ္စည်းများကို အသေခံဗုံးခွဲမှုများတွင် သုံးလာကြသလို အကြမ်းဖက်သမားတို့၏ အလေ့အထမှာလည်း ပြောင်းလဲလာသည်။ အကြမ်းဖက်မှုဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်သူ ဘရိုင်ယန်ဂျန်ကင် (Bryan Jenkins)က အကြမ်းဖက်သမားတို့၏ အဓိက ရည်ရွယ်ချက်မှာ လူများများ သေစေရန်မဟုတ်၊ လူများများကြည့်ကြစေရန်ဖြစ်သည်ဟု ၁၉၇၅ ခုနှစ်က ပြောကြားခဲ့သည်။ သို့သော် အကြမ်းဖက်ဝါဒတွင် အကြီးကျယ်ဆုံး ပြောင်းလဲမှု မှာ သေကြေဖျက်ဆီးမှု များနိုင်သမျှများရေး ဖြစ်လာပြီး ယနေ့ခေတ် အကြမ်းဖက်သမားများ အနေဖြင့် လူများများ သေစေရန်နှင့် လူများများကြည့်စေရန် ရည်ရွယ်လာကြသည်ဟု  ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် ၎င်းက ပြောင်းလဲပြောဆိုခဲ့သည်။ အကြမ်းဖက်သမားများအနေဖြင့် လူများများ သေစေလိုသည် ဟု ဘရိုင်ယန်ဂျန်ကင် ပြောသည်မှာ အမှန်လော။ အကြမ်းဖက်သမားများ အနေဖြင့်  ထိုသို့လူများများသေအောင် လုပ်နေကြသည်လော။ အကြမ်းဖက်မှုများသည် ယခင် ဆယ်စုနှစ်များကထက် သေကြေပျက်စီးမှု ပိုများလာသည်လော။ ကျွန်တော်တို့အနေဖြင့် ထိုယူဆချက်မှန်/ မမှန်ဘာကြောင့် ဆန်းစစ်ဖို့ လိုပါသနည်း။ အကယ်၍သာ အကြမ်းဖက်မှု များကြောင့် သေကြေပျက်စီးမှုပိုများလာနေသည်ဆိုလျှင် ကျွန်ုပ်တို့အနေဖြင့် ထိုအန္တရာယ်ကို ပိုမို၍ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ကာကွယ်ရမည်ဖြစ်သည်။ တကယ်မဟုတ်ခဲ့လျှင်တော့ အကြမ်းဖက် နှိမ်နင်းရေးအတွက် သုံးရမည့်ရင်းမြစ်များကို ဆင်းရဲမှုလျှော့ချရေး၊ ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး တို့အတွက် သုံးစွဲနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

အကြမ်းဖက်မှုများကြောင့် သေကြေဖျက်ဆီးမှု တိုးတက်လာခြင်းရှိ/မရှိကို မာရီလန်း တက္ကသိုလ် အခြေစိုက် start ဟုခေါ်သော အကြမ်းဖက်ဝါဒနှင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို တုန့်ပြန်ရေး အား လေ့လာသည့်အမျိုးသားပူးပေါင်းအဖွဲ့ (the national consortium for the study of terrorism and responses to terrorism, also known as start) က ပြုစုထားသည့် ၉/၁၁ မတိုင်မီ ၁၀ နှစ်နှင့် ၉/၁၁ နောက်ပိုင်း ၁၀ နှစ်အတွင်း အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် သေဆုံးသူအရေအတွက်အပေါ် အခြေခံပြီး သုံးသပ်သွားပါမည်။ အောက်ပါဂရပ်တွင် ၁၉၉၁ ခုနှစ် မှ ၂၀၁၀ အတွင်း အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် သေဆုံးသူ အရေအတွက်ကို တွေ့နိုင်ပါသည်။

ထိုဂရပ်တွင် ၁၉၉၀ ပြည့်လွန်အစောပိုင်းနှစ်များက သေဆုံးသူအရေအတွက် ၈၀၀၀ မှ တစ်သောင်းအထိ မြင့်မားခဲ့ကာ ၁၉၉၅ ခုနှစ်တွင် ကျဆင်းသွားခဲ့ပြီး ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် တစ်သောင်းကျော်အထိ ပြန်လည်မြင့်တက်လာခဲ့သည်။ တစ်ဖန် ၉/၁၁ မတိုင်မီအထိ အကြမ်းဖက်မှုကြောင့် သေဆုံးသူအရေအတွက်နိမ့်ကျသွားခဲ့ပြီး ၁၉၉၉ နှင့် ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ် တို့တွင် တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် သေဆုံးသူအရေအတွက် ၄၀၀၀ အောက်သာရှိသည်ကို မြင်တွေ့နိုင် သည်။ ၂၀၁၁ တွင်မူ သေဆုံးသူအရေအတွက် ၆၀၀၀ ကျော်အထိပြန်လည်မြင့်တက်လာခဲ့ပြီး ၉/၁၁ တိုက်ခိုက်မှု တစ်ခုတည်းကပင် သေဆုံးသူအရေအတွက် ၃၀၀၀ ဝန်းကျင်ရှိသည်။ ၎င်းနောက် ၂၀၀၂ နှင့် ၂၀၀၃ ခုနှစ်များတွင် သေဆုံးသူအရေအတွက် ပြန်လည်ကျဆင်းသွားပြီး ၂၀၀၄ ခုနှစ်မှစ၍ ဆက်တိုက်မြင့်တက်လာခဲ့ရာ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ၁၂၀၀၀ ကျော်အထိ မြင့်တက်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၈ နောက်ပိုင်းတွင် သေဆုံးသူအရေအတွက် အနည်းငယ် ပြန်လည် ကျဆင်းခဲ့သော်လည်း ၈၀၀၀ ဝန်းကျင် ရှိနေဆဲ ဖြစ်သည်။ ထိုအချက်အလက်များအရ အကြမ်းဖက်မှုကြောင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်း သေဆုံးသူအရေအတွက်သည် တစ်နှစ်နှင့်တစ်နှစ် မတူညီပဲ အတက်အကျများရှိပြီး ယေဘုယျအားဖြင့် သေဆုံးသူအရေအတွက် တစ်နှစ်ထက် တစ်နှစ် မြင့်တက်လာနေသည်ဟု ပြော၍မရနိုင်ကြောင်း တွေ့ရှိရသလို အနာဂတ်တွင်လည်း အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် သေဆုံးမှုများ ပိုမိုမြင့်တက်လာနိုင်သည်ဟု မဆိုနိုင်ကြောင်း သုံးသပ်ရသည်။ သို့သော်လည်းဒေသအလိုက်ခွဲခြားလေ့လာလျှင်မူ အချို့ဒေသများတွင် သေဆုံးမှု ပိုမို မြင့်တက်လာနေပြီး အထူးသဖြင့်အရှေ့တောင်အာရှဒေသတွင် သေဆုံးမှု မြင့်တက်နေသည့် အလားအလာရှိကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။

         ယခုဆက်လက်ပြီး တိုက်ခိုက်မှုတစ်ခုချင်းစီတွင် သေဆုံးမှု ပိုမိုတိုးလာခြင်း ရှိ/မရှိ လေ့လာဆန်းစစ်ပါမည်။  ထိုသို့လေ့လာရာတွင် ၂၀၀၉ ခုနှစ်က ဂျိမ်း ပီယာဇာ(James Piazza) ၏ လေ့လာချက်ပါ နိုင်ငံတကာအကြမ်းဖက်မှုများတွင် တိုက်ခိုက်မှုတစ်ခုချင်း၏ ထိခိုက် သေဆုံးမှုအရေအတွက်များကို အခြေခံပါမည်။ ၎င်း၏လေ့လာတွေ့ရှိချက် အရ ၁၉၆၈ မှ ၁၉၇၉ ခုနှစ်အတွင်း နိုင်ငံတကာအကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများတွင် တိုက်ခိုက်မှုတစ်ခု၏ ပျမ်းမျှ သေဆုံး ၊ ဒဏ်ရာရရှိသူအရေအတွက်သည် ၂ ကျော်ရုံသာရှိရာမှ ၁၉၈၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် ၄ ဦး အထိ တိုးလာခဲ့ပြီး ၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုတစ်ခုစီ၏ ပျမ်းမျှသေဆုံး ဒဏ်ရာရသူ အရေအတွက်မှာ ၁၀ ဦးကျော် ဖြစ်လာကာ ၂၀၀၀ မှ ၂၀၀၅ ခုနှစ် ကြားတွင်မူ ၁၁ ဦးအထိ တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ထိုအချက်အလက်များအရ အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှု တစ်ခုချင်း တွင် သေဆုံးဒဏ်ရာရသူအရေအတွက် ပိုမို တိုးတက်လာနေသည်မှာ ထင်ရှားပါသည်။

ထို့ကြောင့် အကြမ်းဖက်မှုများကြောင့် တစ်နေ့တစ်ခြား အသေအပျောက် ပိုများလာနေ သည်ဆိုသော ယူဆချက်သည် လေ့လာတွေ့ရှိချက်များအရ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် သေဆုံးသူအရေအတွက် စုစုပေါင်းတိုးတက်များပြားနေခြင်း မရှိသော်လည်း အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုတစ်ခုချင်းတွင် ယခင် တိုက်ခိုက်မှုများထက် သေဆုံးဒဏ်ရာရသူ အရေအတွက် ပိုမိုများပြားလာနေသည့်အတွက် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း မှန်ကန်သည် ဟု ဆိုနိုင် ပါသည်။ 

၄။ အကြမ်းဖက်ဝါဒသည်အဓိကအားဖြင့်အနောက်အုပ်စုကိုဆန့်ကျင်သောဝါဒဖြစ်သည်

 ဆက်လက်၍ အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အဓိကအားဖြင့် အနောက်အုပ်စုကို ဆန့်ကျင်သော ဝါဒ ဖြစ်သည် ဟူသော ယူဆချက် မှန်/မမှန် လေ့လာသုံးသပ်ပါမည်။ ပထမဆုံးအနေဖြင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏ ပစ်မှတ်များသည် အဓိကအားဖြင့် အနောက်တိုင်းသားများ ဟုတ်/မဟုတ် လေ့လာသုံးသပ်ပါမည်။ ၎င်းနောက် အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏ ကြွေးကြော်သံများကို အနောက်နိုင်ငံ များကို ဆန့်ကျင်သောကြွေးကြော်သံ ဟုတ်/မဟုတ် ဆန်းစစ်ပါမည်။ 

အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အဓိကအားဖြင့် အနောက်အုပ်စုကိုဆန့်ကျင်သောဝါဒ ဖြစ်သည် ဟူသော ယူဆချက်သည် မည်သည့်နေရာမှ စထွက်လာသနည်းဆိုသည်ကို ရှာဖွေကြည့်ပါ မည်။ တကယ်တမ်းတွင် ထိုယူဆချက်ကို ပထမဆုံး ထုတ်ဖော်သူသည် အမေရိကန်သမ္မတ ဂျော့ဘုရှ် (George W Bush) ဖြစ်ပြီး ၉/၁၁ တိုက်ခိုက်မှုအပြီး ၁၀ ရက်အကြာ မိန့်ခွန်းတွင် ပြောကြားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ သမ္မတ ဘုရှ်က “သူတို့(အယ်ဂိုဒ်ဒါက) က ကျွန်တော်တို့ကို ဘာလို့ မုန်းကြတာလဲလို့ အမေရိကန်တွေက မေးကြတယ်။ အမေရိကန်ဟာ ဒီမိုကရက်တစ်နည်းကျ ရွေးကောက် တင်မြှောက်ထားတဲ့ အစိုးရဖြစ်ပြီး သူတို့က ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် ခန့်ထားတဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေဖြစ်လို့ ကျွန်တော်တို့ကို မုန်းကြတယ်။ သူတို့ဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ လွတ်လပ်မှု၊ လွတ်လပ်စွာယုံကြည်ကိုးကွယ်ခွင့်၊ လွတ်လပ်စွာပြောကြားခွင့်၊ လွတ်လပ်စွာ မဲပေးခွင့်နဲ့စုဝေးခွင့်၊ ပြီးတော့တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် လွတ်လပ်စွာသဘောကွဲလွဲခွင့်တွေ ကို မုန်းကြတယ်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ ထိုစကားသည် အကြမ်းဖက်သမားများအနေဖြင့် အနောက်တိုင်းကို ဆန့်ကျင်သည့် အတွေးအခေါ် (သို့မဟုတ်) အနောက်တိုင်းကို ဆန့်ကျင်သည့် လုပ်ငန်းစဉ်ရှိကြောင်း ပြနေသည်။ ထိုအချိန်က အယ်ဂိုဒ်ဒါခေါင်းဆောင် အိုစမာ ဘင်လာဒင် နှင့်အင်တာဗျူးများစွာသည်လည်း ၎င်းအနေဖြင့် အနောက်တိုင်းကို ဆန့်ကျင်သည့် လုပ်ငန်းစဉ် ရှိကြောင်း သက်သေပြနေသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ၂၀၀၂ ခုနှစ်က ဘင်လာဒင်နှင့် အယ်လ်ဂျာ ဇီးယားအင်တာဗျူးတွင် ဘင်လာဒင်က ၎င်း၏ အကြမ်းဖက်စစ်ပွဲတွင် အဓိက ဦးစားပေး ပစ်မှတ် များမှာ အစ္စလာမ်ကို မယုံကြည်သူများ၊ ၎င်းတို့၏မတရားမှုများကို မရပ်တန့်သည့် အမေရိကန် နှင့်ဂျူးများ ဖြစ်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ အကြမ်းဖက်ဝါဒ ကျွမ်းကျင်သူများနှင့် ပညာရှင် များကလည်း အကြမ်းဖက်သမားများ၏ အနောက်နိုင်ငံများအပေါ် တိုက်ခိုက်မှုများကို ထောက်ပြခဲ့ပြီး ၎င်းတို့တွင် ဂျီဟတ်ဝါဒနှင့် ဂျီဟတ်များ အကြောင်း စာအုပ်များစွာ ရေးသား ခဲ့သည့် ဝါလစ်ဖားရစ် (Walid Fharis) လည်း ပါဝင်သည်။ ဝါလစ်သည် အကြမ်းဖက် အဖွဲ့များနှင့် အကြမ်းဖက်သမားတစ်ဦးချင်းအနေဖြင့် အနောက်နိုင်ငံများကို တိုက်ခိုက်သည့် ဘာသာရေးစစ်ပွဲ၊ အနောက်တိုင်းယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဒီမိုကရေစီကို ဆန့်ကျင်သည့် အယူအဆ ရေးရာစစ်ပွဲ (ideological war ) မည်သို့ မည်ပုံဆင်နွှဲသည်ကို လေ့လာသုံးသပ်သည့် စာအုပ် များစွာ ရေးသားခဲ့သည်။

အချို့ကမူ အနောက်တိုင်းကို ဆန့်ကျင်သည့် ဘာသာရေးစစ်ပွဲ အသွင်ဆောင်သော အကြမ်းဖက်ဝါဒ (anti-western jihadist terrorism) (သို့မဟုတ်) အစ္စလာမ်မစ် အကြမ်းဖက် ဝါဒသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒပုံစံသစ် တစ်မျိုး ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ ဥပမာအားဖြင့် မာရသာ ခရမ်းရှော (MarthaCrenshaw) က ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်ထုတ် စာအုပ်တွင် “အကြမ်းဖက်ဝါဒသစ် သည် ဘာသာရေးယုံကြည်ချက်က လှုံ့ဆော်ပေးပြီး အကြမ်းဖက်ဝါဒဟောင်းများထက် ဘာသာရေးအယူ ပိုသည်း၊ သေကြေဖျက်ဆီးမှုပိုများကာ ပိုမိုပျံ့နှံ့မှုများပြီး တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် ပိုမိုဖြစ်လာနေသည်။ အကြမ်းဖက်ဝါဒသစ်သည် အနောက်တိုင်းကို ဆန့်ကျင်သည့် အကြမ်း ဖက် ဝါဒဖြစ်ပြီး အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသမှာ အစပြုပြီး အစ္စလာမ်မစ် အခြေခံဝါဒီများနှင့် ဆက်စပ်သည်” ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။ ၎င်းက အစ္စလာမ်မစ်အခြေခံဝါဒီ အကြမ်းဖက်သမားများ သည် အရပ်သားများကို အကြီးအကျယ်သေစေလိုစိတ်ရှိပြီး အမေရိကန်နှင့် အနောက်နိုင်ငံများ ကို ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်သည်ဟု ဆိုသည်။

အဆိုပါ ယူဆချက် မှန်/မမှန်ကို လေ့လာဆန်းစစ်ကြည့်ပါမည်။ ထိုသို့လေ့လာဆန်းစစ် ရန် ပထမဦးစွာ ၂၀၁၅ ခုနှစ်အတွင်း အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့သော ဒေသများ၏ မြေပုံကို လေ့လာကြည့်ပါမည်။

ထိုမြေပုံအရ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှု အခံရဆုံးဒေသများသည် အနောက်အုပ်စုနိုင်ငံ များ မဟုတ်သည်ကိုတွေ့ရပါမည်။ အနောက်အုပ်စုနိုင်ငံများအနေဖြင့် အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက် ခံရမှု အလွန်နိမ့်ပါသည်။ မြောက်အမေရိကတိုက်၊ တောင်အမေရိကတိုက်၊ အနောက်ဥရောပ နှင့် သြစတေးလျတိုက်များတွင် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်ခံရမှုနှင့် အရှေ့ အလယ်ပိုင်းဒေသတွင် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်ခံရမှုများကို ယှဉ်ကြည့်နိုင်ပါသည်။ တကယ်တမ်းတွင် အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှုကို အဓိကရင်ဆိုင်နေရသည့်နိုင်ငံများမှာ မူဆလင်နိုင်ငံများ ဖြစ်သည်။ 

တစ်ဖန် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်ခံရမှုများတွင် သေဆုံးသူများကို လေ့လာဆန်းစစ်ရာတွင်လည်း မူဆလင်များသာ ဖြစ်သည်ကို တွေ့ရသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အမျိုးသား အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေးစင်တာ၏ ၂၀၁၁ အစီရင်ခံစာအရ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်း ၂၀၀၅ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၀ ခုနှစ်အတွင်း အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုအစုစုကြောင့် သေဆုံးသူစုစုပေါင်း ၏ ၈၂% မှ ၉၇ % အထိ သည် မူဆလင်များဖြစ်သည်ဟု သိရသည်။၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်က ဦးဆောင် ကျူးကျော်ခဲ့ပြီးနောက် အီရတ်တွင် အနောက်နိုင်ငံများမှ တပ်အများအပြားရှိနေစဉ်မှာပင် အယ်လ်ဂိုဒ်ဒါ နှင့် ၎င်း၏ဆက်စပ်အဖွဲ့များ၏ တိုက်ခိုက်မှုအများစုသည် အနောက်နိုင်ငံများကို တပ်များကို ပစ်မှတ်ထားခြင်းမဟုတ်ပဲ ၎င်းတို့နှင့်ဘာသာတူ မူဆလင်များကိုသာ အဓိက တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်ကို တွေ့ရသည်။ ထို့ကြောင့် အကြမ်းဖက် အဖွဲ့များအနေဖြင့် အနောက်နိုင်ငံ များကို ပစ်မှတ်ထားသည်ဟု ကြွေးကြော်ကြသော်လည်း တကယ်တမ်းတွင် အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်ခံရမှုကြောင့် သေဆုံးသူအများစုမှာ အနောက်နိုင်ငံသားများမဟုတ်ဘဲ မူဆလင်များ သာ ဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရသည်။

အနောက်နိုင်ငံများတွင်ဖြစ်ပွားခဲ့သော အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကို လေ့လာပါမည်။ ဥရောပရဲတပ်ဖွဲ့ Europol ၏ ၂၀၁၃ အကြမ်းဖက်မှုအစီရင်ခံစာအရ ဥရောပသမဂ္ဂအတွင်း ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် သေဆုံးသူ ၁၇ ဦးရှိပြီး ၎င်းတို့ အနက် အစ္စလာမ္မစ်အစွန်းရောက်အုပ်စု၊ သို့မဟုတ် ဂျီဟတ်ဝါဒီအကြမ်းဖက်သမားများ၏ တိုက်ခိုက်မှု ကြောင့်သေဆုံးသူမှာ တစ်ဝက်အောက်သာ ရှိသည်ဟုဆိုသည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်အတွင်း ဥရောပ သမဂ္ဂတွင် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုစုစုပေါင်း ၂၁၉ ခု ဖြစ်ပွားခဲ့သည့်အနက် အများစုမှာ ပြင်သစ်နှင့် စပိန်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး (ပြင်သစ်တွင် ၁၂၅ ခု စပိန်တွင် ၅၄ ခု) ခွဲထွက်ရေး သမားများ (သို့မဟုတ်) လူမျိုးစုအမျိုးသားရေးဝါဒီအကြမ်းဖက်အုပ်စုများက လုပ်ခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၂ အတွင်း ဘာသာရေးအခြေခံအကြမ်းဖက်အုပ်စုများက ဥရောပသမဂ္ဂအတွင်း တိုက်ခိုက်မှုစုစုပေါင်းမှာ ၆ ခုသာ ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် ဥရောပတွင်ပင် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှု အများစုမှာ အနောက်အုပ်စုကို ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်သော တိုက်ခိုက်မှုများဟု မဆိုနိုင်ပါ။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကိုကြည့်ပါက အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန၏ စာရင်းများအရ ၂၀၁၂ ခုနှစ်အတွင်း အမေရိကန်မြေပေါ်တွင် အနောက်အုပ်စုကိုဆန့်ကျင်သည့် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် သေဆုံးသူ မရှိကြောင်း တွေ့ရသည်။

ထို့ကြောင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အဓိကအားဖြင့် အနောက်အုပ်စုကို ဆန့်ကျင်သောဝါဒ ဖြစ်သည်ဟူသော ယူဆချက်ကို လေ့လာကြည့်ရာတွင် အယ်ဂိုဒ်ဒါနှင့် အခြားသော အစ္စလာမ္မစ် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ(သို့မဟုတ်) ဂျီဟတ်အဖွဲ့များ၏ကြွေးကြော်သံမှာ အနောက်ဆန့်ကျင်ရေး ဖြစ်ပြီး ဘာသာရေးကိုအခြေခံသည့် ထိုအကြမ်းဖက်အုပ်စုများသည် လက်ရှိအကြမ်းဖက်လှိုင်း တွင် အလွှမ်းမိုးဆုံးလည်း ဖြစ်ပုံရပြီး အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှု အများအပြားကို ထိုအဖွဲ့များက လုပ်ဆောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ သို့ရာတွင် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် သေဆုံးသူများ နှင့် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်သည့်ပစ်မှတ်များကို ကြည့်လိုက်သောအခါ အနောက်နိုင်ငံသားများ အလွန်နည်းပါးကြောင်းတွေ့ရသည်။ ဘာသာရေးအခြေခံအကြမ်းဖက်သမားများ၏ တိုက်ခိုက်မှု များကြောင့် သေဆုံးသူအများစုမှာ မူဆလင်နိုင်ငံများမှ မူဆလင်များဖြစ်သည်ကို တွေ့ရသည်။ အနောက်နိုင်ငံများ၌ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုအများစုမှာ ခွဲထွက်ရေးအုပ်စုများ၊ လက်ယာစွန်း နှင့် လက်ဝဲစွန်းအဖွဲ့များနှင့်ဆက်စပ်နေသည်ကများပြီး အနောက်ဆန့်ကျင်ရေး ဘာသာရေး အခြေခံအကြမ်းဖက်အဖွဲ့များနှင့် အဆက်အစပ်နည်းကြောင်း တွေ့ရသည်။ ထို့ကြောင့် အဓိကအားဖြင့် အနောက်အုပ်စုကို ဆန့်ကျင်သောဝါဒ ဖြစ်သည်ဆိုသော ယူဆချက်သည် တစ်ဝက်မှန် တစ်ဝက်မှားဖြစ်သည်ဟု သုံးသပ်ရသည်။

၅။ အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အောင်မြင်မှုရှိသည်

အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အောင်မြင်မှုရှိသည်ဆိုသော ယူဆချက်ကို ဆက်လက်၍ လေ့လာသုံးသပ်ပါမည်။ အကြမ်းဖက်သမားများ အောင်မြင်နေသည်ဟု မည်သူက ပြောခဲ့ သနည်း၊ အကြမ်းဖက်မှုသတင်းများသည် မီဒီယာများ၏ ခေါင်းစည်းပိုင်းတွင် နေရာယူနေပြီး အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေးကို နိုင်ငံအသီးသီးမှ အစိုးရများက အထူးအလေးထားနေရခြင်းသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏ အောင်မြင်ဟု ဆိုနိုင်ပါမည်လော။ ထိုအချက်များသည် အကြမ်းဖက်သမား များ အလိုရှိသည့်အချက်များ ဖြစ်ပါ၏လော။ နိုင်ငံရေးဖိုရမ်များတွင် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို အလေးပေးဆွေးနွေးကြရုံနှင့်် အကြမ်းဖက်ဝါဒ အောင်မြင်မှုရှိသည်ဟု ဆိုနိုင်ပါမည်လော ဆိုသည်ကို လေ့လာဆန်းစစ်ပါမည်။ ထို့ပြင် အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် များသောအားဖြင့် နိုင်ငံရေး ရည်မှန်းချက်ပါရှိသောကြောင့် ၎င်းတို့၏ နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက် အောင်မြင်ခြင်း ရှိ/မရှိ ကို လည်း လေ့လာဆန်းစစ်ပါမည်။ 

အကြမ်းဖက်ဝါဒအောင်မြင်ခြင်း ရှိ/မရှိ တိုင်းတာရန် မတူကွဲပြားသော စံချိန်စံညွှန်းနှင့် နည်းလမ်းများစွာ ရှိပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် အကြမ်းဖက်သမားများအနေဖြင့် အသေအပျောက် အကြီးအကျယ်မြင့်မားအောင် လုပ်နိုင်ပါက အောင်မြင်သည်ဟု သတ်မှတ်မည်လော (သို့မဟုတ်) အစိုးရများအနေဖြင့် အကြမ်းဖက်သမားများနှင့် ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းရသည် အထိ အကြမ်းဖက်များအင်အားကြီးလာပါက အောင်မြင်သည်ဟုဆိုမည်လော (သို့မဟုတ်) အကြမ်းဖက် သမားများအနေဖြင့် အဖမ်းခံရခြင်း၊ အသတ်ခံရခြင်းမရှိပဲ ၎င်းတို့၏အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ သည် ဆယ်စုနှစ်ပေါင်း များစွာဆက်လက်ရှင်သန်နေပါက အောင်မြင်သည်ဟု ဆိုမည်လော စသည်ဖြင့် ဖြစ်သည်။

အကြမ်းဖက်ဝါဒကိုလေ့လာသည့် ပညာရှင်အများစုလုပ်ကြသည်မှာ သက်ဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များက ကြေညာထားသည့် နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်ကို ကြည့်ပြီး ထိုအဖွဲ့များ အနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ ရည်မှန်းချက် ထမြောက်ခြင်း ရှိ/မရှိကို ကြည့်ပြီး အောင်မြင်မှု ရှိ/မရှိ ဆုံးဖြတ်ကြခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုသို့ဆုံးဖြတ်ခြင်းမှာ ကျဉ်းမြောင်းလွန်းသည်ဟုယူဆပြီး အကြမ်းဖက် အဖွဲ့များကပေးနိုင်သောကြောက်ရွံ့မှုနှင့် မီဒီယာများပေါ်တွင် ဖော်ပြခံရမှုကိုလည်း ထည့်သွင်း စဉ်းစားသင့်သည်ဟု ယူဆပါသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ထိုအချက်များသည် အကြမ်းဖက် အဖွဲ့များ၏ အန္တိမရည်မှန်းချက်မဟုတ်သော်လည်း အရေးကြီးသည့် ကြားရည်မှန်းချက်များ (intermediate goals) ဖြစ်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ အများပြည်သူ၏ အရေးစိုက်မှုမရဘဲ၊ အကြောက်တရားကို အဆင့်တစ်ခုအထိမဖြစ်စေပဲ အကြမ်းဖက်သမားများ၏ နိုင်ငံရေး ရည်မှန်းချက်မရနိုင်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ 

အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ၏ နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက် အောင်မြင်ခြင်းရှိ/မရှိကို ပထမဆုံး လေ့လာပါမည်။ ပညာရှင်အများစုသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အောင်မြင်မှုရှိ/မရှိ လေ့လာ ဆန်းစစ်ရာတွင် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ၏ နိုင်ငံရေး ရည်မှန်းချက်များကို အဓိကထားကြောင်း ဖော်ပြခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ထိုသို့လေ့လာရာတွင် အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် ရည်မှန်းချက်ကို ရောက်ရှိ စေနိုင်သည့် လက်သုံးကရိယာအဖြစ် ရှုမြင်ပါသည်။ အကြမ်းဖက်သမားများသည် အရှုံးအမြတ် တွက်တတ်သော ဆင်ခြင်တုံတရားရှိသူများဖြစ်၍ ၎င်းတို့အနေဖြင့် အနည်းဆုံးအားဖြင့် ၎င်းတို့ ၏ နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်အချို့အောင်မြင်ရန် အခွင့်အလမ်းအနည်းငယ်မျှပင်ဖြစ်စေရှိနေ သည်ဟု ထင်မြင်သောကြောင့်သာ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ကျင့်သုံးခြင်းဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသော အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ ၂၈ ဖွဲ့ကို မက်စ် အဘရာဟမ်(Max Abrahms)က လေ့လာခဲ့ရာတွင် သုံးသပ် ချက် ၂ ခု ထွက်လာခဲ့သည်။ ပထမအချက်မှာ ထိုအဖွဲ့များအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ ပေါ်လစီ ရည်မှန်းချက်များအနက် ၇% သာလျှင် အောင်မြင်ထမြောက်ခဲ့ပြီး ဒုတိယအချက်မှာ ၎င်းတို့၏ အောင်မြင်မှုသည် နည်းဗျူဟာရွေးချယ်မှု၊ အထူးသဖြင့် ပစ်မှတ်ရွေးချယ်မှုအပေါ် များစွာ မူတည်နေခြင်းဖြစ်သည်။ စစ်ဘက်ပစ်မှတ်များထက် အရပ်ဖက်ပစ်မှတ်များကို တိုက်ခိုက်မှု ပိုများသည့် အဖွဲ့များသည် ၎င်းတို့၏ ပေါ်လစီရည်မှန်းချက် အောင်မြင်လေ့မရှိကြောင်း တွေ့ရ သည်။ ထိုလေ့လာမှု၏ တွေ့ရှိချက်များအရ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ ပေါ်လစီ ရည်မှန်းချက်များ အောင်မြင်မှုရရှိလေ့မရှိပဲ ထိုသို့ အောင်မြင်မှုနှုန်း နည်းရခြင်းမှာလည်း အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏ နည်းဗျူဟာကိုယ်တိုင်ကြောင့်ဖြစ်သည်။ အရပ်သားများကို တိုက်ခိုက်ခြင်း သည် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ အရေးနိမ့်မှု၏ အဓိကအကြောင်းဖြစ်သည်။

အခြားသော အကြမ်းဖက်ဝါဒလေ့လာသူများကလည်း အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အောင်မြင်မှုမရှိဟု သုံးသပ်ခဲ့ကြသည်။ အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အောင်မြင်မှုမရှိလျှင်၊ အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်ရရှိနိုင်ခြင်းမရှိလျှင် အဘယ်ကြောင့် အကြမ်းဖက်သမားများ ဆက်လက် အကြမ်းဖက်နေကြသနည်းဟု မေးခွန်းထုတ်စရာရှိလာပါသည်။ အချို့သော အကြမ်းဖက်သမားများသည် ၎င်းတို့၏ရန်သူကို ခြိမ်းခြောက်ခြင်းဖြင့် အဆုံးသတ်တွင် ၎င်းတို့လိုလားချက်များ ပြည့်ဝပြီး အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် ၎င်းတို့အတွက် အမြဲအလုပ်ဖြစ်ပုံရသည်ဟု ယုံကြည်ကြပုံ ရှိသည်ဟု ပေါလ် ဝီကန်ဆန် (Paul Wilkison) က ဆိုသည်။ သို့သော်လည်း တကယ်တမ်းတွင် အကြမ်းဖက်သမားများအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ မဟာဗျူဟာရည်မှန်းချက်များ ရရှိခဲ့သည်မှာ အလွန် ရှားပါးပြီး ကိုလိုနီလွတ်မြောက်ရေးလှုပ်ရှားမှုအတွင်း ဗြိတိသျှနှင့်ပြင်သစ်တို့ကို တွန်းလှန်ခဲ့စဉ် ကာလအတွင်း အချို့အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များသာ အောင်မြင်မှုရရှိခဲ့သည်ဟုဆိုကာ အယ်လ်ဂျီး ယားမှ FLN (Front dela Liberation Nationale) အဖွဲ့ကို အောင်မြင်သည့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ အဖြစ် သူကဥပမာပေးသည်။ သို့သော်လည်း FLN ၏ အယ်ဂျီးယားလွတ်မြောက်ရေးလှုပ်ရှားမှု ကို အကြမ်းဖက်မှုအဖြစ် တံဆိပ်ကပ်သည်ကို လက်မခံသူများ အများအပြား ရှိနိုင်သည်။ နယ်ချဲ့လွတ်မြောက်ရေး လှုပ်ရှားမှုနောက်ပိုင်းတွင်မူ နိုင်ငံတစ်ခုကို ထိန်းချုပ်သိမ်းပိုက် နိုင်သည့်အဆင့်နှင့် တိုင်းတာလျှင် အောင်မြင်မှုရရှိခဲ့သော အကြမ်းဖက်လှုပ်ရှားမှုဟူ၍ တစ်ခုမှ မရှိပါ။ အစ္စလာမ်မစ်နိုင်ငံတော်(IS)အဖွဲ့သည် အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားရှိ နယ်မြေအချို့ကို ယာယီ သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သော်လည်း အကြမ်းဖက်အဖွဲ့တစ်ခုအနေဖြင့် နိုင်ငံတစ်ခုကိုသိမ်းပိုက်နိုင်ခြင်း၊ အာဏာရယူနိုင်ခဲ့ခြင်းမျိုး မရှိပါ။ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို လက်နက်တစ်ခုအဖြစ် အသုံးပြုသော သူပုန်များအနေဖြင့် နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးအဖြစ် ဒေသခံလူထု၏ ထောက်ခံမှုမရဟု ဝီကန်ဆန်က ဆိုသည်။

အကြမ်းဖက်ဝါဒအောင်မြင်မှု ရှိ/မရှိ လေ့လာခဲ့သော အရေးကြီးသည့် စာရေးသူ တစ်ဦး မှာ ဘရိုင်ယန် ဂျန်ကင် (Brian Jenkins) ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၆ ခုနှစ်က ရေးခဲ့သော ဆောင်းပါး တစ်ပိုဒ်တွင် သူက အကြမ်းသမားများ ပရော်ဖက်ရှယ်ဆန်လာမှု ပိုမိုတိုးတက်လာခြင်းနှင့် အကြမ်းဖက်မှုများကြောင့် သေဆုံးသူတိုးတက်လာခြင်းတို့ကို စိတ်ပူကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သော် လည်း အကြမ်းဖက်ဝါဒ အောင်မြင်မှုအပေါ်တွင် ၎င်းက သံသယရှိသည်။ အကြမ်းဖက်သမား များသည် အကြမ်းဖက်မှုများ ပြန့်ပွားအောင်လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့၏လုပ်ငန်းများ အတွက် ဘဏ္ဍာငွေကြေး ထောက်ပံ့မှုနည်းသစ်များ တီထွင်ခဲ့ကာ ဆက်သွယ်ရေး မဟာဗျူဟာသစ်များ ဖော်ထုတ်ခဲ့ကြသလို ဖွဲ့စည်းပုံ မော်ဒယ်သစ်များ ဖန်တီးခဲ့ကြကြောင်း၊ သို့ရာတွင် အကြမ်းဖက်သမားများအနေဖြင့် ၎င်းတို့ကြေညာထားသည့် ရည်မှန်းချက်များ မအောင်မြင် ခဲ့ကြောင်း ရေးသားခဲ့ပြီး ၎င်းသည်ပင် အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏ ဝိရောဒိဟု ဆိုသည်။ အကြမ်းဖက် သမားများသည် ရံဖန်ရံခါတွင် နည်းဗျူဟာအောင်မြင်မှုရရှိပြီး လူအများ၏ အာရုံစိုက်မှုရရှိကာ သတိပေးမှုဖြစ်စေပြီး လူသစ်များကို ဆွဲဆောင်နိုင်သည်။ သို့ရာတွင် ၎င်းတို့ကြေညာထားသည့် ရည်မှန်းချက်များနှင့် တိုင်းတာလျှင်မူ အကြမ်းဖက်သမားများ၏ အရေးတော်ပုံမှာ အောင်မြင်မှုမရှိပါ။ ထိုအမြင်အရ အကြမ်းဖက်ဝါဒမှာ အောင်မြင်မှုမရှိဟု ဆိုနိုင်သော်လည်း အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များမှာ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေသည်ဟု ဂျန်ကင်က ဆိုသည်။

ထိုအချက်များနှင့်တိုင်းတာပါက အယ်ဂိုဒ်ဒါအဖွဲ့သည် အောင်မြင်မှုရရှိသည်ဟု ဆိုနိုင်မည်လော။ သို့တည်း မဟုတ် ၎င်းတို့ကြေညာထားသည့် ရည်မှန်းချက်များ အနာဂတ်တွင် ပြည့်ဝဖွယ်ရှိသလော။ ထိုနေရာတွင် ပြဿနာမှာ အယ်ဂိုဒ်ဒါကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ရန် အခက်အခဲ ဖြစ်သည်။ အယ်ဂိုဒ်ဒါဆိုသည်မှာ အာဖဂန်နစ္စတန်နှင့် ပါကစ္စတန်တို့တွင်ရှိသော အမာခံ အယ်ဂိုဒ်ဒါအဖွဲ့ကို ဆိုလိုသည်လော၊ သို့တည်းမဟုတ် အယ်ဂိုဒ်ဒါနှင့် အီရတ်နှင့် အာရေဗျ ကျွန်းဆွယ်ရှိ ၎င်း၏ အနီးကပ်ပေါင်းစည်းထားသည့် ဆက်စပ်အဖွဲ့များပါ ပါဝင်သည်လော၊ သို့တည်းမဟုတ် အယ်ဂိုဒ်ဒါအဖွဲ့ နှင့် အိုင်ဒီယိုလိုဂျီအရ တစ်နည်းနည်းဖြင့်ဆက်စပ်နေသော အဖွဲ့များပါ ပါဝင်သည့် အယ်ဂိုဒ်ဒါကွန်ယက်ကို ဆိုလိုသည်လော စသည်ဖြင့် ဖြစ်သည်။ အယ်ဂိုဒ်ဒါအဖွဲ့၏ ရည်မှန်းချက်မှာ လက်ရှိ အစ္စလာမ်မစ်အစိုးရများကို ဖြုတ်ချပြီး အစ္စလာမ် မစ် ကာလီဖိတ်နိုင်ငံထူထောင်ရန်၊ မူဆလင်နိုင်ငံများမှ နိုင်ငံခြားသားအားလုံးကို မောင်းထုတ် ရန်နှင့် ဂျူး၊ အမေရိကန်နှင့် အခြားသော မယုံကြည်သူများကို သတ်ဖြတ်ရန်ဖြစ်သည်။ ထိုရည်မှန်းချက်များ အောင်မြင်မှု ရှိ/မရှိနှင့် တိုင်းတာပါက အယ်ဂိုဒ်ဒါအဖွဲ့သည် အကြီး အကျယ် အရေးနိမ့်ခဲ့သည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ သို့သော်လည်း အယ်ဂိုဒ်ဒါအဖွဲ့သည် အမေရိကန် နှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ်များကို အာဖဂန်နစ္စတန်တွင် အကုန်အကျများလှသော စစ်ပွဲတစ်ခုအတွင်း ဆွဲသွင်းခြင်းနှင့် အခြားကမ္ဘာ့ဒေသများတွင် စစ်ဆင်ရေးများ ဆင်နွှဲစေရန် စီမံ ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံအများအပြားမှ တာဝန်ရှိသူများအနေဖြင့် အယ်ဂိုဒ်ဒါနှင့် ဆက်စပ် အဖွဲ့များ၏ ခြိမ်းခြောက်မှုကို တန်ပြန်ရန် လုပ်ဆောင်နေရဆဲဖြစ်ပြီး အယ်ဂိုဒ်ဒါအဖွဲ့အနေဖြင့် ၎င်း၏ခေါင်းဆောင်များစွာ အဖမ်းခံရ၊ အသတ်ခံရသော်လည်း သတင်းထိပ်စည်းများ လုပ်နိုင် နေဆဲဖြစ်သည်။

ထိုနေရာတွင် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ၏ အောင်မြင်မှုကို အယ်ဂိုဒ်ဒါအဖွဲ့ကဲ့သို့ ၎င်းတို့ ထုတ်ပြန်ကြေညာထားသည့် နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်အောင်မြင်ခြင်း ရှိ/မရှိတစ်ခုတည်းကိုသာ ကြည့်၍ ဆုံးဖြတ်၍ ရပါမည်လော၊ အကြောက်တရား မြင့်မားစေမှု၊ သို့တည်းမဟုတ် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို တန်ပြန်ရန် အကြီးအကျယ်ရင်းနှီးမြှပ်နှံနေရမှု၊ သို့မဟုတ် အကြမ်းဖက်ဝါဒ ၏ ခြိမ်းခြောက်မှုသည် နိုင်ငံရေးလုပ်ငန်းအစီအစဉ်တွင် ဦးစားပေးမြင့်နေဆဲ ဖြစ်သည်တို့ကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားခြင်းမပြုတော့ပြီလော၊ ထိုအချက်များသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏ အောင်မြင်မှု သင်္ကေတများ မဟုတ်ပါသလောဟု မေးခွန်းထုတ်စရာရှိသည်။ အကယ်၍သာ ထိုအချက်များဖြင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏အောင်မြင်မှုကို တိုင်းတာပါက မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်း အကြမ်းဖက် ဝါဒနှင့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များအနေဖြင့် မည်မျှအောင်မြင်မှု ရခဲ့ပါသနည်း။

အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏ အောင်မြင်မှုကို ထိပ်စည်းသတင်းဖြစ်မှုနှင့် တိုင်းတာလျှင် အကြမ်းဖက်သမားများအနေဖြင့် ထိပ်စည်းသတင်းများလုပ်ရာတွင် အလွန်တော်သည် ၊ သို့တည်းမဟုတ် အကြမ်းဖက်သမားများနှင့် မီဒီယာသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒနှင့်ပတ်သက်သည့် ထိပ်စည်းသတင်း များ ဖန်တီးရာတွင် အလွန်တော်သည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ တကယ်တမ်းတွင် ထိပ်စည်းသတင်း များကိုရေးသူမှာ အကြမ်းဖက်သမားများမဟုတ်ပဲ ဂျာနယ်လစ်များဖြစ်ပြီး ထိုသို့ ရေးကြသည် မှာလည်း တောင်းဆိုမှုရှိသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်မှုနှင့် ဆက်စပ်သောသတင်းများ သည် ကမ္ဘာ့နေရာ အများအပြားမှ မီဒီယာတွင် နေ့စဉ်လိုလိုပင် ထိပ်စည်းသတင်းအဖြစ် ပါနေ သည်။ ၁၉၈၇ ခုနှစ်တွင်ပြုလုပ်ခဲ့သော အိုင်ယန်ဂါ နှင့် ခိုင်ဒါ (Iyengar and Kinder) တို့၏ လေ့လာချက်အရ ၁၉၈၁ ခုနှစ်မှ ၁၉၈၆ ခုနှစ် အတွင်း အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှ ရုပ်သံဌာန များဖြစ်သော ABC ၊ CBS နှင့် NBC တို့သည် အကြမ်းဝါဒအကြောင်းကို ဆင်းရဲမှု၊ အလုပ် လက်မဲ့၊ လူမျိုးရေးမညီမျှမှုနှင့် ရာဇဝတ်မှုများထက် ပိုမို ဖော်ပြခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ ထို့ကြောင့် ၉/၁၁ ဖြစ်ရပ်မတိုင်မီကတည်းကပင် အကြမ်းဖက်ဝါဒ အကြောင်းသည် သတင်းခေါင်းကြီး ဖြစ်နေပြီ ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကို ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် မမျှော်လင့်ပဲ အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်ခံရပြီးနောက်ပိုင်းတွင်မူ မီဒီယာများတွင် အကြမ်းဖက်ဝါဒအကြောင်းဖော်ပြသည် မှာလည်း မျှော်လင့်မထားလောက်အောင် များပြားလာသည်။ လူသုံးဦးသာ သေဆုံးခဲ့သော ဘော့စတွန်မာရသွန်ကို ဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်မှုသည် အီရတ်၊ အာဖဂန်စသော ဒေသများတွင် လူများစွာ သေဆုံးသည့် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများနှင့် နှိုင်းစာလျှင် အသေးစားတိုက်ခိုက်မှု သာ ဖြစ်သော်လည်း ကမ္ဘာတစ်လွှား သတင်းခေါင်းကြီး ဖြစ်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ကံမကောင်း အကြောင်းမလှစွာပင် အကြမ်းဖက်သမားများသည် ထိပ်တန်းသတင်းများဖြစ်လာရန် အလွယ် တကူပြုလုပ်နိုင်ကြောင်းတွေ့ရသည်။ 

အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏ အောင်မြင်မှုကို အကြောက်တရား ဖြန့်ဖြူးနိုင်မှုနှင့် တိုင်းတာရန် မကြာသေးမီနှစ်များ အတွင်းက ပြုလုပ်ခဲ့သော လူထုထင်မြင်ချက်စစ်တမ်းများကို လေ့လာ ကြည့်ပါမည်။ အမေရိကန်များကို ၎င်းတို့နှင့် ၎င်းတို့၏ မိသားစုဝင်များအား အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှုသားကောင်ဖြစ်မည်ကို စိတ်ပူခြင်းရှိ/မရှိ နှစ်စဉ်ကောက်ယူခဲ့သော Gallop စစ်တမ်း အရ ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် စိတ်ပူသူ ၃၉% ရှိရာမှ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ် ဧပြီတွင် ၂၅% အထိ ကျဆင်း သွားခဲ့သည်။ ၉/၁၁ အကြမ်းဖက်မှုဖြစ်ပွားပြီး ပထမပတ်အတွင်းတွင် ၅၉% အထိ မြင့်တက် ခဲ့သော်လည်း ၎င်းနောက်ပိုင်းတွင် ၂၈ နှင့် ၄၈% အကြား ပြောင်းလဲနေခဲ့သည်။ ဘော့စတွန် မာရသွန်ဗုံးခွဲမှုအပြီး ၂၀၁၃ အစောပိုင်း တွင် ၄၀% ဖြစ်လာခဲ့ပြီး ၁၉၉၆ ခုနှစ်ကနှင့် အတူတူ နီးပါးဖြစ်သည်။ ဥရောပသမဂ္ဂအတွင်း Eurobarometer ၏ လူထုထင်မြင်ချက် စစ်တမ်းအရ ပြီးခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုအပေါ် စိုးရိမ်မှုမှာ အတက်အကျရှိပြီး အမေရိကန် ထက်များစွာ နိမ့်ပါသည်။ သို့သော်လည်း ယနေ့တွင်ပင်အနောက်နိုင်ငံများစွာတွင် အကြမ်း ဖက်မှုသည် ၎င်းတို့လူထု၏ ထိပ်တန်းစိတ်ပူစရာဆယ်ခုတွင် ပါဝင်နေဆဲဖြစ်သည်။

အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏ အောင်မြင်မှုကိုတိုင်းတာရန်မှာ အောင်မြင်မှုအပေါ် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆို ချက်အပေါ် များစွာ မူတည်ပါသည်။ အလွန်နည်းပါးလှသော အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်းများ သည်သာ ၎င်းတို့ကြေညာထားသော နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်များ ရရှိခဲ့သော်လည်း ၎င်းတို့သည် မီဒီယာ၏ စိတ်ဝင်စားမှုများစွာ ရရှိအောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ၎င်းတို့အပေါ် ကြောက်ရွံ့မှုအဆင့်မှာ ၎င်းတို့၏လုပ်ဆောင်မှုအပေါ်မူတည်ပြီး တစ်သက်လုံး ကြောက်နေကြ သည် မဟုတ်ပါ။ နှစ်အနှစ်ငယ်ကြာပြီးနောက်တွင် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များမှာ တစ်ဖြည်းဖြည်း ပျောက်ကွယ်သွားကြသည်။ ထို့ကြောင့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များသည် လူအများ၏ အလေးထား မှုကိုရရှိသော်လည်း များစွာအောင်မြင်သည်ဟု မဆိုနိုင်ပါ။ 

Reference; GeorgetownX: Terrorism and Counterterrorism, www.edx.org

Reference; Terrorism and Counterrorism: Comparing Theory and Practice by Leiden University , coursera.org

အပိုင်း(၄)ဖတ်ရှုရန်- https://sacministry.gov.mm/my/article/4217

မြန်မာနိုင်ငံ စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး နယ်စပ်ဒေသ တမူး-ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်းကို အိန္ဒိယအစိုးရက ပြန်လည် သိမ်းယူပြီး မဏိပူရပြည်နယ်အတွင်း ထည့်သွင်းပေးရန် မဏိပူရ်ပြည်နယ် လွှတ်တော်အမတ်က အိန္ဒိယ အထက်လွှတ်တော်မှာ အဆိုတင်သွင်းခဲ့ပါသည်။ အဆိုပါသတင်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး မြန်မာနယ်စပ် မြို့များမှာကန့်ကွက်ဆန္ဒပြမှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့ပါသည်။လွန်ခဲ့ဆယ်နှစ်ခန့်မှာ ရုရှားက ယူကရိန်းခရိုင်းမီးယား ကျွန်းဆွယ်ကို တိုက်ခိုက်သိမ်းသွင်းခဲ့ခြင်းနည်းတူကဘော်ချိုင့်ဝှမ်းသည် အိန္ဒိယနှင့် မြန်မာအကြား တုတ်တပြက်၊ ဓားတပြက် ဖြစ်လာမည်လားဟု နှစ်နိုင်ငံပြည်သူများအတွင်း မှာသာမက နိုင်ငံတကာ မှာပါ လှုပ်လှုပ် ခတ်ခတ်ဖြစ်ခဲ့ရပါသည်။

မြန်မာ ချင်းတွင်းမြစ် နှင့် အိန္ဒိယ မဏိပူရပြည်နယ်အကြား ၈.၅၇၅ စတုရန်းမိုင်ကျယ်ဝန်းသော မြေပြန့် လွင်ပြင်ဒေသသည် ၁၄၅ဝ ပြည့်နှစ်ကတည်းက မဏိပူရ၏ နယ်မြေ အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်ကြောင်း၊ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် အိန္ဒိယဝန်ကြီးချုပ် နေရူးက မြန်မာဝန်ကြီးချုပ် ဦးနုထံ လက်ဆောင်အဖြစ် ပေးအပ်ခဲ့ကြောင်း မဏိပူရလွှတ်တော်အမတ်ကစွပ်စွဲပြောခဲ့ပါသည်။

၎င်းပြောသည့် အတိုင်း မှန်ကန်ပါသလားဟု လက်လှမ်းမီသမျှ ရှာဖွေကြည့်မိပါသည်။ ၁၄၇ဝ ပြည့်နှစ်မှာ မေထေး(ကသည်း) ဘုရင်နှင့် တိုင်(ရှမ်း) ဘုရင်တို့က “ကဘော်” ဟု ခေါ်သည့် အဆိုပါ နယ်မြေကို အတူတကွ အောင်နိုင်ခဲ့ကြောင်း မဏိပူရ် သမိုင်းမှတ်တမ်းများမှာ တွေ့ရှိရပါသည် ။ယနေ့ စစ်ကိုင်းတိုင်း ဟုမ္မလင်းခရိုင် သောင်ထွဋ်မှ ယနေ့ ချင်းပြည်နယ် အစပ် ခန်းပတ်မြို့အထိ ဖြစ်ဖွယ် ရှိပါသည်။ ၎င်းတို့နှိမ်နင်းခဲ့သည် ဆိုသော “ကျန်း” ဆိုသည်မှာ ယနေ့ “ချင်း” လူမျိုးများဖြစ်ပြီး အိန္ဒိယဘက်မှာ “ကူကီး” ဟု ခေါ်ပါသည်။ မေထေး တို့သည် မြန်မာဘက်မှာ ကသည်းများအဖြစ် သိရှိကြပြီး ဇာတ်မြင့် ဟိန္ဒူ ပုဏ္ဍားများဖြစ်ကြပါသည်။

အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏အဓိကလူမျိုးနွယ်ကြီး ၄-ခုမှာ လူမျိုးစုပေါင်း ၂၀၀၀ ခန့်ရှိပါသည်။ အဆိုပါလူမျိုးစု များသည် အရှေ့မြောက် ပြည်နယ် (၈) တွင် အများဆုံးနေထိုင်ကြပြီး ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု၊ ယဉ်ကျေးမှု ဓလေ့ထုံးတမ်းများ ကွာခြားကြ ပါသည်။ ချင်း မျိုးနွယ်ကြီးတစ်ခုတည်းမှာပင် ချင်းလူမျိုးစု ၇၀ ခန့် ရှိပြီး ၄၀ ခန့်မှာ မြန်မာပြည်ဘက်ရောက်နေပါသည်။ အတိတ်ကာလ ကမ္ဘာအရပ်ရပ်မှာ ကျေးရွာ များကို စုပေါင်းပြီး မြို့ပြနိုင်ငံအဖြစ်ထူထောင်အုပ်ချုပ်သော ဘုရင့်နိုင်ငံငယ်များ ထွန်းကားခဲ့ပါ သည်။ ၁၅၅၅-ခုနှစ် တောင်ငူ မင်းဆက် ဘုရင့်နောင်လက်ထက် ယနေ့ခေတ် မြန်မာ ဖြစ်လာမည့် တစ်နိုင်ငံလုံးကို စုစည်းခဲ့ရာမှာ မဏိပူရနှင့် အာသံသည် မြန်မာဘုရင်လက်အောက်ခံ သက်ဆိုင်ရာ စော်ဘွားများ အုပ်ချုပ်သည့် နယ်မြေ ဖြစ်လာပါသည်။ ယနေ့ခေတ် မဏိပူရ်တို့ကို ကမ္ဘာသိဖြစ်စေမည့် “ပိုလိုကစားနည်း” အတွက် မြင်းစီးခြင်း အတတ်ပညာကို မြန်မာတို့ထံမှ ရရှိခဲ့ခြင်း ဖြစ်ကြောင်း သိရှိ ရပါသည်။ သို့သော် မြန်မာတို့ အင်အား ချိနဲ့သည့် (၁၇၁၄-၁၇၅၄) ခုနှစ်၌ ကသည်းတို့သည် စစ်ကိုင်းနှင့် အင်းဝမြို့တော်အထိ လာရောက် တိုက်ခိုက်ခဲ့ဖူးပါသည်။

၁၇၅၂ ခုနှစ်၊ ကုန်းဘောင်မင်းဆက်အလောင်းဘုရားက တတိယမြန်မာနိုင်ငံတော်ကို ပြန်လည် စုစည်းစဉ် သောင်ထွဋ်-တမူး-ကလေးနှင့် ခန်းပတ်အပါအဝင် မဏိပူရနှင့် အာသံတို့လည်း ပါဝင်ခဲ့ပါ သည်။၁၈၂၄ ခုနှစ် ဘကြီးတော်မင်းလက်ထက် အာသံ-မဏိပူရအရေးနှင့်ပတ်သက်ပြီး အင်္ဂလိပ်-မြန်မာပထမစစ်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့ပါသည်။၂ နှစ်ခန့်အကြာမှာ မြန်မာတို့စစ်ရှုံးသည့်အတွက် စစ်လျော်ကြေး စတာလင်ပေါင် တစ်သန်းအပြင် ကမ်းရိုးတန်းဒေသ ရခိုင်နှင့် တနင်္သာရီတို့ကို အင်္ဂလိပ်ထံ ပေးအပ် ရပါသည်။ အာသံနှင့် မဏိပူရတို့ကိုလည်း မြန်မာတို့လက်လွှတ်ခဲ့ရသော်လည်း ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်း သည် မြန်မာ့ပိုင်နက်အဖြစ် အင်္ဂလိပ်က သတ်မှတ်ခဲ့ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ပထမဆုံး အင်္ဂလိပ် သံအမတ်ဖြစ်သူ မေဂျာဘာနေး၏ “၁၃၇ဝ ပြည့်နှစ်မှ စစ်ပွဲမတိုင်မီ ၁၂ နှစ်အထိ ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်းသည် မြန်မာတို့ ပိုင်နက်ဖြစ်ကြောင်း” အိန္ဒိယဘုရင်ခံချုပ်ထံ အစီရင်ခံချက်သည် အမှန်ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။ မြန်မာနောက်ဆုံး မင်းဆက် မင်းတုန်း-သီပေါမင်းဘုရင်တို့လက်ထက် ဝန်ကြီး ၄ ပါးအနက် “ခန်းပတ်မင်းကြီး”သည် အဆိုပါမြို့ကို စားရသော ဘုန်းကြီးလူထွက်ဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရှိရသောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။ ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်းအတွက် မဏိပူရထံ လစဉ် ရူးပီး ၅၀၀ ပေးရသည် ဆိုသည်မှာ ဗြိတိသျှအိန္ဒိယအစိုးရက ပေးခြင်းဖြစ်ပါသည်။ နေရူး၏ဦးနုထံလက်ဆောင်က အထောက်အထား မတွေ့ရပါ။ တမူးမြို့နယ်အတွင်း ပါဝင်သည့် ချင်းနယ်စပ် ခန်းပတ်မြို့ကို ၂၀၂၃-ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလမှာ PDF တို့က သိမ်းယူထားပါသည်။ လက်ရှိ ဖြစ်ပွားနေသော ပြည်တွင်းသောင်းကျန်းမှုအတွင်း ရှေးယခင် ကျွန်တော်တို့ ဘိုးဘေးများ ထူထောင်ခဲ့သည့် ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံတော် အချုပ်အခြာပိုင်နက်မှာ စိန်ခေါ်မှုများ ပြည့်နှက်လာပါသည်။ မြို့ပေါင်း ၉၀ ခန့် ကို လက်နက်ကိုင်အုပ်စုအသီးသီးတို့က တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်ထားပါသည်။ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တို့က ၎င်းတို့လူမျိုးစုအလိုက် ကွန်ဖက်ဒရေးနိုင်ငံငယ် ထူထောင်မည့်အကြောင်း ကြုံးဝါးနေကြစဉ် အိမ်နီးချင်း တိုင်းပြည်များကလည်း နယ်စပ် မြန်မာနယ်မြေအချို့သည် ၎င်းတို့အပိုင်ဖြစ်ကြောင်း စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုများအထိ တွေ့ရှိလာ ရပါသည်။
စင်စစ်၌ ယနေ့ကမ္ဘာမှာ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းများ စုပေါင်းပြီး တိုင်းပြည်တစ်ခုတည်းအဖြစ် ထူထောင် ထားခြင်း တစ်နိုင်ငံမျှ မရှိပါ။ ၁၇၇၅-၁၇၈၃ ခုနှစ် အင်္ဂလိပ်ကို တော်လှန်ပြီး ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်း ပြည်နယ်များနှင့် ထူထောင်ခဲ့သည့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် ယခုလို ပြည်ပ ခြိမ်းခြောက်မှု များကို တွန်းလှန်နိုင်မှု မရှိခြင်းအပါဝင် အခြား ဘဏ္ဍာရေး ဥပဒေရေးပြဿနာများကြောင့် (၁၈၆၁-၁၈၆၅ ခုနှစ်) ပြည်တွင်းစစ်ကြီး ဖြစ်ခဲ့ရပါသည်။ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းများ၏အားနည်းချက်ကိုမြန်မာပြည် မည်သည့်မီဒီယာ မည်သည့်နိုင်ငံရေးသမားမျှ မရေးကြ ၊မပြောကြပါ၊ ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်း နှင့် မဏိပူနိုင်ငံရေးသမားများကတော့ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းထူထောင်မည် ဆိုသည့် မြန်မာ လက်နက်ကိုင် များကို သင်ခန်းစာ ပေးနေပါပြီ။

ကုန်စည်သင်္ဘောများနှင့် စစ်သင်္ဘောများ အမြဲတမ်း ချောမွေ့စွာ သွားလာနိုင်မည်ဟု ယူဆကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ပင်လယ်လမ်းကြောင်းလုံခြုံရေးကို အမေရိကန်က ဆယ်စုနှစ်များစွာ အလေးမမူခဲ့ပေ။ သို့သော် အမေရိကန်က ငြိမ်သက်နေချိန်တွင် တရုတ်သည် ၎င်း၏ရေကြောင်း စိုးမိုးမှုကို နည်းလမ်းတကျချဲ့ထွင်ကာ ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်ကုန်စည်စီးဆင်းမှုများ ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် အမေရိကန်၏ ထောက်ပံ့ရေးကွင်းဆက်များကို အလိုအလျောက် အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေခဲ့သည်။ ပိုလန်နိုင်ငံရှိ စစ်ရေးဆိုင်ရာသင်္ဘောအချိန်းအပြောင်းတွင် တရုတ်က ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်းသည် သတိပေးခေါင်းလောင်းထိုးလိုက်ခြင်းဖြစ်ပြီး ၎င်းသည် စိတ်ကူးယဉ်ခြိမ်းခြောက်မှုသက်သက် မဟုတ်ကြောင်း ပေါ်လွင်ပေသည်။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာဆိပ်ကမ်းများနှင့် သင်္ဘောကုန်စည်ပို့ဆောင်ရေး တို့အပေါ် တရုတ်နိုင်ငံ၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုသည် ပထဝီနိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်း ကြုံတွေ့ရလျှင် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးနှင့် စစ်တပ်၏ စည်းရုံးရေးစွမ်းရည်တို့ကို အလှည့်အပြောင်းဖြစ်စေ နိုင်သည့် တုန်လှုပ်ဖွယ်အဖြစ်မှန်ပင်ဖြစ်သည်။

ရေကြောင်းဆိုင်ရာ အားနည်းချက်များ

             အမေရိကန်သည် သမိုင်းတွင် တစ်ခုတည်းသော ကမ္ဘာ့စူပါပါဝါနိုင်ငံအဖြစ် ထင်ရှား သော်လည်း ရေကြောင်းကုန်သွယ်ရေးနှင့်ပတ်သက်လာလျှင် ဩချရလောက်အောင် အားနည်းသည့် အနေအထားဖြင့် ရောင့်ရဲနေပုံရသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ပင်လယ်ကူးကုန်သင်္ဘော ၅၅၀၀ ကျော် ပိုင်ဆိုင်ထားပြီး အမေရိကန်က အစီး ၈၀ မျှသာ ထိန်းချုပ်ထားနိုင်သည်။ တရုတ်နိုင်ငံ၏ သင်္ဘော တည်ဆောက်မှုစွမ်းရည်သည် အမေရိကန်နိုင်ငံထက် အဆပေါင်း ၂၃၂ ဆ သာလွန်နေပြီး တရုတ်သည် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ ဆိပ်ကမ်းပေါင်း ၁၀၀ ကျော်တွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံထားသော်လည်းအမေရိကန်တွင် မဟာဗျူဟာမြောက်ပိုင်ဆိုင်မှု အနည်းငယ်မျှသာရှိသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံ အတွင်း၌ပင် ဆိပ်ကမ်းအများစုကို နိုင်ငံခြားအဖွဲ့အစည်းများက ထိန်းချုပ်ထားသည်။ အနှစ်ချုပ် အားဖြင့် အမေရိကန်သည် ၎င်း၏ထောက်ပံ့ရေးကွင်းဆက်များ ဆက်လက်လည်ပတ်နေစေရန် အတွက် မိတ်ဖက်များနှင့် နိုင်ငံခြားအော်ပရေတာများ၏ ရှုပ်ထွေးပွေလီသောကွန်ရက်ပေါ်တွင် မှီခို နေရသည်။

             တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရေကြောင်းချဲ့ထွင်မှုသည် သမားရိုးကျသင်္ဘောလမ်းကြောင်းများနှင့်ပင် ရပ်တန့်မနေပေ။ သူ့ကိုယ်သူ “အာတိတ်အနီးပတ်ဝန်းကျင်နိုင်ငံ” ဟု တံဆိပ်တပ်ခြင်းဖြင့် ပေကျင်းသည် မြောက်ပိုင်းပင်လယ်ရေလမ်းကြောင်းတွင် ရေခဲခွဲသင်္ဘောများ ဖြန့်ကျက်ချထား၍ ရုရှားနှင့် မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးတည်ဆောက်ကာ အာတိတ်ကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းနှင့် သဘာဝ အရင်းအမြစ်များကိုအသုံးချရန် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများပြုလုပ်ခဲ့သည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် အနောက်နိုင်ငံ များမှ ထိန်းချုပ်ထားသော သမရိုးကျသင်္ဘောလိုင်းများကို ကျော်ဖြတ်ရန် အခြားလမ်းကြောင်း များကို လုံခြုံအောင်ပြုလုပ်နေပြီး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာကုန်သွယ်မှုအပေါ်တွင် ၎င်း၏သြဇာလွှမ်းမိုးမှု တိုးမြှင့်ရန် တပြိုင်နက်တည်းလုပ်ဆောင်နေသည်ကို ရှင်းလင်းစွာ တွေ့နိုင်ပါသည်။

             ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးကို လွှမ်းမိုးမှုအပြင် ရေကြောင်းပို့ဆောင်ရေးအပေါ် တရုတ်၏ ထိန်းချုပ်မှုသည် စစ်ရေးအကျိုးဆက်များကိုပါ ဆက်လက်ရရှိစေမည်ဖြစ်သည်။ ကြီးမားသော ပြဿနာတစ်ခုမှာ အမေရိကန်စစ်တပ်သည် ၎င်း၏ကုန်ပစ္စည်းပို့ဆောင်ရေး၏ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိ စီးပွားဖြစ်သင်္ဘောများပေါ်တွင် မှီခိုနေရသည်။ ထို့ကြောင့် အမေရိကန်သည် ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင် ကုန်တင်သင်္ဘောမရှိပါက ပြည်ပအလံတင်သင်္ဘောများပေါ်တွင် မှီခိုနေရမည်ဖြစ်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံမှ အလွယ်တကူ အသုံးချနိုင်သည့် အားနည်းချက်တစ်ခုဖြစ်နေသည်။

တရုတ်နိုင်ငံ၏ ဒီဂျစ်တယ်နည်းပညာထိန်းချုပ်မှု

             တရုတ်နိုင်ငံသည် ကုန်ပစ္စည်းတင်ပို့မှုများအပေါ် အချိန်နှင့်တစ်ပြေးညီ ခြေရာခံပေးသည့် နိုင်ငံတော် ကျောထောက်နောက်ခံပြု LOGINK ဆော့ဖ်ဝဲမှတစ်ဆင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့ ပို့ဆောင်မှုအပေါ် အရေးပါသောထိန်းချုပ်မှုကိုလည်း ဆောင်ရွက်ထားသည်။ ဤဆော့ဖ်ဝဲကို ဂျပန်၊ တောင်ကိုးရီးယားနှင့် ဥရောပတစ်ဝှမ်းရှိ အဓိကကုန်သွယ်ရေးဗဟိုချက်မများတွင် အသုံးပြု ထားပြီး ထောက်ပံ့ရေးကွင်းဆက်များနှင့် စီးပွားရေး သို့မဟုတ် ပထဝီနိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှု များတွင် လွှမ်းမိုးမှုရစေနိုင်သည့် အလားအလာတစ်ရပ်ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်ကွန်ဂရက်အနေဖြင့် ပင်တဂွန်အား LOGINK အသုံးပြုထားသည့် ဆိပ်ကမ်းများအသုံးပြုခြင်းကို တားမြစ်ထားသော်လည်း ကုန်သွယ်မှုသည် ဆက်လက်ပုံပေါ်နေဆဲပင်ဖြစ်သည်။

တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာထိန်းချုပ်မှု

             LOGINK မှ အချက်အလက်များသည် အမေရိကန်၏အားနည်းချက်များကို ရှာဖွေဖော်ထုတ် နိုင်စွမ်းရှိသကဲ့သို့ ဆိပ်ကမ်းများတွင် ၎င်း၏ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများသည် ထိုသို့သိမြင်ထားမှုအပေါ် အမြတ်ထုတ်ခွင့်ရရှိစေနိုင်သည်။ BRI ၏ တိုးချဲ့မှုတစ်ခုဖြစ်သည့် ရေကြောင်းပိုးလမ်းမကြီးသည် ပေကျင်းအား ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ အရေးပါသောဆိပ်ကမ်းများကို လည်ပတ်ထိန်းချုပ်နိုင်စေခဲ့သည်။ ဂရိနိုင်ငံရှိ Piraeus ဆိပ်ကမ်းနှင့် သီရိလင်္ကာနိုင်ငံရှိ Hambantota ဆိပ်ကမ်းကဲ့သို့သောနေရာ များတွင် တရုတ်သည် အခြေခံအဆောက်အအုံရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို ဗျူဟာမြောက်ခြေကုပ်စခန်း များအဖြစ် ပြောင်းလဲကာ အမေရိကန်နှင့်မဟာမိတ်များ၏ စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုများအတွက် အရေး ပါသောဒေသများသို့ လက်လှမ်းမီနိုင်စေခဲ့သည်။

             ဤထိန်းချုပ်မှုအဆင့်သည် တရုတ်နိုင်ငံအား ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးကို ထိန်းချုပ်ရန်၊ စီးပွားရေးဖိအားများကို တွန်းလှန်ရန်နှင့် အမေရိကန်နှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ်များအပါအဝင် ပြိုင်ဘက် နိုင်ငံများထက် ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်အကျိုးစီးပွားကို ဦးစားပေးလုပ်ဆောင်ရန် ဖြစ်လာနိုင်ဖွယ်ရှိသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ကမ္ဘာ့ဆိပ်ကမ်းအခြေခံအဆောက်အအုံတွင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ လွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင်မှုသည် နိုင်ငံတကာပင်လယ်ရေကြောင်းစည်းမျဉ်းများနှင့် စံနှုန်းများကို ပုံဖော်နိုင်စေပါသည်။ ဆိပ်ကမ်း များနှင့်ဆက်စပ်သော ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးကွင်းဆက်များကို ထိန်းချုပ်ခြင်းဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံသည် သင်္ဘောခ၊ ဆိပ်ကမ်းဝင်ရောက်ခွင့် စည်းမျဉ်းများနှင့် အကောက်ခွန်မူဝါဒများအတွက် စံနှုန်းသစ် များကို သတ်မှတ်နိုင်သည်။ ဤစီးပွားရေးသြဇာလွှမ်းမိုးမှုသည် ပေကျင်း၏မူဝါဒများနှင့် လိုက်လျော ညီထွေဖြစ်စေရန် နိုင်ငံငယ်များကို ဖိအားပေးနိုင်သည် သို့မဟုတ် ကုန်သွယ်မှုကို အနှောင့်အယှက် ဖြစ်စေနိုင်သည်။ အကယ်၍ တင်းမာမှုများ ဆက်လက်တိုးပွားလာပါက တရုတ်သည် သင်္ဘော ပို့ဆောင်ခွင့်ကို နှောင့်ယှက်နိုင်ပြီး ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်မှုကို နှေးကွေးစေနိုင်သည် သို့မဟုတ် အမေရိကန်၏ စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုများကို ထောက်လှမ်းနိုင်သည်။ မကြာသေးမီက အမေရိကန် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန (DoD) မှ COSCO Shipping Holdings ကို ပုဒ်မ 1260H အမျိုးသား လုံခြုံရေးဆိုင်ရာအန္တရာယ်ရှိစာရင်းတွင် ထည့်သွင်းရန်ဆုံးဖြတ်ချက်သည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရေကြောင်း ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးကို ထိန်းချုပ်နိုင်မှု ကြီးထွားလာခြင်းအပေါ် စိုးရိမ်ပူပန်မှု ကြီးထွား လာကြောင်း ထင်ဟပ်စေပါသည်။

အကွဲကွဲ အပြားပြား တုံ့ပြန်မှုများ

             ခြိမ်းခြောက်မှုမှာ ပြင်းထန်နေသော်လည်း အမေရိကန်၏တုံ့ပြန်မှုသည် ပြဿနာ၏ ကိစ္စရပ်ပေါင်းများစွာကို သီးခြားစီဖြေရှင်းနေသည့် အေဂျင်စီပေါင်းများစွာဖြင့် အဆီအငေါ်မတည့် ရှိနေဆဲပင်ဖြစ်သည်။ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနသည် ဖိလစ်ပိုင်တွင် ရေတပ်အခြေခံအဆောက် အအုံသစ်များ တည်ဆောက်နေစဉ်တွင် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနနှင့် ပို့ဆောင်ရေးဝန်ကြီးဌာန တို့သည် မဟာဗျူဟာကျသော အမေရိကန်ဆိပ်ကမ်းများ လုံခြုံစေရန်နှင့် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့ ပို့ဆောင်ရေးလုံခြုံမှုကို အဓိကထားလုပ်ဆောင်ရန်အတွက် ရေကြောင်းညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာနနှင့် နီးကပ်စွာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ အမိမြေလုံခြုံရေးဝန်ကြီးဌာနနှင့် ကမ်းခြေစောင့်တပ် တို့သည် အမေရိကန်၏ဆိပ်ကမ်းအခြေခံအဆောက်အအုံများအပေါ် ပြည်ပထိန်းချုပ်မှုများ(အထူးသဖြင့် သတင်းထောက်လှမ်းစုဆောင်းနိုင်စွမ်းရှိသည်ဟု ယူဆရသော တရုတ်ပြည်ထုတ် ဝန်ချီစက်များ ရှိနေခြင်း) ကို စောင့်ကြည့်လျက်ရှိသည်။ တရုတ်ပိုင် COSCO ကုမ္ပဏီသည် Long Beach ကွန်တိန်နာဆိပ်ကမ်းရှိ ၎င်း၏ရှယ်ယာများကို ရောင်းထုတ်ရန်ကြိုးပမ်းခဲ့ခြင်းကြောင့် အမေရိကန် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန၏ နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုဆိုင်ရာကော်မတီက အရေးယူ ခဲ့သည်။ ဖက်ဒရယ်ရေကြောင်းကော်မရှင်က မျှတမှုမရှိသောဆောင်ရွက်ချက်များကို စုံစမ်းစစ်ဆေး နေသည်။

             တစ်ချိန်တည်းမှာပင် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနနှင့် နိုင်ငံတကာဘဏ္ဍာရေးဖွံ့ဖြိုးမှုကော်ပိုရေးရှင်း တို့ကဲ့သို့အေဂျင်စီများသည် ပေကျင်း၏ကြီးမားသော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို တန်ပြန်ရန် ဘဏ္ဍာရေး စွမ်းအားမရှိသော်ငြား တရုတ်နိုင်ငံ၏ပြည်ပဆိပ်ကမ်းရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုများတွင် စဉ်းစားစရာများ ဖြစ်စေရန် လုပ်ဆောင်နေကြသည်။ အမျိုးသားလုံခြုံရေးကောင်စီသည် ပင်လယ်ရေကြောင်း အန္တရာယ်ကိုအလေးထားသည့် အခန်းကဏ္ဍသစ်တစ်ရပ်ကို ထူထောင်ထားသော်လည်း အခြေ တည်ရန် ကြိုးစားနေရဆဲဖြစ်ပြီး အခြားအဖွဲ့အစည်းများ၏ လုပ်ဆောင်ချက်များကို ကြီးကြပ်မည့် အာဏာပိုင်များလည်း မရှိသေးပေ။

လုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်သည့်အချက်များ

             အမေရိကန်အစိုးရ၏ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများသည် အနည်းငယ်မျှသာဖြစ်ပြီး ညှိနှိုင်း ဆောင်ရွက်မှုလည်းမရှိပါ။ ကမ္ဘာ့အချက်အချာကျသောနေရာများတွင် တရုတ်နိုင်ငံက ထောက်ပံ့ ပို့ဆောင်ရေးကို ဆက်လက်လွှမ်းမိုးနေပါက အမေရိကန်ဆိပ်ကမ်းများကို တရုတ်ကသုံးစွဲမှုအား ပိတ်ဆို့ခြင်းမှာ အနည်းငယ်မျှသာ ထိရောက်မည်ဖြစ်သည်။ ပင်လယ်ရေကြောင်း ကူးသန်း ရောင်းဝယ်ရေးတွင် ဦးဆောင်မှုပြန်လည်ရရှိရန် အမေရိကန်သည် ပိုမိုဗျူဟာမြောက် တက်ကြွသော ချဉ်းကပ်မှုတစ်ရပ်ကို ကျင့်သုံးရမည်ဖြစ်သည်။

             ပထမဦးစွာ အစိုးရအနေဖြင့် မည်သည့်ကမ္ဘာ့ဆိပ်ကမ်းများသည် အမေရိကန်၏စီးပွားရေးနှင့် စစ်ရေးအကျိုးစီးပွားအတွက် အရေးကြီးကြောင်း ခွဲခြားသတ်မှတ်ပြီး ၎င်းတို့သည် ကြားနေနိုင်ငံ သို့မဟုတ် အမေရိကန်၏ မဟာမိတ်နိုင်ငံတို့၏ လက်ဝယ်တွင်ရှိကြောင်း သေချာစေရန် ဆောင်ရွက် ရမည်ဖြစ်သည်။ တရုတ်၏ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုကို လက်မခံရန် အခြားနိုင်ငံများကို သတိပေးရုံမျှဖြင့် မလုံလောက်နိုင်ပေ။ မဟာဗျူဟာကျသော အခြေခံအဆောက်အအုံများ လုံခြုံမှုရှိစေရန်အတွက် အမေရိကန်သည် ပုဂ္ဂလိကစက်မှုလုပ်ငန်းနှင့် မဟာမိတ်အစိုးရများနှင့် ပူးပေါင်းကာ အပြိုင်အဆိုင် ရွေးချယ်စရာများကို ပံ့ပိုးပေးရမည်ဖြစ်သည်။ မကြာသေးမီက BlackRock ဦးဆောင်သော ရင်းနှီး မြုပ်နှံမှုအစုအဖွဲ့တစ်ခုသည် ပနားမားရှိ အဓိကဆိပ်ကမ်းနှစ်ခုကို ဝယ်ယူခဲ့ပြီး ယခုအခါ ယခင် ဟောင်ကောင်မှပိုင်ရှင်ဟောင်းအစား ဆွစ်ဇာလန်ကုမ္ပဏီတစ်ခုမှ စီမံခန့်ခွဲသွားမည်ဖြစ်သည်။ ယင်းလုပ်ရပ်မျိုးသည် သမ္မတ၏အာရုံစိုက်မှုရရှိရန် ဆောင်ရွက်ချက်သက်သက်မျှသာမဟုတ်ဘဲ တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် စုစည်းလုပ်ဆောင်နေသည့် ကြိုးပမ်းမှုမျိုးဖြစ်ရပါမည်။

             ဒုတိယအချက်မှာ အမေရိကန်သည်ကမ္ဘာ့ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးကဏ္ဍတွင် တရုတ်၏ ဒီဂျစ်တယ်နည်းပညာလွှမ်းမိုးမှုကို တန်ပြန်ရမည်ဖြစ်သည်။ LOGINK နှင့် အလားတူ တရုတ် ကျောထောက်နောက်ခံပြု နည်းပညာများသည် ပေကျင်းအား ကုန်သွယ်မှုအချက်အလက်များနှင့် ပို့ဆောင်မှုပုံစံများကို မကြုံစဖူးအခွင့်အရေးများ ရရှိစေသည်။ ပိုမိုအားကောင်းသော ဆိုက်ဘာ လုံခြုံရေးအစီအမံများ လိုအပ်သော်လည်း မလုံလောက်ပါ။ တရုတ်၏ အချက်အလက်စုဆောင်း ခြင်းနှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်စီးဆင်းမှုအလားအလာများကို ခြယ်လှယ်ခြင်းမှ ကာကွယ်ရန် ဝါရှင်တန်အနေဖြင့် အစားထိုးထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးပလက်ဖောင်းများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အသုံးပြုနိုင်မှုတို့အတွက် ပံ့ပိုးပေးရမည်ဖြစ်သည်။

             တတိယအချက်မှာ အမေရိကန်သည် ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်ရေကြောင်းဆိုင်ရာ စွမ်းဆောင်မှု များတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရန်နှင့် မဟာမိတ်နိုင်ငံများနှင့် ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းမှု တိုးမြှင့်ရန် လိုအပ်သည်။ ပြည်တွင်း၌ မည်ကဲ့သို့ ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုအမျိုးအစားများ ဆောင်ရွက်သင့်သည်၊ မဟာမိတ်များနှင့် မည်ကဲ့သို့ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ရန်လိုအပ်သည် စသဖြင့် ဆန်းစစ်မှုများ ဆောင်ရွက်ရမည်ဖြစ်ပြီး ပထဝီနိုင်ငံရေးအရ ဗျာများနေရသည့်အချိန်များတွင် လိုအပ်သော သင်္ဘောနှင့် သင်္ဘော တည်ဆောက်ရေးစွမ်းရည်ရှိရမည်ဖြစ်သည်။ ကနေဒါနိုင်ငံနှင့် ဖင်လန်နိုင်ငံတို့နှင့် မကြာသေးမီက ICE Pact ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုသည် ကောင်းမွန်သော အစပျိုးမှုတစ်ရပ်ဖြစ်သည်။ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုများ ပိုမိုလိုအပ်မည်ဖြစ်ပေသည်။

             စတုတ္ထအချက်မှာ ဌာနဆိုင်ရာများနှင့် အေဂျင်စီများအားလုံး၏ အမျိုးမျိုးကွဲပြားနေသော ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများကို ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းကာ အချိန်နှင့်တစ်ပြေးညီ ထိထိရောက်ရောက် ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်ကြောင်းသေချာစေရန် ပေါင်းစည်းရေကြောင်းလုံခြုံရေးမဟာဗျူဟာကို ဖော်ဆောင် သင့်ပေသည်။

             တောင်တရုတ်ပင်လယ်၊ ပင်လယ်နီနှင့် ပနားမားတူးမြောင်း ကဲ့သို့သော ရေလမ်းကျဉ်း နေရာများတွင် တင်းမာမှုများ မြင့်တက်နေချိန်၌ ရေကြောင်းအခြေခံအဆောက်အအုံဆိုင်ရာအားနည်းချက်များသည် စီးပွားရေးနှင့် အမျိုးသားလုံခြုံရေးဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းများကို ဖြစ်ပေါ် စေနိုင်သည်။ အမေရိကန်အနေဖြင့် ပြုသမျှနုနေ၍ မရတော့ပါ။ အကွဲကွဲ အပြားပြားနှင့် ဟိုတစ်စု ဒီတစ်ခု တုံ့ပြန်မှုများသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရေကြောင်းဆိုင်ရာ သြဇာချဲ့ထွင်မှုကို တန်ပြန်ရန် လုံလောက်မည် မဟုတ်ပေ။

             အရေးပါသော ထောက်ပံ့ရေးကွင်းဆက်များနှင့် စစ်ရေးအသင့်ဖြစ်မှုတို့အပေါ် မူတည် နေသည့် ကမ္ဘာ့ပင်လယ်ရေလမ်းကြောင်းများ လုံခြုံစေရန်အတွက် အမေရိကန်သည် ပြည်တွင်း မူဝါဒများကို ညှိနှိုင်းခြင်း၊ အခြေခံအဆောက်အအုံများတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံခြင်းနှင့် နိုင်ငံတကာ မိတ်ဖက်များနှင့် ခိုင်မာစွာဆောင်ရွက်ခြင်းတို့ဖြင့် ပြတ်ပြတ်သားသား ဆောင်ရွက်ရမည်ဖြစ်သည်။ စည်းလုံးညီညွတ်ပြီး ကောင်းမွန်သော ညှိနှိုင်းဗျူဟာဖြင့်သာ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးသည် ပေကျင်း၏ စွက်ဖက်မှုများကို ဆန့်ကျင်၍ လွတ်လပ်၊ ပွင့်လင်းပြီး ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်ဆဲဖြစ်ကြောင်း အမေရိကန်က သေချာအောင် ဆောင်ရွက်ရမည်ဖြစ်ပေသည်။

Source: https://www.wilsoncenter.org/article/americas-maritime-blind-spot-how-china-gaining-upper-hand-high-seas

(အမေရိကန်အခြေစိုက် Wilson Center ၏ Analysis ကဏ္ဍတွင် ‌ဆောင်းပါးရှင် Mark Kennedy နှင့် Christa Brzozowski တို့ ပြုစုရေးသားသည့် “America’s Maritime Blind Spot: How China is Gaining the Upper Hand on the High Seas” ဆောင်းပါးကို ဆီလျော်အောင် ပြန်ဆိုပါသည်။)

ဘာသာပြန်ဆိုသူ- ဦးရဲကျော်တေဇ၊ ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူး၊ နစက-၂

အကြမ်းဖက်ဝါဒနှင့်ပတ်သက်ပြီး ယူဆချက်များ

အကြမ်းဖက်ဝါဒနှင့် ပတ်သက်ပြီး ဆင်းရဲခြင်းကြောင့် အကြမ်းဖက်သမား ဖြစ်ရသည်။ အကြမ်းဖက်သမားများသည် စိတ်မူမမှန်သူများဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်မှုကြောင့် တစ်နေ့တစ်ခြား အသေအပျောက် ပိုများနေသည်။ အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အဓိကအားဖြင့် အနောက်အုပ်စုကို ဆန့်ကျင်သောဝါဒဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အောင်မြင်မှုရှိသည် စသည်ဖြင့် ယူဆချက်များရှိပါသည်။ ထိုယူဆချက်များသည် အမှန်တကယ်လော၊ ယုံတမ်းလောဆိုသည်ကို အချက်အလက်အထောက်အထားများဖြင့် ဝေဖန်သုံးသပ် ပါမည်။

၁။       ဆင်းရဲခြင်းကြောင့် အကြမ်းဖက်သမား ဖြစ်ရသည်

ဆင်းရဲခြင်းကြောင့် အကြမ်းဖက်သမားဖြစ်ရသည်ဆိုသော ယူဆချက်မှာ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ဖြစ်စေသော မူလအကြောင်းရင်းကို ဖော်ထုတ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုယူဆချက် မည်သည့်နေရာမှ စထွက်လာသနည်း ဆိုသည်ကို ကြည့်ရာတွင် ထိုယူဆချက်သည် နိုင်ငံရေးသမားများနှင့် လူသိများထင်ရှားသူများ စပြောခဲ့သည့် ယူဆချက် ဖြစ်ကြောင်းတွေ့ရသည်။ ဥပမာနှစ်ခု ပြပါမည်။ ပထမတစ်ခုမှာ အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ကောလင်းပါဝဲ (Colin Powell) ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် ပြောကြားခဲ့သည့်စကားဖြစ်သည်။ ၎င်းက အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အဓိကအားဖြင့် ဆင်းရဲမွဲတေသည့်နေရာ၊ မသိနားမလည်မှုများသာရှိသည့်နေရာ၊ ဘဝအတွက် မျှော်လင့်ချက်မရှိသည့် နေရာမှလာသည်ဟု ၎င်းအနေဖြင့် အပြည့်အဝ ယုံကြည်သည်ဟု ပြောသွားခဲ့သည်။ ဒုတိယတစ်ယောက်မှာ တောင်အာဖရိကနိုင်ငံမှ ခရစ်ယာန် ဘုန်းတော်ကြီး ဒစ်စမွန်တူးတူး (Desmond Tutu) ဖြစ်သည်။ ၎င်းက ကမ္ဘာကြီးတွင် မျှော်လင့်ချက် မရှိလောက်အောင် ဆင်းရဲမွဲတေမှု၊ ရောဂါဘယနှင့် မသိနားမလည်မှုများ ရှိနေသမျှ ကာလပတ်လုံး အကြမ်းဖက်မှုကို အနိုင်တိုက်နိုင်မည် မဟုတ်ဟု ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ပြောကြားခဲ့သည်။ ဆင်းရဲမှုနှင့်အကြမ်းဖက်ဝါဒ အဆက်အစပ်ရှိသည်ဟု ပြောကြား ခဲ့သူများမှာ ကောလင်းပါဝဲနှင့် ဒစ်စမွန်တူးတူးသာမက အခြားသြဇာရှိပုဂ္ဂိုလ် အများအပြားလည်း ပါဝင် ပါသည်။ စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းသည်မှာ ၎င်းတို့အနက်အများစုမှာ အကြမ်းဖက်ဝါဒကဲ့သို့သော အရေးကြီး ကိစ္စများနှင့်ပတ်သက်၍ မဟာဗျူဟာနှင့် မူဝါဒများချမှတ်ရန် တာဝန်ရှိသည့် နိုင်ငံရေးသမားများနှင့် ကမ္ဘာ့ ခေါင်းဆောင်များ ဖြစ်နေသည်ကို တွေ့ရသည်။

၎င်းတို့ပြောကြားခဲ့သည်မှာ အမှန်လော၊ အမှားလော။ ဆင်းရဲမှုသည် အကြမ်းဖက်မှု ဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းခံ ဖြစ်ပါသလော။ ထိုမေးခွန်းများကို အဖြေရှာရန်အတွက် ဆင်းရဲမှုနှင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒ ဆက်စပ်မှုရှိသည်ဟု အဘယ်ကြောင့် ကောက်ချက်ချရသည်ကို ဆန်းစစ်ကြည့်ပါမည်။ အခြေခံစိတ်ကူးစိတ်သန်းမှာ ဆင်းရဲမှုကြောင့် ဘဝတိုးတက်ရန် အခွင့်အလမ်း မရှိသည့်အတွက် ချမ်းသာသူများအပေါ် ဒေါသထွက်ခြင်း (သို့မဟုတ်) အစိုးရကို အပြစ်တင်ခြင်း ဖြစ်ပြီး နာကျည်းချက်မှာအဓိကဖြစ်သည်။ မျှော်လင့်ချက်မရှိသည့် ဆင်းရဲသားများအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ နာကျည်းချက်၊ ၎င်းတို့၏ ဒေါသ၊ ၎င်းတို့၏စိတ်ပျက်ရမှုများကို အစိုးရ၏ နိုင်ငံရေး လုပ်ငန်းအစီအစဉ် အပေါ်ပုံချပြီး အကြမ်းဖက်ခြင်းဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ အချို့ကလည်း ဆင်းရဲသော နိုင်ငံ အချို့မှ အကြမ်းဖက်သမားအချို့သည် လူ့အသိုင်းအဝိုင်း၏ အောက်ဆုံးအလွှာမှ ဖြစ်သည်ကို ထောက်ပြ ကြသည်။ အချို့က ဆင်းရဲသားများအတွက် တိုက်ပွဲဝင်သည်ဟု ကြေညာထားသော လက်ဝဲစွန်း အကြမ်းဖက် အဖွဲ့အချို့ကို ထောက်ပြကြပါသည်။

ဆင်းရဲခြင်းသည် အကြမ်းဖက်မှုကို ဖြစ်စေသည့်အကြောင်းရင်းခံဟု ပြောကြခြင်းသည် တကယ့်အမှန်တရား ဟုတ်၊မဟုတ် အရေးကြီးပါ၏လော။ ထိုယူဆချက်မှန်၊ မမှန် စမ်းသပ်စစ်ဆေးရန် ဘာကြောင့် လိုအပ်ပါ သနည်း။ အကြမ်းဖက်မှုဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းခံများသည် အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေးတွင် သုံးရမည် ဖြစ်သောကြောင့် ထိုယူဆချက်မှန်/မမှန် စမ်းသပ်စစ်ဆေးရန် အရေးကြီးခြင်းဖြစ်သည်။ ဆင်းရဲခြင်းသည်သာ အကြမ်းဖက်မှု၏ တကယ့်အကြောင်းရင်းခံဆိုလျှင် ဆင်းရဲမွဲတေမှုတိုက်ဖျက်ရေးကို ယခုထက်ပို အားထည့် လုပ်ဆောင်ရမည်ဖြစ်ပြီး ၎င်းသည် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှ ကြည့်လျှင်လည်း အမှန်တကယ် ကောင်းမွန်ပါသည်။ သို့သော် ဆင်းရဲမှုပပျောက်ရေးဆောင်ရွက်ချက်များသည် အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှု ဖြစ်ပွားနိုင်ချေကို လျော့ချပေးရန် အကူအညီဖြစ်/ မဖြစ်သိရန် လိုအပ်ပါသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ပေါ်လစီမိတ်ကာများအနေဖြင့် အခြားသောပြဿနာများမှာကဲ့သို့ပင် အကြမ်းဖက်တိုက်ဖျက်ရေးအတွက်လည်း ငွေ၊ အချိန်၊ လူ စသော ရင်းမြစ်များ ကန့်သတ်ချက် ရှိခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ အကယ်၍ ထိုရင်းမြစ်များကို ဆင်းရဲမှုပပျောက်ရေးအတွက် သုံးလိုက်လျှင် အခြားကိစ္စများအတွက် သုံးစရာရှိမည်မဟုတ်တော့သောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဆင်းရဲမှုသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏ အမှန်တကယ် အကြောင်းရင်းခံ ဟုတ်၊ မဟုတ် သိရန် လိုအပ်ပြီး အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေးရှုထောင့်မှကြည့်လျှင် ဆင်းရဲမှုလျော့ချရေးသည် အရေးကြီး ကိစ္စ ဟုတ်၊ မဟုတ် ဆုံးဖြတ်ရန်လိုအပ်ပါသည်။

ထို့ကြောင့် ဆင်းရဲခြင်းကြောင့် အကြမ်းဖက်သမားဖြစ်ရသည်ဆိုသည့် အဆိုမှန်/ မမှန် ကို လက်တွေ့ မျက်မြင် အချက်အလက်များနှင့် ပညာရပ်ဆိုင်ရာသုတေသနများနှင့် တိုက်ဆိုင်စစ်ဆေးကြည့်ပါမည်။ အကြမ်းဖက်သမား များ၏ အချက်အလက်များကို လေ့လာကြည့်ရာတွင် အကြမ်းဖက်သမားအများစုသည် အလွန်ဆင်းရဲသူများ (သို့မဟုတ်) အခြားသူများထက် များစွာ ဆင်းရဲသူများမဟုတ်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ တကယ်တမ်းတွင် အချို့ အကြမ်းဖက်သမားများမှာ အလွန်ချမ်းသာသူများ ဖြစ်ကြသည်။ လူသိအများဆုံး အကြမ်းဖက်သမားဖြစ်သည့် အိုစမာဘင်လာဒင် (Osama binLaden) ဆိုလျှင် ချမ်းသာသည့်ဆော်ဒီမိသားစုမှ ဆင်းသက်လာသူဖြစ်သည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ်က ဒက်ထရွိုက်မြို့သို့ သွားသည့် လေယာဉ်ကို ဖောက်ခွဲရန် ကြိုးစားခဲ့သော အူမာဖာရွက် အဗ္ဗ ဒူမာတေလဘ် (Umar Farouk Abdumu tallab) သည် နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ ချမ်းသာသောမိသားစုမှ ဆင်းသက် လာသူဖြစ်ပြီး လန်ဒန်တွင် ကျောင်းတက်ခဲ့သူဖြစ်သည်။ အခြားသော အကြမ်းဖက်သမား အများအပြား မှာလည်း လူလတ်တန်းစား (သို့မဟုတ်) လူလတ်တန်းစားတွင် ထိပ်ပိုင်းမှ ဖြစ်ကြသည်။ ဥပမာ လူ ၈၀ ကျော် ကို ပစ်သတ်ခဲ့သော နော်ဝေမှ အန်ဒါး ဘရီဗစ် (Anders Breivik) ဖြစ်သည်။ ၁၉၆၀-၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်များ အတွင်းက ဂျာမန်မှ လက်ဝဲစွန်းအကြမ်းဖက်အဖွဲ့ ဖြစ်သော တပ်နီ(Red Army Faction) ၏ ခေါင်းဆောင် ယူလိုက် မိန်းဟော့ (Ulrike Meinhof) ကိုကြည့်လျှင် သူမသည်လည်း ချမ်းသာသော မိသားစုမှဖြစ်ကာ ပညာကောင်းစွာတတ်ပြီး ဘဝအတွက် အခွင့်အလမ်းကောင်းများစွာ ရှိသူဖြစ်သည်။ ဥရောပမှ ဂျီဟတ် အကြမ်းဖက်သမားများကို လေ့လာကြည့်ရာတွင် အများစုမှာ ပြည်ပမှ ရွေ့ပြောင်းအခြေချသူများ (migrants) (သို့မဟုတ်) ၎င်းတို့၏ သား၊ သမီးများ ဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့သည် ၎င်းတို့နေသည့် နိုင်ငံတွင် အောက်ခြေ အသိုင်းအဝန်း မှ ဖြစ်သော်လည်း အခြားသော ပြည်ပမှရွေ့ပြောင်း အခြေချသူများထက် ပိုမိုဆင်းရဲသူများ မဟုတ်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ အခြားသော ဖွံ့ဖြိုးဆဲကမ္ဘာမှ အကြမ်းဖက်သမားများကို လေ့လာကြည့်ရာတွင်လည်း ထိုအတိုင်းသာ တွေ့ရပါသည်။ အကြမ်းဖက်သမား အများအပြားမှာ ချမ်းသာသူများ (သို့မဟုတ်) လူလတ်တန်းစားပင် မဟုတ်ကြသော်လည်း ၎င်းတို့နိုင်ငံမှ အခြားနိုင်ငံသားအများစုထက် ပိုမိုဆင်းရဲသူများ မဟုတ်ကြပါ။

၂၀၁၂ ခုနှစ်စာရင်းအရ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြမ်းဖက်မှုအဖြစ်အများဆုံးငါးနိုင်ငံဖြစ်သော အီရတ်၊ အာဖဂန် နစ္စတန်၊ ပါကစ္စတန်၊ အိန္ဒိယ၊ ရုရှားနှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံတို့မှာလည်း ကမ္ဘာ့အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံများမဟုတ်ကြပါ။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၅ နိုင်ငံ၏ ဝင်ငွေအဆင့်အပေါ် ကမ္ဘာ့ဘဏ်က ပြုစုထားသော အချက်အလက်များအရ အီရတ်နိုင်ငံသည် အဆင့် ၁၁၁ ရှိပြီး ဝင်ငွေ အလယ်အလတ်အဆင့်နိုင်ငံများအနက် အမြင့်ပိုင်းတွင်ရှိပြီး ပါကစ္စတန်၊ အိန္ဒိယနှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားတို့မှာ အဆင့် ၁၃၉ မှ ၁၅၀ အတွင်းရှိကာ ဝင်ငွေ အလယ်အလတ်နိုင်ငံများအနက် အောက်ပိုင်းတွင် ပါဝင်သည်။ ရုရှားမှာ အဆင့် ၅၅ ဖြစ်ပြီး ဝင်ငွေမြင့် နိုင်ငံစာရင်းတွင် ပါဝင်သည်။ အကြမ်းဖက်မှု အဖြစ်အများဆုံးနိုင်ငံများအနက် အာဖဂန်နစ္စတန် တစ်နိုင်ငံသာ ဝင်ငွေ နည်းပါးသောနိုင်ငံဖြစ်ပြီး အာဖဂန်သည်ပင် ၎င်းထက် ဆင်းရဲသောနိုင်ငံ ၁၅ နိုင်ငံ ရှိသေးသည်။ ထို့ပြင် ဝင်ငွေအနိမ့်ဆုံး ၁၀ နိုင်ငံတွင် ကွန်ဂို တစ်နိုင်ငံမှလွဲ၍ မည်သည့်နိုင်ငံတွင်မှ အကြမ်းဖက်မှုနှုန်း မမြင့်ရုံသာမက အတော်အသင့်ဖြစ်ပွားသည့် အခြေအနေပင် မရှိပါ။ ၁၉၆၀ နှင့် ၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်များအတွင်းက လက်ဝဲစွန်း အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည့် ဂျာမနီ၊ အီတလီနှင့် ဂျပန်နိုင်ငံများကို ပြန်ကြည့်လျှင် ထိုအချိန် ကရော၊ ယနေ့ပါ ချမ်းသာသောနိုင်ငံများ ဖြစ်ကြသည်။ ထို့ကြောင့် အကြမ်းဖက်သမားတစ်ဦးချင်းနှင့် အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည့်နိုင်ငံများ နှစ်မျိုးစလုံးကို လေ့လာကြည့်ရာတွင် ဆင်းရဲမှုကြောင့် အကြမ်းဖက်သမားဖြစ်ရသည်ဆိုသောအချက်မှာ ခိုင်လုံမှု မရှိကြောင်း တွေ့ရပါသည်။ 

ဂျိမ်းပီယာဇာ(James Piazaa) က ဆင်းရဲမှုနှင့် အကြမ်းဖက်မှု အဆက်အစပ်ရှိ၊မရှိကို မေခရိုအဆင့်လေ့လာမှု ပြုလုပ်ခဲ့ရာတွင် ဝင်ငွေနိမ့်ခြင်း၊ စာမတတ်မှုနှုန်းမြင့်ခြင်း၊ မျှော်မှန်း သက်တမ်းနိမ့်ခြင်း၊ အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်း မရှိခြင်း စသောအချက်များနှင့် အကြမ်းဖက်မှု အဆက်အစပ်ရှိ/ မရှိ လေ့လာခဲ့ပြီးနောက်   ဆင်းရဲခြင်းနှင့် အကြမ်းဖက်မှု ဆက်စပ်ခြင်းမရှိဟု သုံးသပ်ခဲ့သည်။ အလန်ခရူဂါ(Alan Krueger)နှင့် ယေဂါမလက်ခိုဗာ (Jitka Maleckova) တို့ကလည်း အကြမ်းဖက်သမားတစ်ဦးချင်း၏ ဘဝကိုလေ့လာပြီး ဆင်းရဲမှုနှင့် အကြမ်းဖက်မှု အဆက် အစပ်ရှိ/မရှိ လေ့လာမှုဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့၏ သုတေသနကို လက်ဘနွန်မှ ရှီးယိုက် အစ္စလာမ်မစ်စစ်သွေးကြွအဖွဲ့ဖြစ်သော ဟစ်ဇဘိုလာအဖွဲ့ကို  အဓိကထား ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့သည် အကြမ်းဖက်သမား တစ်ဦးချင်း၏ ဘဝကိုလေ့လာပြီးနောက် ဆင်းရဲမှု၊ ပညာမတတ်မြောက်မှု တို့နှင့် အကြမ်းဖက်မှုတို့သည် ဆက်စပ်မှု အလွန်အားနည်းကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ပါသည်။ အကြမ်းဖက်မှုသည် နိုင်ငံရေးအခြေအနေကို တုန့်ပြန်ခြင်းသာဖြစ်ပြီး စီးပွားရေးနှင့် အဆက်အစပ်မရှိသလောက်ဖြစ်သည်ဟု သုံးသပ်ကြသည်။

ထို့ကြောင့် အချက်အလက်များနှင့် ပညာရပ်ဆိုင်ရာလေ့လာချက်များအရ ဆင်းရဲမှုနှင့် အကြမ်းဖက်မှု တိုက်ရိုက် ဆက်နွယ်မှုရှိသည်ဟူသောအချက်မှာ ခိုင်မာမှုမရှိကြောင်း တွေ့ရသည်။ ဆင်းရဲသည့်အတွက် အကြမ်းဖက် သမား ဖြစ်သွားသူ တစ်ဦးတစ်လေ ရှိကောင်းရှိနိုင်သော်လည်း ဆင်းရဲခြင်းသည် အကြမ်းဖက်သမားဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းဖြစ်သည် ဟူသော အဆိုကို ထောက်ခံပေးနိုင်သည့် သက်သေအထောက်အထားမရှိကြောင်း တွေ့ရပါသည်။

၂။       အကြမ်းဖက်သမားများသည် စိတ်မူမမှန်သူများဖြစ်သည်

ဆင်းရဲခြင်းကြောင့် အကြမ်းဖက်သမားဖြစ်ရသည်ဆိုသော အဆိုသည် အမှန်တကယ် ဟုတ်/မဟုတ် လေ့လာပြီးနောက် အကြမ်းဖက်သမားများသည် စိတ်မူမမှန်သူများဖြစ်သည် ဆိုသောယူဆချက် မှန်ကန်ခြင်း ရှိ/ မရှိ လေ့လာဆန်းစစ်သွားပါမည်။ ထိုအဆို နောက်ကွယ်မှ ယုတ္တိဗေဒမှာ ရိုးစင်းပါသည်။ လူတစ်ဦးအနေဖြင့် အပြစ်ကင်းမဲ့သူများ မည်သို့သတ်နိုင်ပါမည်နည်း။ မိမိကိုယ်ကို အသေခံ၍ လူများကို မည်သည့် အကြောင်းကြောင့် သတ်နိုင်ပါမည်နည်း ဟူသော စဉ်းစားချက်မှ လာခြင်းဖြစ်သည်။ အသိုင်းအဝိုင်းအများစုတွင် မိမိကိုယ်မိမိ အသေခံ၍ တိုက်ခိုက်ခြင်းဟူသော အယူအဆသည် နားလည်သဘောပေါက်ရန် ခက်ခဲသောကိစ္စ ဖြစ်သည်။ မည်သို့သောလူမျိုးက အသေခံပြီး အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကို ဆောင်ရွက်ပါမည်နည်း။ ၎င်းတို့အနေဖြင့် စိတ်ပုံမှန်မဟုတ်၍သာ ထိုသို့လုပ်ဆောင်ကြခြင်း ဖြစ်သည်ဟု သုံးသပ်ကြသည်။ ရုံးတင်တရားစွဲဆိုခြင်းခံရသော အကြမ်းဖက်သမားအချို့၏ အပြုအမူများကလည်း ထိုအဆိုကို ထောက်ခံအားပေးနေသည်။ သို့သော်လည်း အကြမ်းဖက်သမားများသည် တကယ်ပင် စိတ်ပုံမှန်မရှိသူများလော၊ သူတို့သည် ကျွန်တော်တို့နှင့် မတူသူများ လော။ သို့မဟုတ် အကြမ်းဖက်သမားများသည် အခြားသူများနှင့် ကွာခြားချက်မရှိသူသော သူလို၊ ကိုယ်လို လူများလော။ အကြမ်းဖက်သမားများသည် အမှန်တကယ်သာ စိတ်ကျန်းမာရေး ချို့ယွင်းနေသူများဆိုလျှင် ၎င်းသည် အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေးအပေါ် အကျိုးသက်ရောက်မှု ရှိမည်ဖြစ်ပြီး စိတ်ကျန်းမာရေးဆရာဝန်များ နှင့် ပိုမိုပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် အသိုင်းအဝိုင်းတိုင်းတွင် ပုံစံမျိုးစုံဖြင့် စိတ်ကျန်းမာရေး ချို့ယွင်းသူများစွာရှိနေပြီး ၎င်းတို့သည် သာမန်သူလို ငါလို မဟုတ်ရုံမျှဖြင့် အားလုံးကို ထောင်သွင်း အကျဉ်းချထားနိုင်မည်လည်း မဟုတ်သဖြင့် အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေးအတွက် ဘာမှလုပ်မရ ဟူသော သုံးသပ်ချက်မျိုး ထွက်လာနိုင်ပါသည်။

တက္ကသိုလ်များတွင် ဗုံးခွဲခဲ့သည် တဒ် ကာဇင်စကီ (Ted Kaczynzki)၊ နော်ဝေတွင် လူအများအပြားကိုပစ်သတ်ခဲ့သည့် အန်ဒရီ ဘရီဗစ် (Anders Breiviks)၊ ရှုးဖိနပ်အတွင်း ဗုံးထည့်ကာ လေယာဉ်ကို ဗုံးခွဲရန် ကြိုးစားခဲ့သည့် ရတ်ချတ်ရိဒ်(Richard Reid)၊ ၉/၁၁ ဖြစ်စဉ်ကို နောက်ကွယ်ကကြိုးကိုင်ခဲ့သည့် ခါလစ် ရှိတ် မိုဟာမက် (Khalid Sheikh Mohammed)၊  တက္ကဆပ်ပြည်နယ် ဟုတပ်မြို့တွင် လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် ၁၃ ဦးကို ပစ်သတ်ခဲ့သည့် အမေရိကန်တပ်မတော်မှ စိတ်ပညာရှင် ဗိုလ်မှူး နိဒယ်ဟတ်ဆန်(Nidal Hasan) စသည် တို့သည် ရူးသွပ်နေသူများလော၊ ပုံမှန်လော။ ကျွန်တော်တို့နှင့် များစွာကွာခြားသူများလော။ ထိုသို့ လူအများ အပြား သေစေမည့်ကိစ္စများကို ဘာကြောင့်လုပ်ကြသည်ကို ကျွန်တော်တို့ အများစုအနေဖြင့် နားလည်ရန် အလွန်ခက်ခဲပါလိမ့်မည်။ ထိုသို့အကြမ်းဖက်သူများသည် လူအစုလိုက် အပြုံလိုက်သတ်သူများနှင့် ကျောင်းများတွင် ဝင်ပစ်သူများကဲ့သို့ပင် သူလိုငါလို မဟုတ်သော စိတ်ပုံမမှန်သူများဟု ယူဆကြသည်။ ကျွန်တော်တို့သိကြသည့်အတိုင်းလူအစုလိုက် အပြုံလိုက်သတ်သူများနှင့် ကျောင်းများတွင် ဝင်ပစ်သူများထဲမှ အချို့သည် စိတ်ကျန်းမာရေး ချို့ယွင်းသူများ ဖြစ်ကြပါသည်။ သို့သော်လည်း အကြမ်းဖက်သမားများသည် စိတ်မမှန်၍ လူသတ်သူများနှင့် များစွာ ခြားနားပါသည်။

လူအစုလိုက် အပြုံလိုက်သတ်သူများ၊ ကျောင်းများတွင် ဝင်ပစ်သူများနှင့် အကြမ်းဖက်သမားများကြား အဓိက ခြားနားချက်မှာ ပထမအမျိုးစားများ လူသတ်ခြင်းတွင် နိုင်ငံရေးသည် အကြောင်းရင်းခံမဟုတ်ပဲ အကြမ်းဖက် သမားများတွင်မူ နိုင်ငံရေးမှာအကြောင်းရင်းခံဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်မှုသည် ဆင်ခြင်တုံတရားကို အခြေခံသော အပြုအမူဖြစ်ပြီး အကြမ်းဖက်သမားများ၏လုပ်ရပ်သည်လည်း နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်တစ်ခုခုကို ရရှိရန် လူသတ်ခြင်း ဖြစ်၍ ဆင်ခြင်တုံတရားကို အခြေခံသောအလုပ်ဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်သမားများ၏ စိတ်ပညာကို လေ့လာသည့်နယ်ပယ်တွင် ရှေ့ဆောင်ပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်ပြီး “The Mind of the Terrorist” စာအုပ်ကို ရေးသားသူ ဂျရိုး ပို့စ် (Jerrold Post) က အကြမ်းဖက်သမားများသည် စိတ်ကျ ရောဂါခံစား နေရသူများ၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာချို့ယွင်းနေသူများ မဟုတ်ပဲ သာမန်သူလို ကိုယ်လို ပုံမှန်စိတ်ရှိသူများသာ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ တကယ်တမ်းတွင် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များသည် လုံခြုံရေးကျိုးပေါက်မည့် အန္တရာယ် ရှိသည့်အတွက် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာမူမမှန်သူများကို ထုတ်ပစ်လေ့ရှိပြီး စိတ်မမှန်သူများကို လုံးဝလက်ခံလေ့ မရှိဟု ၎င်းကဆိုသည်။ အကြမ်းဖက်မှု လေ့လာရေးပညာရှင် လူစီ ရက်ချတ် ဆန် (Louise Richardson) ကလည်း အကြမ်းဖက်သမားများသည် ရူးသွပ်နေသူများဖြစ်ကြောင်း အထောက်အထားမတွေ့ရဟု ဆိုပါသည်။ စိတ်ပညာရှင်များ ဆောင်ရွက်သလို အကြမ်းဖက်မှုလေ့လာရေးပညာရှင်များအနေဖြင့် အကြမ်းဖက်သမား များကို အင်တာဗျူးရန်၊ စောင့်ကြည့်ရန် အခွင့်အလမ်း အလွန်နည်းပါသည်။ သို့သော်လည်း အကြမ်းဖက် သမားများသည် ရူးသွပ်နေသူများ ဖြစ်သည်ဆိုသော လက်တွေ့အထောက်အထား မရှိသလောက် နည်းသည့်အတွက် ထိုယူဆချက်သည် မှားယွင်းသောယူဆချက် ဖြစ်ပါသည်။

Reference; GeorgetownX: Terrorism and Counterterrorism, www.edx.org

Reference; Terrorism and Counterrorism: Comparing Theory and Practice by Leiden University, coursera.org

အပိုင်း(၃) ဖတ်ရှုရန်- https://sacministry.gov.mm/my/article/3954

“နယူးဒေလီအနေဖြင့် “ကြက်လည်ချောင်းစင်္ကြံ” ဟု အများသိထားကြသည့် “ဆီလီဂူရီတောင်ကြားလမ်း” တွင် စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှု ပြုလုပ်သင့်ကြောင်း ၊ ဒေသခံပြည်သူတို့လည်းပါဝင်သည့် အဆိုပါ လေ့ကျင့်မှုအတွက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နယ်ခြား စောင့်တပ်ကို အသိပေးရမည်ဖြစ်ပြီး ယင်းနည်းလမ်း ဖြင့် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံကို ရှင်းလင်းပြတ်သားသည့် သတင်းစကားပေးပို့ရာ ရောက်ရှိလိမ့်မည်” ဟု အိန္ဒိယစစ်ရေးလေ့လာသူ အငြိမ်းစား ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး ပရာဒစ်ဘာလီက “ထရိုင်ဗြွန်း သတင်းစာ” ၌ ၂ဝ၂၅ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၈ ရက်မှာရေးသားခဲ့ပါသည်။

ဆီလီဂူရီစင်္ကြံသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ မြောက်ပိုင်းနှင့် အရှေ့မြောက်ပိုင်းဒေသကို ဆက်သွယ် ပေးထားပြီး စစ်ရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ ဆက်သွယ်မှုများအတွက် အရေးပါသည့် ကုန်းလမ်း ဖြစ်ပါသည်။(၁၂)မိုင်မှ(၁၄)မိုင်ခန့်သာ ကျယ်ဝန်းပြီး အရှေ့မြောက်မှ အနောက်တောင် ခပ်စောင်းစောင်း မိုင်(၁၂၀)မျှ ရှည်လျားစွာတည်ရှိနေပုံအရ ‘ကြက်လည်ချောင်းစင်္ကြံ’ ဟု ခေါ်ဆို ကြခြင်းဖြစ်ပါသည်။ နိုင်ငံ့မြောက်ပိုင်းနှင့် အရှေ့မြောက်ပိုင်းကို ဆက်သွယ်ထားသည့် နယ်မြေ သည် ထိုနေရာမှာ ရုတ်တရက်ကျဉ်းမြောင်းသွားသလိုဖြစ်နေပါသည်။ မြောက်ဘင်္ဂလားဒေသကို အာသံပြည်နယ်နှင့်ဆက်သွယ်ပေးထားပြီး၊ အနောက်ဘက်မှာ နီပေါနိုင်ငံ၊ မြောက်ဘက်မှာ ဘူတန် နှင့် တောင်ဘက်မှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တို့က ဝန်းရံထားပါသည်။ အိန္ဒိယ-နီပေါနယ်စပ်ရှိ နာဇာဘာရီ နှင့် အိန္ဒိယ-ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နယ်စပ် ဖန်ဆီဒီဝါတို့အကြား တောင်ကြားဟာ (၁၂) မိုင်သာရှိသည့် အတွက်အကျဉ်းဆုံးဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။ နီပေါနိုင်ငံက ကာဘီတာနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ဘန်ဂလာ ဘန်ဒါတို့အကြား ကုန်သွယ်ရေး ဘုံလမ်းကြောင်းသည် (၁၈)မိုင်ခန့်ရှိနေပြီး ဘူတန်နှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ကြား အိန္ဒိယနယ်မြေ၏ အကျဉ်းဆုံးနေရာသည် (၂၇)မိုင်ရှိပါသည်။

အမှတ် (၁၇)နှင့် (၂၇) အဝေးပြေးလမ်းမကြီး၊ မီးရထားလမ်း ရေနံ-ဓာတ်ငွေ့ပိုက်လိုင်းများနှင့် အမျိုးသားဓာတ်အားလိုင်းများ ဖြတ်သန်းသွားပြီး လေယာဉ်ကွင်း (၂)ခု မြို့ကြီး (၃)မြို့နှင့် အရေးကြီး စစ်ဌာနချုပ်များသည် အဆိုပါတောင်ကြား နယ်မြေအတွင်း တည်ရှိနေပါသည်။မြောက်ဘက် ဘူတန်နိုင်ငံ တောင်ပိုင်းသည် တရုတ်နိုင်ငံ ချမ်ဘီ ချိုင့်ဝှမ်းနှင့် (၂၅) မိုင်ခန့် ကွာဝေးပါသည်။ သို့သော် စင်္ကြံ၏ တောင်ဘက်တစ်လျှောက်လုံးက ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နယ်စပ်မြစ်ဝှမ်း ဒေသဖြစ်နေပြီး တောင်ကုန်းများကြား တိုးဝင်နေသည့် ရွံ့နွံအတိဖုံးလွှမ်းရာဧရိယာဖြစ်နေပါသည်။

သုံးနိုင်ငံအကြား နယ်စပ်တစ်လျှောက် စောင့်ရှောက်ရမည့် အလုပ်သည် ဥပဒေမဲ့ ရွှေ့ပြောင်း နေထိုင်သူများ၊မှောင်ခိုသမားများ၏ ရန်ကိုကာကွယ်ရန်အတွက်ပင် အတော်ခက်ခဲနေပါပြီ။ အိန္ဒိယဘက်မှာရော ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်မှာပါ လူဦးရေ ပြွတ်သိပ်နေထိုင်ကြပါသည်။ (ရှိတ်ဟာဆီနာ ဖယ်ရှားခံရပြီးနောက်ပိုင်း) အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ မငြိမ်သက်မှုနှင့် အကြမ်းဖက်မှု များက နယ်စပ်ကို ဖြတ်ကျော်ပြီး အထူးသဖြင့် ဆီလီဂူရီစင်္ကြံလမ်းမျိုးလို ထိရှလွယ်ဒေသများ အပေါ် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ခြိမ်းခြောက်မှုများနှင့် ရောင်ပြန်ဟပ်နေပါသည်။ အဆိုပါဒေသ၏ မြေမျက်နှာ သွင်ပြင်နှင့် တည်ရှိနေပုံ ထူးခြားချက်က အဖျက်အမှောက် လုပ်ဆောင်လိုသူများအတွက် မျက်စိ ကျချင်စရာဖြစ်နေပြီး သမားရိုးကျမဟုတ်သည့် နည်းလမ်းများကို အလွယ်တကူ အသုံးချ နိုင်ပါသည်။
ဆီလီဂူရီချိုင့်ဝှမ်းအတွက် သာမန်သမားရိုးကျ ခြိမ်းခြောက်မှုတစ်ခုခုသည် အလွန်အမင်း ကြီးကျယ် လိမ့်မည်ဟု ထင်မှတ်စရာရှိပါသည်။ အကယ်၍ တရုတ်ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေးတပ် (PLA)က ဘူတန်နိုင်ငံမှတစ်ဆင့် မြောက်ဘက်မှဖြစ်စေ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တပ်တွေက တောင်ဘက်မှဖြစ်စေ ဝင်ရောက်လာမည်ဆိုပါက တားဆီးရန်အတွက် အိန္ဒိယတပ်မတော်အနေဖြင့် ပုံမှန်မဟုတ်သည့် အခင်းအကျင်းမျိုးနှင့်စစ်ခင်းရပါလိမ့်မည်။ အမှန်တကယ် ခြိမ်းခြောက်မှုမှာ သမားရိုးကျမဟုတ်သည့် နည်းလမ်းအမျိုးမျိုး ရှိနေပါသည်။ဥပဒေမဲ့ ဖြတ်ကျော် ဝင်ရောက်မှုများ၏ များပြားလှသည့် အရေအတွက်က လူဦးရေ ပြောင်းလဲမှုကို အရှိန်မြှင့်ပေးနေပြီး၊ လူမျိုးရေးအရ ပုန်ကန်မှုများ နှင့် နယ်ခြားတစ်ဖက်မှ ထောက်ပံ့မှုများသည် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာအမှန်တကယ်စိန်ခေါ်မှုများ ဖြစ်နေပါသည်။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှ ဥပဒေမဲ့ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှုများသည် အဆိုပါဒေသ၏လူမျိုးအရ ဖွဲ့စည်း တည်ရှိနေဟန်ကို ထိခိုက်စေခဲ့ပါသည်။ အလုပ်သမားများ၊ ပြည်တွင်းလုပ်သားများနှင့် နယ်စပ် ဖြတ်ကျော် မှောင်ခိုမှုများအပါအဝင် အငယ်စားစီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ အသွင်နှစ်ပေါင်းများစွာ အုံဖွဲ့ထားသလို ရှိနေပါသည်။ အဆိုပါအချက်များ အားလုံးသည် အိန္ဒိယ၏ အရေးပါသည့် ဒေသတစ်ခုမှာ မငြိမ်သက်မှုများဖန်တီးပေးမည့်  လူသားအရင်းအမြစ်ကိုပံ့ပိုးပေးနေပါသည်။

အာသံနှင့် အရှေ့မြောက်ဖျားပြည်နယ်(၇)ခုသည် အလွန်ရှုပ်ထွေးများပြားလှသော လူမျိုးစု အသီးသီး တို့နေထိုင်ရာဖြစ်ပြီး တချို့လူမျိုးစုများသည် သီးခြားအုပ်ချုပ်ခွင့် သို့မဟုတ် လွတ်လပ်ရေးရရှိရေး အတွက် နယူးဒေလီကို ပုန်ကန်တိုက်ပွဲဝင်နေကြပါသည်။ လူမျိုးစုအချင်းချင်း အဓိကရုဏ်း များလည်း မကြာခဏဖြစ်ပွားတတ်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံ၊ ကချင်ပြည်နယ်နှင့်ထိစပ်နေသည့် အာရူနာ ချယ်ပရာဒက်ရှ် ပြည်နယ်သည် တရုတ်နိုင်ငံနှင့် နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုအငြင်းပွားရာမှ နှစ်နိုင်ငံ စစ်တပ်များ ရန်စောင်နေရပါသေးသည်။ ပြည်တွင်းစစ်ပြင်းထန်နေသည့် မြန်မာနိုင်ငံဘက်မှ စစ်ဘေးရှောင်များ၊ တရားမဝင် လက်နက်ရောင်းဝယ်မှု၊ မူးယစ်ဆေးမှောင်ခိုကုန်ကူးမှုများလည်း ရှိနေပါသည်။
ဆီလီဂူရီစင်္ကြံလမ်းသာ ပိတ်ဆို့ခံရလျှင် အိန္ဒိယ၏ ‘ညီအစ်မခုနှစ်ဖော်’ဟု လူသိများသည့် အရှေ့မြောက် ဝေးလံခေါင်ဖျားပြည်နယ်(၇)ခုသည် ကျန်အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် ချိတ်ဆက်မှုပြတ်တောက် သွားနိုင်ပါသည်။ ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ရန်အတွက် အိန္ဒိယအစိုးရအဆက်ဆက်က အထူးဂရုပြု နေရပါသည်။
အိန္ဒိယတိုက်ငယ် ကိုလိုနီလက်အောက်မှ လွတ်မြောက်ပြီး (ဘာသာရေးအရ) တိုင်းပြည်အဖြစ် ပိုင်းခြားမယ့် (၁၉၄၇) ခုနှစ်မတိုင်မီနှင့် နောက်ပိုင်း၊ အရှေ့ဘင်္ဂလား (ယခု ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်)မှာ မွတ်စလင် အစွန်းရောက် အစ္စလာမ္မစ် ဝါဒ၏အားကောင်းသည့် လှိုင်းများက ခြေကုပ်ရနှင့်ပြီး ဖြစ်ပါသည်။ (၁၉၇၁) ခုနှစ် “ဘင်္ဂလားလွတ်လပ် ရေးလှုပ်ရှားမှု” သည် အဆိုပါ အစွန်းရောက် များကို ဖယ်ရှားနိုင်ခြင်းမရှိခဲ့ပါ။ သီးခြားနိုင်ငံအဖြစ် ခွဲထွက်ရန် အရှေ့ပါကစ္စတန် (ယခု ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်) ၏ အားထုတ်မှုကို ‘အော့ပရေးရှင်း ဆာ့ချ်လိုက်’ဖြင့် သွေးချောင်းစီး ဖြိုခွင်းခဲ့သည့် ပါကစ္စတန် စစ်တပ်သည် အရှက်ရဖွယ်အရေးနိမ့်ခဲ့ရပါသည်။ သို့သော် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံကို အသိအမှတ် ပြုသည့် ပါကစ္စတန် ခေါင်းဆောင် အလီဘူတိုကို (၁၉၇၄)ခုနှစ် ဒါကာက သူရဲကောင်းတစ်ဦး ပမာကြိုဆိုခဲ့ပါသည်။
(၂၀ဝ၁) ခုနှစ်မှ (၂၀ဝ၆)ခုနှစ်အထိ ခါလီဒါ ဇီယာအစိုးရလက်ထက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သည် ပါကစ္စတန် ထောက်လှမ်းရေးလွှမ်းမိုးမှု အထွတ်အထိပ်ကာလဖြစ်ခဲ့ပြီး၊ အစိုးရအဖွဲ့အတွင်း မွတ်စလင် အစွန်းရောက်များပါဝင်နေခဲ့ပါသည်။
‘‘ဟာကတ် အူလ်ဂျီဟဒ် အစ္စလာမ်မီ” အဖွဲ့သည် အိန္ဒိယ အကျိုးစီးပွားကိုပစ်မှတ်ထားသည့် အကြမ်းဖက် လုပ်ငန်းများကို ဗြောင်ကျကျလွတ်လပ်စွာ လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါသည်။ ရှိတ်ဟာဆီနာ လက်ထက်မှာတော့ ဘုံရန်သူကို အာရုံစိုက်ခဲ့ပေမယ့် အားကောင်းလှသည့် အစ္စလာမ္မစ် သဘောထားအမြင်များကိုဖယ်ရှားနိုင်ခဲ့ခြင်း မရှိပါ။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှာ အစိုးရအပြောင်းအလဲ  ဖြစ်ပေါ်ပြီးနောက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နှင့် ပါကစ္စတန်ကြား နီးကပ်သော မဟာမိတ်ဖွဲ့မှုသည် နယ်နိမိတ်ချင်းဆက်စပ်နေသည့်ဒေသများ၏ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် တည်ငြိမ်မှုအတွက် မကောင်း သည့်နိမိတ်လက္ခဏာဖြစ်ကြောင်း၊ ရှိတ်ဟာဆီနာခေတ်နောက်ပိုင်းမှာ ဇက်ရဲလက်ရဲ ဖြစ်လာသော ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစွန်းရောက်များနှင့် ISIS ပါကစ္စတန် ထောက်လှမ်းရေးသည် အိန္ဒိယတိုက်ငယ် အတွင်း အကျိုးစီးပွားတူ ဆိုးသွမ်းဖက်များကို ရှာဖွေနေမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံအတွင်း အခြေပြုထောက်ပံ့ရေးစခန်းများနှင့် တရားမဝင် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများသည် အိန္ဒိယပိုင်နက်ကို မငြိမ်မသက်ဖြစ်စေလိမ့်မည်ဟု အိန္ဒိယအငြိမ်းစား ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီးက ရေးသားထားပါသည်။
ဘင်္ဂလားဒေရှ့် ဂျီဟတ်ဝါဒီများဟု သံသယဖြစ်ဖွယ် နယ်စပ်ကိုဖြတ်ကျော် ရေဒီယိုဆက်သွယ်မှု များကို မကြာသေးမီ အိန္ဒိယထောက်လှမ်းရေးက ကြားဖြတ်ဖမ်းယူနိုင်ခဲ့ပါသည်။အိန္ဒိယကိုဆန့်ကျင်ရန် အတွက် ပါကစ္စတန် ထောက်လှမ်းရေးနှင့်ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်နေကြောင်း၊ အလွယ်တကူ ရရှိနိုင်သည့် ဘင်္ဂါလီဒုက္ခသည်များနှင့် လူသစ်စုဆောင်းရေးစခန်းသည် အိန္ဒိယအတွက် အကြမ်းဖက် နှိမ်နင်းမှု စစ်ဆင်ရေးကိုစတင်ဖို့ ဖြစ်လာရပါသည်။

ဆီလီဂူရီစင်္ကြံ အပါအဝင် မိုင်ပေါင်း (၂၅၅၀) ရှည်လျားသည့် နယ်စပ်ကိုစောင့်ကြပ်ခြင်းကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နယ်ခြားစောင့်တပ် BSF က တာဝန်ယူရပါသည်။ပင်မလက်နက်ကိုင် ရဲတပ်ဖွဲ့များထဲ အရေအတွက် အများဆုံးဖြစ်ပြီး ကောင်းမွန်သည့်ဖွဲ့စည်းပုံနှင့် ခေတ်မီလက်နက်များ တပ်ဆင် ထား ပါသည်။ စင်္ကြံအနီးမှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်စစ်စခန်း အနည်းငယ်ရှိပါသည်။ အဆိုပါနယ်မြေမှာ စစ်တပ်ရော နယ်ခြားစောင့်ရဲကင်းများပါရှိသင့်သော်လည်း BSF စခန်း တစ်ခုမှမရှိပါ။

လွန်ခဲ့သည့် ရက်သတ္တပတ် နယူးဒေလီမြို့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်-အိန္ဒိယ နယ်ခြားစောင့်တပ်များ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်အဆင့် ဆွေးနွေးပွဲတုန်းက ကျန်ရှိနေသည့် နယ်နိမိတ်ဒေသများတွင် နယ်ခြား စောင့်ကင်းစခန်း တည်ဆောက်ခြင်း၊ အိန္ဒိယ နယ်ခြားဝန်ထမ်းများအပေါ် တိုက်ခိုက်မှုများ၊ တရားမဝင် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများ၏ လှုပ်ရှားမှုများ၊ အိန္ဒိယကိုဆန့်ကျင်သည့် လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့များကို ထိန်းချုပ်ခြင်း၊ လက်နက်နှင့်မူးယစ်ဆေးဝါး မှောင်ခိုသယ်ဆောင်ခြင်းစသည့် အငြင်းပွားဖွယ်ကိစ္စရပ်များကို အဓိကဆွေးနွေးခဲ့ကြပါသည်။ သို့သော် အဆိုပါကိစ္စရပ် အားလုံး သည် မည်သည့် အကောင်အထည်မျှ ပေါ်လာခြင်းမရှိဘဲ ပြန်လည်ကြုံတွေ့ရမြဲ ပြဿနာများသာ ဖြစ်နေပါသည်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နယ်ခြားစောင့်တပ်သည် တက်တက်ကြွကြွရှိသော်လည်း ဟိုဘက် ဒီဘက် တရားမဝင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်များနှင့် ၎င်းတို့ကိုစာနာသည့် အိန္ဒိယတို့နေထိုင်ရာ မြို့ရွာများ  အကြား ပိတ်မိသလိုခံစား နေရပုံပေါ်ပါသည်။ လူကုန်ကူး မှု၊ ကျွဲနွားမူးယစ်ဆေး မှောင်ခိုကိစ္စ များကို တားဆီးဖို့ ကြိုးစားတိုင်း ခါးခါးသီးသီး ပြုမူနေပါသည်။

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အနေဖြင့် စိုးရိမ်စရာကိစ္စရပ်အားလုံးကို အဓိကအာရုံစိုက်သင့်ပါသည်။ နယ်ခြားစောင့် တပ်ကို ပိုမိုအားထည့်ပြီး နယ်ခြားဆိုင်ရာမှုခင်းတွေမှာ ကျယ်ကျယ်ပြန်ပြန့် ဆောင်ရွက်သင့် ပါသည်။ အိန္ဒိယအနေဖြင့်လည်း ကြက်လည်ချောင်းစင်္ကြံတစ်လျှောက် ဒေသခံများပါဝင်သည့် ဇာတ်တိုက်လေ့ကျင့်မှုများပြုလုပ်သင့်ပြီး အဆိုပါလေ့ကျင့်မှုသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နယ်ခြားစောင့်တပ် ကိုလည်း အသိပေးခြင်းဖြင့် အိန္ဒိယ၏လုံခြုံရေးကာကွယ်ရေးနှင့် မတူညီသည့် ခြိမ်းခြောက်မှု များကိုဟန့်တားရန် ခိုင်မာသည့် စွမ်းရည်ရှိကြောင်း ရှင်းလင်းစွာပြသရလိမ့်မည်ဟု အငြိမ်းစားဗိုလ်ချုပ်ကြီး ပရာဒစ်ဘာလီက ဆိုပါသည်။

နိဒါန်း

ပြီးခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ်များအတွင်း အကြမ်းဖက်မှုများသည် မီဒီယာများတွင် ခေါင်းကြီးသတင်းအဖြစ် နေရာယူခဲ့ကြသည်။ နေ့စဉ်နှင့်အမျှ အကြမ်းဖက်မှု၊ အကြမ်းဖက်ဝါဒဟူသော စကားလုံးကိုကြားနေရပြီး အကြမ်းဖက်မှုသည် အမှန်တကယ်ပင် ဂလိုဘယ်သဘောဆောင် နေပါသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနမှစာရင်းအရ ၂၀၁၂ ခုနှစ် အတွင်း ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းအကြမ်းဖက်မှုကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရသူ တစ်သောင်းကျော် ရှိပါသည်။ သို့သော်လည်း ကမ္ဘာ့နေရာတိုင်းတွင် အကြမ်းဖက်မှုအန္တရာယ် ဆိုးရွားနေသည်တော့လည်း မဟုတ်ပါ။ အကြမ်းဖက်မှုကြောင့် သေဆုံးရသူများစာရင်းတွင် ပထမစွဲသည့် အာဖဂန်နစ္စတန် တွင် ၂၀၁၂ ခုနှစ်အတွင်း အကြမ်းဖက်မှုအမျိုးမျိုးကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရသူ ၂၆၃၂ ဦးရှိပြီး အာဖဂန် နောက်တွင်ကပ်ပြီး ဒုတိယစွဲသည့် အီရတ်တွင်လည်း  ၂၄၃၆ ဦး သေဆုံးခဲ့ပါသည်။ တတိယ နေရာတွင်ရှိသည့် ပါကစ္စတန်မှာ ၁၈၄၈ ဦး၊ စတုတ္ထ နိုင်ဂျီးရီးယား က ၁၃၈၆ ဦး သေဆုံးပြီး ပဉ္စမအများဆုံးဖြစ်သည့် ရုရှားတွင် ၆၅၉ ဦး သေဆုံးခဲ့ပါသည်။ 

သို့သော် အခြားသောနိုင်ငံများတွင်မူ အသေအပျောက်မများလှပါ။ ဥပမာ ဥရောပသမဂ္ဂ တွင် ၂၀၁၂ အတွင်း အကြမ်းဖက်မှုကြောင့် သေဆုံးသူ ၁၇ ဦးသာရှိသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနမှစာရင်းအရ ၂၀၁၂ ခုနှစ်အတွင်းအကြမ်းဖက်မှုကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရသည့် အမေရိကန် နိုင်ငံသား အရေအတွက်မှာ ၁၀ ဦးရှိပြီး ၎င်းတို့အားလုံးမှာလည်း အာဖဂန်နစ္စတန်တွင် သေဆုံး ခဲ့ရခြင်းဖြစ်ကာ အမေရိကန်မြေပေါ်တွင် အကြမ်းဖက်မှုဖြင့် သေဆုံးခဲ့ရသူမရှိပါ။ ကမ္ဘာပေါ် တွင် ဒုတိယလူဦးရေအများဆုံးဖြစ်သော အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် အကြမ်းဖက်မှုအများအပြားရင်ဆိုင် ခဲ့ရပြီး အကြမ်းဖက်မှုများကြောင့် သေဆုံးသူ ၂၀၀ ကျော်ရှိသည်။ ကမ္ဘာ့လူဦးရေအများဆုံး တရုတ်နိုင်ငံတွင် ၂၀၁၂ ခုနှစ်အတွင်း အကြမ်းဖက်မှုဖြင့်သေဆုံးခဲ့ရသူ ၁၅ ဦးသာရှိပါသည်။ လက်တင်အမေရိက၏ အကြီးဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သော ဘရာဇီးနိုင်ငံတွင်မူ ၂၀၁၂ အတွင်း အကြမ်း ဖက်မှုဖြင့် သေဆုံးခဲ့ရသူ မရှိခဲ့ပါ။

အကြမ်းဖက်မှုကြောင့် အသေအပျောက်အများဆုံးငါးနိုင်ငံဖြစ်သော အာဖဂန်၊ ပါကစ္စတန် နိုင်ငံများနှင့် ဥရောပသမဂ္ဂ၊ အမေရိကန်၊ တရုတ်၊ ဘရာဇီးနိုင်ငံများတွင် အကြမ်းဖက်မှုကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရသူ အရေအတွက် အကြီးအကျယ်ခြားနားနေသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ တောင်အာရှ၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်း၊ ရုရှားနှင့် မြောက်အာဖရိကတို့တွင် အကြမ်းဖက်မှု အများအပြား ကြုံတွေ့ နေရသော်လည်း အာရှတိုက်ဒေသအများစု၊ အာဖရိကတောင်ပိုင်း၊ အမေရိကနှင့် ဥရောပ သမဂ္ဂ တို့တွင် ထိုဒေသများလောက် အကြမ်းဖက်မှုနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရခြင်းမရှိပါ။

သို့တိုင်အောင် အကြမ်းဖက်မှုကို ရင်ဆိုင်ရလေ့မရှိသောနိုင်ငံများအပါအဝင် နိုင်ငံ အတော်များများတွင် အကြမ်းဖက်တိုက်ဖျက်ရေးသည် အမျိုးသားနိုင်ငံရေးအာဂျင်ဒါတွင် ဦးစားပေးအဆင့်မြင့်သလို နိုင်ငံတကာအာဂျင်ဒါတွင်လည်း အလားတူဖြစ်ပါသည်။ ကုလသမဂ္ဂ၊ နေတိုး စသောနိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများသည်လည်း အကြမ်းဖက်ဝါဒအပေါ် များစွာ အာရုံ စိုက်ကြပါသည်။ အထူးသဖြင့် ၉/၁၁ အကြမ်းဖက်မှုနောက်ပိုင်းတွင်ဖြစ်ပါသည်။ နိုင်ငံအများ အပြားက အကြမ်းဖက်ဝါဒသည်နိုင်ငံများနှင့် အသိုင်းအဝိုင်းများကြားဆက်ဆံရေးကို ခြိမ်း ခြောက်လွှမ်းမိုးနေသော အကြီးဆုံးအန္တရာယ်ဖြစ်သည်ဟု မှတ်ယူထားကြသည်။ 

အကြမ်းဖက်ဝါဒ သမိုင်းကြောင်း

နိုင်ငံမဟုတ်သော အဖွဲ့အစည်းများအနေဖြင့် အကြမ်းဖက်မှုကို အသုံးပြုနေကြသည်မှာ အသစ်အဆန်း မဟုတ်ပါ။ ခေတ်သစ်နေ့များ မတိုင်မီကတည်းကပင် အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးချင်းသည် အာဏာပိုင်များနှင့် အီလစ်များကို ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်ရန် နိုင်ငံရေး အရ အကြမ်းဖက်သည့်နည်းလမ်းများကို အသုံးပြုခဲ့ကြပါသည်။ ၎င်းတို့အား လုပ်ကြံ သတ်ဖြတ်သူများဟုခေါ်ခဲ့ပါသည်။ ၁၁ ရာစုကုန်ခါနီးက အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွင် ဘုရင်ခံ များ၊ နိုင်ငံရေးနှင့် စစ်ရေးခေါင်းဆောင်များကို လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခဲ့ကြသူများအား ယနေ့ခေတ် တွင် အကြမ်းဖက်သမားများဟု ခေါ်ဆိုကြမည်ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ယနေ့ခေတ်သစ် အကြမ်းဖက်ဝါဒမှာမူ ၁၈၇၀ နှင့် ၁၈၈၀ ပြည့် လွန်နှစ်များအတွင်း လှုပ်ရှားခဲ့သော မင်းမဲ့ဝါဒ လှုပ်ရှားမှုမှ စတင်ခဲ့သည်ဟု ပညာရှင်များက ဆိုကြသည်။  လွန်ခဲ့သော ရာစုနှစ်တစ်ခုကျော် ကတည်းကပင် မတူညီသောနည်းဗျူဟာများ၊ ကြွေးကျော်သံများနှင့် လက်ဝဲအစွန်းရောက်များ မှသည် ခွဲထွက်ရေးအမျိုးသားရေးဝါဒီများအထိ နိုင်ငံရေးနောက်ခံအမျိုးမျိုးရှိသော အကြမ်းဖက် အုပ်စုများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ကြသည်။ အချို့အကြမ်းဖက်အုပ်စုများက နိုင်ငံအကြီးအကဲများကို လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ကြသလို အချို့အကြမ်းဖက်အုပ်စုများက သာမန် တိုင်းသူပြည်သားများကို သတ်ဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ အချို့အဖွဲ့များသည် ၎င်းတို့မြို့(သို့မဟုတ်) ၎င်းတို့ဒေသတွင်သာ လှုပ်ရှားကြသလို အချို့အဖွဲ့များမှာ နိုင်ငံနယ်နမိတ်များကို ဖြတ်ကျော်ပြီး နိုင်ငံတကာ အကြမ်းဖက်မှုများ လုပ်ကြသည်။ 

အကြမ်းဖက်ဝါဒသမိုင်းကြောင်းကိုလေ့လာခဲ့ကြသော ပညာရှင်အချို့က ခေတ်ကာလအလိုက် အကြမ်းဖက်မှုပုံစံများ (သို့မဟုတ်) အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏ လားရာကို ဖော်ထုတ်နိုင်ရန် ကြိုးစားခဲ့ကြသည်။ ပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်သည့် ဒေးဗစ်ရာပိုပေါ့ (David Rapoport) က အကြမ်း ဖက်ဝါဒကို လှိုင်းကြီး လေးလှိုင်း အဖြစ် ခွဲခြားခဲ့သည်။ လှိုင်းတစ်ခုနှင့် တစ်ခု အကြမ်းဖက်မှုပုံစံ၊ အကြမ်းဖက်သမားများအပေါ် ကရုဏာသက်သူများနှင့် ထောက်ခံသူများ ပုံစံမတူကြပါ။ အကြမ်းဖက်ဝါဒ လှိုင်းတစ်ခုစီ၏ သက်တမ်းသည် ဆယ်စုနှစ်အနည်းငယ်ကြာ မြင့်တတ်ပြီး နှစ်ပေါင်း သုံး/လေးဆယ်ခန့် ကြာမြင့်ပြီးနောက်တွင် လှိုင်းများ အားနည်းသွားသည်။ ပထမဆုံး လှိုင်းမှာ ၁၈၈၀ ပြည့်လွန်နှစ်များအတွင်းက မင်းမဲ့ဝါဒီလှုပ်ရှားမှုများဖြစ်ပြီး ဒုတိယလှိုင်းမှာ ၁၉၂၀ နှစ်များအတွင်း ကိုလိုနီဆန့်ကျင်ရေးလှုပ်ရှားမှုများ ဖြစ်သည်။ တတိယလှိုင်းမှာ ၁၉၆၀ ပြည့်လွန်နှစ်များအတွင်း ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော လက်ဝဲသစ်လှုပ်ရှားမှု (သို့မဟုတ်) ကွန်မြူနစ် အကြမ်းဖက်ဝါဒ ဖြစ်သည်။ နောက်ဆုံးစတုတ္ထလှိုင်းမှာ ၁၉၇၉ ခုနှစ်က စတင်ခဲ့သော ဘာသာရေး အကြမ်းဖက်လှိုင်း ဖြစ်သည်။

အကြမ်းဖက်ဝါဒ ပထမဆုံးလှိုင်းဖြစ်သည့် မင်းမဲ့ဝါဒီလှုပ်ရှားမှုကို ဒေးဗစ်ရာပိုပေါ့ က ၁၈၈၀ နှစ်များအတွင်း စတင်ခဲ့သည်ဟု ဆိုပြီး ၁၈၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်များအတွင်း စတင်ခဲ့သည် ဟု အချို့က ဆိုပါသည်။ ပထမအကြမ်းဖက်ဝါဒလှိုင်းသည် ရုရှားနိုင်ငံမှ စတင်ကာ အနောက် ဥရောပ၊ အမေရိကနှင့် အာရှတိုက်များသို့ ပြန့်နှံ့သွားခဲ့ပါသည်။ ပထမအကြမ်းဖက်လှိုင်း၏ သဘောတရားနှင့် အကြမ်းဖက်မဟာဗျူဟာကို ချမှတ်ထူထောင်သူများမှာ ရုရှားစာရေးဆရာ များ ဖြစ်ပြီး အထင်ရှားဆုံးမှာ ဘာခူနင်(Bakunin) နှင့် ခရိုပေါ့ကင် (Kropotkin) တို့ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် ထိုကာလက နည်းပညာသစ်များဖြစ်သော ကြေးနန်းဆက်သွယ်ရေးနှင့် လူထု ဆက်သွယ်ရေးနည်းလမ်းဖြစ်သည့် သတင်းစာတို့ကို အကြီးအကျယ် သုံးစွဲခဲ့သည်။ ထိုကာလ အတွင်း နာမည်ဆိုးဖြင့်အကျော်ကြားဆုံးအကြမ်းဖက်အဖွဲ့မှာ ပြည်သူ့ဆန္ဒဟု အဓိပ္ပါယ်ရသော နရိုဒါရာဗိုရာ (Narodnaya) ဆိုသည့် ရုရှားအကြမ်းဖက်အဖွဲ့ဖြစ်ပြီး ရုရှားဇာဘုရင် အလက်ဇန်းဒါး ၃ ကို အောင်မြင်စွာလုပ်ကြံနိုင်ခဲ့သည်။ ပထမလှိုင်းကာလ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များသည် ၎င်းတို့ ကိုယ်၎င်းတို့ အကြမ်းဖက်သမားများဟု ခေါ်ဆိုခဲ့ကြပြီး ဒေးဗစ် ရာပိုပေါ့ ၏ အဆိုအရ ၁၈၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်များသည် လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ရေးသမားများအတွက် ရွှေခေတ်ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။ အကြမ်းဖက်ရွှေခေတ်သည် ၁၈၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်များမှသည် နှစ်ဆယ်ရာစုအစပိုင်းအထိ ကြာမြင့်ခဲ့ပြီး လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခံရသူများတွင် သြစတြီးယား ဘုရင်မ အယ်လီဇဘက်၊ အီတလီ ဘုရင်နှင့် အမေရိကန်သမ္မတ မက်ကင်လေတို့ ပါဝင်သည်။ 

ရာပိုပေါ့က ဒုတိယလှိုင်းအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည့် အကြမ်းဖက်မှုများမှာ ကိုလိုနီ ဆန့်ကျင်ရေးလှုပ်ရှားမှုများ ဖြစ်သည်။ ဒုတိယလှိုင်းသည် ၁၉၂၀ ပြည့်လွန်နှစ်များအတွင်း စတင်ခဲ့ပြီး နယ်ချဲ့လက်အောက်မှ လွတ်မြောက်ရေး လှုပ်ရှားမှုများဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့ အသုံးပြု သည့် နည်းဗျူဟာမှာ အကြမ်းဖက်ပထမလှိုင်းကကဲ့သို့ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ရေးနည်းဗျူဟာ မဟုတ်တော့ပဲ ဗြိတိသျှအင်ပါယာ၊ ပြင်သစ် စသည့် ကိုလိုနီအင်အားကြီးနိုင်ငံများ နှိမ်နင်းရ ခက်စေသည့် ပစ်ပြေးပျောက်ကြား စစ်ဆင်ရေးဖြစ်သည်။ အချို့အဖွဲ့များအနေဖြင့် များစွာ အောင်မြင်ခဲ့ပြီး ကိုလိုနီနယ်ချဲ့များကို အနိုင်ရလုနီးပါးပင်ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဒေးဗစ်ရာပိုပေါ့၏ အဆို အရ ပထမလှိုင်းနှင့်အလွန်အရေးကြီးသော ကွာခြားချက်မှာ ထိုသူပုန်များသည် သူတို့ကိုယ် သူတို့ အကြမ်းဖက်သမားများဟု မသုံးနှုန်းတော့ပဲ လွတ်လပ်ရေး တိုက်ပွဲဝင်သူများ (freedom fighter) ဟု စတင်သုံးစွဲကြခြင်း ဖြစ်သည်။ သူပုန်များက ၎င်းတို့သည် အကြမ်းဖက်သမားများ မဟုတ်၊ အကြမ်းဖက်အုပ်ချုပ်နေသည့် ကိုလိုနီအစိုးရများကို တော်လှန်တိုက်ပွဲဝင်နေခြင်းသာ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ သူပုန်အဖွဲ့များအနက် အထင်ရှားဆုံးအဖွဲ့မှာ အိုင်းရစ်ရီပတ်ပလီကင် တပ်မတော် (IRA) အဖွဲ့ဖြစ်သည်။ IRA အဖွဲ့သည် အိုင်ယာလန်လွတ်လပ်ရေးအတွက် ၁၉၂၀ လွန်နှစ်များတွင် ဖွဲ့စည်းတိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သောအဖွဲ့ဖြစ်သည်။ နယ်ချဲ့လွတ်မြောက်ရေး တိုက်ပွဲဝင် နောက်တစ်ဖွဲ့မှာ အယ်ဂျီးရီးယားအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး (FLN) ဖြစ်ပြီး  ပြင်သစ် အုပ်ချုပ်မှုအောက်မှ လွတ်လပ်ရေးရရှိရန် တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သည့်အဖွဲ့ဖြစ်သည်။ နောက်တစ်ဖွဲ့မှာ ယခု အစ္စရေးနှင့်ပါလက်စတိုင်းဟု ခေါ်တွင်နေကြသောဒေသကို အုပ်ချုပ်နေသည့် ဗြိတိသျှတို့ အား တိုက်ခိုက်ခဲ့သည့် အာဂန် (Irgun) ဟု ခေါ်သည့် ဇီယွန်ဝါဒီ စစ်သွေးကြွအဖွဲ့ဖြစ်သည်။  အာဂန်အဖွဲ့၏ အထင်ရှားဆုံး အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုမှာ ပါလက်စတိုင်းဒေသ ဗြိတိသျှ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့၏ဌာနချုပ်ဖြစ်သော ဂျေရုဆလင်ရှိ ဒေးဗစ်ဘုရင်ဟိုတယ်ကို ဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်မှု ဖြစ်သည်။

အကြမ်းဖက်ဝါဒတတိယလှိုင်းကို ဒေးဗစ်ရာပိုပေါ့က လက်ဝဲသစ်လှိုင်း (သို့မဟုတ်) လက်ဝဲစွန်းအကြမ်းဖက်ဝါဒဟုခေါ်ပြီး ၁၉၆၀ လွန်နှစ်များတွင် စတင်ခဲ့သည်။ အမေရိကန် နိုင်ငံမှ Weather Underground အဖွဲ့၊ ဂျာမနီမှ တပ်နီ (Red Army Faction-RAF) စသော ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံများမှ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အများစုသည် ၎င်းတို့ကိုယ်ကို တတိယကမ္ဘာမှ လူထု အတွက် တပ်ဦးအဖြစ် ရှုမြင်ကြသည်ဟု  ဒေးဗစ်ရာပိုပေါ့က ဆိုပါသည်။ တတိယလှိုင်း အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များတွင် အစိုးရများကို မြို့တွင်း ပျောက်ကြားနည်းဖြင့် ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက် နေသည့် လက်တင်အမေရိကမှ တော်လှန်ရေးအဖွဲ့များလည်း ပါဝင်ပါသည်။ စစ်အေးကာလ ဖြစ်၍ ထိုအဖွဲ့အချို့ကို ဆိုဗီယက်ယူနီယံနှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ်အချို့တို့က ထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်။ ထိုကာလက နိုင်ငံတကာအကြမ်းဖက်မှုအများစုမှာ ယာဆာအာရာဖတ်၏ ပါလက်စတိုင်း လွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့ (PLO)နှင့် ပတ်သက်နေပါသည်။ တတိယလှိုင်းတွင် အကြမ်းဖက်အုပ်စု များ အသုံးပြုလေ့ရှိသော နည်းဗျူဟာမှာ ဓားစာခံဖမ်းဆီးခြင်းနှင့် အပိုင်စီးခြင်းဖြစ်သည်။ ဓားစာခံဖမ်းဆီးခြင်းအတွက် အထင်ရှားဆုံးဥပမာမှာ ၁၉၇၂ ခုနှစ် မြူးနစ်အိုလံပစ်တွင် အစ္စရေးအားကစားသမားအဖွဲ့အား ဘလက်စက်တင်ဘာ(black September) ဟု ခေါ်သည့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့က ဓားစာခံအဖြစ် ဖမ်းဆီးခဲ့သည့်ဖြစ်စဉ် ဖြစ်သည်။ ယင်းဖြစ်ရပ်ကို ကမ္ဘာ တစ်လွှားမှ သန်းနှင့်ချီသောသူများ ရုပ်မြင်သံကြားမှတစ်ဆင့် မြင်ခဲ့ကြရသည်။ ဓားစာခံများကို ကယ်ထုတ်ရန် ကြိုးစားမှုမအောင်မြင်ပဲ ဓားစာခံအားလုံး သေဆုံးခဲ့ရသည်။ ထိုကာလက အပိုင်စီးမှုများမှာ လေယာဉ်အပိုင်စီးမှုအများဆုံးဖြစ်ပြီး အနောက်နိုင်ငံများပိုင် လေကြောင်းလိုင်းများ အများဆုံးအပိုင်စီးခံရသည်။ ဓားစာခံဖမ်းဆီးခြင်းနှင့် လေယာဉ်အပိုင်စီးခြင်းများ၏ အဓိက ရည်ရွယ်ချက်မှာ ၎င်းတို့၏အရေးတော်ပုံကိစ္စကို အရေးစိုက်ခံရစေရန် (သို့မဟုတ်) အဖမ်းခံ ထားရသော ၎င်းတို့၏ ရဲဘော်ရဲဘက် အကြမ်းဖက်သမားများကို လွှတ်ပေးရေးအတွက် ဖိအားပေးရန်တို့ဖြစ်သည်။ ထိုကာလက လေယာဉ်အပိုင်စီးသည့် အကြမ်းဖက်သမားအများစု ၏ရည်ရွယ်ချက်မှာ လေယာဉ်စီးခရီးသည်များကို သတ်ဖြတ်ရန်မဟုတ်ပဲ ၎င်းတို့ကို အာရုံစိုက် ခံရရန် (သို့မဟုတ်) အစိုးရများအား ၎င်းတို့အလိုရှိသည်ကို တောင်းဆိုရာတွင် ဖိအားပေးရန် ပစ္စည်းကရိယာအဖြစ် အသုံးချရန် ရည်ရွယ်သည့်အတွက် ခရီးသည်များကို သတ်လေ့မရှိပါ။

ဒေးဗစ်ရာပိုပေါ့က စတုတ္ထနှင့်နောက်ဆုံး အကြမ်းဖက်လှိုင်းအဖြစ် ၎င်းသတ်မှတ်ထား သည့်လှိုင်းကို ဘာသာရေးအကြမ်းဖက်လှိုင်းဟု ခေါ်ဆိုပြီး ထိုလှိုင်းသည် အီရန်နိုင်ငံတွင် အစ္စလာမ်မစ်တော်လှန်ရေးဖြစ်ပွားခဲ့သော ၁၉၇၉ ခုနှစ်တွင် အစပြုခဲ့သည်။ ထိုနှစ်တွင်ပင် ဆိုဗီယက်ယူနီယံက အာဖဂန်နစ္စတန်ကို ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး မက္ကာရှိ မဟာဗလီကြီး စီးနင်းသိမ်းပိုက်ခံရသည့်နှစ်လည်းဖြစ်သည်။ ၁၉၇၉ ခုနှစ်ကတည်းကစတင်ခဲ့သော ဘာသာ ရေး အကြမ်းဖက်အုပ်စုများတွင် ဘာသာမျိုးစုံမှအဖွဲ့များ ပါဝင်သည်ဟု ရာပိုပေါ့က ဆိုပါသည်။ ဘာသာရေးအကြမ်းဖက်အုပ်စုများတွင် အစ္စလာမ်မစ်အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များစွာအပြင် ပန်ဂျပ် ပြည်နယ်မှ ၎င်းတို့၏ အမ်ရစ်ဆာ ရွှေဘုရားကျောင်းတွင် အိန္ဒိယအာဏာပိုင်များကို တိုက်ခိုက် ခဲ့သည့် ဆစ်ခ်အကြမ်းဖက်သမားများ၊ အစ္စရေးဝန်ကြီးချုပ် ယစ်ဇက်ရာဘင်ကို လုပ်ကြံ သတ်ဖြတ်ခဲ့သည့် ဂျူးအကြမ်းဖက်သမား ၊ ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချခြင်းကိုဆန့်ကျင်သည့် ခရစ်ယာန် စစ်သွေးကြွအဖွဲ့များအပြင် အခြားဘာသာရေးဂိုဏ်းကွဲများလည်း ပါဝင်သည်။ ဘာသာရေး ဂိုဏ်းတစ်ခု၏ လူသိအများဆုံး တိုက်ခိုက်မှုမှာ ဂျပန်နိုင်ငံမှအုမ်ဂိုဏ်း၏ တိုဂျိုမြေအောက် ရထားတိုက်ခိုက်မှုဖြစ်သည်။ ထိုတိုက်ခိုက်မှုတွင် သမားရိုးကျလက်နက် မဟုတ်သော ဆာရင် အဆိပ်ငွေ့ကိုသုံးခဲ့ပြီး လူ ၁၂ ဦးသေဆုံး၍ အများအပြားဒဏ်ရာရရှိခဲ့ကာ ၎င်းသည် ပထမဆုံး နှင့် လူသိအများဆုံးသော ဖျက်ဆီးစွမ်းအားမြင့်လက်နက် (WMD) အသုံးပြု၍ အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှုဖြစ်သည်။ ဘာသာရေးအကြမ်းဖက်လှိုင်းသည် ရှေ့မှ အကြမ်းဖက်လှိုင်း သုံးလှိုင်း ကဲ့သို့ နိုင်ငံခေါင်းဆောင်များ၊ စစ်ခေါင်းဆောင်များကို လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခြင်း၊ ဓားစာခံဖမ်းဆီး ခြင်း၊ အပိုင်စီးခြင်းများ လုပ်သည့်အပြင် အသစ်တိုးလာသည်မှာ အသေခံ ဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်။ သို့သော် ဘာသာရေးအခြေခံအကြမ်းဖက်အဖွဲ့များသာ အသေခံဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်မှု ဆောင်ရွက်သည်မဟုတ်ပဲ ဘာသာရေးနှင့် မပတ်သက်သည့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များသည်လည်း အသေခံဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်သည့် လုပ်နည်းလုပ်ဟန်ကို သုံးလာကြပါသည်။ မော်ဝါဒီ ခွဲထွက်ရေး အုပ်စုဖြစ်သည့် တူရကီနိုင်ငံမှ ကာဒစ်အလုပ်သမားပါတီ (Kurdish worker party) နှင့် သီရိလင်္ကာမှ ခွဲထွက်ရန်ကြိုးစားခဲ့သည့် တမီးလ်လွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့(LTTE) တို့သည်လည်း အသေခံဗုံးခွဲသည့် နည်းဗျူဟာကို သုံးကြပါသည်။ စတုတ္ထအကြမ်းဖက်လှိုင်းတွင် အယ်ဂိုဒ်ဒါ (Al Qaeda) အဖွဲ့လည်းပါဝင်ပါသည်။ အယ်ဂိုဒ်ဒါအဖွဲ့သည် ဒါအိဆလမ်နှင့် နိုင်ရူဘီမြို့တော် များတွင် အမေရိကန်သံရုံးများကို ဗုံးခွဲတိုက်ခိုက်ရာမှ ထင်ရှားလာခဲ့သည်။ ISIS အဖွဲ့သည် လည်း ဘာသာရေးအခြေခံ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ဖြစ်သည်။

ဒေးဗစ် ရာပိုပေါ့၏ အဆိုအရဆိုလျှင် အကြမ်းဖက်ဝါဒလှိုင်း လေးကြိမ်ရှိသွားပြီ ဖြစ်သည်။ လှိုင်းတစ်ခုစီသည် ဆယ်စုနှစ် အနည်းငယ် ကြာမြင့်ပြီးနောက်တွင် ထိုအကြမ်းဖက် အုပ်စုများသည် ဆက်လက် ရှိကောင်းရှိသေးသည့်တိုင် ၎င်းတို့ကို ထောက်ခံသူများ၊ ကရုဏာ သက်သူများ လျော့ကျသွားကာ တဖြည်းဖြည်းချင်း အားနည်းပျောက်ကွယ်သွားကြသည်။ ထိုအတိုင်းအမှန်သာဆိုလျှင် ယခုဘာသာရေးအကြမ်းဖက်လှိုင်းပြီးနောက် နောက်ထပ် ပေါ်လာမည့် အကြမ်းဖက်လှိုင်းမှာ မည်သည်ကိုအခြေခံသည့် အကြမ်းဖက်ဝါဒ ဖြစ်မည်နည်း ဟု စဉ်းစားစရာ ရှိပါသည်။ သို့သော်လည်း ယနေ့အချိန်ထိ ဘာသာရေးအခြေခံ အကြမ်းဖက်လှိုင်းမှာ အားပျော့ခြင်းမရှိသည့်အပြင် ပိုမိုအားကောင်းလာသည့် သဘောပင်ရှိနေပါသည်။ 

Reference; GeorgetownX: Terrorism and Counterterrorism, www.edx.org

Reference; Terrorism and Counterrorism: Comparing Theory and Practice by Leiden University, coursera.org

အပိုင်း(၂) ဖတ်ရှုရန်- https://sacministry.gov.mm/my/article/3757

နိုင်ငံ၏အားဆိုသည်မှာ

နိုင်ငံ၏အားသည် ပြည်တွင်းမှာသာရှိသည်ဟုအဆိုရှိသည်။  နိုင်ငံ၏အားဆိုသည်မှာ နိုင်ငံအတွင်းမှီတင်းနေထိုင်သောနိုင်ငံသားများကို  ဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။  သို့သော်  နိုင်ငံသားတိုင်းသည်နိုင်ငံ၏အားများမဟုတ်ကြ။ အမိနိုင်ငံအပေါ်   မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊ခံယူချက်များဖြင့် ရပ်တည်နေကြသူများကသာ နိုင်ငံ၏အားများဖြစ်ကြသည်။ အမိနိုင်ငံအပေါ် မှားယွင်းသောယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့်ရပ်တည်နေကြသူများသည်  နိုင်ငံ၏အားများမဟုတ်ကြပါ။ နိုင်ငံအားပျက်စီးအောင် ဖျက်ဆီးမည့် အဖျက်သမားများသာဖြစ်ကြသည်။ နိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊  ခံယူချက်ဖြင့် ရပ်တည်နေသော နိုင်ငံသားများသည် အမိနိုင်ငံအတွက် ကောင်းကျိုးအဖြာဖြာကိုဆောင်ရွက်ပြီး ဆိုးကျိုးအဖြာဖြာကို ကာကွယ်တားဆီးပေးသည်။ ဤသို့မှန်ကန်မွန်မြတ်စွာ ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်နေမှုများကြောင့်နိုင်ငံ၏အားကြံ့ခိုင်လာသည်။ ဤအချက်ကို နှလုံးသွင်းဆင်ခြင်ပြီး ကျွန်ုပ်တို့သည် အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊  ခံယူချက်များဖြင့် အစဉ်ရပ်တည်နေကြရမည်။ ဤသို့ရပ်တည်ပြီး အမိနိုင်ငံအတွက် ကောင်းကျိုးအဖြာဖြာကိုဆောင် ရွက်ပြီး ဆိုးကျိုးအဖြာဖြာကို ကာကွယ်တားဆီးပေးနေရမည်။  ဤသို့မှန်ကန်မွန်မြတ်စွာ  အစဉ်ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်နေပါက ကျွန်ုပ်တို့သည် အမိနိုင်ငံ၏အားများအဖြစ်သို့  ရောက်ရှိလာကြမည်ဖြစ် သည်။

ယုံကြည်ချက်၊  ခံယူချက်မှန်ကန်ခြင်း၏အကျိုးတရား

မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်သည် မှန်ကန်သောအသိ၊ မှန်ကန်သောအယူအဆ၊ မှန်ကန်သောစဉ်းစားဆင်ခြင်မှုတို့ကိုအခြေခံ၍  ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။ အမိနိုင်ငံအပေါ်  မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်ဖြင့်ရပ်တည်နေခြင်းသည် အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သော အသိ၊ မှန်ကန်သောအယူအဆ၊  မှန်ကန်သောစဉ်းစားဆင်ခြင်မှုတို့ဖြင့် ရပ်တည်နေခြင်းသဘောပင်ဖြစ်သည်။    ဤသို့ ရပ်တည်နေမှုကြောင့် အမိနိုင်ငံအတွက် အမှားဟူသမျှကိုရှောင်၍ အမှန်ဟူသမျှကို ဆောင်ရွက်သည်။ မကောင်းမှုဟူသမျှကိုရှောင်၍ ကောင်းမှုဟူသမျှကိုဆောင်ရွက်သည်။  ထို့ကြောင့်  အမိနိုင်ငံအနေဖြင့် ကောင်းကျိုးအဖြာဖြာကို   ရရှိခံစားရသည်။ မိမိနိုင်ငံအပေါ်   မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်ဖြင့်ရပ်တည်ပါကဖြစ်ပေါ်လာမည့် ကောင်းကျိုးတရားများစွာရှိသည်။ ယင်းတို့အနက်မှ အဓိကအချက်များကို အောက်ပါခေါင်းစဉ်များဖြင့် ဖော်ပြလိုသည်။

နိုင်ငံ၏အား ကြံ့ခိုင်မြင့်မားလာခြင်း

အမိနိုင်ငံအပေါ် ကျွန်ုပ်တို့မှန်ကန်သော ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်ဖြင့်ရပ်တည်ပါက ဖြစ်ပေါ်လာမည့် ကောင်းကျိုးတစ်ခုမှာ အမိနိုင်ငံ၏အား ကြံ့ခိုင်မြင့်မားလာခြင်းဖြစ်သည်။ မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့် တညီတညွတ်တည်းရပ်တည်နေမှုကြောင့် တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး အသိ၊ အယူအဆ၊ စဉ်းစားဆင်ခြင်မှုခြင်း ခြားနားမှုမရှိတော့ဘဲ တူညီလာကြသည်။ ဤသို့ အသိ၊ အယူအဆ၊ စဉ်းစားဆင်ခြင်မှုခြင်းတူညီမှုရှိခြင်းကြောင့်  တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး အပြန်အလှန်ယုံကြည်မှုရှိလာကြသည်။ တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး အပြန်အလှန် ယုံကြည်မှုရှိနေခြင်းကို အကြောင်းပြု၍တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦးအပြန်အလှန်အားကိုးလာကြသည်။  တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦးအပြန်အလှန်အားကိုးနေမှုကို အကြောင်းပြု၍ အချင်းချင်းစည်းလုံးလာကြသည်။ အချင်းချင်းစည်းလုံးမှုကိုအကြောင်းပြု၍  နိုင်ငံ ၏အား ကြံ့ခိုင်မြင့်မားလာသည်။ ဤသို့ နိုင်ငံ၏အား  ကြံ့ခိုင်မြင့်မားလာခြင်း၏မူလပင်မအကြောင်းအရာမှာ အမိနိုင်ငံအပေါ်မှန်ကန်သော ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့ရပ်တည်နေကြသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ အမိနိုင်ငံအပေါ်မှန်ကန်သော ယုံကြည်ချက်၊  ခံယူချက်များဖြင့်    ကျွန်ုပ်တို့ခိုင်မာ ပြတ်သားစွာ ရပ်တည်နေသည်နှင့်အမျှ   အမိနိုင်ငံ၏အားသည် ကြံ့ခိုင်မြင့်မား၍နေမည်ဖြစ်သည်။

နိုင်ငံတည်ငြိမ်အေးချမ်းလာခြင်း

အမိနိုင်ငံအပေါ်  ကျွန်ုပ်တို့မှန်ကန်သော   ယုံကြည်ချက်၊   ခံယူချက်ဖြင့်ရပ်တည်ပါက ဖြစ်ပေါ်လာမည့်ကောင်းကျိုးတစ်ခုမှာ   အမိနိုင်ငံတည်ငြိမ်အေးချမ်းလာခြင်းဖြစ်သည်။  အမိနိုင်ငံအပေါ်မှန်ကန်သော  ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့် တညီတညွတ်တည်း ကျွန်ုပ်တို့ရပ်တည်နေမှုကြောင့် စိတ်ဝမ်းကွဲပြားမှုမရှိတော့ဘဲ တစ်စိတ်တစ်ဝမ်းတည်းဖြစ်လာကြသည်။ တစ်စိတ်တစ်ဝမ်းတည်းရှိနေမှုကြောင့် အချင်းချင်းညီညွတ်ချစ်ခင်လာကြသည်။ အချင်းချင်းညီညွတ်ချစ်ခင်နေမှုကြောင့် အချင်းချင်းအပြန်အလှန်ကူညီပေးမှု၊  ကာကွယ်စောင့်ရှောက်မှု၊ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများကို ပြုလုပ်လာကြသည်။ အမိနိုင်ငံ ကြုံတွေ့နေရသော ပြဿနာအခက်အခဲ၊  အကျပ်အတည်း အန္တရာယ်များကို   တက်ညီလက်ညီစုပေါင်းအားဖြင့် ဝိုင်းဝန်းဖြေရှင်းကြသည်။ဤသို့အသိတရားကြီးမားစွာ  ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်နေမှုများကြောင့် အမိနိုင်ငံတည်ငြိမ်အေးချမ်းလာသည်။   ဤသို့ အမိနိုင်ငံတည်ငြိမ်အေးချမ်းလာခြင်း၏ မူလပင်မအကြောင်းတရားမှာ အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့ရပ်တည်နေကြသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ အမိနိုင်ငံအပေါ်မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊   ခံယူချက်များဖြင့်  ကျွန်ုပ်တို့ခိုင်မာပြတ်သားစွာရပ်တည်နေသည်နှင့်အမျှ   အမိနိုင်ငံတည်ငြိမ်အေးချမ်းနေမည်ဖြစ်သည်။ 

နိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာခြင်း

အမိနိုင်ငံအပေါ် ကျွန်ုပ်တို့မှန်ကန်သော ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်ဖြင့်ရပ်တည်ပါက ဖြစ်ပေါ်လာမည့်  ကောင်းကျိုးတစ်ခုမှာ အမိနိုင်ငံ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာခြင်းဖြစ်သည်။အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊   ခံယူချက်များဖြင့်ရပ်တည်နေမှုကြောင့် အမိနိုင်ငံအား မိမိတို့၏အသက်ထက် ပိုမိုလေးစားတန်ဖိုးထားမြတ်နိုးသည်။ မိမိတို့ယခုကဲ့သို့ တည်ငြိမ်အေးချမ်းစွာနေထိုင်နိုင်ခြင်းသည် အမိနိုင်ငံတည်ရှိနေသောကြောင့်ဖြစ်သည်ဟု  ယုံကြည်သည်။ အမိနိုင်ငံသည် မိမိတို့နိုင်ငံသားများ၏ဘဝ၊ အမိနိုင်ငံ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လျှင် မိမိတို့၏ဘဝလည်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မည်။ အမိနိုင်ငံ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်အောင် နိုင်ငံသားတိုင်းက အစဉ်ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ပေးနေရမည်ဟု ခံယူသည်။ ဤသို့ ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်အတိုင်း မိမိတို့၏ဘဝအချိန်နှင့်ကာလများကို အမိနိုင်ငံအကျိုးအတွက် အပြည့်အဝအသုံးချသည်။   အမိနိုင်ငံကောင်းကျိုးအတွက် စွန့်လွှတ်စွန့်စားမှုအမျိုးမျိုး၊ ပေးဆပ်အနစ်နာခံမှုအမျိုးမျိုးကို ပြုလုပ်ကြသည်။  ဤသို့စိတ်ဓာတ်မြင့်မားစွာ စွမ်းအားကုန်ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်နေမှုများကြောင့် အမိနိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာသည်။ ဤသို့အမိနိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာရခြင်း၏   မူလပင်မအကြောင်းတရားမှာ အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့ရပ်တည်နေကြသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သော ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့ ခိုင်မာပြတ်သားစွာရပ်တည်နေသည်နှင့်အမျှ   အမိနိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်နေမည် ဖြစ်သည်။

နိုင်ငံနှင့်လူမျိုး၏  စိတ်ဓာတ်ကြံ့ခိုင်လာခြင်း

အမိနိုင်ငံအပေါ် ကျွန်ုပ်တို့မှန်ကန်သော ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်ဖြင့်ရပ်တည်ပါက ဖြစ်ပေါ်လာမည့် ကောင်းကျိုးတစ်ခုမှာ နိုင်ငံနှင့်လူမျိုး၏စိတ်ဓာတ်ကြံ့ခိုင်မြင့်မားလာခြင်းဖြစ်သည်။ အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သော ယုံကြည်ချက်၊  ခံယူချက်များဖြင့် ရပ်တည်နေမှုကြောင့် လောကနှင့်ပတ်ဝန်းကျင်ကြီး၏ ဖိအားပေးမှု၊ ခြိမ်းခြောက်မှု၊ အတားအဆီးအနှောင့်အယှက်အမျိုးမျိုးပေးမှု စသည်တို့ကို အရှုံးမပေးဘဲ ကြံ့ကြံ့ခိုင်ခိုင်ရင်ဆိုင်ပြီး အမိန့်၊ တာဝန်၊ ရည်မှန်းချက်ပန်းတိုင်များကို အောင်မြင်စွာဆောင်ရွက်သည်။ လောကနှင့်ပတ်ဝန်းကျင်ကြီးက မည်သို့ပင်စည်းရုံးသိမ်းသွင်းမက်လုံးပေးနေစေကာမူ အမိနိုင်ငံအပေါ်စောင့်သိရမည့်သစ္စာ၊ ထိန်းသိမ်းရမည့်ကျင့်ဝတ်၊ ပေးဆပ်ရမည့်   ကျေးဇူးတရားများကို အကျေပေးဆပ်သည်။ မည်သို့သောအခြေအနေအမျိုးမျိုးနှင့် ကြုံတွေ့နေရစေကာမူ တာဝန်နှင့်ဂုဏ်သိက္ခာကို မစွန့်လွှတ်ဘဲ   အသက်နှင့်လဲ၍ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်သည်။  အသက်ရှင်သန်ရေးအတွက်   မိမိ၏မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်ကို စွန့်လွှတ်ပစ်ပယ်သူအဖြစ်   ရှက်ဖွယ်ကောင်းစွာမရပ်တည်ဘဲ   မိမိ၏မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊  ခံယူချက်အတွက်အသက်ကိုစွန့်လွှတ်သူအဖြစ် ဂုဏ်ယူဖွယ်ကောင်းစွာ ရပ်တည်သည်။ ဤသို့ခိုင်မာပြတ်သားသောစိတ်ဓာတ်များဖြင့်အစဉ်ရပ်တည်နေမှုကြောင့် နိုင်ငံနှင့်လူမျိုးစိတ်ဓာတ်   ကြံ့ခိုင်မြင့်မားလာသည်။ ဤသို့နိုင်ငံနှင့်လူမျိုး၏စိတ်ဓာတ် ကြံ့ခိုင်မြင့်မားလာရခြင်း၏ မူလပင်မအကြောင်းတရားမှာ  အမိနိုင်ငံအပေါ်မှန်ကန်သော ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့ရပ်တည်နေကြသောကြောင့်ဖြစ်သည်။   အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့်  ကျွန်ုပ်တို့ ခိုင်မာပြတ်သားစွာရပ်နေသည်နှင့်အမျှ  အမိနိုင်ငံနှင့်လူမျိုး၏စိတ်ဓာတ်သည် ကြံ့ခိုင်မြင့်မားနေမည်ဖြစ်သည်။

နိုင်ငံနှင့်လူမျိုး၏ဂုဏ်သိက္ခာမြင့်မားလာခြင်း

အမိနိုင်ငံအပေါ် ကျွန်ုပ်တို့မှန်ကန်သော ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်ဖြင့်ရပ်တည်ပါက ဖြစ်ပေါ်လာမည့်ကောင်းကျိုးတစ်ခုမှာနိုင်ငံနှင့်လူမျိုး၏ဂုဏ်သိက္ခာ မြင့်မားလာခြင်းဖြစ်သည်။ အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သော  ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့် ရပ်တည်နေမှုကြောင့်  မည်သည့်အမှားကိုမျှ  မကျူးလွန်ဘဲ  အမှန်ဟူသမျှကိုရွေးချယ်ပြုမူဆောင်ရွက်သည်။  ဤသို့မှန်ကန်စွာအမှားဟူသမျှကို   ရှောင်၍ အမှန်ဟူသမျှကို ဆောင်ရွက်နေမှုကြောင့် အသိပညာမြင့်မားသော နိုင်ငံနှင့်လူမျိုးအဖြစ်  အသိအမှတ်ပြုခြင်းခံရသည်။ထို့အတူ ချမှတ်ပေးထားသော ရည်မှန်းချက်ပန်းတိုင်၊ လုပ်ငန်းတာဝန်ဟူသမျှကိုအခက်အခဲအမျိုးမျိုးကြားမှ သတ်မှတ်လျာထားချက်ထက် များစွာကျော်လွန်အောင်ဆောင်ရွက်သည်။ ဤသို့ စွမ်းစွမ်းတမံအောင်မြင်စွာ ဆောင်ရွက်နေမှုများကြောင့် စွမ်းရည်မြင့်မားသောနိုင်ငံနှင့်လူမျိုးအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခြင်းခံရသည်။ ထို့အတူ အဆုံးအမတရားများနှင့်အညီ မကောင်းမှုမှန်သမျှကိုရှောင်၍ကောင်းမှုမှန်သမျှကို  မပျက်မကွက်ဆောင်ရွက်သည်။   မိမိစောင့်သိရမည့်သစ္စာ၊ မိမိပေးထားသော နှုတ်ကတိများကို  မည်သည့်အခါမှ မဖောက်ဖျက်ဘဲတိကျစွာလိုက်နာပြုမူသည်။ ဤသို့ပြုမူနေခြင်းကြောင့် ရိုးသားတည်ကြည်ဖြောင့်မတ်သော နိုင်ငံနှင့်လူမျိုးအဖြစ်အသိအမှတ်ပြုခြင်းခံရသည်။ ဤကဲ့သို့ အသိအမှတ်ပြုခံရခြင်းသည် နိုင်ငံနှင့်လူမျိုးဂုဏ်သိက္ခာမြင့်မားလာခြင်းဖြစ်သည်။           

ဤသို့ နိုင်ငံနှင့်လူမျိုးဂုဏ်သိက္ခာ မြင့်မားလာရခြင်း၏မူလပင်မအကြောင်းတရားမှာ အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့ရပ်တည်နေကြသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သောယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့်  ကျွန်ုပ်တို့ခိုင်မာပြတ်သားစွာရပ်တည်နေသည်နှင့်အမျှ နိုင်ငံနှင့်လူမျိုး၏ဂုဏ်သိက္ခာသည် မြင့်မား၍နေမည်ဖြစ်သည်။

အမိနိုင်ငံအပေါ် ကျွန်ုပ်တို့မှန်ကန်သော ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်ဖြင့်ရပ်တည်ပါက ဖြစ်ပေါ်လာမည့် ကောင်းကျိုးတစ်ခုမှာ နိုင်ငံနှင့်လူမျိုး၏ ယဉ်ကျေးမှုနှင့်အမျိုးသားရေးစရိုက်လက္ခဏာများ မပျောက်မပျက်ဘဲ ဆက်လက်တည်တံ့ခိုင်မြဲနေခြင်းဖြစ်သည်။ အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သော ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့် ရပ်တည်နေမှုကြောင့် မိမိတို့၏ယဉ်ကျေးမှုနှင့်အမျိုးသားရေးစရိုက်လက္ခဏာများကို အသက်တမျှ လေးစားတန်ဖိုးထားမြတ်နိုးသည်။ မိမိတို့   ယခုကဲ့သို့ ကမ္ဘာ့အလယ်တွင် ဂုဏ်သိက္ခာရှိစွာ ရပ်တည်နေနိုင်ခြင်းသည် မိမိတို့နိုင်ငံနှင့်လူမျိုး၏ ယဉ်ကျေးမှုနှင့်အမျိုးသားရေးစရိုက်လက္ခဏာများကြောင့်ဖြစ်သည်ဟု အလေးအနက်ယုံကြည်သည်။ယဉ်ကျေးမှုနှင့်   အမျိုးသားရေးစရိုက်လက္ခဏာများ တဖြည်းဖြည်းတိမ်ကောပပျောက်နေခြင်းသည် နိုင်ငံနှင့်လူမျိုး တိမ်ကောပပျောက်မည့်  ရှေ့ပြေးနိမိတ်ဖြစ်သည်။  ထို့ကြောင့်  မပျက်မကွက်ထိန်းသိမ်းနေရမည်ဟုခံယူသည်။ ဤသို့ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်အတိုင်း မိမိတို့၏အမျိုးသားရေး  စရိုက်လက္ခဏာများကိုစွမ်းအားကုန် ကာကွယ်စောင့်ရှောက်သည်။ တိုင်းတစ်ပါးယဉ်ကျေးမှုများ၏လွှမ်းမိုးမှုမှန်သမျှကို   အသိသတိကြီးစွာကာကွယ်တားဆီးသည်။ ဤသို့ကာကွယ်တားဆီးနေမှုကြောင့် နိုင်ငံနှင့်လူမျိုး၏ ယဉ်ကျေးမှုနှင့်  အမျိုးသားရေးစရိုက်လက္ခဏာများ  ပျောက်ပျက်မသွားဘဲ ဆက်လက်တည်တံ့ခိုင်မြဲနေသည်။ ဤသို့ဆက်လက်တည်တံခိုင်မြဲနေရခြင်း၏မူလပင်မအကြောင်းတရားမှာ အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သော  ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့ရပ်တည်နေကြသော ကြောင့်ဖြစ်သည်။ အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သော ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်များဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့ ခိုင်မာပြတ်သားစွာ ရပ်တည်နေသည်နှင့်အမျှ    နိုင်ငံနှင့်လူမျိုး၏ယဉ်ကျေးမှုနှင့်   အမျိုးသားရေးစရိုက်လက္ခဏာများ   ပျောက်ပျက်မသွားဘဲဆက်လက်တည်တံ့ခိုင်မြဲနေမည်ဖြစ်သည်။

နိဂုံးချုပ်အားဖြင့် ဖော်ပြလိုသည်မှာ ကျွန်ုပ်တို့အားလုံး အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သော  ယုံကြည်ချက်၊  ခံယူချက်များဖြင့် ခိုင်မာပြတ်သားစွာ အစဉ်ရပ်တည်နေကြပါက အမိနိုင်ငံအနေဖြင့် နိုင်ငံ၏အားကြံ့ခိုင်မြင့်မားလာခြင်း၊ နိုင်ငံတည်ငြိမ်အေးချမ်းလာခြင်း၊ နိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာခြင်း၊ နိုင်ငံနှင့်လူမျိုး၏စိတ်ဓာတ်ကြံ့ခိုင်လာခြင်း၊ နိုင်ငံနှင့်လူမျိုး၏ ဂုဏ်သိက္ခာမြင့်မားလာခြင်း၊ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် အမျိုးသားရေး   တည်တံ့ခိုင်မြဲခြင်းဟူသောအားများကို  ပိုင်ဆိုင်လာသည်။  ဤသို့အားအမျိုးမျိုးကို ပိုင်ဆိုင်လာမှုကြောင့် အမိနိုင်ငံအနေဖြင့် အင်အားကြံ့ခိုင်မြင့်မားလာသည်။ ဤသို့အင်အားကြံ့ခိုင်မြင့်မားသောနိုင်ငံအဖြစ် အစဉ်ထာဝရရပ်တည်သွားနိုင်ရန်အတွက်  ကျွန်ုပ်တို့သည် အမိနိုင်ငံ၏အားများအဖြစ် အစဉ်ရပ်တည်ပေးနေရမည်။   အမိနိုင်ငံ၏အားအဖြစ် ရပ်တည်သွားနိုင်ရန်အတွက် ကျွန်ုပ်တို့အစဉ်လိုက်နာကျင့်ကြံနေရမည့် နည်းလမ်းမှာ အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သော ယုံကြည်ချက်၊  ခံယူချက်များဖြင့်  အစဉ်ထာဝရ  ရပ်တည်ပေးနေခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ အမိနိုင်ငံအပေါ် မှန်ကန်သော ယုံကြည်ချက်၊ခံယူချက်များဖြင့် အစဉ်ထာဝရ ရပ်တည်နေသည်နှင့်အမျှ ကျွန်ုပ်တို့သည် အမိနိုင်ငံ၏အားဟူသောဘဝကို   ဂုဏ်ယူဖွယ်ကောင်းစွာ ပိုင်ဆိုင်ထားနိုင်မည်ဖြစ်ပါကြောင်း  ဖော်ပြအပ်ပါသည်။   ။

Source: https://myawady.net.mm/stories

မိမိတို့၏နိုင်ငံကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်နိုင်ရန် နိုင်ငံသားအားလုံးတွင် တာဝန်ရှိသည်ဟု နိုင်ငံသားတိုင်းကသတ်မှတ်ထားကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသားတိုင်းသည် ပြည်ထောင်စုမပြိုကွဲရေး၊ တိုင်းရင်းသား စည်းလုံးညီညွတ်မှု မပြိုကွဲရေး၊ အချုပ်အခြာအာဏာ တည်တံ့ခိုင်မြဲရေးဟူသည့် ဒို့တာဝန်အရေးသုံးပါးကို   စောင့်ရှောက်ရန်တာဝန်ရှိသည်။   ယင်းတာဝန်ကိုထမ်းဆောင်နိုင်ရေးအတွက် စစ်ပညာသင်ကြားရန်နှင့် နိုင်ငံတော်ကာကွယ်ရေးအတွက် စစ်မှုထမ်းဆောင်နိုင်ရန် လိုအပ်သည်။   ထို့ပြင် နိုင်ငံတော်ကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရန် အမြဲတမ်းစစ်မှုထမ်းများသာမက အခြားသော နယ်ပယ်ကဏ္ဍအသီးသီးရှိ နိုင်ငံသားအားလုံးတွင်လည်း တာဝန်ရှိသည်။

ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေ

ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေသည် ယခုမှ အသစ်ပြဋ္ဌာန်းလိုက်သည့် ဥပဒေမဟုတ်ချေ။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၁၉၅၉ ခုနှစ်ကတည်းက ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေရှိသည်။ နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီလက်ထက်၌ ၂၀၁၀  ပြည့်နှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် ဥပဒေအမှတ် ( ၂၇ /၂၀၁၀)  ဖြင့်  ၁၉၅၉  ခုနှစ်တွင်   ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေကို   ပြင်ဆင်ပြီးသတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဥပဒေတွင် အခန်း ၈ ခန်းပါဝင်သည်။ နိုင်ငံသားတိုင်း အမျိုးသားဆိုလျှင် အသက် ၁၈ နှစ်ပြည့်ပြီး ၃၅ နှစ်မကျော်သေးသောသူများ၊ အမျိုးသမီးဆိုလျှင် အသက် ၁၈ နှစ်ပြည့်ပြီး ၂၇ နှစ်မကျော်သေးသောသူများ၊ ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်များဆိုလျှင် အမျိုးသားအသက် ၁၈ နှစ်ပြည့်ပြီး အသက် ၄၅ နှစ်မကျော်သေးသောသူများ၊ အမျိုးသမီးအသက် ၁၈ နှစ်ပြည့်ပြီး အသက် ၃၅ နှစ်မကျော်သေးသောသူများသည်    စစ်မှုထမ်းဆောင်ရန်တာဝန်ရှိသည်။   စစ်မှုထမ်းဆောင်ရမည့်ကာလသည် ၂၄ လ (နှစ်နှစ်) ဖြစ်ပြီး ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်များသည် ၃၆ လ (သုံးနှစ်)ဖြစ်သည်။

နိုင်ငံတော်ကိုကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရမည့် မွေးရာပါတာဝန်

အရပ်သားတစ်ဦးသည်  စစ်မှုထမ်းတစ်ဦးအဖြစ် ထမ်းဆောင်လိုက်ခြင်းအတွက်  ဦးစွာခန္ဓာကိုယ်ပိုင်းဆိုင်ရာကြံ့ခိုင်မှု၊    အသင်းအဖွဲ့စိတ်ဓာတ်ဖြင့် စည်းကမ်းလိုက်နာ ဆောင်ရွက်တတ်မှု၊ မတူကွဲပြားသော လူအများအချင်းချင်း   ချစ်ခင်စည်းလုံးစွာ ဆောင်ရွက်တတ်မှု၊ စိတ်ဓာတ်ခံယူချက်မြင့်မားလာမှု စသည့်အကျိုးကျေးဇူးများကို ရရှိမည်ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် မိမိ မိသားစု၊ မိမိရပ်ရွာ၊ မိမိမြို့၊ မိမိနိုင်ငံကို တန်ဖိုးထားချစ်မြတ်နိုးသည့် စိတ်ဓာတ်များ ထွန်းကားလာမည်ဖြစ်သည်။  နိုင်ငံသားတိုင်းသည် မိမိနိုင်ငံတော်ကို မိမိပါဝင်မစောင့်ရှောက်လျှင် အဖျက်အမှောင့် အနှောင့်အယှက် စသည့်အဖျက်အင်အားများကြီးမားလာပါက မိမိတို့မြို့ရွာ၊ မိမိတို့ပြည်သူ၊ မိမိတို့တိုင်းပြည်ပင် ပျက်စီးခြင်းသို့ရောက်နိုင်ပြီး   နောက်ဆုံးတွင် ပြည်သူများသာ ဒုက္ခဆင်းရဲပျက်စီးခြင်း အဖြစ်သို့ ရောက်နိုင်သဖြင့် နိုင်ငံသားတိုင်းသည် မိမိနိုင်ငံတော်အား  ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ပေးရမည့် တာဝန်ကို မွေးရာပါတာဝန်တစ်ရပ်အဖြစ် ခံယူပြီး ိုင်ငံတော်ကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက် ကြရမည်ဖြစ်သည်။

နိုင်ငံအများစုတွင် အကောင်အထည်ဖော်နေသော စစ်မှုထမ်းဥပဒေ စစ်မှုထမ်းဥပဒေကို နိုင်ငံအများစုတွင် အကောင်အထည်ဖော်လျက်ရှိပြီး နိုင်ငံ၏ကာကွယ်ရေး အင်အားတောင့်တင်းအောင် ပြုလုပ်လျက်ရှိကြသည်။ ဩစတြေးလျ၊ ဂျာမနီ၊ အီရန်၊ မလေးရှား၊ မက္ကဆီကို၊ နော်ဝေ၊ ရုရှား၊ စင်ကာပူ၊ တောင်ကိုရီးယား၊ ဆွီဒင်၊ ဆွစ်ဇာလန်၊ တူကီယဲ  စသည့်နိုင်ငံများတွင်လည်းစစ်မှုထမ်းဥပဒေကို    ကျင့်သုံးလျက်ရှိကြသည်။

တချို့နိုင်ငံများတွင် စစ်မှုမထမ်းမနေရစနစ်ကို အပျော်တမ်းတပ်ဖွဲ့များ၊ အမြဲတမ်းမဟုတ်သောတပ်ဖွဲ့များ စသည့်ပုံစံတို့ဖြင့် အကောင်အထည်ဖော်လျက်ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် ကမ္ဘာပေါ်တွင် စစ်မှုထမ်းဆောင်ခြင်းဆိုသည်က နိုင်ငံတော်ကာကွယ်ရေး၊ နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေးအတွက်  ပြည်သူအားလုံးမှာ တာဝန်ရှိသဖြင့်   ပြဋ္ဌာန်းချက်အမျိုးမျိုး၊  ဥပဒေအမျိုးမျိုးနှင့် ပြဋ္ဌာန်းသက်ဝင် လှုပ်ရှားနေကြသည်။

အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံဖြစ်သည့်  လာအိုဒီမိုကရက်တစ် ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံသည် ၁၉၉၁ ခုနှစ်ကတည်းက စစ်မှုထမ်းဥပဒေကို  စတင်ပြဋ္ဌာန်းကျင့်သုံးနေပြီး အရွယ်ရောက်ပြီးသည့် အမျိုးသားအသက် ၁၈ နှစ်အထက်နှင့် အရွယ်ရောက်ပြီးသည့် အမျိုးသမီးအသက် ၂၀ အထက် ကျန်းမာရေးကောင်းမွန်သူ အားလုံးသည် ပြည်သူ့စစ်ဌာနချုပ်အလိုက် တပ်သားသစ်စာရင်းသွင်းပြီး  သင်တန်းပေးလေ့ကျင့်ကာ စစ်မှုထမ်းတာဝန်သုံးနှစ် ထမ်းဆောင်ရသည်။ ထို့ပြင် အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည့် ထိုင်းနိုင်ငံတွင် အမျိုးသားအားလုံး တပ်မတော်မှာ တာဝန်ထမ်းဆောင်ရမည်ဟု ပြဋ္ဌာန်းထားတာရှိသည်။ စင်ကာပူနိုင်ငံတွင်လည်း အမျိုးသားစစ်မှုထမ်းဥပဒေကို ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပြီး အသက် ၁၈ နှစ်ပြည့်ပြီးသည့်သူတိုင်း စစ်မှုထမ်းတာဝန် နှစ်နှစ်ထမ်းဆောင်ရသည်။

ပြည်သူ့စစ်မဟာဗျူဟာ

မြန်မာနိုင်ငံတွင်     လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက် ကျင့်သုံးခဲ့သည့် စစ်မဟာဗျူဟာသည် ပြည်သူ့စစ်မဟာဗျူဟာဖြစ်သည်။  မြန်မာနိုင်ငံနှင့်  အသင့်လျော်ဆုံး ပြည်သူ့စစ်မဟာဗျူဟာကို ၁၉၆၄ ခုနှစ် တပ်မတော်တပ်မှူးများ ညီလာခံမှစတင်ပြီး အကောင်အထည်ဖော်ရန်  ဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။  ၁၉၆၇  ခုနှစ်တွင် ပြည်သူ့စစ်မဟာဗျူဟာကို ရေးဆွဲပြီး တပ်မတော်သည် စစ်စည်းရုံးမှု၊ ပြည်သူ့စစ်မဟာဗျူဟာ ဖော်ဆောင်နိုင်မှုစွမ်းရည်တို့ဖြင့် ပြည်ပကျူးကျော်မှုဖြစ်သည့် တရုတ်ဖြူကူမင်တန်ကျူးကျော်စစ်၊  ပြည်တွင်းသောင်းကျန်းမှုတို့ကို မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသ၊ ပဲခူးရိုးမဒေသများ၌  ပြည်သူအားလုံးပါဝင်သည့်   ပြည်သူ့စစ်မဟာဗျူဟာ ကျင့်သုံးဆောင်ရွက်ခဲ့သောကြောင့် တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှုကို ပြန်လည်ရရှိခဲ့သည်။

လက်ရှိအချိန်တွင်  နိုင်ငံတော်ကို  ထိခိုက်ပျက်စီးစေလိုသည့် ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပမှ သွေးထိုးလှုံ့ဆော်သူများ၊  နိုင်ငံရေးအရ အစွန်းရောက်သူများ၏ ပယောဂများကြောင့် လူငယ်လူရွယ်အချို့သည် သိနားလည်မှုမရှိဘဲ အကြမ်းဖက်မှုဖြစ်စဉ်များတွင် ပါဝင်နေကြသည်။ နိုင်ငံတော်၏ အဖိုးတန်မျိုးဆက်သစ် လူငယ်လူရွယ်များအနေဖြင့် နိုင်ငံတော်တည်ဆောက်ရေးတွင် ပါဝင်မှုမရှိဘဲ  အဖျက်အမှောင့် လုပ်ရပ်များကို လုပ်ဆောင်နေသည့်   လမ်းကြောင်းအမှားပေါ်သို့ ရောက်ရှိနေသည်မှာ နိုင်ငံ့အနာဂတ်အတွက် စိုးရိမ်ဖွယ်ရာပင်ဖြစ်သည်။   လက်ရှိဖြစ်ပေါ်နေသည့်   အကြမ်းဖက်မှုဖြစ်စဉ်များကိုဖြစ်ပေါ်အောင် လှုံ့ဆော်နေသူများ၊  ပြည်ဖျက်မီဒီယာများအနေဖြင့်  နိုင်ငံ့အရေးကို ဆောင်ရွက်နေခြင်းမဟုတ်ဘဲ တိုင်းပြည်၏ အနာဂတ်ပျက်စီးအောင် ဆောင်ရွက်နေခြင်းဖြစ်သည်။

ပြည်သူများအထင်အမြင်လွဲမှားစေရန် မမှန်သတင်းများဖော်ပြ

ထို့ပြင် အွန်လိုင်းမီဒီယာများနှင့်   လူမှုကွန်ရက်စာမျက်နှာများတွင်   ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဆင့်ခေါ်ခြင်းနှင့် စပ်လျဉ်းသည့် သတင်းအမှားများစွာတို့သည် ပျံ့နှံ့လျက်ရှိရာ အဆိုပါသတင်းများက ပြည်သူလူထုအတွင်း ရိုက်ခတ်ခြင်းကြောင့်လည်း စစ်မှုထမ်းဆင့်ခေါ်မှု၏ ပုံရိပ်ကိုထိခိုက်စေသည်။  ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဆင့်ခေါ်ခြင်းအပေါ် အကြမ်းဖက်သောင်းကျန်းသူ အဖျက်သမားများနှင့် ပြည်ပလက်ဝေခံ ပြည်ဖျက်မီဒီယာများက မမှန်မကန်အပုပ်ချကာ ပြည်သူများအထင်အမြင် လွဲမှားစေရန်၊ စိတ်ဓာတ်ပျက်ပြားစေရန် ပြုလုပ်လျက်ရှိရာ ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဆင့်ခေါ်ခြင်းနှင့် စပ်လျဉ်း၍ မသမာမှုများနှင့် အဂတိမှုများ ကင်းရှင်းရေး၊ ဥပဒေ၊ နည်းဥပဒေများနှင့် အညီအညွတ်ဖြစ်စေရေး၊ စနစ်တကျဖြစ်စေရေးတို့အတွက် တာဝန်ရှိသူအဆင့်ဆင့်တို့က ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိရာ သတင်းတု၊ သတင်းအမှားများနှင့်  ကောလာဟလများအပေါ် မယုံရန်လိုအပ်သည်။ ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းနည်းဥပဒေများကို ဖတ်ရှုနိုင်ရန် ဖော်ပြပေးထားသော website နှင့်  webportal  စာရင်းများ၊ ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်း ဆင့်ခေါ်ရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များအပေါ် စုံစမ်းမေးမြန်းခြင်းနှင့်   သတင်းပို့ခြင်းများ   ပြုလုပ်နိုင်သည့်ဖုန်းနံပါတ်များ စသည်တို့ကို နိုင်ငံပိုင်သတင်းစာများတွင် ဖော်ပြပေးထားရာ    သိရှိလိုသည်များကိုမေးမြန်းခြင်းနှင့် သတင်းပို့ခြင်းတို့ကိုလည်း ပြုလုပ်နိုင်သည်။

ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဆင့်ခေါ်ခြင်းနှင့် စပ်လျဉ်း၍ ပြည်သူလူထုကြားတွင်  သတင်းများစွာ ဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၂၈ ရက်ကကျင်းပသည့် ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းဆင့်ခေါ်ရေး ဗဟိုအဖွဲ့လုပ်ငန်း ညှိနှိုင်းအစည်းအဝေးတွင် ဗဟိုအဖွဲ့ဥက္ကဋ္ဌ ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ်နှင့် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး ဗိုလ်ချုပ်ကြီးမောင်မောင်အေးက အမှာစကားပြောကြားရာတွင် “တာဝန်ရှိသူများအနေဖြင့်    ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်း ဥပဒေအပေါ်     မမှန်မကန်ဆောင်ရွက်မှုများ ရှိကြောင်းတွေ့ရှိပါက ထိရောက်စွာ အရေးယူသွားရန် လိုအပ်မည်ဖြစ်ကြောင်း၊  မတရားပြုလုပ်ကြောင်း မှန်ကန်သည့်အတွက် ထိရောက်စွာအရေးယူသွားရန်၊ အရေးယူပြီး၊ အရေးယူဆဲအမှုများလည်း ရှိနေကြောင်း၊ အလားတူ ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းရန် ကိစ္စနှင့်ပတ်သက်၍ မှန်ကန်မှုမရှိဘဲ လုပ်ကြံပြောဆိုဝါဒဖြန့်ခြင်း၊ မမှန်မကန် တိုင်ကြားခြင်းများရှိပါက တိကျစွာဖော်ထုတ်၍ အရေးယူသွားရန် လိုအပ်မည်ဖြစ်ကြောင်း”  ထည့်သွင်းပြောကြားခဲ့သည်။

သို့ဖြစ်ရာ ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်းများ ဆင့်ခေါ်ရာတွင် တာဝန်ရှိသူများအနေဖြင့်လည်း သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းထားသည့် ဥပဒေအတိုင်းသာ ဆင့်ခေါ်ကြခြင်းပြုရမည်ဖြစ်ကာ    အကျုံးဝင်သူ     နိုင်ငံသားများအနေဖြင့်လည်း တာဝန်ကိုရှောင်လွှဲမှုမပြုဘဲ ကျေပွန်စွာထမ်းဆောင်ရပေမည်။  ထိုသို့ မိမိနိုင်ငံ၊ မိမိမြို့၊ မိမိရပ်ရွာ၊ မိမိ မိသားစုကို တန်ဖိုးထားချစ်မြတ်နိုးသည့် စိတ်ဓာတ်များဖြင့်    တပ်မတော်တွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်လာကြသော   ပြည်သူ့စစ်မှုထမ်း သားကောင်းရတနာများသည်   နိုင်ငံတော်က ဂုဏ်ယူတန်ဖိုးထားရပြီး  နိုင်ငံသား၏ တာဝန်ကိုကျေပွန်သော  နိုင်ငံ့သားကောင်း၊   စစ်သည်တော်ကောင်းများ ဖြစ်ပါကြောင်းကို    ဂုဏ်ပြုရေးသားလိုက်ရပါသည်။     ။

Source: https://myawady.net.mm/stories