မြေဆီလွှာသည် အစားထိုးမရသည့် သဘာဝအရင်းအမြစ်ဖြစ်ပြီး သီးနှံပင်များ ရှင်သန်ပေါက်ရောက်နိုင်ရန် သတ္တုဓာတ်၊ သစ်ဆွေးဓာတ်နှင့် ရေပေါက်လေပေါက်တို့ဖြင့်အချိုးကျဖွဲ့စည်းထားသည့် အပေါ်ယံအလွှာတစ်ခုဖြစ်သည်။ ယင်းမြေဆီလွှာဖြစ်ပေါ်လာမှုကို ရာသီဥတု (အပူချိန်၊  မိုးရေချိန်)၊   သက်ရှိများ/ သဘာဝပေါက်ပင်များနှင့် မြေမျက်နှာသွင်ပြင်အနေအထား၊ မိခင်ကျောက်သားနှင့် အချိန်တို့က    လွှမ်းမိုးမှုရှိသည်။  မြေဆီလွှာသည်    အပင်များကြီးထွား ကုပ်တွယ်နိုင်ရန်၊မြေတွင်းသက်ရှိများအတွက်ခိုအောင်းရာနေရာ၊အပင်၊ အပင်အာဟာရနှင့် သက်ရှိစွန့်ပစ်ပစ္စည်းများ၊ အဆိပ်အတောက်ရှိပစ္စည်းများအားဆွေးမြည့်ပြီး အပင်အာဟာရဓာတ်ပြန်လည် ရရှိစေခြင်း၊မြေအောက်ရေကို ထိန်းထားနိုင်ပြီး ရေသန့်စင်ခြင်းနှင့် လေထုအတွင်းဓာတ်ငွေ့များဖလှယ်ခြင်းဖြင့်  လေထုအခြေအနေကို  ထိန်းညှိပေးခြင်းတို့ကို ဆောင်ရွက်ပေးလျက်ရှိသည်။

၂၀၁၉ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအဖွဲ့၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ မြေဆီလွှာ ၁ လက်မဖြစ်ပေါ်လာရန်အတွက် နှစ်ပေါင်း ၁၀၀၀ ကျော်နှင့်အထက် ကြာမြင့်နိုင်ပြီး တောင်သူများထွန်ယက်စိုက်ပျိုးနိုင်သော အပေါ်ယံမြေသား ၆ လက်မ ဖြစ်ပေါ်ရန်အတွက် နှစ်ပေါင်း ၁၀၀၀၀ ကျော် ကြာမြင့်နိုင် သည်။ မြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်းကြောင့်၂၀၅၀ ပြည့်နှစ်တွင် သီးနှံစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှု၏ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းနှင့် အထက်ထိခိုက်နိုင်ကြောင်းနှင့် လက်ရှိ  ၅ စက္ကန့်တိုင်းတွင်  ဘောလုံးကွင်းတစ်ကွင်းနှင့်ညီမျှသည့်  မြေပမာဏကို ဆုံးရှုံးနေကြောင်း သတိပေးထားသည်။ ထို့ကြောင့်မြေဆီလွှာကိုထိန်းသိမ်းခြင်းသည် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိန်းသိမ်းရုံသာမက သက်ရှိဘဝများစွာကို ကယ်တင်ခြင်းဖြစ်တယ်လို့ တင်စားပြောဆိုကြခြင်းဖြစ်သည်။

မြေယာကိုထွန်ယက်စိုက်ပျိုးနေသည့် တောင်သူများနှင့် စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်သူအသင်းအဖွဲ့များအနေဖြင့် “မြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်းဆိုတာ ဘာလဲ” ဆိုတာကို သိရှိရန်လိုအပ်လာသည်။ သို့မှသာ သီးနှံစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှုတိုးတက်ရေးအတွက် မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းရန်  သို့မဟုတ် မိမိတို့၏ သဘာဝသယံဇာတအရင်းအမြစ်များအား မည်သို့မည်ပုံထိန်းသိမ်းရမည်ကို  သိရှိနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ မြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်းဆိုသည်မှာမြေမှုန်များ လေ၊ ရေ သို့မဟုတ်  သက်ရှိများ၊ မိုးရေမိုးပေါက်များ ထိမှန်ခြင်းနှင့် မြေပြုပြင်ထွန်ယက်ခြင်းကြောင့် မြေမှုန်များကွဲထွက်၍ ယင်းအရာဝတ္ထုများ၏ သယ်ဆောင်မှုဖြင့် တစ်နေရာမှအခြားတစ်နေရာသို့ ရွေ့လျားခြင်း သို့မဟုတ် အနည်ကျခြင်းဖြစ်စဉ် ဖြစ်သည်။ မြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်းပုံစံနှစ်မျိုးရှိပြီး  သဘာဝအတိုင်း ဖြစ်ပေါ်လာသည့် မြေဆီလွှာတိုက် စားခြင်းနှင့် လူတို့၏လုပ်ဆောင်ချက်(မြို့ပြများချဲ့ထွင်မှု၊ သစ်တောခုတ်ခြင်းနှင့် ထွန်ယက်စိုက်ပျိုးခြင်း)ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် အရှိန်ပြင်းမြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်းတို့ဖြစ်သည်။

လေကြောင့်  မြေတိုက်စားခြင်းတွင် အရွယ်အစားသေးငယ်သည့် နုန်း၊ မြေစေးနှင့် သစ်ဆွေးဓာတ်များ အဝေးသို့လွင့်ပါတိုက်စားခြင်း (Suspension)၊ သဲများကိုအနည်းငယ်ဝေးသည့်နေရာသို့ ရောက်အောင် လေဖြင့်ပါသွားခြင်း (Saltation)နှင့် အရွယ်အစားကြီးမားသည့် အရာဝတ္ထုနှင့် ကျောက်ခဲများအလျားလိုက်လေဖြင့်ရွေ့လျားခြင်းတို့ဖြစ်သည်။  လေကြောင့် မြေတိုက်စားခြင်း၏ မျက်မြင်လက္ခဏာအဖြစ် အပင်များယိုင်လဲ၍ အမြစ်များပေါ်နေခြင်း၊ သဲကန္တာရဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့် အပေါ်ယံမြေမျက်နှာပြင်များ ချောမွေ့လာခြင်းဖြစ်သည်။ လေကြောင့် မြေမှုန်များတစ်နေရာမှတစ်နေရာသို့  ရွေ့လျားခြင်းဖြစ်သည်။ ပူပြင်းခြောက်သွေ့သည့် လေပူများနှင့် လေနှင့်အတူပါလာသည့်သဲများ ပွတ်တိုက်ခြင်းကြောင့် သီးနှံပင်များကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးမှုကိုလည်း ထိခိုက်စေသည်။

ရေတိုက်စားခြင်းပုံစံတွင် မိုးရေထိမှန်ပြီး ရေတိုက်စားခြင်းနှင့်စီးဆင်းရေကြောင့် ရေတိုက်စားခြင်းတို့ဖြစ်သည်။ စီးဆင်းရေကြောင့်ရေတိုက်စားခြင်းတွင်အပေါ်ယံမြေတိုက်စားခြင်းနှင့် အောက်မြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်းတို့ဖြစ်သည်။ စိုက်ပျိုးမြေများတွင်တွေ့ရသော   အပေါ်ယံမြေဆီလွှာ တိုက်စားခြင်းတို့မှာ အလွှာလိုက်မြေဆီလွှာ တိုက်စားခြင်း၊ ကြောင်းလိုက်မြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်း၊လျှိုတိုက်စားခြင်းနှင့် မြေလုံးမြေခဲဖြစ်ပေါ်ခြင်းတို့ဖြစ်ပြီး အောက်မြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်းမှာ ထူးကျင်း/လိုဏ်ခေါင်းပုံ မြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်းနှင့် ဒေါင်လိုက်မြေပြိုကျခြင်းတို့ ဖြစ်သည်။ စိုက်ပျိုးထွန်ယက်ခြင်းကြောင့်  ဖြစ်ပေါ်လာသည့်မြေဆီလွှာတိုက်စားမှုတွင် အလွန်အကျွံ   စိုက်ပျိုးထွန်ယက်ခြင်း၊ အကြီးစားလယ်ယာစက်ကိရိယာများအသုံးပြုခြင်းနှင့် လျှောစောက်အတိုင်း ထွန်ယက်စိုက်ပျိုးခြင်းတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။

မြေဆီလွှာအား ရေနှင့်လေတိုက်စားခြင်းကြောင့်   မြေစိုင်မြေခဲများကြေမွပျက်စီးကာ လေပေါက်ရေပေါက်များကို ပိတ်ဆို့ပြီး ရေစိမ့်ဝင်မှုလျော့နည်းခြင်း၊ ခြောက်သွေ့သည့်အခါတွင်လည်း မြေမှုန်များ ဖွဲ့စည်းမှုအားနည်းခြင်းကြောင့် မြေသားဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှုကို ပျက်စီးစေသည်။အကြီးစားလယ်ယာသုံး စက်ကိရိယာများအသုံးပြုခြင်း၊ ထွန်ယက်စိုက်ပျိုးမှုစနစ်မမှန်ကန်ခြင်းတို့ကြောင့် မြေကျပ်ခြင်းကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။

မြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်းကြောင့် မြစ်ချောင်း၊ ဆည်ကန်များတွင်နုန်းပို့ခြင်း၊ ရေသွင်းစိုက်ပျိုးသည့်နေရာများတွင် စီးဆင်းရေနှင့်အတူမြေတိုက်စားခြင်း၊ ရေလွှမ်းခြင်း၊ ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ပြဿနာများဖြစ်ပေါ်လာစေခြင်း၊မြေဆီလွှာအရည်အသွေးကျဆင်းလာခြင်း၊ သစ်ဆွေးဓာတ်ပါဝင်မှုနည်းပါးလာပြီး မြေဆီလွှာအရောင်ပြောင်းလဲလာခြင်း၊ မြေဆီလွှာ၏ရုပ်ဂုဏ်သတ္တိများ(မြေသားအနုအကြမ်း၊မြေချဉ်ခြင်း၊ ဆား/ဆပ်ပြာပေါက်မြေများဖြစ်ပေါ်လာခြင်း၊ အာဟာရဓာတ်မညီမျှခြင်း၊ မြေဆီလွှာအာဟာရဓာတ်များ ချို့တဲ့လာခြင်း၊ မြေဆီလွှာညစ်ညမ်းခြင်း၊ ဇီဝဂုဏ်သတ္တိများ ပျက်စီးလာခြင်း၊ မြေတွင်းရှိသက်ရှိများ/ အဏုဇီဝသက်ရှိများနည်းပါးလာခြင်းတို့ကြောင့် သီးနှံအထွက်နှုန်းကို သိသိသာသာလျော့နည်းလာစေသည်။

မြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်း၏ဆိုးကျိုးများ

အနေဖြင့် မြေ၏ထုတ်လုပ်မှုစွမ်းအားကျဆင်းခြင်း၊ စိုက်ပျိုးမြေဧရိယာများလျော့ကျလာခြင်း၊ အထွက်နှုန်းလျော့နည်းခြင်း၊ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းနည်းပါးခြင်းကြောင့် ပြောင်းရွှေ့လုပ်သားများပြားလာခြင်း၊  ဆည်၊ မြောင်း၊ ကန်ချောင်းတိမ်ကော လာခြင်း၊ရေကြီးရေလျှံမှုဖြစ်ခြင်း၊ သီးနှံအရည်အသွေး ညံ့ဖျင်းခြင်းနှင့် သဘာဝဂေဟစနစ်   ပျက်စီးခြင်းတို့ကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်။

ထို့ကြောင့် တောင်သူများအနေဖြင့် မိမိတို့စိုက်ပျိုးမြေများတွင် မြေဆီလွှာတိုက်စားမှု ရှိ/မရှိ စစ်ဆေးကြည့်ရှုရန် လိုအပ်သည်။ မြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်း၏ပထမဆုံးလက္ခဏာမှာ သာမန်မျက်စိ ဖြင့်မြင်နိုင်သည့် မြေဆီလွှာအရောင်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်ပြီး သစ်ဆွေးဓာတ်များရာမှနည်းလာသဖြင့် အရောင်ရင့်ရာမှ ဖျော့လာခြင်း၊ မြေဆီလွှာတွင် နိုက်ထရိုဂျင်ဓာတ်နည်းလာပါက သဘာဝပေါက်ပင်များ၏အရောင်သည် စိမ်းရာမှအဝါရောင်သို့ ပြောင်းလဲလာခြင်း၊ အပေါ်ယံမြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်းကြောင့် အောက်ခံကျောက်သားများပေါ်လာခြင်း၊ ကျောက်သားအရွယ်အစားကြီးလာခြင်း၊ ပေါင်းမြက်မျိုးစိတ်အသစ်များလာခြင်းနှင့် ပေါင်းမြက်ပေါက်ရောက်မှုများပြားလာခြင်း၊ ထွန်ယက်စိုက်ပျိုး ပြီးစ မိုးမိသောစိုက်ခင်းများတွင် အလွှာလိုက်မြေတိုက်စားခြင်းနှင့် ထယ်ကြောင်းအလိုက် မြေတိုက်စားခြင်းတို့အား တွေ့ရှိနိုင်သည်။ရွှေ့ပြောင်းတောင်ယာနှင့် လျှောစောက်အတိုင်း ထွန်ယက်စိုက်ပျိုးသည့် တောင်စောင်းဒေသများတွင်လည်း မြေဆီလွှာတိုက်စားမှုအား သိသိသာသာ တွေ့ရှိ နိုင်သည်။ လူတို့၏စနစ်မကျသည့်မြေယာအသုံးပြုမှုကြောင့်ဖြစ်ပေါ်သည့် မြေဆီလွှာတိုက်စားမှုသည် မြေဆီလွှာဖြစ်ပေါ်ခြင်းဖြစ်စဉ်ထက် အဆ ၁၀၀၀ ကျော်ရှိပြီး ရေရှည်သီးနှံစိုက်ပျိုးမှုအတွက် အဟန့်အတားတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။

ထို့ကြောင့် မြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်းကို လျော့နည်းသက်သာစေရန်၊ သီးနှံစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှု တိုးတက်စေရန် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့်ဖြစ်ပေါ်လာသည့် ရေကြီးခြင်း၊မိုးခေါင်ခြင်း၊အပူချိန် လွန်ကဲခြင်းနှင့်ရေရှားပါးသည့်ဒေသများတွင်ပိုလျှံနေသောမိုးရေများအား စုဆောင်းရန်အတွက်   တောင်သူများအနေဖြင့်  မိမိတို့ဒေသနှင့်ကိုက်ညီသည့် မြေဆီလွှာနှင့်  ရေထိန်းသိမ်းရေးလုပ်ငန်းများအား    ဆောင်ရွက်ရန်လိုအပ်လာသည်။

မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းရေးဆိုသည်မှာ မြေဆီဩဇာထိန်းသိမ်းရန်အတွက်ဒေသနှင့်ကိုက်ညီသည့် မြေဆီလွှာနှင့်ရေထိန်းသိမ်းရေးလှုပ်ရှားမှုများကို ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြစ်သည်။ မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းခြင်းအားဖြင့်မြေတိုက်စားခြင်းကို ကာကွယ်လျှော့ချနိုင်ခြင်း၊ စီးဆင်းရေနှင့် ယင်းရေ၏အရှိန်ကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခြင်း၊ မြေကျပ်ခြင်းအားလျှော့ချနိုင်ပြီး   မြေဆီလွှာအာဟာရဓာတ်များ တိုးတက်ကောင်းမွန်လာစေပြီး ပိုလျှံနေသောရေများအား စုဆောင်းနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

လက်ရှိစိုက်ပျိုးရေးဦးစီးဌာနတွင် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည့် မြေဆီလွှာနှင့် ရေထိန်းသိမ်းရေးနည်းလမ်းများမှ (၁) ရုပ်ဝတ္ထုများတည်ဆောက်၍ မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းခြင်း၊ (၂)သက်ရှိအပင်များ စိုက်ပျိုးခြင်းဖြင့် မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းခြင်းနှင့်  (၃)စိုက်ပျိုးနည်းစနစ်များဖြင့် မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းခြင်းတို့ဖြစ်သည်။

ရုပ်ဝတ္ထုများနှင့် ထိန်းသိမ်းခြင်း(Physical Measures)

ရုပ်ဝတ္ထုများတည်ဆောက်၍ မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းခြင်းဆိုသည်မှာ  ကုန်းစောင်းဒေသများတွင် ကျောက်သားမြေသားကန်သင်းများတည်ဆောက်ခြင်း၊ နုန်းတားဆည်များတည်ဆောက်ခြင်း၊ ရေကျော်ကျောက်တန်း၊ ရေထိန်းဆည်များတည်ဆောက်ခြင်း၊ စိုက်ကျင်းများတူး၍စိုက်ပျိုးခြင်း၊ ကွန်တိုအလိုက်စိုက်ပျိုးခြင်း၊ ရေစုကျင်းနှင့်ရေစုကန်များတည်ဆောက်ခြင်းနှင့် သစ်တော/နှစ်ရှည်ပင်များစိုက်ပျိုးရန် စိုက်ကျင်းများတူး၍ မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းခြင်းဖြစ်သည်။

ကွန်တိုကန်သင်းတည်ဆောက်ခြင်း

ကုန်းစောင်းဒေသများတွင်  မြေသားထူပါက မြေသားကန်သင်း၊  မြေသားပါးပါက ကျောက်စီကန်သင်း  ကွန်တိုအလိုက်ပြုလုပ်၍  မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းခြင်းဖြစ်သည်။

နုန်းတားဆည်/ကန်သင်းတည်ဆောက်ခြင်း

Catchment Area ဧက ၁၀၀ ထက် မကျော်သောနေရာများတွင် အမာခံကျောက်များဖြင့် ကန်သင်းပြုလုပ်၍ မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းခြင်းဖြစ်သည်။

ရေကျော်ကျောက်တန်း တည်ဆောက်ခြင်း လျှိုလက်တက်များတွင် ရေစီးနှုန်းနှေးသွားစေရန် ရေကျော်ကျောက်တန်းများတည်ဆောက်ခြင်းဖြစ်သည်။

ရေစုကျင်း၊ ရေစုကန်များ တည်ဆောက်ခြင်း

အပူပိုင်းဒေသ၊ မိုးရေချိန်လက်မနည်းပါးသောနေရာများတွင် မိုးရေကိုစုဆောင်းနိုင်သော ရေစုကန်များတူးဖော်ပြီး သီးနှံများရေလိုအပ်ချိန်တွင် ဖြည့်စွက်ရေပေးသွင်းခြင်းဖြစ်သည်။

သစ်တောပင်/နှစ်ရှည်ပင် စိုက်ကျင်းများပြုလုပ်ခြင်းအပူပိုင်းဒေသ လျှောစောက် ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းအောက် ကျောက်မရှိသည့်တောင်စောင်းများတွင် ရေစုကျင်းငယ်များတူးဖော်၍ ရေထိန်းခြင်းဖြစ်သည်။

သက်ရှိများနှင့်ထိန်းသိမ်းခြင်း (Biological Measures)

သက်ရှိအပင်များစိုက်ပျိုး၍ မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းခြင်းဆိုသည်မှာ ထည့်သွင်းခြင်း (အဏုဇီဝမြေဩဇာ)၊ မြေဆွေးနှင့်သက်ရှိအပင်များစိုက်ပျိုး၍ မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းခြင်းတွင် မြေဖုံးပင်များစိုက်ပျိုးခြင်း၊ မြက်ရိုးတန်းများစိုက်ပျိုးခြင်း၊ လေကာပင်များ၊ စည်ရိုးတန်းပင်များစိုက်ပျိုးခြင်း၊ သစ်စိမ်းမြေဩဇာထည့်သွင်းခြင်းနှင့်သဘာဝမြေဩဇာ ပြုလုပ်သုံးစွဲခြင်းတို့ဖြစ်သည်။

တောင်စောင်းစိုက်ပျိုးရေးစနစ်

လျှောစောင်းရာခိုင်နှုန်း > ၁၅-၂၅ ရာခိုင်နှုန်း အထိရှိသည့် တောင်စောင်းမြေများတွင် ကွန်တိုလိုင်း အလိုက် အကန့်လိုက်သီးနှံများစိုက်ပျိုးခြင်းဖြစ်သည်။

ကွန်တိုလိုင်းအတိုင်း သီးနှံပင်များ၊ မြက်များကိုစိုက်ပျိုးခြင်း

လျှောစောင်း ၃-၅ ရာခိုင်နှုန်းရှိသည့် နေရာများတွင် နှစ်ရှည်ခံမြက်များ၊ နွားစာမြက်များ (နေဗီယာမြက်၊

မွန်ဘားစားမြက်)၊  Vetiver grass၊ စပါးလင်နှင့် နာနတ်ကဲ့သို့သီးနှံများ မြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်းမှ ကာကွယ်ပေးရန် ကွန်တိုအလိုက်စိုက်ပျိုးခြင်းဖြစ်သည်။

မြေဖုံးပင်များစိုက်ပျိုးခြင်း

မြေဆီလွှာအပေါ်မျက်နှာပြင်အားတိုက်စားခြင်းမှ ကာကွယ်ရန်၊ အစိုဓာတ်ထိန်းထားနိုင်ရန်၊ အာဟာရပြန်လည်ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်ရန်အတွက် ပဲမျိုးရင်းဝင်အပင်များအား မြေဖုံးပင်အဖြစ်စိုက်ပျိုးခြင်းဖြစ်သည်။

လေကာပင်များစိုက်ပျိုးခြင်း

လေတိုက်စားခြင်းမှကာကွယ်ရန်   စိုက်ခင်းနယ်နိမိတ်တစ်လျှောက်တွင် ဝါး၊ မိုးမခ၊ မြေပြန့် ချယ်ရီ၊ ပဲစင်းငုံ၊ နှံစားပြောင်း၊ ဘောစကိုင်း၊ ထန်း၊ သီဟိုဠ်သရက်၊ ငှက်ပျော၊ နှစ်ရှည်သီးနှံပင် စသည်တို့ကို စိုက်ပျိုးခြင်းဖြစ်သည်။

စိုက်ပျိုးနည်းစနစ်များဖြင့် ထိန်းသိမ်းခြင်း (Agronomic Measures)

သီးနှံစိုက်ပျိုးနည်းစနစ်များဖြင့် မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းခြင်းဆိုသည်မှာ သီးနှံများကိုရောနှောစိုက်ပျိုးခြင်း၊ သီးလှည့်စိုက်ခြင်း၊ အကန့်လိုက်စိုက်ခြင်း၊ ပဲမျိုးရင်းဝင်အပင်များထည့်သွင်းစိုက်ပျိုးခြင်း၊ မြေလှပ်ခြင်း၊ ထယ်ရေးမဲ့စိုက်ပျိုးခြင်း၊ သီးနှံပင်အကြွင်းအကျန်များဖြင့် မြေဖုံးအုပ်ခြင်းနှင့် သီးနှံသစ်တောရောနှော စိုက်ပျိုးခြင်းတို့ဖြစ်သည်။

သီးနှံရောနှောစိုက်ပျိုးခြင်း

သီးနှံများကို အလှည့်ကျစိုက်ပျိုးခြင်း၊ ရောနှောစိုက်ပျိုးခြင်းအားဖြင့် ရောဂါ၊ ပိုးမွှားများ၏ မျိုးဆက်သံသရာစက်ဝန်းကို ဖြတ်တောက်ပေးပြီး မြေဆီလွှာဖွဲ့စည်းမှုကောင်းမွန်စေ၍ မြေဆီဩဇာထက်သန်စေသည်။

သီးနှံအကြွင်းအကျန်များဖြင့် မြေကိုဖုံးအုပ်ကာကွယ်ခြင်း

ပင်ကြွင်းပင်ကျန်များဖြစ်သည့် ကောက်ရိုး၊ စပါးခွံ၊ မြေပဲရိုး၊ မြေပဲခွံ၊ နှမ်းရိုး၊ ပဲရိုး၊ ပြောင်းရိုး၊ မြက်ခြောက်များဖြင့် မြေကြီးကိုဖုံးအုပ်ခြင်းဖြစ်သည်။ 

ပေါင်ကြီးတင်စနစ်ဖြင့် စိုက်ပျိုးခြင်းရွာသွန်းသောမိုးရေကိုထိန်းထားနိုင်ပြီး ရေနုတ်မြောင်းပါရှိသဖြင့် ရေဝပ်ခြင်းမရှိစေဘဲ ရေထုတ်ရလွယ်ကူစေသည်။ မြေတိုက်စားမှုကို လျှော့ချပေးနိုင်ပြီး ခြောက်သွေ့ရာသီတွင် အစိုဓာတ်ကို ထိန်းထားပေးနိုင်သည်။ 

သီးနှံသစ်တောရောနှောစိုက်ပျိုးခြင်း

စားကျက် သို့မဟုတ် ရာသီသီးနှံများကိုနှစ်ရှည်သီးနှံပင်များနှင့် ရောနှော၍ စိုက်ပျိုးသည့် “ဘက်စုံသီးနှံစနစ်” အမျိုးအစားဖြစ်သည်။ ရာသီဥတုဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှုကြောင့် သီးနှံများထိခိုက်ပျက်စီးမှုအား လျော့နည်းသက်သာစေသည့် စိုက်ပျိုးခြင်းနည်းစနစ်ဖြစ်သည်။

မြေလှပ်ထားခြင်း၊ နွေထယ်ရေးခံခြင်း

လှပ်ထားခြင်း၊ နွေထယ်ရေးခံခြင်းအားဖြင့် မိုးရေကို ထိန်းသိမ်းပေးခြင်း၊ ပိုးမွှားရောဂါကာကွယ်ပေးခြင်း၊ မြေဆီလွှာဖွဲ့စည်းမှုကို ကောင်းမွန်စေပြီး လေဝင်လေထွက်ကောင်းမွန်ခြင်း၊ မြေတွင်းအစိုဓာတ်နှင့် အာဟာရဓာတ်ဆုံးရှုံးမှုကို ထိန်းထားပေးနိုင်သည်။

ထို့ပြင် မိုးခေါင်ရေရှားသည့်အပူပိုင်းဒေသများတွင် မိုးရွာသွန်းပြီးနောက် မြေမျက်နှာပြင်ပေါ်တွင်စီးဆင်းလာသည့်ရေများကို စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းများတွင်အသုံးပြုရန်ရည်ရွယ်၍ စုဆောင်းခြင်းနှင့် သိုလှောင်ခြင်းလုပ်ငန်းများကိုလည်း ဆောင်ရွက်ရန်လိုအပ်လာသည်။ပိုလျှံနေသောမိုးရေနှင့်အရှိန်ဖြင့်စီးဆင်းလာသည့်ရေစီးအား ဖမ်းယူသိုလှောင်ခြင်းသည် မြေတိုက်စားခြင်းကို သက်သာစေရုံသာမက စိမ့်ဆင်းရေကို များစေသည်။ ထို့ကြောင့် မိုးရေကို အသုံးချသည့် အစီအစဉ်များတွင် ရေနှင့်မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းခြင်းအား တစ်ပါတည်းဆောင်ရွက်ရန်လိုအပ်သည်။

သီးနှံစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်သည့်တောင်သူများ၏ မြေတိုက်စားခြင်းကိုကာကွယ်လိုသည့်စိတ်အားထက်သန်မှုနှင့်လက်ခံမှု၊အနီးဝန်းကျင်ရှိတောင်သူများ၏ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်လိုမှု၊ ငွေကြေးအထောက်အပံ့နှင့် အဆိုပါလုပ်ငန်းများကို ရေရှည်ထိန်းသိမ်းလိုသော ဆန္ဒသဘောထားများသည် မြေဆီလွှာထိန်းသိမ်းရေးတွင် အလွန်အရေးကြီးသည့်အတွက် မြေဆီလွှာအား တန်ဖိုးထားထိန်းသိမ်းပေးကြရန် လိုအပ်လာသည်။ ထို့ကြောင့်တောင်သူများအနေဖြင့် မိမိတို့စိုက်ပျိုးမြေများ ဆုံးရှုံးမှုမှကာကွယ်ရန်အတွက် မိမိတို့ဒေသနှင့်ကိုက်ညီသည့်  မြေဆီလွှာနှင့်ရေထိန်းသိမ်းရေးစနစ်များကို လုပ်ကိုင်ကြရန်လိုအပ်လာသည်။ သို့မှသာ တောင်သူများ သီးနှံစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှုတိုးတက်မြင့်မားလာပြီး စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံသည့်အပြင်ဝင်ငွေတိုးတက်ပြီး လူမှုစီးပွားဘဝများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာမည်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် တောင်သူများအနေဖြင့် တောင်သူစီးပွားတိုးတက်ရေး၊ စိုက်ပျိုးသီးနှံများပိုမိုထုတ်လုပ်နိုင်ရေးအတွက် သဘာဝအရင်းအမြစ် မြေကြီးမှရွှေသီးစေဖို့ မြေဆီလွှာကို ဝိုင်းဝန်းထိန်းသိမ်းပေးကြဖို့ လိုအပ်ပါကြောင်းနှိုးဆော်တိုက်တွန်းအပ်ပါတယ်ရှင်။   ။     

MWD Web Portal 

သင် တစ်ခါတစ်ရံ အစာစားချင်စိတ် ကင်းမဲ့နေပါ လိမ့်မည်။ ဘာစားချင်သလဲမေးလျှင် ဘာပြောရမှန်း မသိ၊ စားချင်စိတ်မရှိသဖြင့် စားချင်တာကို မသိခြင်း ဖြစ်သည်။ အိမ်ရှင်မက ဈေးခြင်းကိုင်ပြီး ဈေးသွားခါနီး လျှင်  ဒီနေ့ဘာစားချင်သလဲဟု  မေးလေ့ရှိသည်။ ထိုအခါ ဘာပြောရမှန်းမသိဖြစ်ပြီး-"ကြုံတာသာ ဝယ်ချက်ပါကွာ၊ ဘာမှ စားချင်စိတ် မရှိဘူး" ဟု ပြောလိုက်ရသည်။

လူကိုအစာစားချင်စိတ်ဖြစ်စေသောအရာမှာ အစာအိမ်မှ ဝမ်းမီးဖြစ်သည်။ ဝမ်းမီးတောက်နေပြီဟု ပြောလျှင် ဗိုက်ဆာလှပြီ၊ ခြေဖို့အစာကို အစာအိမ်က တောင့်တနေပြီ၊ မြန်မြန်စားပါတော့ဟု ဆိုလိုသည်။

ဝမ်းမီးငြိမ်းသွားပြီဆိုလျှင် ယနေ့အဖို့ အစာဝပြီ၊ ပြည့်စုံပြီ၊ နောက်ထပ်စားရန်မလိုတော့သဖြင့် အစာ အိမ်မှ  မီးဖိုကြီးကို ငြှိမ်းလိုက်ပြီဟု သဘောပေါက် ရလေသည်။ သို့သော် ဝမ်းမီးငြိမ်းခြင်းသည် တစ်နေ့တာအတွက်သာ   ငြိမ်းခြင်းဖြစ်ပြီး  နောက်တစ်နေ့အချိန်တန်လျှင် ဗိုက်ပြန်ဆာပြီး ဝမ်းမီးပြန်တောက်ဖို့လိုသည်။  အမြဲငြိမ်းသွားဖို့မဟုတ်။ ဝမ်းမီး အမြဲငြိမ်းသွားသည်ကား လူသေဆုံးခြင်းပင်ဖြစ်သည်။

ဝမ်းမီးငြိမ်းခြင်းအပြင် ဝမ်းမီးပျက်ခြင်းဟူသော စကားလည်းရှိသေးသည်။ လူနာက အစာကို လက်မခံ တော့၊ ဘာကျွေးကျွေးမဝင်၊ ဝင်လျှင်လည်း ပြန်အန် ထုတ်သည်။ ဝမ်းသွားလျှင် မကြေသောအစာများမှာအဖတ်များအတိုင်း ပြန်ပါလာသည်။

ဝမ်းမီးအလုပ်မလုပ်တော့သောအခြေအနေကို ဝမ်းမီးပျက်သည်ဟုဆိုသည်။ အိမ်တွင် မီးမလာသောအခါ  မီးစက်နှိုးကြသည်။  မီးစက်နှိုးမရသောအခါ မီးစက်ပျက်သွားပြီဟု ဆိုကြသည်။ ပူအိုက်ခြင်း၊ မှောင် မည်းခြင်းဒဏ်အမျိုးမျိုးကို ခံစားကြရသည်။

ထို့အတူ  ဝမ်းမီးပျက်လျှင်လည်း ထိုလူနာမှာ ပူလောင်ခြင်း၊ ရေငတ်ခြင်း၊ သွေးထွက်ခြင်း၊ ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ သတိလစ်ခြင်းတို့ကို ခံစားရလေသည်။ ထို့ ကြောင့် ရှေးသမားတော်ကြီးများကရေးသော ဆေးကျမ်းများတွင် ဝမ်းမီးပျက်သော် သိကြားမင်းဆင်းကုသော်မှ မရဟု ဆိုကြသည်။ဝမ်းမီးငါးမျိုးရှိသည်ဟု ဆေးကျမ်းများက ဆိုသည်။

မန္ဒဝမ်းမီး-အားပျော့သော ဝမ်းမီး၊ တိက္ခဝမ်းမီး- ထက်သော ဝမ်းမီး၊ သမဝမ်းမီး-မျှတသော ဝမ်းမီးတို့ ဖြစ်သည်။ဤသုံးမျိုးသည် လူတို့တွင် အခြေအနေ၊ အချိန်အခါ၊ အသက်အရွယ်လိုက်၍ အစာအိမ်အတွင်း မကြာခဏ ပြောင်းလဲဖြစ်တတ်သော ဝမ်းမီးများဖြစ်သည်။ဆေးကျမ်းများအဆို ကျန်ဝမ်းမီးနှစ်မျိုးမှာကား ရောဂါဖြစ်နေသူများအဆင့်တွင် တွေ့ရလေ့ရှိသော ဝမ်းမီးမျိုးဟု ဆိုရမည်ဖြစ်သည်။

ယင်းနှစ်မျိုးမှာ  ဝိသမဝမ်းမီး-ပျက်စီးနေသော ဝမ်းမီးနှင့် ဘဿဝမ်းမီး-ပြာကျအောင် လောင်သော ဝမ်းမီးဟု ဆေးပညာကျမ်းများအဆိုအရ သိရသည်။ဤဝမ်းမီးငါးမျိုးအနက်   မန္ဒဝမ်းမီး ခေါ် နုံ့သော ဝမ်းမီး  တစ်နည်းအားဖြင့်  အားလျော့သောဝမ်းမီး အကြောင်းကိုသာ ဤဆောင်းပါးတွင် တင်ပြလိုက် ရပါသည်။သမုဒ္ဒရာဝမ်းတစ်ထွာဟုဆိုရာဝယ်  ကိုယ့်ဝမ်း အတွက်သာမက သူတစ်ပါးဝမ်းအတွက်၊ မိသားစု ဝမ်းအတွက်ပါ ရှာဖွေကြရသူများတွင် စားချိန်တန်၍ မစားရ၊   အချိန်လွန်မှစားရသောနေ့များရှိကြပေ လိမ့်မည်။

လူတချို့ပြေလည်နေကြသော်လည်း မပြေလည် ကြသူများမှာ အစာကို စားရပြန်သော်လည်း ဝဝလင် လင်မစားရ၊ ခွဲတမ်းနှင့်သာ စားရသူများရှိကြသည်။ဝမ်းမီးဟူသည် စိတ်နှင့်ဆက်နွှယ်နေသော သဘာဝ ရှိသဖြင့် စားစရာမရှိတော့၊ မကျန်တော့သဖြင့် အာသီသ မပြည့်ဝဘဲ ရပ်လိုက်ရသောအခါတွင် ဝမ်းမီးကလည်း အားလျော့သွားရလေသည်။

ဈေးရောင်းရသူမိတ်ဆွေတစ်ဦးက  ပြောဖူးသည် မှာ သူတို့မိသားစု ထမင်းစားလျှင် ဘယ်သောအခါ တွင်မျှ စုံစုံညီညီမစားရ။ တစ်ဦးစားလျှင် ကျန်သူ များက ဈေးရောင်း၊ အလှည့်ကျစားရသဖြင့် ထမင်းက မမြိန်၊ တစ်ခါတစ်ရံ စားလက်စကို ရပ်လိုက်ရသည့်အခါ များလည်းရှိသည်။အလုပ်ရှုပ်သူ၊ အလုပ်များသူ၊ အလုပ်မအားလျှင် အစာမစားသူများ သတိထားရန်မှာ ဝမ်းမီးအားလျော့ သွားခြင်းကြောင့် မန္ဒဝမ်းမီးရောဂါရရှိလာနိုင်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဘယ်အချိန်မှာ ငါအစာစားမလဲ၊ စားမည့် အချိန်တွင် အလုပ်နှင့်မတွဲဘဲ လွတ်လပ်စွာစားသောက် နိုင်မည့်အနေအထားကို ကြိုတင်စဉ်းစားထားပါ။

"အစာက အရေးမကြီး၊ အလုပ်က အရေးကြီးသည်။ အလုပ်ကသာ   အောင်မြင်မှုကို  ပေးနိုင်သည်"  ဟု ယူဆထားသူများထဲမှ ထင်ရှားအောင်မြင်သော ပုဂ္ဂိုလ် ကြီးတစ်ဦးသည် အစာအိမ်ရောဂါ နှစ်ရှည်ခံစားပြီးမှ ကွယ်လွန်သွားရသည်ကို တွေ့မြင်ဖူးသည်။အစာအိမ်ကင်ဆာရောဂါဖြစ်နေသူ အတော်များ များကို လေ့လာကြည့်ရာ ဖြစ်စတွင် အစာမကြေ၊ စားလျှင် ပြန်ပြန်အန်ထွက်ရာမှ စသည်။ မန္ဒဝမ်းမီး ကြောင့် အစာခြေရည်မထွက်၊ မခြေနိုင်ခြင်းက စတင် ခြင်းဖြစ်သည်။

အစာမကြေလျှင် အစာကြေဆေးသောက်ရမည်။ အစာကြေဆေးသောက်လိုက်လျှင် အစာကြေသွား မည်ဟုထင်လျှင်မှားမည်။မူလဝမ်းမီးအားဖြင့် ခြေထားသောအစာကို ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကြေပြီးမှ ခန္ဓာကိုယ်အားနည်း၍အစာခြေရည်ဆက်ထွက်မလာလျှင် ကျန် ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းကို အစာခြေဆေးများက ကူညီပေးနိုင်သည်။ ဝမ်းမီးအားလျော့ပြီး မန္ဒဝမ်းမီးနုံ့နေလျှင်  အစကတည်းက မကြေသောအစာများကို အစာကြေဆေးက ခြေပေးနိုင်မည်မဟုတ်ပါ။အစာကြေ‌ခြင်းတွင် ကျမ်းများအဆိုအရ အဆင့် ခုနစ်ဆင့်အထိ ကြေချက်ရသည်။

ခန္ဓာကိုယ်ကြီးအတွက် ပထမအဆင့် အစာကြေလျှင်ရသရည်ဖြစ်သည်။ ဒုတိယအဆင့် အစာကြေလျှင် သွေးဖြစ်သည်။ တတိယအဆင့် အစာကြေလျှင်အသားဖြစ်သည်။ စတုတ္ထအဆင့်အစာကြေလျှင်အဆီ ဖြစ်သည်။ ပဉ္စမအဆင့်အစာကြေလျှင် အရိုးဖြစ်သည်။ ဆဋ္ဌမအဆင့်အစာကြေလျှင် ခြင်ဆီဖြစ်သည်။ သတ္တမ အဆင့်အစာကြေလျှင် သုက်ဖြစ်သည်။

အကျယ်ကိုမဖော်ပြနိုင်သော်လည်း ဝမ်းမီးအား မကောင်းလျှင် အဆင့်ဆင့်မကြေချက်နိုင်သဖြင့် ရသ ရည်အဆင့်တွင်ပင်ကြေပြီး နောက်အဆင့်များမရောက် နိုင်လျှင် အသွေး၊ အသား၊ အရိုး အားရှိသောဓာတ်များ ခန္ဓာကိုယ်က ရရှိတော့မည်မဟုတ်ပါ။

လမ်းလျှောက်ပေးခြင်းသည် ဝမ်းမီးကိုတောက် စေသော သတ္တိအပြည့်ရှိသည်။ လူတိုင်း လမ်းလျှောက်ချိန် တစ်ရက်လျှင်နှစ်နာရီပေးသင့်သည်။ သီးသန့် လမ်းလျှောက်ချိန်မရှိပါက အလုပ်နှင့်မဝေးလွန်းလျှင် လမ်းလျှောက်ပြီးသွားပါ။ ဝမ်းမီးပြန်ကောင်းလာရန် ငွေမကုန်သော ဆေးကုသနည်းဖြစ်သည်။

အစာမကြေမန္ဒဝမ်းမီးရောဂါရပြီထင်လျှင် အစာ စားပြီးချိန်တွင် ထိုင်မနေပါနှင့်။ ဝမ်းမီးအားနည်းသော် အစာစားပြီးလျှင် အိပ်ချင်ငိုက်မျဉ်းလာလေ့ရှိသည်။ မအိပ်ပါနှင့်၊ ထပြီး လမ်းအနည်းငယ်လျှောက်လိုက် ပါ။ လမ်းလျှောက်လျှင် အစာအိမ်နံရံကြွက်သားများကို လှုံ့ဆော်သလိုဖြစ်ပြီး အစာခြေရည်ထွက်ကျလာ ပါလိမ့်မည်။ ထိုအခါ မန္ဒဝမ်းမီးရောဂါကို ကုသပေး ရာရောက်ပါလိမ့်မည်။

အစာအိမ်ကျန်းမာမှ လူကျန်းမာမည်။မန္ဒဝမ်းမီးရောဂါဘေး ကင်းဝေးကြပါစေ။

 MWD Web Portal

Photo - Istock