တာဆွတ်တိန်း
    “တာဆွတ်တိန်း” ကူးတို့ဆိပ်သည် နမ့်တိန်းချောင်းနှင့် သံလွင်မြစ်တို့ ဆုံရပ်ဖြစ်၏။ 
    နမ့်တိန်းချောင်းသည် လင်းခေးမြို့နယ်ကို ဖြတ်သန်းစီးဆင်း၍ တာဆွတ်တိန်းဆိုသော အရပ်၌ “သံလွင်မြစ်” အတွင်းသို့ စီးဝင်ပါသည်။ နမ့်တိန်းချောင်းရေတို့သည် အဝါရောင်ဖြစ်ပြီး သံလွင်မြစ် ရေသည် အဖြူရောင်ဖြစ်၏။ အဝါရောင်နှင့် အဖြူရောင်ရေအလျင်တို့သည် စတင်တွေ့ဆုံ ရာအရပ်၌ အရောင်တစ်ကန့်စီ ကွဲနေကြသေး၏။ သို့သော် ထိုချောင်းရေနှင့် မြစ်ရေတို့သည် တစ်မိုင်ခန့် အရောက် တွင် တစ်ပေါင်းတည်း ပေါင်းစည်းသွားပြီး အေးချမ်းခြင်းသင်္ကေတအဖြစ် တငြိမ့်ငြိမ့်နှင့် ကြည်လင် တောက်ပစွာ တစ်ရောင်တည်းတစ်သွေးတစ်သားတည်း ဆက်လက်စီးဆင်း သွားလေ၏။ ပြည်ထောင်စု မြစ်တစ်စင်းသည် ရှမ်းပြည်နယ်မှ ကယားပြည်နယ်၊ ကရင်ပြည်နယ်၊ မွန်ပြည်နယ်တို့အား ဖြတ်သန်း လျက် မုတ္တမပင်လယ်ကွေ့သို့ စီးဝင်ကြပေလိမ့်မည်။
    ၁၉၈၃ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ နောက်ဆုံးပတ်၏ တစ်ရက်တွင် ထိုတာဆိတ်တိန်း ကူးတို့ဆိပ်၌ တစ်ညတာ စခန်းချ ရပ်နားခဲ့ဖူးပါသည်။ အရှေ့အနောက် တောင်မတ်မတ်တို့ ဝန်းရံနေသော သဲသောင် ပြင်၌ ချောင်းရေနှင့် မြစ်ရေပူးပေါင်းသံ တဝုန်းဝုန်း၊ သံလွင်မြစ်ရေစီးသံ၊ တောတောင်တို့၏ သစ်ရွက် လှုပ်ခတ်သံ၊ သားကောင်ကြီးငယ်တို့၏ပြေးလွှားအော်မည်သံတို့ကို ဂီတသံစဉ်အဖြစ် ခံစားခဲ့ရသည်ကို အမှတ်ရနေဆဲဖြစ်၏။ စာရေးသူပါဝင်သော တပ်မတော်စစ်ကြောင်းသည် မိုးနဲ၊ လင်းခေးနှင့် မောက် မယ်နယ်မြေမှ ဆီဆိုင်နယ်မြေများအတွင်းသို့ နယ်မြေစိုးမိုးရေးတာဝန်ဖြင့် လှုပ်ရှား ချီတက်ခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ စစ်ကြောင်းသည် ညအိပ်ပြီးနောက်တစ်ရက် ဖေဖော်ဝါရီနေပူကျဲကျဲ တွင် သံလွင်ကမ်းခြေမှ “လွယ်မောတောင်ကြော”၏ မတ်စောက်မြင့်မားသော တောင်နံရံတို့ကို စတက်ရင်း ခရီးပြင်းနှင်ခဲ့ကြ ရပြန်သည်။ 
    ပေ ၇၀၀၀ ကျော်ခန့်မြင့်သောတောင်ကြောသို့ တစ်ခါတစ်ရံ ၄၅ ဒီဂရီ တစ်ခါတစ်ရံ ၆၀ ဒီဂရီ ခန့် အစောင်းရှိသော တောင်စောင်းတစ်လျှောက် တက်ကြရ၏။ အတက်ကြမ်းလေစွ။ တစ်ခါတစ်ရံ ခပ်ပြေ ပြေ လျှောက်ကြရ၏။ လမ်းတစ်လျှောက် လေတိုက်လိုက်တိုင်း လေနှင့်အတူ ဝေ့ဝေ့ဝဲဝဲပြန့် ကြဲနေသော ရွက်ကြွေတို့ကို နင်းလျှောက်ရ၏။ တဖြည်းဖြည်းမြင့်တက်လာသည်နှင့်အမျှ သံလွင်မြစ် သည် မြင်ကွင်းမှ ပျောက်ကွယ်ခဲ့လေပြီ။ ကျေးရွာမရှိ၊ ရေမရှိ၊ လူသွားလမ်းကြောင်းသာရှိ၏။ ထင်းရှုး တောတို့က မြင့်မား စိမ်းလန်း နေလေ၏။ ထင်းရှုးရွက်လေတိုးသံ တရှဲရှဲ၊ ထင်းရှုးသီးတို့ ကြွေကျသံ တဘုတ်ဘုတ်တို့ ခံစားရင်း ကျောက်တောင်၊ ကျောက်တုံး တောင်စွန်းများ ပြည့်နှက်နေသောအကွေ့ အကောက်များနှင့် မတ်စောက်ပြီး ကျဉ်းမြောင်းလွန်းလှသည့် တောင်ကြောတို့ကို ဖြတ်သန်းရ၏။ 
    ထိုနေ့ နံနက်ပိုင်း ၁၀ နာရီခန့်မှစ၍ တောင်ကြောသို့တက်ခဲ့ရာ ည ၁၀ နာရီ ခန့်မှ တောင်ကြော ပေါ်သို့ရောက်တော့၏။ စခန်းချကြသည်။ ညစာငတ်၏။ ရေပြတ်၏။ စစ်သည်တော်တို့ ရေဆာသော ဒဏ်ကို တစ်ညလုံး အလူးအလဲခံရ၏။ မိမိတံတွေး မိမိတို့မျိုချကြရ၏။ နောက်တစ်နေ့ တောင်ကြော ပေါ်မှတောင်အောက်သို့ ဆင်းရပြန်၏။ ထိုထင်းရှုးတောလမ်းဘေးကနေ အောက်ဘက် တောင်ခြေ ရှုခင်း လယ်ကွင်းတွေရှိသောလွင်ပြင်တစ်ချို့ကို လှမ်း၍မြင်ရ၏။ သာယာအေးချမ်းသည့် မြင်ကွင်းများပင်ဖြစ် ပေ၏။  နံနက် ၁၁ နာရီကျော်ခန့်တွင် တောငှက်ပျောတော တစ်အုပ်ကို ဖြတ်သန်းရ၏။ ရေဆာနေသော စစ်သည်တော်တို့သည် ငှက်ပျောပင်ကိုခုတ်ကြ၍ ငှက်ပျောအူတိုင်ကို ရေဆာပြေစုပ်ကြ၏။ အနီးအနား ရှိ ရွှံ့အိုင်ထဲမှ ပိုးမွှားများပြည့်နေသည့် ရေနောက်နောက်တို့ကိုလည်း အငမ်းမရ လက်ခုပ်ဖြင့်ယူ၍ သောက်ကြရ၏။
    ဤသို့ မဲနယ်တောင်တန်းများ၏ မှတ်မှတ်ရရ စတင်ကြိုဆိုမှုအား တစ်ဘဝစာ မမေ့နိုင်ခဲ့ပေ။ တောင်တက်ခရီး သွားဖူးသမျှထဲမှာ အပင်ပန်းဆုံးဖြစ်ခဲ့သည်။ သို့သော် ပြန်လည်စိတ်ကူးမိလေတိုင်း ထည် ဝါလှသည့် မဲနယ်တောင်တန်း၏ သင်းပျံ့သည့်ရနံ့ကို ခံစားရပြန်ပါသည်။ ပျင်းရိခြောက်သွေ့ သော နွေရက်တို့သည် တောင်တန်းများကြောင့် ပိုမိုခမ်းနားခဲ့သည်ဟုလည်း ထင်မိပြန်သည်။
     “တောင်စွယ်တန်းတန်း၊ တောလမ်းကွေ့ကွေ့
    တက်လမ်း မတ်မတ်၊ ဆင်းလမ်း စောက်စောက်
    ကျောက်လမ်းကျဉ်းကျဉ်း၊ လှရှုခင်းနှင့်
    သည်ထင်းရူးတော၊ မြစိမ်းကြောမှ
    မတ်စောက်မြင့်ခေါင်၊ အို....... မဲနယ်တောင်
    ပြာမှောင်မည်းဘိ၊ ထည်လွန်းဘိလည်း
    အဆင်းလည်းမမှု၊ အမြင့်လည်းမကြောက်
    ငါတို့လက်မမြှောက်၊
    ဒူးမထောက်ခဲ့.......” ဟု ရင့်ကြူးမိခဲ့ပါသေးသည်။

မဲနယ်တောင်တန်း
    ကျွန်တော်တို့ဖြတ်သန်းခဲ့ကြသည့် “လွယ်မောတောင်တန်း” သည် မိုင် ၃၀ ခန့် ရှည်လျား၏။ လွယ်မောတောင်တန်းနှင့် မဲနယ်တောင်တန်းတို့သည် တစ်ဆက်တစ်စပ်တည်းတည်ရှိ၏။ မဲနယ်တောင် တန်းသည် ဟိုပုံးမြို့နယ်နှင့် ဆီဆိုင်မြို့နယ်ဧရိယာအတွင်း တည်ရှိပါသည်။ တောင်မြောက် သွယ်တန်း လျက်ရှိ၏။ အလျား ၃၀ မိုင်ခန့်၊ အနံ ၁၂ မိုင်ခန့်နှင့် အမြင့်ပေ ၇၀၀၀ ခန့် ရှိလေသည်။ တောင်ဇလပ် ပန်းများပွင့်သည့် အမြင့်ပေ ၈၂၆၃ ပေရှိ လွယ်မိုင်းတောင်သည် အမြင့်ဆုံးဖြစ်ပါသည်။
    မဲနယ်တောင်ဝန်းကျင်၌ ဖက်ရမ်းကျေးရွာအုပ်စု၊ စံဖူးကျေးရွာအုပ်စု၊ နောင်လိုင်ကျေးရွာ အုပ်စုနှင့် နားခိုက်ကျေးရွာအုပ်စု စသည့် ကျေးရွာ အုပ်စု ၄ စု ရှိပါသည်။ ပအိုဝ်းလူမျိုးများ နေထိုင် ကြပြီး ကျေးရွာပေါင်း ၅၈ ရွာ၊ အိမ်ခြေပေါင်း ၄၉၂၂ အိမ်နှင့် လူဦးရေ ၂၆၀၀၀ နီးပါး နေထိုင် ကြလေသည်။ 
    မြင့်မားသော တောင်တန်း၊ တောင်သွယ်၊ တောင်လက်မောင်းများဖြင့် ဆောင်းတွင်းကာလမှာ အအေးဒဏ်လွန်ကဲသည့် ရာသီဥတုရှိလေသည်။ ဆောင်းတွင်းဖြစ်သော်လည်း မိုးက ရွာချတတ်ပြန် သေးသည်။ သို့သော် သဘာဝတောင်တန်း၊ သစ်တော အလှအပများ၊ ရိုးသားမှုအပြည့်နှင့် ရွာလေး များဖြင့် အေးချမ်းသာယာလှပသော ဒေသတစ်ခုဟု ဆိုရပေမည်။
လက်နက်ကိုင်လမ်းစဉ်၏ဆိုးကျိုး
    ဤ‌ဒေသသည် တစ်ချိန်က ဘိန်းခင်းများစွာ ရှိခဲ့ဖူးသော ဒေသဖြစ်ခဲ့၏။ 
    ဤဒေသ၌ စစ်ပွဲတို့၏ အနိဌာရုံဖြစ်သော-
    တိုက်ပွဲတို့၏ ပစ်ခတ်သံများ၊ ပေါက်ကွဲသံများ
    ဒဏ်ရာရသူတို့၏ ငြီးတွားသံများ၊ အောင်ပွဲရသူတို့၏ ကြိမ်းဝါးသံများ၊ 
    ဆုံးရှုံးသူတို့၏ ကြေကွဲသံများ၊ ဒေသခံများ၏ အပူမီးများသည် မဲနယ်တောင်တန်းဒေသ ရင်ခွင်တွင် ပဲ့တင်ထပ်ခဲ့ဖူးပါသည်။
    တာဆွတ်တိန်းကူးတို့ဆိပ်နှင့် နောင်ထော်ရွာ(Nawngtaw)သည် ၄၅ မိုင်ခန့် ကွာဝေးပါသည်။ စာရေးသူတို့စစ်ကြောင်းသည် ဆီဆိုင်နယ်မြေတွင်လှုပ်ရှားရင်း ၁၉၈၃ ခုနှစ် မတ်လ၂ ရက် တောင်သူ လယ်သမားနေ့၌ ပွန်ချောင်းအရှေ့ခြမ်း ကဒူးကြီး၊ ကဒူးလေးဒေသ ဦးတာကလယ်၏ မွေးရပ်မြေ ဖြစ်သော “နောင်ထော်” ရွာအဝင် ပွန်ချောင်းအတက် ကွမ်းသီးတော၌ ညတိုက်ပွဲ ပြင်းထန်စွာဖြစ် ခဲ့ဖူးပါသည်။
    ဟဲဟိုးအခြေစိုက် ခြေမြန်တပ်ရင်းနှင့် ဦးတာကလယ်၏ ရလလဖ(အနီ)၊ သံလွင်မြစ်အရှေ့ ခြမ်းရှိ ဗကပ ကော်(၈၁၅) တိုက်ခိုက်ရေးတပ်တို့ ပူးပေါင်းထားသောတပ်များ၏ ရင်ဆိုင်တိုက်ပွဲ ဖြစ်ပါသည်။ ရန်သူသည် မိမိတို့ထက်အင်အား ၂ ဆခန့် သာပါသည်။
ထိုထိတွေ့မှုတွင်တပ်မတော်သားအချို့သည် 
နိုင်ငံတော်၏ နယ်မြေစိုးမိုးရေးနှင့် လုံခြုံရေးတာဝန်ထမ်းဆောင်ရင်း 
အသက်ခန္ဓာစွန့်လွှတ်ခဲ့ရသည်။ အချို့ထိခိုက်ဒဏ်ရာများ ရရှိခဲ့သည်။
    စစ်ပွဲဆိုသည်မှာ ပန်းနှင့်ပေါက်တာ မဟုတ်
    ခဲတံနှင့်ရေးခြစ်ခြင်းမဟုတ်သည့်အတွက်
    တစ်ဖက်အဖွဲ့များသည်လည်း ထိခိုက်ဒဏ်ရာရကျဆုံးမှု များစွာရှိခဲ့လေသည်။
    “စစ်” ကြောင့် နိုင်ငံတော်၏အနာဂတ် အပင်၊ အရွက်၊ အသီးတို့ ကြွေခဲ့ကြရသည်။
    နယ်ချဲ့တို့၏ အမွေဆိုးများဟုပင် ဆိုရပေမည်။
    သူတို့သည် တောင်ပေါ် မြေပြန့် သွေးခွဲအုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသည်။ 
    ဒေသတစ်ခုနှင့်တစ်ခုမတူညီသော အုပ်ချုပ်ပုံ စနစ်များကျင့်သုံးခဲ့ကြသည်။ 
    ဘိန်းစိုက်ပျိုးခြင်းကို နည်းလမ်းပြခဲ့သည်။
    ထိုအမွေဆိုးကို “ဗကပ”က ဆက်ကျင့်သုံးသည်။ 
    တိုင်းရင်းသားများအား ဘိန်းစိုက်ခိုင်းပြီး လက်နက်ကိုင် ဩဇာခံများကို မူးယစ်ဆေးဝါး
    ရောင်းဝယ်ခြင်းလုပ်ငန်းဖြင့် ရှင်သန်ရပ်တည်စေခဲ့သည်။
    ထိုသည်ကို ကြိုက်သည့်အဖွဲ့အစည်းများရှိသလို မကြိုက်သည့်အဖွဲ့အစည်းများလည်း
     ရှိသောအခါ အဖွဲ့ခွဲတွေ ပေါ်ပေါက်လာတော့သည်။ 
    အချင်းချင်းတိုက်ခိုက်ကြတော့သည်။
    နယ်မြေမအေးချမ်းမှုများနှင့်အတူ ထိုနယ်စပ်ဒေသများသည် 
    ဖွံ့ဖြိုးမှု များစွာနောက်ကျခဲ့ရလေပြီ။
တရားဥပဒေဘောင်အတွင်းသို့
    လက်နက်ကိုင်လမ်းစဉ်နှင့် မိမိတို့ဒေသ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဟူသည့် ရှင်သန်မှုနှစ်ခုသည် ဆန့်ကျင် ဘက်ခြားနားကြောင်း သိရှိလာသည့် တိုင်းရင်းသားအဖွဲ့အစည်းများသည် ၁၉၈၉ ခုနှစ်မှစ၍ တရား ဥပဒေဘောင်အတွင်းသို့ စတင်ဝင်ရောက်ခဲ့လေသည်။
    “နာကြည်းမှုတွေကို မေ့ပစ်ပါ။ ကြင်နာမှုတွေကိုတော့ မမေ့ပါနှင့်” ဟူသောဆိုစကားအတိုင်း အတိတ်အကြောင်းတွေ ခဏဘေးဖယ်ထားပြီး အနာဂတ်အတွက် ဆွေးနွေးခြင်းသည် နိုင်ငံတော်ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေးအတွက် လမ်းကြောင်းမှန်ပင် ဖြစ်ပါသည်။
    နိုင်ငံတော်သည် ထိုအချိန်မှစ၍ နယ်စပ်ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများကို စတင်အကောင်အထည် ဖော် ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့ပါသည်။ 
    ဤတွင် အင်းလေး၊ ပင်လောင်း၊ ဆီဆိုင်၊ ကျောက်တန်း၊ မဲနယ်တောင်တန်းနှင့် ဟိုပုံးမြောက် ခြမ်းဒေသတွင်လှုပ်ရှားခဲ့သော ဦးအောင်ခမ်းထီ၏ PNO (Pa-O National Organization) အဖွဲ့သည် ၁၈- ၂- ၁၉၉၁ တွင် တရားဥပဒေဘောင်အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့ပါသည်။
    ထို့နောက် ပွန်ချောင်းအရှေ့ခြမ်း ကဒူးကြီး- ကဒူးလေး၊ မဲနယ်တောင်ကြောနှင့် ဟိုနမ့်ဒေသ တွင် အဓိကလှုပ်ရှားခဲ့သူ ဦးတာကလယ်၏ “ရလလဖ” အဖွဲ့သည်လည်း ၉- ၁၀- ၁၉၉၄ တွင် တရားဥပဒေ ဘောင်အတွင်း ထပ်မံဝင်ရောက်လာပါတော့သည်။
    နိုင်ငံတော်သည် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး ရယူသဘောတူညီပြီးနောက် “ရလလဖ” အဖွဲ့ အခြေ ပြုသည့် ဒေသအား ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်းအထူးဒေသ (၁၃) အဖြစ် သတ်မှတ်ပေးခဲ့ပါသည်။
ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများဆောင်ရွက်ပေးခြင်း
    ဥပဒေဘောင်အတွင်းဝင်ရောက်လာသူများအား နိုင်ငံတော်က နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုခဲ့ပါသည်။
    လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများအတွက် အထူးဒေသများ သတ်မှတ်ပေးခဲ့ပြီးဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးအ တွက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးကိစ္စများ၊ အပစ်အခတ်ရပ်တန့်ပေးရန် အချိန်ကာလများကို သဘောတူညီ ချက်များပေးခဲ့သည်။ ရပ်တည်ရေးအတွက် ရိက္ခာ၊ ငွေကြေး ထောက်ပံ့ပေးခြင်းများ၊ လိုအပ်သော ဒေသ ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများကိုပါ ချက်ခြင်း ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့ပါသည်။
    လမ်း/တံတား၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေး၊ စိုက်ပျိုးရေး၊ သစ်တော၊ မွေးမြူရေး၊ ကုန်သွယ်ရေး၊ စွမ်းအင်၊ ပြည်သူ့ဆက်ဆံရေး၊ သတ္တုတူးဖော်ထုတ်လုပ်ရေး၊ ဆက်သွယ်ရေး၊ အိမ်ရာဆောက်လုပ်ရေး၊ စီမံခန့်ခွဲရေးနှင့် ဘဏ္ဍာရေး၊ စာရင်းစစ်ဆေးရေး၊ သာသနာရေး၊ ပြည်ထဲရေး၊ လူမှုဝန်ထမ်းနှင့် သမဝါယမလုပ်ငန်း ကော်မတီ စသည့်လုပ်ငန်းကော်မတီ ၁၈ ရပ်ကို ဖွဲ့စည်းကာ နယ်စပ်ဒေသနှင့် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် ထိရောက်စွာ ဆောင်ရွက်ပေး နိုင်ခဲ့ပါသည်။ 
    ဆိုရသော် ထိုအချိန်ကာလများကစ၍ မဲနယ်တောင်အရှေ့ခြမ်းနှင့် အနောက်ခြမ်းဒေသများ အားလုံး၊ မြောက်ပိုင်းက ဟိုပုံး၊ ကျောက်တန်း ၊ လက်သဲ့ဒေသများပါမကျန် ပွန်ချောင်း၏ အရှေ့ဘက်က မိုးနဲ၊ မောက်မယ်၊ ကျိုင်းတောင်း၊ ကျိုင်းခမ်း၊ ကဒူးကြီး၊ ကဒူးလေးဒေသများ၊ ဆီဆိုင်၊ ပင်လောင်း နှင့် တီကျစ်၊ နောင်တရားဒေသများအပါအဝင် နေရာဒေသအားလုံး တည်ငြိမ်အေးချမ်းခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော် မှ ဒေသဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးလုပ်ငန်းများကို ဘက်ပေါင်းစုံမှ ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်ခဲ့သည်။ 
    မဲနယ်တောင်တန်းကြီးပေါ်သို့ ဖြာဆင်းလာသော ငြိမ်းချမ်းရေးရောင်ခြည်သည် ပအိုဝ်းဒေသ များအားလုံးကို အေးမြစေခဲ့သည်၊ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေခဲ့သည်မှာ အငြင်းပွားဖွယ်ရာ မရှိပေ။
နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန
    ၂၄- ၉- ၁၉၉၂ တွင် စတင်ဖွဲ့စည်းသန္ဓေတည်ခဲ့ပြီး နယ်စပ်ဒေသဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးလုပ်ငန်းများ နှင့် နယ်စပ်ဒေသရှိ လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးလုပ်ငန်းများကို အဓိကထား အကောင် အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ပေးနေသည့် နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာနသည် “မဲနယ်တောင်တန်းနှင့် ပွန် ချောင်းဒေသ”တွင် ၂၀၁၃-၂၀၁၄ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်မှ ၂၀၁၈- ၂၀၁၉ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်အထိ မြေသားလမ်း ၆၃ မိုင်၊ ကျောက်လမ်း ၄၇ မိုင် ၇ ဖာလုံ၊ ကတ္တရာလမ်း ၅ မိုင် ၄ ဖာလုံ၊ ကွန်ကရစ် တံတား ၃ စင်း၊ မီးလင်း ရေးလုပ်ငန်း ၁ ခု တို့အား စုစုပေါင်းရန်ပုံငွေ ၃၆၄၄ ဒသမ ၀၄၁ သန်းဖြင့် ဆောင်ရွက်ပေးနိုင် ခဲ့ပါသည်။
    ၁၉၈၉- ၁၉၉၀ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်မှ ၂၀၂၂- ၂၀၂၃ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်အထိ ပအိုဝ်းကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် ရဒေသတစ်ခုလုံး ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများအတွက်ဆိုလျှင် စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်း၊ မွေးမြူရေးလုပ်ငန်း၊ လမ်း တံတားလုပ်ငန်း၊ ဆက်သွယ်ရေးလုပ်ငန်း၊ အိမ်ရာ ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်း၊ စွမ်းအင်လုပ်ငန်း၊ လူမှု ဝန်ထမ်းနှင့် သမဝါယမလုပ်ငန်း၊ ကျန်းမာရေးလုပ်ငန်း၊ ပညာရေးလုပ်ငန်း၊ ပြည်သူ့ဆက်ဆံရေး လုပ်ငန်း၊ ပြည်ထဲရေးဆိုင်ရာလုပ်ငန်း၊ သာသနာရေးလုပ်ငန်း၊ အထွေထွေလုပ်ငန်း၊ ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းများ၊ ထောက်ပံ့ငွေအသုံးစရိတ်များ၊ မူးယစ်အစားထိုးဖွံ့ဖြိုးရေးစီမံကိန်းများနှင့် သဘာဝဘေး လုပ်ငန်းများ စသည့်ဖွံ့ဖြိုးရေး ကဏ္ဍအသီးသီးအတွက် စုစုပေါင်းခွင့်ပြုရန်ပုံငွေ ကျပ် ၄၉၇၀၄ ဒသမ ၅ သန်းဖြင့် ဒေသခံများ၏လိုအပ်ချက်အား ပေါင်းစပ်ဖြည့်ဆည်း ဆောင်ရွက်ပေးနိုင် ခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။
    ထို့ကြောင့်...
    မဲနယ်တောင်တန်းဒေသတွင်
    မြေလမ်းများ၊ ကျောက်လမ်းများ ကတ္တရာလမ်းများ၊ တံတားများ၊ 
    Box Culvert များဖြင့် သွားရေးလာရေးဖြောင့်ဖြူးခဲ့ပေပြီ၊
    ခရီးသွားလုပ်ငန်းများလည်း အတန်အသင့် ဖွံ့ဖြိုးခဲ့လေပြီ။
    လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး တိုးတက်ခိုင်မာလာသည်နှင့်အမျှ 
    ထောပတ်၊ သနပ်ဖက်၊ ကော်ဖီ တို့အား စီးပွားဖြစ်စိုက်ပျိုးနိုင်၍ ဝင်ငွေတိုးခဲ့ကြလေပြီ၊
    ကျေးရွာများတွင် ဆိုလာမီး၊ လျှပ်စစ်မီးများဖြင့် အလင်းရောင်များထိန်ထိန်ညီးခဲ့ပေပြီ၊
    သောက်ရေသုံးရေများ ပေါကြွယ်ခဲ့ပေပြီ။
    စာသင်ကျောင်းများမှ ကလေးငယ်တို့၏ စာအံသံများလွင့်ပျံ့နေပေပြီ၊
    သာသနာရေး‌ရောင်ခြည်သည်လည်း ပိုမိုထွန်းလင်းတောက်ပခဲ့နေလေပြီ။
    ဒေသခံများ၏ အပြုံးပန်းများနှင့်အတူ ရာသီအလိုက်ပွဲတော်များမှ
    “အိုးစည်သံ၊ မောင်းသံ” ဗေထုံညံတို့သည်လည်း 
    ဖွံ့ဖြိုးလှပနေသော မဲနယ်တောင်တန်းအနှံ့ ပျံ့နှံ့စည်ဝေခဲ့လေပြီ။

Unity is strength.စည်းလုံးခြင်းသည်ခွန်အားဟု အဓိပ္ပာယ်ဆောင်သည့် အနီရောင်အောက်ခံပေါ်မှာ အဖြူရောင်စာလုံးဖြင့်ရေးသားထားသော စာတန်းလေးတစ်ခု။ ထိုအနီရောင်တောက်တောက် စာတန်းလေးရှေ့ ချထားသည်က အချင်းနှစ်ပေ၊ အမြင့် သုံးပေခန့်ရှိ ယမနေသားဖြင့် ထွင်းထုထားသော သားအဖနှစ်ဦးပါဝင်သည့် ထင်းစည်းချိုးရုပ်တုတစ်ခု။ နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန ဝန်ကြီးရုံးအပေါ်ထပ်သို့ အတက်အဆင်းပြုလုပ်သော လှေကား၏အလယ်တွင် ခန့်ခန့်ထည်ထည်တည်ရှိနေသည့် ထိုရုပ်တုလေးကို လွန်ခဲ့သော ၁၇ နှစ်ခန့်က ကျွန်တော်ကိုယ်တိုင် ဒါးပိန်မြို့မှ ပန်းပုပညာရှင်များနှင့် ဆက်သွယ်အပ်နှံ ထုလုပ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။
သားအဖနှစ်ဦးပါဝင်သည့် ထင်းစည်းချိုး ရုပ်တုတစ်ခုဟု ကျွန်တော်ပြောရခြင်းမှာလည်း ယင်းရုပ်တု၏ မူပိုင်လက်ရာရှင်မှာ နိုင်ငံကျော် ကမ္ဘာကျော် ပန်းပုဆရာကြီး ဦးဟန်တင်ဖြစ် ကြောင်း၊ ပြည်ထောင်စုအေးရိပ်ငြိမ်ပြခန်းရှေ့ တွင် စိုက်ထူထားကြောင်း၊ နိုင်ငံတစ်ဝန်း မြို့ရွာ တွေမှာ နောက်ထပ်ပေါ်လာသည့် သားအဖသုံး ယောက်ပါဝင်သည့် ရုပ်တုများသည် သူ၏မူရင်း လက်ရာမဟုတ်သကဲ့သို့ နောက်တိုးလာသည့် သားတစ်ဦး၏ ကိုယ်ဟန်အနေအထားက ကုန်းကုန်းကွကွနှင့်ဖြစ်နေသောကြောင့် ဆရာကြီး အနေဖြင့် များစွာ စိတ်မချမ်းမသာဖြစ်ရကြောင်း ကို သူ၏တပည့် ပန်းချီဆရာကြီးတစ်ဦးက ရှင်း လင်းပြောကြားခဲ့ဖူးပါသည်။
ကျွန်တော်တို့ဦးစီးဌာနသည်ပင်လျှင် ဆရာ ကြီး၏ မူရင်းလက်ရာကိုမှီ၍ သားအဖနှစ်ဦး ထင်းစည်းချိုးနေဟန်ရုပ်တု အပ်နှံပြုလုပ်ခဲ့သည် ပဲထားဦးတော့၊ မူပိုင်ခွင့်အကြောင်းနားလည် လာချိန်၌ မူလပညာရှင် ဆရာကြီးဦးဟန်တင်ကို အလွန်အမင်း အားနာခဲ့ပါသည်။ လွန်ခဲ့သည့် ၁၉၉၉-၂ဝဝဝ ပြည့်နှစ်များဆီမှာတော့ ကျွန် တော်တို့ဝန်ကြီးဌာန ကျွန်တော်တို့ဦးစီးဌာန အပေါ်တွင် Unity is strength စည်းလုံးခြင်း သည် ခွန်အားဆိုသည့် စကားလုံးတစ်ခု၏ ရိုက် ခတ်မှုအရှိန်အဟုန်က အလွန်ပြင်းထန်ခဲ့သည်ဟု ဆိုရမည်သာ။ တပ်မတော်အစိုးရလက်ထက် အမျိုးသား ပြန်လည်စည်းလုံးညီညွတ်ရေး အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်မှုများ၏ အကျိုးရလဒ်အဖြစ် ၁၉၈၉ ခုနှစ် မတ်လမှ ၁၉၉၇ ခုနှစ် ဧပြီလအတွင်း တိုင်းရင်းသားလက် နက်ကိုင်အဖွဲ့ကြီး ၁၇ ဖွဲ့ တရားဥပဒေဘောင် အတွင်း ဝင်ရောက်လာခဲ့ကြသည်။
၁၉၈၉ ခုနှစ်အတွင်း ရှမ်းပြည်နယ်(မြောက် ပိုင်း)တွင် အထူးဒေသ(၁)ဟု အမည်ပေးခဲ့သော ကိုးကန့်အဖွဲ့၊ အထူးဒေသ(၂)'ဝ'အဖွဲ့၊ အထူး ဒေသ(၃)SSAအဖွဲ့၊ ရှမ်းပြည်နယ်(အရှေ့ပိုင်း)တွင် အထူးဒေသ(၄)ဟု အမည်ပေးခဲ့သည့် မိုင်း လားဒေသမှ ရှမ်း/အခါအဖွဲ့၊ ကချင်ပြည်နယ် တွင် အထူးဒေသ(၁)ဟု အမည်ပေးခဲ့သောNDA အဖွဲ့တို့ ဝင်ရောက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ်တွင် အထူးဒေသ(၅)KDA ကောင်းခါး အဖွဲ့၊ အထူးဒေသ(၆)PNO ပအိုဝ်းအဖွဲ့၊ အထူး ဒေသ (၇) PSLA ပလောင်အဖွဲ့တို့ ဝင်ရောက် လာခဲ့ကြသည်။ ဆက်လက်၍ ၁၉၉၂ ခုနှစ်တွင် ကယားပြည်နယ်အတွင်းမှ အထူးဒေသ(၁) KNGအဖွဲ့၊ ၁၉၉၄ ခုနှစ်တွင် ကချင်ပြည်နယ် အတွင်းမှ အထူးဒေသ(၂)KIO အဖွဲ့၊ ကယား ပြည်နယ်အတွင်း အထူးဒေသ(၂) ကလလတ အဖွဲ့နှင့် အထူးဒေသ(၃) ကယန်းပြည်သစ် ပါတီ အဖွဲ့၊ ရှမ်းပြည်နယ်(တောင်ပိုင်း)မှ ရလလဖ (ပအိုဝ်းနီ)အဖွဲ့တို့ ဝင်ရောက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၉၅ ခုနှစ်တွင်မူKNPP အဖွဲ့နှင့် မွန်ပြည်သစ်ပါတီ၊ ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင်MTA အဖွဲ့၊ ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် ဗကပ(ရခိုင်ပြည်နယ်) စသည်ဖြင့် အဖွဲ့ပေါင်း ၁၇ ဖွဲ့ တရားဥပဒေဘောင်အတွင်း ဝင်ရောက်ခဲ့ ကြခြင်းဖြစ်ပါသည်။
ထို့အပြင် ကျွန်တော်တို့ မကြာခဏရည်ညွှန်း ဖော်ပြခဲ့ဖူးသော အဖွဲ့ခွဲ ၂၃ ဖွဲ့ဆိုတာလည်း ရှိနေ ပါသေးသည်။ အဖွဲ့ခွဲများဟု သုံးနှုန်းရခြင်းမှာ ၎င်းတို့၏ မူလအဖွဲ့ကြီးများဖြစ်သော KIO ၊ KNPP ၊ KNU ၊ MTA စသည့် အဖွဲ့များ အနေဖြင့် တရားဥပဒေဘောင်အတွင်း ဝင်ရောက် ခြင်းမပြုသေးမီကာလ၌ ထိုအဖွဲ့များထဲမှ ခွဲထွက် ၍ ဝင်ရောက်လာကြသောအဖွဲ့များ ဖြစ်ကြ သည်။ အဖွဲ့ခွဲ၊ အဖွဲ့ငယ်များဟု သုံးနှုန်းနေလင့် ကစား ထိုစဉ်ကဝင်ရောက်လာကြသည့် အဖွဲ့ခွဲ၊ အဖွဲ့ငယ်များဖြစ်ကြသောMTA မှ ခွဲထွက် ဦးကန်ရွက်(ကွယ်လွန်)၏အဖွဲ့ဆိုလျှင် လူအင် အား ၃ဝဝဝ ကျော်ဖြင့် ၁၉၉၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ တွင် ဝင်ရောက်လာကြပြီးမှ SSNA တပ်မဟာ (၆)၊ တပ်မဟာ(၁၁)၊ တပ်မဟာ(၁၉) အနေဖြင့် သိန်းနီ၊ လားရှိုးဒေသ၌ လက်နက်နှင့်ငြိမ်းချမ်း ရေး အပြီးအပိုင် လဲလှယ်ခဲ့ကြခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ထို့အတူKNPP မှ ခွဲထွက်သောKNDP အဖွဲ့ ဆိုလျှင်လည်း အင်အား ၄ဝဝ ကျော်၊KNU မှခွဲထွက်လာသည့် DKBA အဖွဲ့ကလည်း အင် အား ၄ဝဝဝ ကျော်၊KNU တပ်မဟာ(၆) တပ်ရင်း(၁၆) ဦးစောသမူဟဲအဖွဲ့က အင်အား ၅ဝဝ ကျော်၊KNU/KNLA အဖွဲ့သည်လည်း အင်အား ၅ဝဝ ကျော် စသည်ဖြင့် လေ့လာမှတ် သားခဲ့ရသည်။
လေ့လာမှတ်သားခဲ့ရသည်ဆိုသော်ငြား ၎င်း အဖွဲ့များအကြောင်းကိုသိလို၍ လိုက်လံမေးမြန်း မှတ်သားခဲ့ခြင်းမျိုးတော့မဟုတ်ပါ။ ၎င်းတို့ကိုယ် တိုင် ကျွန်တော်တို့ဝန်ကြီးဌာန ကျွန်တော်တို့ ဦးစီးဌာနသို့ အသီးသီးအသက ရောက်ရှိလာကြ ပြီး တပ်ဖွဲ့ဝင်မိသားစုများ၏ ရေရှည်ဘဝရပ်တည် ရေးနှင့် ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများအတွက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသောကြောင့် မသိချင် ၍ မရတော့လောက်အောင် ရင်းနှီးခင်မင် ကူညီ ဆောင်ရွက်ခွင့်ရခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
အဖွဲ့ခွဲ၊ အဖွဲ့ငယ်များထဲတွင် ဒေသအခေါ် ကျောက်မဲပလောင်ဟုအမည်တွင်သော ဦးကျော် ရင်အဖွဲ့၊ မွန်လက်နက်ကိုင် ဦးအောင်သိုက်ငင်း အဖွဲ့၊ ဦးဂိုးရီ၏ ကရင်နီအမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီအဖွဲ့၊ ဦးသန်းရွှေ၏ AAအဖွဲ့၊ ဦးလင်းဆိုင် ၏MTA လက်ကျန်အဖွဲ့၊ ဦးရစ်ချဒ်၊ ဦးတဲနယ် တို့၏ ကရင်နီအမျိုးသား စည်းလုံးညီညွတ်ရေး ပါတီအဖွဲ့၊ ဦးလောရှာ၏ မော်ချီးအဖွဲ့၊ ဦးမြထွန်း ၏DPAအဖွဲ့၊ ဦးနိုင်စိုက်ချမ်း၏ မွန်ခွဲထွက်အဖွဲ့၊ ဦးမိန်းစင်၏SSA.S ၊ တပ်မဟာ ၇၅၈ အဖွဲ့၊KIA မှ ခွဲထွက်သော ဦးလဆန်အောင်ဝါအဖွဲ့၊ ဖထီးပဒိုအောင်ဆန်း၏KNU ဘုရားကုန်းငြိမ်း ချမ်းရေးအဖွဲ့၊KNU သံတောင်မြောက်ပိုင်းမှ ဦးကိုကြီးအဖွဲ့နှင့် သံတောင်အထူးဒေသ တပ် မဟာ(၂)စောဖဲရီမိုးအဖွဲ့ စသည်တို့လည်း ပါဝင် နေသည်။
MTAအဖွဲ့နှင့်အတူ ဝင်ရောက်လာကြပြီး နောက် ဦးမဟာကြာအဖွဲ့က ဟိုမိန်း၊ ဦးစိုင်းမွန်း အဖွဲ့က မန်ပန်/တန့်ယန်း၊ ဦးလီချန်းအဖွဲ့က နားရိုင်း/နမ့်စန်၊ ဦးလောမားအဖွဲ့က မုံးဟင်/ မုံးဟ(မိုင်းရယ်ဒေသ)တို့တွင် အခြေပြုနေထိုင် ကြသည်။ ကိုးကန့်အဖွဲ့မှ ခွဲထွက်လာသော ဦးမုန် ဆာလအဖွဲ့လည်း ရှိသေးသည်။
အထက်ပါ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ များသည် အချို့က ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့များအနေဖြင့် လည်းကောင်း၊ အချို့က၂ဝဝ၉ ခုနှစ်တွင် အသွင် ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းပေးခဲ့သော နယ်ခြားစောင့် တပ်ရင်း ၂၃ ရင်းတွင်လည်းကောင်း ကူးပြောင်း တာဝန်ထမ်းဆောင်နေကြပြီဖြစ်သည်။ အချို့ တိုင်းရင်းသားခေါင်းဆောင် တော်တော်များ များလည်း ကွယ်လွန်သွားကြပြီဖြစ်၏။ မည်သို့ ဆိုစေ သမိုင်းမှာ သူတို့နာမည်ကို ရေးထိုးချန် ရစ်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ အမျိုးသားပြန်လည်စည်းလုံး ညီညွတ်ရေးအတွက် တစ်နည်းအားဖြင့် အမျိုး သားရေးတာဝန် ကျေပွန်စေဖို့ အုတ်တစ်ချပ် သဲတစ်ပွင့်ပမာ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများပင်။
နိုင်ငံတော်အပိုင်းကရော၊ ထိုကဲ့သို့ ဝင်ရောက် လာကြသည့် သူတို့အဖွဲ့တွေကို ဘာတွေဘယ်လို ကူညီဆောင်ရွက်ပေးခဲ့ကြပါသနည်း ဆိုလာ သော်။ အဖြေရှိပြီး ဖြစ်ပါသည်။ ၁၉၈၉ ခုနှစ် မတ် လ ၃၁ ရက်နေ့တွင် ကိုးကန့်အဖွဲ့နှင့် မေလ ၉ ရက်နေ့တွင် 'ဝ'အဖွဲ့များ ဝင်ရောက်လာကတည်း က သူတို့၏ဒေသများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို ကူညီဆောင်ရွက်ပေးပါရန် တင်ပြတောင်းဆို လာခဲ့ကြသည်။ နောက်ထပ် ဝင်ရောက်လာမည့် အဖွဲ့များ ရှိနေသေးကြောင်းကိုလည်း သိထား ပြီး ဖြစ်သည်။
ထိုသောအခါ နယ်စပ်ဒေသများနှင့် တိုင်းရင်း သားလူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးလုပ်ငန်းများ ကို အားသွန်ခွန်စိုက် ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်ရန် အစီ အမံများချမှတ်ခဲ့ရာမှ ၁၉၈၉ ခုနှစ် မေလ ၂၅ ရက်နေ့တွင် နယ်စပ်ဒေသနှင့် တိုင်းရင်းသား လူမျိုးများ၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအကောင်အထည် ဖော်ရေးဗဟိုကော်မတီကို အဖွဲ့ဝင်ငါးဦးဖြင့် လည်းကောင်း၊ ၁၉၈၉ ခုနှစ် မေလ ၃၁ရက်နေ့ တွင် နယ်စပ်ဒေသနှင့် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု အကောင်အထည်ဖော်ရေး လုပ်ငန်းကော်မတီကို အဖွဲ့ဝင် ၁၇ ဦးဖြင့် လည်း ကောင်း၊ လုပ်ငန်းဆပ်ကော်မတီ ၁၈ ခုကို လည်း ကောင်း၊ ၁၉၈၉ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၃ ရက်နေ့တွင် ဒေသဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းကော်မတီများကိုလည်း ကောင်း အသီးသီး စတင်ဖွဲ့စည်းဆောင်ရွက်ခဲ့ သည်။ နောင်တွင် လိုအပ်ချက်များနှင့်အညီ အင်အားများတိုး၍ ပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်းပေးခဲ့ သည်။
နယ်စပ်ဒေသနှင့် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု အကောင်အထည်ဖော်ရေး လုပ်ငန်းကော်မတီကို စတင်ဖွဲ့စည်းစဉ်က ဝန်ထမ်း ၆၄ ဦး တွဲဖက်ပေးခဲ့ရာ နိုင်ငံတော်ကောင်စီရုံးမှ ဝန်ထမ်း ၆ဝ ဦး၊ ပြည်သူ့လွှတ်တော်ရုံးမှ လေးဦး တို့ ပါဝင်သည်။ တပ်မတော်မှ ကူးပြောင်းလာသူ များကိုလည်း နတလလုပ်ငန်းကော်မတီ ဝန်ထမ်း အနေဖြင့်သာ သွားရောက်စေ၍ ပန်ဆန်း၊ မိုင်း လား၊ လောက်ကိုင်၊ မိုင်းမော၊ ဝိန်းကောင်ဒေသ များတွင် ရုံးဖွင့်လျက် ဒေသ၏ ပညာရေး၊ ကျန်း မာရေး၊ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး၊ ပြန်ကြားရေး၊ စိုက်ပျိုးရေး အစရှိသော လုပ်ငန်းများကို အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့သည်။
ထိုသို့ တက်ညီလက်ညီ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက် နိုင်ခဲ့ကြခြင်းမှာ နတလလုပ်ငန်းကော်မတီတွင် လိုအပ်သောဝန်ကြီးဌာနများကို ထည့်သွင်းဖွဲ့ စည်းထားသည့်အပြင် လုပ်ငန်းဆပ်ကော်မတီ ၁၈ ခုကလည်း သက်ဆိုင်ရာဝန်ကြီးဌာနများ ကိုယ်စား နယ်စပ်ဒေသများ၌ ရှေ့တန်းကျကျ သွားရောက်တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ကြ၍ ဖြစ်ပေ သည်။ နတလလုပ်ငန်းကော်မတီတွင် ကာကွယ် ရေးဦးစီးချုပ်ရုံး(ကြည်း) စစ်အင်ဂျင်နီယာ ညွှန်ကြားရေးမှူးရုံးလည်း ပါဝင်နေသကဲ့သို့ ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းများရှိ ဒေသဆိုင်ရာလုပ်ငန်း ကော်မတီတွင် တိုင်းမှူးများက ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် ထမ်းဆောင်နေကြသောကြောင့် နယ်စပ်ဖွံံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းအသီးသီး၌ တပ်မတော်သားများ ပါဝင်ထမ်းရွက်ခဲ့ကြသည်။ လမ်းအူကြောင်းရှာ ဖွေခြင်း၊ လမ်းများဖောက်လုပ်ခြင်း၊ တံတား တည်ဆောက်ခြင်းစသော အဓိကလုပ်ငန်းများ ကို စစ်အင်ဂျင်နီယာညွှန်ကြားရေးမှူးရုံးမှ အရာရှိစစ်သည်များက ဆောင်ရွက်ပေးသကဲ့သို့ အခြားသော ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ စိုက်ပျိုး ရေး အစရှိသည့် လုပ်ငန်းများတွင်လည်း တပ်မတော်သားများ၏ လုပ်အားများစွာ ပါဝင်ခဲ့ သည်။
၁၉၉၂ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၂၄ ရက်နေ့တွင် နယ်စပ်ဒေသနှင့် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေးဝန်ကြီးဌာနကို စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ထိုမှ နယ်စပ်ဒေသ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် စည်ပင်သာယာရေး ဝန်ကြီးဌာန၊ နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာနများ အဖြစ် အဆင့်ဆင့် ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်း ဆောင်ရွက် ခဲ့သည်။
၎င်းအပြင် ၁၉၉၃ ခုနှစ် သြဂုတ်လ ၁၃ ရက်နေ့တွင် နယ်စပ်ဒေသနှင့် တိုင်းရင်းသား လူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဥပဒေကို ပြဋ္ဌာန်း ပေးခဲ့သည်။

ပူတာအိုခရိုင်အတွင်း၌ ပူတာအို၊ မချမ်းဘော၊ နောင်မွန်း၊ ခေါင်လန်ဖူး၊ ဆွမ်ပရာဘွမ်ဟူ၍ မြို့နယ် ငါးမြို့နယ်တည်ရှိ နေပြီး မြို့၊ ရွာအသီးသီးမှ ရပ်ကွက် ၂၇ ခု၊ ကျေးရွာအုပ်စုပေါင်း ၁၁၇ စု၊ ကျေးရွာပေါင်း ၇၄၂ ရွာတို့တွင် လူဦးရေစုစုပေါင်း တစ်သိန်း ကျော် မှီတင်းနေထိုက်လျက်ရှိကြောင်း သိရသည်။ ထိုအထဲတွင်မှ နောင်မွန်းမြို့နယ်၌ လူဦးရေ ၈ဝဝဝ ခန့်၊ ခေါင်လန်ဖူးမြို့နယ်၌ လူဦးရေ ၁၄ဝဝဝ ခန့် နေထိုင်လျက်ရှိကြသည်။ ရဝမ်နှင့် လီဆူ တိုင်းရင်းသား သွေးချင်းများ နေထိုင်လျက်ရှိကြကြောင်း သိရ သည်။ ခေါင်လန်ဖူးဆိုသည်မှာ တောတောင်လျှိုမြောင်များကြား က ပျော်ရွှင်ချမ်းမြေ့ဖွယ်ကောင်းသော နေရာဒေသလေးတစ်ခုဟု ရဝမ်တိုင်းရင်းသားတို့ က အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုကြသည်။ မိုးလေဝသ နှင့် ရာသီဥတုအခြေအနေ ကောင်းမွန်နေမည်ဆိုလျှင် ခေါင် လန်ဖူးဒေသသည် ရေမြေတောတောင်သဘာဝအရ ရဝမ် တိုင်းရင်းသားတို့ ညွှန်းဆိုသကဲ့သို့ အေးချမ်းသာယာသော သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ကောင်းများ မပျက်မယွင်း တည်ရှိနေသော မြန်မာ-တရုတ်နယ်စပ်အနီး ရေခဲတောင်များဖြင့် လှပနေသော ဒေသတစ်ခု ဖြစ်နေမည်မှာ မလွဲပေ။
သို့သော် ထိုကဲ့သို့ အေးချမ်းသာယာလှပသော ခေါင်လန် ဖူးဒေသသည် ရာသီဥတုဖောက်ပြန်မှုများနှင့် ကြုံတွေ့ရပါက တရုတ်နယ်စပ်ကို ဦးတည်နေသည့် ခေါင်လန်ဖူး-ရှိန်းခေါင် လမ်းမှာ ရေခဲများဖြင့် ဖုံးလွှမ်းပိတ်ဆို့သွားကာ စားနပ်ရိက္ခာ ရှားပါးမှု အခက်အခဲများနှင့် ကြုံတွေ့လာရတတ်သည်၊ ထိုလမ်း သည်ပင်လျှင် တစ်ဆက်တစ်စပ်တည်း မပေါက်သေးဘဲ ကြား ထဲ၌ မိုင်အစိတ်၊ သုံးဆယ်ခန့်ကို လား၊ မြင်းများနှင့် သွားလာ သယ်ယူရသောလမ်းဖြစ်သည်။ ပူတာအို-မချမ်းဘောဒေသ ဘက်မှ ဆန်အပါအဝင် စားသောက်ကုန်များ သယ်ယူနိုင် သော်လည်း ဆက်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းမကောင်း၍ ထို ဒေသသို့ အလျင်အမြန်သယ်ယူပို့ဆောင်ရန်မှာ အခက်အခဲ များစွာ ကြုံတွေ့နေရဆဲဖြစ်သည် ထိုကဲ့သို့သော ထူးခြားသည့် ပထဝီအနေအထားကြောင့် ယမန်နှစ်ကဆိုလျှင် စားနပ်ရိက္ခာ များ ပြတ်တောက်ရှားပါးသွားမှုနှင့် ကြုံကြိုက်ခဲ့ရသည်။ နိုင်ငံ တော်အစိုးရ၏ လမ်းòန်မှု၊ တပ်မတော်လေယာဉ်၊ ရဟတ် ယာဉ်များ ကူညီပံ့ပိုးမှုတို့ဖြင့် ခေါင်လန်ဖူးဒေသသို့ ဆန်အိတ် များ သယ်ယူပို့ဆောင်ဖြန့်ဝေပေးခဲ့ရသည်။ ထိုနှစ်က ထူးထူး ခြားခြား ခေါင်လန်ဖူး-ရှိန်းခေါင်လမ်းသည် ဇန်နဝါရီလ ဆန်းပိုင်းလောက်ကစပြီး ရေခဲများဖြင့် ပိတ်ဆို့သွားကြောင်း၊ ခေါင်လန်ဖူးဒေသအရောက် ဆန်တစ်အိတ်ဈေးနှုန်း ငွေကျပ် တစ်သိန်းကျော်သွားသဖြင့် ဒေသခံများသည် ဆန်ရှိနေလင့် ကစား အရှည်ကိုမျှော်တွေး၍ ထမင်းချက်မစားဘဲ ဆန်ပြုတ် ပြုတ်၍ သောက်ရသည့် မိသားစုများရှိကြောင်း၊ မြစ်ကြီးနားမှာ ငွေကျပ် ၅၅ဝဝ ကျပ်ခန့်သာရှိသော ဘိလပ်မြေတစ်အိတ်သည် ခေါင်လန်ဖူးဒေသ၌ ခုနစ်ဆခန့် မြင့်တက်သွားကြောင်း သိရပါသည်။ ပူတာအိုခရိုင်အတွင်း၌ နောင်မွန်းဒေသထက် ခေါင်လန်ဖူးဒေသက ပို၍လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ခက်ခဲ ကြောင်းတွေ့ရှိရ၏။
အဆိုပါခေါင်လန်ဖူးဒေသ၌ နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာနက ၂ဝ၁၃-၂ဝ၁၄ဘဏ္ဍာနှစ်မှ စ၍ ဆိုင်ကယ်စီးလမ်းများ ဖောက် လုပ်ပေးခဲ့ပြီး ရာသီမရွေးသွားလာနိုင်အောင် ဆက်လက်ပြုပြင် ဖောက်လုပ်ပေးလျက်ရှိသည်။ ခေါင်လန်ဖူး-ညီတားဒီလမ်း (၅၅/ဝ)မိုင်၊ ခေါင်လန်ဖူး-ဖိဇောလမ်း (၂၄/ဝ)မိုင်၊ ခေါင်လန် ဖူး-လဂျာလမ်း (၃၂/ဝ)မိုင်စသည့် ဆိုင်ကယ်စီးလမ်းများ ဖြစ်ကြသည်။ ထို့အတူ ရယ်ဒမ်းရွာမှ နယ်စပ်မှတ်တိုင်(၃၁) ရှိန်းခေါင်အထိ မြေလမ်း(၇/ဝ)မိုင်၊ ရှိန်းခေါင်-ဇီးထန် မြေ လမ်း(၁ဝ/ဝ)မိုင်၊ နယ်စပ်မှတ်တိုင်(၃၅)သို့ ဦးတည်ထား သည့် မထီဆွတ်-ချီထုဖန် (၂၂/ဝ)မိုင်အနက် မြေလမ်း (၅/ဝ)မိုင်တို့ကို ဘဏ္ဍာနှစ်အလိုက် ဖောက်လုပ်ပေးခဲ့သည်။
ယခုလည်း နိုင်ငံတော်အစိုးရ၏ လမ်းညွှန်ချက်နှင့်အညီ နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာနသည် မဂွေဇ-ခေါင်လန်ဖူးလမ်း (၆၅/၄)မိုင်ကို တပ်မတော်၏အကူအညီများရယူ၍ ၂ဝ၁၆-၂ဝ၁၇ ဘဏ္ဍာနှစ်မှ စတင်ဖောက်လုပ်လျက်ရှိရာ စီမံကိန်း အပိုင်း(၁) မဂွေဇမှငါ့လုံဒမ်းအထိ (၂၅/၄)မိုင်ကို အကျယ် ၃၇ ပေ မြေသားလမ်းဖောက်လုပ်လျက်ရှိပြီး ထိုလမ်းပေါ်တွင် တံတားများနှင့် ရေပြွန် ၇၅ ခု တည်ဆောက်သွားမည်ဖြစ်သည်။ စီမံကိန်းအပိုင်း(၂) ငါ့လုံဒမ်းမှရီဒမ်းအထိ ၃၇ ပေ အကျယ် မြေလမ်း(၁၉/ဝ)မိုင် တွင်လည်း တံတားနှင့်ရြေ>ွပန် ၇၅ ခု ပါဝင်မည်ဖြစ်သည်။ စီမံကိန်းအပိုင်း(၃)ကိုမူ ရီဒမ်းမှ ခေါင်လန် ဖူးအထိ (၂၁/ဝ)မိုင်ရှိပြီး တံတားနှင့်ရေပြွန် ၈ဝ ပါဝင်ပါ သည်။
နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး ဒုတိယ ဗိုလ်ချုပ်ကြီးရဲအောင်သည် ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်ရုံး(ကြည်း)မှ ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး ထွန်းထွန်းနောင်၊ မြောက်ပိုင်းတိုင်း စစ် ဌာနချုပ် တိုင်းမှူး ဗိုလ်မှူးချုပ်ညီညီဆွေ၊ နယ်စပ်ရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန အမြဲတမ်းအတွင်းဝန် ဦးရဲနိုင်နှင့် တာဝန်ရှိသူများ လိုက်ပါလျက် ပြီးခဲ့သည့် မတ်လ ၁ ရက်နေ့က တပ်မတော် ရဟတ်ယာဉ် ဖြင့် အဆိုပါ မဂွေဇ-ခေါင်လန်ဖူးလမ်း (၆၅/၄)မိုင်ဖောက်လုပ်ခြင်း စီမံကိန်းလုပ်ငန်းခွင်သို့ သွားရောက်ခဲ့ကြ သည်။ ဘဘော့ကျေးရွာမှတစ်ဆင့် မဂွေဇသို့ မော်တော်ယာဉ် များဖြင့် ဆက်လက်ထွက်ခွာကာ အသေးစိတ်ကွင်းဆင်း ကြည့်ရှုစစ်ဆေးပြီး လမ်းဖောက်လုပ်ရေး နည်းပညာများနှင့် အညီ အရည်အသွေးကောင်းမွန်အောင် ဆောင်ရွက်ရေး၊ သတ်မှတ်ကာလအတွင်း ဖောက်လုပ် ပြီးစီးရေး မှာကြား၍ လို အပ်သည်များ ညှိနှိုင်းပေါင်းစပ်ဆောင်ရွက်ပေးကာ လမ်း ဖောက်လုပ်ရေး ဆောင်ရွက်နေသော အင်ဂျင်နီယာအဖွဲ့နှင့် စစ်သည်များအတွက် စားသောက်ဖွယ်ရာများ ပေးအပ်ခဲ့ ပါသည်။ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးသည် မတ် ၂ ရက်၌ ပူတာအို ဒေသတွင် ပေ ၃၆ဝ ရှိ နမ့်ပလပ်ချောင်းကူးတံတားတည် ဆောက်ပြီးစီးမှုနှင့် နမ့်ထွမ်ရေအားလျှပ်စစ်စီမံကိန်း လုပ်ငန်းခွင် အမျိုးသမီးအိမ်တွင်းမှု သက်မွေးလုပ်ငန်းပညာ သင်တန်းကျောင်း၊ နယ်စပ်ဒေသတိုင်းရင်းသားလူငယ်များဖွံ့ ဖြိုးရေးသင်တန်းကျောင်းတို့ကိုလည်းကောင်း၊ မတ် ၃ ရက် တွင် နောင်မွန်းဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများကို လည်းကောင်း၊ မတ် ၄ ရက်တွင် ဆွမ်ပရာဘွမ်ဒေသ ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများကို လည်း ကောင်း တပ်မတော်ရဟတ်ယာဉ်ဖြင့် သွားရောက်ကြည့်ရှု စစ်ဆေးပြီး ဒေသခံပြည်သူများ၊ ဌာန ဆိုင်ရာဝန်ထမ်းများအား ထောက်ပံ့ပစ္စည်းများ ပေးအပ်ခဲ့ပါသည်။
မဂွေဇ-ခေါင်လန်ဖူးလမ်း (၆၅/၄)မိုင်တွင် စီမံကိန်း အပိုင်း(၂) ငါ့လုံဒမ်းမှရီဒမ်းအထိ (၁၉/ဝ)မိုင်သည် ဖောက် လုပ်ရန်ခက်ခဲသော အရှည် လေးမိုင်ခန့်ရှိ ကျောက်တောင်ကြီး တစ်ခုကို ဖြတ်သန်းဖောက်လုပ်ရမည်ဖြစ်ပြီး ထိုတောင်ကို ဒေသခံတို့က ဆန်းလွပ်ချစ်တောင်ဟု ခေါ်ကြသည်။ အမြင့် ပေ ၈ဝဝဝ ကျော်ရှိသည်။ လမ်းဖောက်လုပ်ရေးစီမံကိန်းကို နယ်စပ် ရေးရာဝန်ကြီးဌာန နယ်စပ်ဒေသနှင့် တိုင်းရင်းသား လူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဦးစီးဌာနမှ အင်ဂျင်နီယာမှူးကြီး ဦးခင် မောင်လတ်နှင့် အင်ဂျင်နီယာအဖွဲ့က ယာဉ်/ယ္တရား အစီး ၃ဝ ဖြင့် ဦးစီးဖောက်လုပ်နေခြင်းဖြစ်သည်။
ထိုလမ်းသည် ပူတာအို၊ မချမ်းဘော၊ နောင်မွန်းနှင့် ခေါင်လန်ဖူးဒေသမှ ဒေသခံတိုင်းရင်းသားများအတွက် အိပ်မက်လမ်း တစ်လမ်းဖြစ်ခဲ့သည်။ လွန်ခဲ့သည့် နှစ်ပေါင်း များစွာကတည်းက မျှော်လင့်တောင့်တခဲ့ကြသော လမ်းလည်း ဖြစ်သည်။ ဒေသခံတိုင်းရင်းသားတို့သည် ခြေကျင်နှင့် လား၊ မြင်းများကိုသာ အားကိုး၍နှစ်ပေါင်းများစွာ သွားလာခဲ့ကြရ ပြီးဖြစ်သည်။ စားသောက်ကုန်များအတွက် သယ်ယူစရိတ်အလွန်ကြီးမြင့်ခဲ့ရသည်။ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု မြန်ဆန်ခြင်း၏ အကျိုးဆက်များကိုလည်း မကြာခဏခံစားရသော ဒေသဖြစ် သည်။ ဤအကြောင်းတရားများကြောင့် မဂွေဇ-ခေါင်လန် ဖူးလမ်း စတင်ဖောက်လုပ်ပေးနေပြီ ဆိုကတည်းက ဒေသခံ တိုင်းရင်းသားများအနေဖြင့် နိုင်ငံတော်အစိုးရနှင့် တပ်မတော် အပေါ် အလွန်ကျေးဇူးတင် ဝမ်းမြောက်လျက်ရှိနေကြသည်။ လမ်းဖောက်နေသည်ကို မျက်မြင်ဒိဋ္ဌ ကြည့်ရှုလိုကြသဖြင့် အလွန်ဝေးလံသော လေးငါးရက်ခရီးအား ခြေကျင်လာရောက် ကြည့်ရှုလေ့လာသူများလည်း ရှိကြသည်။ မဂွေဇ-ခေါင်လန်ဖူး လမ်းကြီး ဖောက်လုပ်ပြီးစီးသွားပါက ဒေသခံတိုင်းရင်းသား များ၏ လူမှုစီးပွားဘဝ မြင့်မားတိုးတက်လာရေးကို များစွာ အထောက်အကူပြုမည်ဖြစ်သကဲ့သို့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ကောင်းများကိုထိန်းသိမ်းပြီး ခရီးသွားလုပ်ငန်းများကိုလည်း တိုးမြှင့် အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်နိုင်မည်ဖြစ်ပါ ကြောင်း ရေးသားတင်ပြအပ်ပါသည်။

ဆနင်းဒေသ၏ အတိတ်
ကြယ်ရောင်များကိုအမှီပြု၍ ဤရွာကလေးများ ပတ်ဝန်းကျင်မှ ကျွန်တော် ဖြတ်လျှောက်ခဲ့ဖူးပါသည်။ ထိုစဉ်အချိန်က အမှောင်ထုတွေကြားက မီးရောင်မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ်နှင့် ဟိုတစ်စု ဒီတစ်စု တည်ရှိနေကြသော ရွာအစုစုတို့၏ ခပ်ရေးရေးမြင်ကွင်းကို မြင်ယောင်နေမိပါသေးသည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် မီးရောင်များ လုံးဝမရှိသော ညမှောင်မိုက်မဲမဲ၌လည်း ရွာလယ်လမ်းကို ဖြတ်သန်းခဲ့ရ၏။ ရွာလေးများသည် တောင်ပေါ်ဒေသဖြစ်သဖြင့် အနိမ့်အမြင့် မညီသောမြေတွင် တည်ရှိနေကြ၏။ ညအချိန် တချို့သော ကျေးရွာများ၏ ရွာလယ်လမ်း၊ တချို့ကျေးရွာများ၏ ရွာနံဘေးအတိုင်း ဖြတ်ကျော်ချီတက်ခဲ့ကြရသည်။ ထို့ကြောင့် မီးရောင်တို့သည် တချို့လမ်းအပေါ်ပိုင်းမှာ တလက်လက်၊ တချို့လမ်း၏ အောက်ဖက်ပိုင်းမှာ အလင်းရောင် မှုန်ပျပျဖြင့် အနိမ့်အမြင့် မညီမျှမှုကပင် ဆေးခြယ်မမီသော ပန်းချီကားတစ်ချပ်ပမာ။
ဤဆောင်းပါးကို ရေးသားရင်း လွန်ခဲ့သော ၃၉ နှစ်ကျော်ကာလ ၁၉၈၃ ခုနှစ်က တပ်မ ၅၅ စစ်ကြောင်းများနှင့် အတူSURA ဌာနချုပ်ကို အရုဏ်တက်တိုက်ပွဲဖြင့် ချေမှုန်းတိုက်ခိုက်ရန်အတွက် တစ်ညလုံး night move ဖြင့် ခရီးပြင်းနှင်ခဲ့ရသော လမိုက်ညတစ်ညကို ပြန်လည် ထိရှခံစားနေမိ သည်။ ထိုစဉ်အခါ ကာလများသည် ပင်လုံဒေသ၊ ဆနင်းတောင်ကြောတွင် ပြည်တွင်းသောင်းကျန်းမှု နှိမ်နင်းရေးနှင့် မူးယစ်ဆေးဝါး ကင်းစင်ရေး စစ်ဆင်ရေးများ ဆင်နွှဲနေသောအချိန်ကာလ ဖြစ်ပါသည်။ ဆနင်းဒေသတွင် တိုက်ပွဲများ ပြင်းထန်စွာဖြစ်ပွားခဲ့ပြီးနောက် တပ်မတော်သားများ၏ စွန့်လွှတ် အနစ်နာခံပေးဆပ်မှုများနှင့်အတူ မူးယစ်ဌာနချုပ်စခန်းအား အောင်မြင်စွာသိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့ကြပါသည်။
တပ်မတော်သည် ၁၉၇၆ ခုနှစ်မှ ၁၉၈၈ ခုနှစ်အထိ မူးယစ်ဆေးဝါး တိုက်ဖျက်ရေးအတွက် မိုးဟိန်း စစ်ဆင်ရေးကို အဆင့် (၁) မှ (၁၄) အထိပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ ထိုစစ်ဆင်ရေးများတွင် စစ်သည်တော် ၆၉ ဦး ကျဆုံးခဲ့ပြီး ၄၅၁ ဦး ထိခိုက်ဒဏ်ရာရရှိခဲ့ကြောင်းကို တပ်မတော်သတင်းမှန် ပြန်ကြားရေး အဖွဲ့မှ ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်ကိုလည်း အမှတ်ရနေမိပြန်ပါသည်။ 
ထိုသို့ ဆနင်းစခန်းသိမ်းတိုက်ပွဲပြီး နောက်ပိုင်းတွင်လည်း နယ်မြေစိုးမိုးရေးအတွက် ဤကျေးရွာ ကလေးများအား နေ့၊ ည အကြိမ်ကြိမ် ဖြတ်သန်းခဲ့ရသည်။
ဤဒေသတွင် လေတို့သည် အေးစက်ရှတ ကြမ်းတမ်း၏၊ ရေတို့သည် ကြည်လင်ပြတ်သား၏။
နှင်းပွင့်နှင်းစက်တို့သည် ဖြူဖွေးသန့်စင်လှပကြပြီး ဆောင်းဆိုလျှင် ရေခဲလုမတတ် အေးမြ၏။ ထင်းရှူး တောတန်းများနှင့်အတူ အရိုင်းဆန်ဆန် လှပသောဒေသတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပေသည်။ 
သို့သော် ထိုအချိန် ထိုကာလက ထိုဒေသသည် လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး မကောင်းမွန်ခဲ့။ လျှပ်စစ်၏ မီးရောင်တို့သည်လည်း ဒေသခံတို့၏ အိပ်မက်ပမာမျှသာ။ နယ်မြေသည်လည်း တည်ငြိမ် အေးချမ်းမှုများ ဝေးကွာနေခဲ့သော အချိန်ကာလ ဖြစ်၏။ စားဝတ်နေရေးအတွက် တောင်ယာစပါး၊ လက်ဖက်၊ လိမ္မော်၊ ထောပတ်နှင့် ချဉ်စော်ခါးသီး စိုက်ခင်းများအကြား ဆလပ်၊ မုန်ညှင်းတို့ ယှဉ်တွဲလျက် ဘိန်းစိုက်ခင်းအချို့အား မြင်တွေ့ရတတ်သောကာလလည်း ဖြစ်ပေသည်။
ဆနင်းဒေသ၏ ပစ္စုပ္ပန်
ဆယ်စုနှစ်များအတွင်း နိုင်ငံတော်၏ မူးယစ်ဆေးဝါးပပျောက်ရေး အစားထိုး ဖွံ့ဖြိုးမှု စီမံကိန်း များနှင့်အတူ ယခုတော့ဖြင့် ဤကျေးရွာများသည် ယခင်အခြေအနေ နှင့် များစွာကွာခြား ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ခဲ့ပေပြီ။ ဒေသတွင်း လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး များစွာကောင်းမွန်ခဲ့လေပြီ။ ကျေးရွာ အတော် များများ လျှပ်စစ်မီးရောင်တို့ဖြင့် ထိန်ထိန်ညီးခဲ့ပေပြီ။ ဘိန်းစိုက်ခင်းများသည်လည်းမရှိတော့ပြီ။
ဆနင်းဒေသသည် ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်းက မြို့နယ်အတော်များများနှင့် ဆက်စပ်နေပါ သည်။ တောင်ကြီးမှ ၂ နာရီခွဲ ၃ နာရီဝန်းကျင်ခန့် ကားမောင်းလျှင် ရောက်နိုင်၏။ ဟိုပုံးမြို့နယ် နှင့်လည်း ထိစပ်နေ၏။ ရပ်စောက်မြို့နယ်၊ မိုင်းပျဉ်းဒေသသို့လည်း အလွယ်တကူ သွားလာနိုင်ပြီး လဲချားမြို့နယ်အတွင်းမှ ကျေးရွာများသို့လည်း လမ်းများဆက်သွယ်ထားပါသည်။ ပင်လုံမှ ၂ နာရီ ဝန်းကျင်လောက်သွားလျှင်ရောက်နိုင်ပြီး မိုင်းကိုင်မြို့အထိရောက်သော တောတွင်းလမ်းများရှိသကဲ့ သို့ မိုင်းပွန်ဒေသသို့လည်း သွားလာနိုင်ပါသည်။
    နောင်ပန်ပိန်းကျေးရွာသည် လွိုင်လင်ခရိုင်၊ ပင်လုံမြို့ အနောက်ဘက် ၅ မိုင်အကွာရှိ အမြင့်ပေ ၅၀၀၀ ကျော်သော ဆနင်းတောင်ကြောပေါ်တွင် တည်ရှိပါသည်။ နောင်ပိန်းရွာ (ခ) နောင်ပန်ပိန်းရွာ၊ ကာဖီရွာ၊ ကောင်းမဲ့ကလျာရွာ၊ ဟွေဆန်းရွာဦးအနီးရှိ ပန်းတင်ဗော်တောင်တော်ပေါ်တွင် ကိုးနဝင်း စေတီတော်ကြီး တည်ရှိပါသည်။ ပအိုဝ်းတိုင်းရင်းသားခေါင်းဆောင် ဦးအောင်ခမ်းထီ ၏ တိုက်တွန်းချက် အရ သာသနာ့နယ်မြေဟောင်းဖြစ်သော ဤပန်းတင်ဗော်တောင်တော်ကို ဘုရားဝတ္တကမြေအဖြစ် ရွေးချယ်သတ်မှတ်ခဲ့ကြခြင်းဖြစ်ပါသည်။ 
ပင်လုံ- ကျောက်တန်း လမ်းမကြီး
ထိုတောင်ကြောပေါ်က ကြည့်လျှင် ပင်လုံမြို့နှင့် ပအိုဝ်းကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ၊ ဟိုပုံး မြို့နယ်အား ဆက်သွယ်ထားသည့် ပင်လုံ- ဖက်နမ်- ကျောက်တန်း ခရိုင်ချင်းဆက် ၁၄ ပေ အကျယ် ကတ္တရာလမ်းမကြီးကို ကွက်ကွက်ကွင်းကွင်း တွေ့မြင်ရမည်ဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းလမ်းမကြီးသည် ၂၉/၅ မိုင် ရှည်လျားကာ ပင်လုံမြို့မှ ဖက်နမ်တံတားအထိ ၂၀ မိုင်၊ ဖက်နမ်တံတားမှ ကျောက်တန်း ကျေးရွာ အထိ ၉/၅ မိုင် ကွာဝေးပါသည်။ 
နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန၊ နယ်စပ်ဒေသဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ရန်ပုံငွေဖြင့်  ပင်လုံမြို့မှ ကိုးနဝင်း စေတီတော်ကြီးအထိ ၆ မိုင်အား ၂၀၁၇- ၂၀၁၈ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်တွင် မြေသားလမ်း ဖောက်လုပ်ပေးခဲ့ ပါသည်။ ထို့နောက် ပြည်သူ့ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်း၊ လမ်းဦးစီးဌာနမှ လုပ်ငန်းလွှဲပြောင်းရယူကာ ၂၀၁၉-၂၀၂၀ ဘဏ္ဍာနှစ်မှ ၂၀၂၀-၂၀၂၁ ဘဏ္ဍာနှစ်အတွင်း ကတ္တရာလမ်းအဖြစ် အဆင့်မြှင့်တင် ဖောက်လုပ် ပေးခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ 
လမ်းမကြီး၏ အနောက်ဖက်ရှိ ဟဲနန်းကျေးရွာအုပ်စုနှင့် ဆဟောင်းကျေးရွာအုပ်စုများ၌ ပအိုဝ်းတိုင်းရင်းသား ၇၀ ရာခိုင်နှုန်း၊ ရှမ်း၊ ပလောင်နှင့် လီဆူးတိုင်းရင်းသား ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့် နေထိုင်ကြ၏။ လမ်းမကြီး၏ အရှေ့ဖက်ရှိ ဆနင်းတောင်ကြောတစ်လျှောက်၌မူ ဆနင်းကျေးရွာ အုပ်စု၊ နားတစ်ကျေးရွာအုပ်စုနှင့် နောင်လိုင်ကျေးရွာအုပ်စုများ တည်ရှိပြီး ရှမ်းတိုင်းရင်းသား ၆၅ ရာခိုင်နှုန်း၊ ပအိုဝ်းနှင့် ပလောင်တိုင်းရင်းသား ၃၅ ရာခိုင်နှုန်း နေထိုင်ကြ၏။ ဒေသခံများသည် တောင်ယာ လုပ်ငန်း လက်ဖက်၊ လိမ္မော်၊ ထောပတ်နှင့် ချဉ်စော်ခါးသီးတို့အား ဥယျာဉ်ခြံများဖြင့် စိုက်ပျိုးကြ ပါသည်။ 
    ထိုလမ်းမကြီးကို အသုံးပြုလျက် ဆနင်းကျေးရွာအုပ်စု၊ ဟဲနန်းကျေးရွာအုပ်စုနှင့် ဆဟောင်း ကျေးရွာအုပ်စု ၃ ခုရှိ ကျေးရွာများမှ ဒေသခံများ ဟိုပုံးမြို့နှင့် တောင်ကြီးမြို့များသို့ မော်တော်ကား/ မော်တော်ဆိုင်ကယ်များဖြင့် နေ့ချင်းပြန် လွယ်ကူချောမွေ့စွာ သွားလာနိုင်ကြပြီ ဖြစ်ပါသည်။ ယခင်က တောင်ကြီး၊ မိုင်းပွန်၊ လွိုင်လင်နှင့် ပင်လုံ မူလလမ်းကြောင်းဟောင်း ၅၆ မိုင် အစား ယခုအခါ ခရီးတို၍ ပိုမိုလမ်းကြောင်းကောင်းသည့် ပင်လုံ- ဖက်နမ်- ကျောက်တန်း ခရိုင်ချင်းဆက် အရန်လမ်းမကြီးတစ်ခု ထပ်မံပေါ်ပေါက်လာခဲ့ခြင်းကြောင့် လွိုင်လင်ခရိုင်၊ ဟိုပုံးခရိုင်နှင့် တောင်ကြီး ခရိုင် စသည့်ခရိုင် ၃ ခုတို့၏ ကုန်စည်စီးဆင်းမှုနှင့် ခရီးသွားလာမှု လုပ်ငန်းများသည်လည်း ပိုမို တိုးတက်ခဲ့ပေပြီ။
လျှပ်စစ်ဓာတ်အားပြည်ထွန်းကား
    မြန်မာနိုင်ငံကဲ့သို့ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတစ်ခုအနေဖြင့် ပြည်သူများ၏ ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး အစ ရှိသည့် လူမှုစီးပွားဘဝများ အလျင်အမြန် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် လျှပ်စစ်မီးရရှိရေးသည် အထူး အရေးပါလျက်ရှိနေပါသည်။ ယနေ့ဖွံ့ဖြိုးမှုအမြင့်ဆုံးနိုင်ငံများမှာ လျှပ်စစ်ဓါတ်အား အလျှံပယ်သုံးနိုင် သော နိုင်ငံများပင် ဖြစ်ကြပါသည်။ နိုင်ငံတော်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးသည် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားသုံစွဲနိုင်မှု နှင့်တိုက်ရိုက် အချိုးကျမည်ထင်ပါသည်။
    မြန်မာ့သမိုင်း၌ ကိုလိုနီအစိုးရသည် ၎င်းတို့အကျိုးစီးပွားအတွက် အဓိကကျသော သတ္ထု   တူးဖော်ရေး၊ ရတနာတူးဖော်ရေးလုပ်ငန်းခွင်များဖြစ်သော မိုးကုတ်၊ ဟိန္ဒား၊ နမ္မတူ၊ မော်ချီး အစရှိသောဒေသများတွင်သာ အသေးစား ရေအားလျှပ်စစ်လုပ်ငန်းများ တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ ၎င်းတို့ နွေရာသီ အပန်းဖြေအနားယူလေ့ရှိသည့် မြို့များနှင့် ရုံးစိုက်ရာ မြို့ကြီးများ အတွက်ကိုလည်း အသေးစားရေအားလျှပ်စစ်စက်ရုံတွေ တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ပြည်သူအများစုအတွက် တော့မူ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားရရှိရေး မစဉ်းစားခဲ့ကြ။ ခံစားခွင့်မရခဲ့ကြပေ။    
လွတ်လပ်ရေးမရမီ ၁၉၄၇ ခုနှစ်လောက်က ပဲနွယ်ကုန်း၊ ကျောက်ကြီးချောင်းပေါ်၌ “ဘောပထ ရေအားလျှပ်စစ်စီမံကိန်း”၊ လွတ်လပ်ရေးရပြီးကာလ ပဲခူးအနောက် ပဲခူးချောင်းပေါ်က “ဇောင်းတူ စီမံကိန်း” များ ဆောင်ရွက်ရန်စီစဉ်ခဲ့သော်လည်း တစ်နိုင်ငံလုံးမှာ ရောင်စုံသူပုန်များ ထကြွလာသဖြင့် စီမံကိန်းများ မအောင်မြင်ခဲ့၊ မလုပ်နိုင်ခဲ့။ ဗြိတိသျှတို့ မြန်မာကိုအုပ်ချုပ်ပြီး နိုင်ငံပိုင် သယံဇာတ ပေါင်းများစွာကို ဂုတ်သွေးစုပ်ယူသွားခဲ့သည်မှာ နှစ်ပေါင်း ရာဂဏန်း ရှိခဲ့သော်လည်း ပြန်လည် ထူထောင်ရေးအတွက် သိသာထင်ရှားသည့် ထောက်ပံ့မှုမပေးခဲ့။ 
ဂျပန်ကတော့ မြန်မာနိုင်ငံကို စစ်လျော်ကြေးပေးခဲ့ပါသည်။ ထို ဂျပန်စစ်လျော်ကြေးဖြင့်ပင် ၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် ဘီလူးချောင်း အမှတ် (၂) စက်ရုံကို စတင် ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၀ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁ ရက်နေ့မှာတော့ ရန်ကုန်ကို ဓာတ်အားစတင်ပေးနိုင်ခဲ့သည်။ သာစည်မှတစ်ဆင့် မန္တလေး ကိုတော့ ၁၉၆၃ ခုနှစ်မှ စတင်ပေးနိုင်ခဲ့ပါသည်။ 
    ထို့နောက် ခေတ်အဆက်ဆက် လျှပ်စစ်စွမ်းအားဝန်ကြီးဌာန၏ စွမ်းဆောင်နိုင်မှုကြောင့် ယခုအခါ တစ်နိုင်ငံလုံး စုစုပေါင်း အိမ်ထောင်စုအရေအတွက်၏ ၆၃ ဒသမ ၆၁ ရာခိုင်နှုန်း လျှပ်စစ်မီး ရရှိနေပြီ ဖြစ်ကြောင်း သိရှိရပါသည်။
    ၂၀၃၀ ပြည့်နှစ်တွင် တစ်နိုင်ငံလုံးရှိ အိမ်ထောင်စုများအားလုံး လျှပ်စစ်ဓာတ်အားကွန်ရက် ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်း ဖြန့်ကျက်နိုင်ရေး စီစဉ်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်ဟု သိရပါသည်။
ဆနင်းဒေသ မီးလင်းရေး
    နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာနသည် နယ်စပ်ဒေသများ၏ အဓိကလိုအပ်ချက်များဖြစ်သော အခြေခံအဆောက်အဦများ၊ လမ်းများ၊  တံတားများ၊ စွမ်းအင်လုပ်ငန်း၊ ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေး၊ သာသနာရေးလုပ်ငန်းများအား ပြည်သူများ၏ လိုလားချက်များအပေါ် အခြေခံ၍ ဖြည့်ဆည်းဆောင် ရွက်ပေးလျက်ရှိရာ မီးလင်းရေးလုပ်ငန်းသည်လည်း ဒေသခံပြည်သူများ၏ လူနေမှုဘဝများအား များစွာ အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေလျက် ရှိပါသည်။ မီးလင်းရေးလုပ်ငန်းများတွင် လျှပ်စစ်မီးလိုင်းများ သွယ်တန်းပေးခြင်း၊ ထရန်စဖော်မာများ တည်ဆောက်ပေးခြင်း၊ ဆိုလာပြားများ တပ်ဆင်ပေးခြင်း၊ မီးစက်များဖြန့်ဝေပေးခြင်းနှင့် အသေးစားရေအားလျှပ်စစ်စက်ရုံငယ်များ တည်ဆောက်ပေးခြင်း စသည်တို့ပါဝင်ပါသည်။
    ကိုးနဝင်းစေတီတော်အနီး ကျေးရွာအုပ်စု ၂ ခုရှိ ကျေးရွာပေါင်း ၁၄ ရွာ၊ လူဦးရေ ၁၅၀၀၀ ၊ အိမ်ခြေ ၂၅၀၀ တို့၏ ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ အသိပညာ ပွင့်လင်းတိုးတက်ရေး၊ ဘက်စုံဖွံ့ဖြိုးရေး နှင့် ဒေသခံများ လျှပ်စစ်မီး သုံးစွဲနိုင်ရေးတို့အတွက် ၃ နှစ် ၆ လ စီမံကိန်းရေးဆွဲကာ ကျပ်သန်းပေါင်း ၇၉၇ ဒသမ ၈၂ သန်းဖြင့် အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်ခဲ့ပါသည်။ 
    စီမံကိန်းစတင်သည့် ၂၀၁၉- ၂၀၂၀ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်တွင် ငွေကျပ် ၁၆၂ သန်းဖြင့် ပင်လုံမြို့မှ ကိုးနဝင်းစေတီသို့ ၁၁ ကေဗွီ၊ ၄၀၀ ဗို့လိုင်း ၅/၄ မိုင်သွယ်တန်းခြင်းနှင့် ၅၀၀ ကေဗွီအေ ထရန်စဖော်မာ တစ်လုံးအား တည်ဆောက်ပေးခဲ့ပါသည်။
    စီမံကိန်း ဒုတိယနှစ်ဖြစ်သော ၂၀၂၀- ၂၀၂၁ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်တွင် ငွေကျပ် ၂၂၁ ဒသမ ၀၆၅ သန်း ဖြင့် ဆဟောင်းကျေးရွာအုပ်စု၊ နောင်ပန်ပိန်းကျေးရွာ၊ ဟဲနန်းကျေးရွာအုပ်စု၊ ကာဖီ နှင့် ကျူဗော်ကျေးရွာ များတွင် ၁၁ ကေဗွီလိုင်း ၁.၁၈ မိုင်အား SAC ကြိုးဖြင့် သွယ်တန်းခြင်း၊ ၄၀၀ ဗို့လိုင်း ၃ မိုင် အား ABC ကြိုးဖြင့် သွယ်တန်းခြင်း၊ ၁၀၀ ကေဗွီအေ ထရန်စဖော်မာ ၄ လုံးအား တပ်ဆင်ခြင်းများဆောင်ရွက် ပေးခဲ့ပါသည်။
     ထို့နောက် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလမှ ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ မတ်လထိ ၆ လ ဘဏ္ဍာရေးကာလ တွင်လည်း ငွေကျပ် ၁၇၃ ဒသမ ၁၀၉ သန်းဖြင့် ဟွေဆန်ကျေးရွာအတွက်  ၁၁ ကေဗွီလိုင်း   ၁.၅ မိုင် အား SAC ကြိုးဖြင့်၊ ၄၀၀ ဗို့လိုင်း ၁.၆ မိုင်အား ABC ကြိုးဖြင့် သွယ်တန်းခြင်း၊ ၁၀၀ ကေဗွီအေ ထရန်စဖော်မာ ၂ လုံး တပ်ဆင်ခြင်းလုပ်ငန်းများအား ဆက်လက်ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။
    ယခု ၂၀၂၂- ၂၀၂၃ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်တွင် ဟွေဟကျေးရွာနှင့် ဟွေမုန်ကျေးရွာ မီးလင်းရေး လုပ်ငန်းများအတွက် ၁၁ ကေဗွီလိုင်း ၁.၈၉ မိုင်၊ ၄၀၀ ဗို့လိုင်း ၂.၅ မိုင်၊ ၁၀၀ ကေဗွီအေ ထရန်စဖော်မာ                 ၃ လုံး အတွက် ခွင့်ပြုရန်ပုံငွေ ၂၄၁ ဒသမ ၆၄၆ သန်းဖြင့် အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်နေဆဲ ဖြစ်ပါသည်။
    ဆက်လက်၍ ပင်လုံ - ဖက်နမ် - ကျောက်တန်း လမ်းမကြီး၏ ဝဲ / ယာ ရှိ ကျေးရွာများ လျှပ်စစ်မီး သုံးစွဲရရှိရေးနှင့် လမ်းပန်းဆက်သွယ်မှု ကောင်းမွန်စေရေးအတွက် “နတလ” ဝန်ထမ်း များသည် မြေပြင်ကွင်းဆင်း၍ စီမံကိန်းလုပ်ငန်းများ စနစ်တကျရေးဆွဲကာ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက် ပေးသွားမည်ဖြစ်ပါသည်။
ဖန်မီးအိမ် နန်းချည်မကျွမ်းတော့ပြီ
    ဤဒေသတွင် ဒေသခံတိုင်းရင်းသားအများစုသည် တောင်ယာလုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်ကြပါသည်။ တောင်ယာ လုပ်ငန်းသည် ပင်ပန်းသောလုပ်ငန်း ဖြစ်၏။ နေပူပြန်လျှင်လည်း ချွေးတလုံးလုံး၊ မိုးရွာပြန်လျှင်လည်း မိုးတရွှဲရွှဲနှင့် ဆောင်းဆိုလျှင်လည်း နှင်းတစိုစိုဖြင့် နေထွက်မှနေဝင် ဆိုသလို တောင်ယာလုပ်ငန်းခွင် ဝင်ကြရသည်။ တောင်ယာမှအပြန်တွင် အလင်းရောင် ပျောက်လေပြီ။ အမှောင်ညများကို ရေနံဆီ မီးခွက်၊ ဖန်မီးအိမ် အလင်းရောင်တို့ကို အားပြု၍ စားသောက်နေထိုင်မှု အား ဖြတ်ကျော်ကြရပါသည်။ ထိုရေနံဆီမီးခွက်နှင့် ဖန်မီးအိမ်တို့တွင် အသုံးပြုသော “မီးစာ” ကို “နန်းချည်” ဟုလည်းခေါ်ပါသည်။ ၎င်းမီးစာကို အချိန်ကြာကြာထွန်းလျှင် တမြေ့မြေ့ကျွမ်းသွား လေ့ရှိသဖြင့် မီးစာကိုချွေချွေပေးရပါသည်။ မီးစာကို အပေါ်သို့ မြှင့်တင်ပေးရပါသည်။
စာရေးသူတို့ ငယ်စဉ်က သင်ကြားခဲ့ရသည့် “ရွှေဘိုနယ်မှ ကောက်စိုက်သမများ ကျူးရင့်လေ့ ရှိသော ကောက်စိုက်သမသီချင်း” တွင်ပါရှိသည်-
       “    မိုးကြီးချုပ်ရင် ကြိုလှည့်လို့
        မှာခဲ့တယ်လေး၊
        ဖန်မီးအိမ် နန်းချည်ကျွမ်းအောင်
        ထွန်းကြိုခဲ့လေး” ဟူသော စာပိုဒ်ကလေးမှာ အလင်းရောင်အတွက် ရေနံဆီ မီးခွက်နှင့် ဖန်မီးအိမ် ဗဟိုပြုရသည့် တောင်သူဘဝ၊ လယ်သမားဘဝနှင့် ကျေးလက်ဘဝကို ပီပြင်စွာ ဖော်ပြနေပါသည်။
တကယ်တော့ ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်ကြရာတွင် တစ်မုဟုတ်ချင်း ဖန်တီးယူ၍ မရနိုင်ပါချေ။ ထို့အတူ “ခုရေတွင်းတူး၊ ခုရေကြည်သောက်ချင်” ၍လည်း မရနိုင်ပါ၊ “လက်ဖက် ကောင်းစားချင် ပလောင်တောင်တက် နှေးရသည်” ဆိုသကဲ့သို့ပင် အခြေခံအုတ်မြစ် ခိုင်ခိုင်မာမာ ဖြင့် တစ်ဆင့်ချင်း တက်လှမ်းမှသာ ခိုင်မာသည့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ရရှိနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။
ယခုတော့-
    နိုင်ငံတော်၏ စီစဉ်ဆောင်ရွက်ပေးမှုဖြင့် ဒေသအသီးသီးတွင် လမ်းတံတားများပေါ်ထွန်း လာပြီး ခရီးလမ်းပန်းဆက်သွယ်မှုများ ဖြောင့်ဖြူးကောင်းမွန်ခဲ့ပေပြီ။ ကျေးလက်ဒေသ၊ တောင်ပေါ် ဒေသများရှိ ကျေးရွာဒေသခံ တိုင်းရင်းသားများသည် လျှပ်စစ်မီးရရှိသုံးစွဲနိုင်ခဲ့ပေပြီ။ လျှပ်စစ်မီးရောင်၊ ဆိုလာမီး ရောင်များဖြင့် ရွာလမ်းမြေမှာ ဝင်းဝင်းဝါလျက် ရှိနေကြလေပြီ။
    Mobile ဖုန်းဖြင့် Internet line များသုံးစွဲလာနိုင်ကြပြီ ဖြစ်သောကြောင့် အသိပညာများ သိသာစွာ ဖွံ့ဖြိုးပွင့်လင်း လာလေပြီ။ ရုပ်မြင်သံကြားမှ သတင်းအစီအစဉ်၊ဇာတ်လမ်း၊ပညာပေး အစီအစဉ်များကို ကောင်းမွန်စွာ ကြည့်ရှုနိုင်ကြပေပြီ။ ကျေးရွာနေ ကျောင်းသား/ ကျောင်းသူများ သည်လည်း  လျှပ်စစ်မီးအလင်းဖြင့် စိတ်ချမ်းမြေ့ ပျော်ရွှင်စွာ စာပေဖတ်ရှုလေ့လာနိုင်ကြပေပြီ။ ထမင်းချက်၊ ဟင်းချက် အိမ်ထောင်မှုကိစ္စများဆောင်ရွက်ရာတွင် Digital Material Accessories များ တွင်ကျယ်စွာ အသုံးပြုလာနိုင်ပေပြီ။  လျှပ်စစ်ဓာတ်အား အသုံးပြု၍တစ်ပိုင်တစ်နိုင် အသေးစား အိမ်တွင်းမှုလုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်နိုင်ကြလေပြီ။ အသိပညာပွင့်လင်းမှုကြောင့် လူငယ်၊ လူရွယ် အများစုမှာ မူးယစ်ဆေးဝါး သုံးစွဲမှုလျော့နည်းခဲ့လေပြီ။ 
    ဆိုရသော် အချိန်ကုန်သက်သာ၊ လူသက်သာခြင်း အကျိုးကျေးဇူးများအား ရရှိခံစားခဲ့ကြရ လေပြီ။ 
    ရေနံဆီမီးခွက်နှင့် ဖန်မီးအိမ်တို့နေရာတွင် ဆိုလာမီးများ၊ လျှပ်စစ်မီးများက အစားထိုးနေရာယူ ခဲ့လေပြီ။
    “ဖန်မီးအိမ် နန်းချည်မကျွမ်းတော့ပြီ” ဟု ဆိုရပါမည်။
    ရိုးသားမှုဝတ်စုံ အပြည့်ဖြင့် ဤဒေသလေးသည် အမှောင်များကိုခွင်း၍ ထာဝရအလင်းဆောင် နိုင်သောဒေသ ဖြစ်ခဲ့ပြီဟု ယုံကြည်မိပါကြောင်း  တင်ပြလိုက်ရပါသည်။

“The purpose of a pilot project is to test whether the new concept is worth pursuing and assess existing implementation strategies.” 
“ရှေ့ပြေးစီမံကိန်းဟူသည် အကြီးစားစီမံကိန်းများ ပြုလုပ်နိုင်ရန် အောင်မြင်နိုင်မည့်နည်း လမ်းများရှာဖွေရန်နှင့် ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသည့်နည်းလမ်းများကို ဖော်ထုတ်ရန်အတွက် ပုံစံတူလုပ်ငန်းငယ် များကို စတင်စမ်းသပ်ဆောင်ရွက်ခြင်း” ဟု အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုပေသည်။
စီမံကိန်းအများစုသည် ရှုပ်ထွေးလွန်းလှ၏။ မတူညီသော အပေါင်းအစပ်လည်း များလှ၏။ ကွဲပြားခြားနားသောအချက်အလက်များလည်း ရောပြွမ်းလျက်ရှိပါသည်။ စီမံကိန်းရေးဆွဲရာတွင် ရူပ ပထဝီ၊ ဘူမိဗေဒဖြစ်စဉ်များ၊ ဇလဗေဒဖြစ်စဉ်များ၊ ဒေသ၏ကျောက်အမျိုးအစားများ၊ မြေဆီလွှာ အခြေအနေများ၊ ရာသီဥတုဆိုင်ရာများ၊ မြေအသုံးချမှုများ၊ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ၊ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းမှုများ၊ ဒေသတွင်းနေထိုင်သူတို့၏ ဓလေ့ထုံးစံအပြုအမူနှင့် လက်ရှိနိုင်ငံရေးအခြေအနေ စသည်တို့ကို ထည့်သွင်းတွက်ချက်ရပါသည်။ ထို့ကြောင့် စီမံကိန်းကြီးများဆောင်ရွက်ရန်အတွက် အသေးစားစမ်းသပ်မှုများ ဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်ပေသည်။
အသေးစားစမ်းသပ်မှုတစ်ခုပင် ဖြစ်ငြားသော်လည်း ရှေ့ပြေးစီမံကိန်းများ ဆောင်ရွက်ရန် အတွက် အချိန်၊ ငွေကြေးနှင့် အခြားအရင်းအမြစ်များ များစွာရင်းနှီးမြှုပ်နှံရပါသည်။
မျက်မှောက်ခေတ်တွင် ခေတ်မီလမ်းမကြီးများ၊ ခိုင်မာသောတံတားကြီးများ၊ ပေါ်လွင်ခန့်ထည် သောမြို့ပြများ၊ စိုက်ပျိုးရေးအတွက်အားထားရသည့် ဆည်မြောင်းတာတမံများ၊ မြို့ပြ/ကျေးလက် မီးလင်းရေးလုပ်ငန်းများ၊ ကောင်းမွန်လာသည့် ဆက်သွယ်ရေးစနစ်များအား စာရေးသူတို့ထိတွေ့ အကျိုးခံစားနေကြရပါသည်။ 
ဤကဲ့သို့ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းသည် တစ်ရက်တည်းနှင့် ပေါ်ပေါက်လာခြင်း တော့မဟုတ်ခဲ့ပေ။ တန်ခိုးရှင်များ ဖန်တီးခဲ့ခြင်းလည်း မဟုတ်ပေ။ ခေတ်အဆက်ဆက် စိန်ခေါ်မှုမျိုးစုံ၊ ပေးဆပ်မှုမျိုးစုံ တို့ဖြင့် အဆင့်ဆင့် မျိုးစေ့ချ လက်ဆင့်ကမ်း ကြိုးစား၍ အကောင်အထည်ဖော် ခဲ့ခြင်းများကြောင့်သာ ယခုကဲ့သို့ အသီးအပွင့်များကို ခံစားနေကြရခြင်းဖြစ်ပေသည်။ သို့သော် ပထမဆုံးသော ခြေလှမ်းများ စတင်ခဲ့သည့် လူပုဂ္ဂိုလ်၊ အဖွဲ့အစည်းများကိုတော့ အများစုက သိရှိနိုင်ကြမည်မဟုတ်ပေ။ လက်ရှိ ဆက်လက် အကောင်အထည်ဖော်ပေးနေသော အဖွဲ့အစည်းများကိုသာ မြင်သာထင်သာ သိရှိနိုင်ကြ ပေလိမ့်မည်။
မြန်မာ့သမိုင်းကြောင်းတွင် နိုင်ငံတော်၏ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက် တည်ငြိမ်အေးချမ်းသာယာရေးအတွက် ကဏ္ဍအသီးသီး၌ ပထမဆုံးခြေလှမ်းများကို စတင်မျိုးစေ့ချပေးခဲ့သည့် လူပုဂ္ဂိုလ်များ၊ အဖွဲ့အစည်းများ အများအပြားရှိခဲ့ပါသည်။ 
မင်းမြတ်အနော်ရထာ၏ Pilot Project များ
    ခေတ်သစ်သမိုင်းပညာရှင်များက မှေးမှိန်ယိမ်းယိုင်နေသောထေရဝါဒဗုဒ္ဓသာသနာကို သီဟိုဠ်ကျွန်း နှင့် အရှေ့တောင်အာရှတို့တွင် တည်တံ့ခိုင်မြဲအောင် ကာကွယ်ပေးခဲ့သူမှာ အနော်ရထာဘုရင်ဖြစ်သည် ဟု ဆိုကြသည်။
    မင်းမြတ်အနော်ရထာသည် ၄၂ ဆက်မြောက် ပုဂံမင်းဆက် ဖြစ်၏။ ခရစ်နှစ် ၁၀၄၄ ခုမှ ၁၀၇၇ ခုနှစ်အထိ သုံးဆယ့်သုံးနှစ်တိုင် နိုင်ငံကိုအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ထိုကာလအတွင်း နိုင်ငံကို တိုးတက်အောင်၊ ကျယ်ပြန့်အောင်၊ စည်းရုံးအောင်၊ သာယာဝပြောအောင်နှင့် ယဥ်ကျေးမှု တိုးတက်အောင် ဆောင်ရွက် နိုင်ခဲ့ပါသည်။ 
နိုင်ငံတော်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် တည်ငြိမ်ရေးအတွက် တောက်ပသော အနာဂတ်များရရှိနိုင် စေရန် မင်းမြတ်အနော်ရထာသည် မိမိသွေးသားများကိုပင် စတေးပေးဆပ်ခဲ့ရပါသည်။ 
    အနော်ရထာနှင့် စုက္ကတေးသည်  အဖေတူ အမေကွဲ ဝမ်းကွဲနောင်တော်၊ ညီတော် ဖြစ်၏။ ထိုအချိန်က အနော်ရထာသည် ပုဂံနန်းကျဘုရင် ကွမ်းဆော်(ကြောင်ဖြူမင်း)၏ သား၊ စုက္ကတေးသည် ပုဂံဘုရင်ဖြစ်၏။ အနော်ရထာနှင့် စုက္ကတေးတို့သည် သမထီးချောင်းဘေး၌ မြင်းစီးချင်းတိုက်ခဲ့ကြ သည်။ စီးချင်းတိုက်ပွဲ၌ အနော်ရထာ အနိုင်ရခဲ့သည်။ ထိုသို့အနိုင်ရပြီးနောက်ပိုင်းမှသာ ကျည်စိုးနှင့် စုက္ကတေး ညီနောင်လက်ထက်က ဖရိုဖရဲနှင့် ယိုင်နဲ့နေသော နိုင်ငံတော်ကို ပြန်လည်ထူထောင်နိုင်ခဲ့ လေသည်။
    မင်းမြတ်သည် နိုင်ငံစီးပွားရေးလုပ်ငန်း၏ အဓိကသော့ချက်မှာ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းများဖြစ်ပြီး စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းများ အောင်မြင်စေရန်အတွက် ရေသည် အဓိက ကျကြောင်းသိရှိခဲ့ပါသည်။
ထို့ကြောင့် အနော်ရထာမင်းသည် မိတ္ထီလာကန်ကို ပြုပြင်ခဲ့သည်။ မိုးနည်းသောဒေသများတွင် ဆည်၊ မြောင်း၊ ကန်၊ ချောင်းများ ဖောက်လုပ်ခဲ့သည်။ ပန်းလောင်မြစ်မှ ကင်းတားဆည်၊ ငနိုင်းသင် ဆည်၊ ပြောင်းပြာဆည်၊ ကူမဲဆည် တို့ကို ဆည်ဖို့သည်။ ဇော်ဂျီ(မက္ခရာ)မြစ်မှာ နားတက်ဆည်၊ ကွမ်းဆေးဆည်၊ ကူတော်ဆည်တို့ကို ဆည်ဖို့သည်။ ထို့ပြင် ဆည်ရေသောက် လယ်တွင်း ၁၁ ရွာ ကို လည်း ပြုစုတော်မူခဲ့သည်။
    ဤကျေးဇူးကြောင့် ပုဂံပြည်သားတို့သည် လယ်၊ ယာ၊ ကိုင်း၊ ဥယျာဉ် တို့လုပ်ကိုင်နိုင်ခဲ့ကြ သည်။ စပါးစသော သီးနှံမျိုးစုံ အမြောက်အမြားထွက်အောင် ရာသီအလိုက် စိုက်ကြသည်။ အောင်မြင် သဖြင့် စားစရာ၊ သောက်စရာ၊ ချိုချဉ်အရသာမျိုးစုံ ဖောဖောသီသီ ရကြလေသည်။ ပုဂံသားတို့ စီးပွားရေးအထူး ကောင်းမွန်လာကြလေသည်။ 
    အင်အား ခိုင်မာတောင့်တင်းသော၊ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးပေါင်းစုံ ပါဝင်သော ပုဂံတပ်မတော် ကိုလည်းဖွဲ့စည်းနိုင်ခဲ့ပါသည်။ ဖွဲ့စည်းရာ၌ လက်အောက်ခံ ရွာ၊ မြို့၊ ခရိုင်တို့၏ အင်အားကိုလိုက်၍ စစ်သည် အင်အား အချိုးကျ ပါဝင်စေသည်။ အရေးကြုံသောအခါ ခေါ်ယူနိုင်သော အရန်အင်အားများ ထားရှိသည်။ တကွဲတပြားစီဖြစ်‌နေသော နယ်ပယ်များကို သိမ်းသွင်းနိုင်ခဲ့ပါသည်။
    အနော်ရထာ နန်းတက်စက ပုဂံပြည်၏အကျယ်အဝန်းသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏အလယ်ပိုင်းဒေသ တစ်ဝိုက်မျှသာဖြစ်သော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်းကိုသာမက သထုံ၊ တနင်္သာရီ၊ ရခိုင်၊ ဗန်းမော်၊ မြစ်ကြီးနားဒေသတစ်ဝိုက်အထိ နယ်နမိတ်ကျယ်ပြန့်လာခဲ့ပါသည်။
    သို့ဖြင့် အနော်ရထာလက်ထက်တွင် ပထမဦးဆုံးအကြိမ်စည်းရုံး၍ အင်အားခိုင်မာတောင့်တင်း သော “ပထမမြန်မာနိုင်ငံတော်” ကိုတည်ထောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓသာသနာတော်နှင့် သန့်ရှင်း သော ယဉ်ကျေးမှု ထွန်းကားအောင်လည်း ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။
သူ၏စီမံဆောင်ရွက်မှုများသည်ကား မြန်မာနိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၏ ရှေ့ပြေးစီမံကိန်းများ ဟုပင် ဆိုရပေလိမ့်မည်။
    သူ၏ Pilot Project များသည်ကား အနာဂတ်နိုင်ငံတော်အတွက် ခွန်အားရှိလှသည့် ပထမဆုံး ဦးဆုံးသော ခြေလှမ်းများဖြစ်သည်ဟုလည်း ယုံကြည်မိပါသည်။
ရှမ်းပြည်တောင်ပိုင်းလမ်းမကြီး၏ Pilot Project များ 
ယခုအသုံးပြုနေသည့် ရှမ်းပြည်နယ် (တောင်ပိုင်း) အဝေးပြေးလမ်းမကြီးများ၏ ရှေ့ပြေးစီမံကိန်း       ( pilot project ) သည်လည်း ရှေးဘိုးဘွား မြန်မာမင်းများလက်ထက်ကပင် စတင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ မြန်မာဘုရင်များလက်ထက်က ရှမ်းပြည်နယ်နှင့် ပြည်မဒေသများအကြား ကူးသန်းရောင်းဝယ် သွားလာရေးအတွက်လည်းကောင်း၊ စစ်ချီစစ်တက်သော စစ်လမ်းကြောင်းများအဖြစ်လည်းကောင်း၊ တောင်ကြားလမ်းများကိုသာ အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ထိုအချိန်က နွားဝန်တင်များ သွားရာလမ်းများသာ ဖြစ်၏။ 
ထိုစဉ်က ပို့ဆောင်ဆက်သွယ်ရေးအတွက် ဧရာဝတီမြစ်ရေကြောင်းလမ်းသည် အဓိကဖြစ်ခဲ့ ၏။ ကုန်ပစ္စည်းများအား ဖလှယ်ရန် မြစ်ကမ်းမှ တောင်ပေါ်ဒေသများသို့ သွားလာရန် လမ်းကြောင်း များလိုအပ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် မြင်းခြံဆိပ်ကမ်းမှတစ်ဆင့် ရှမ်းပြည်နယ်(တောင်ပိုင်း)သို့ အုပ်ချုပ် ရေးနှင့် ဆက်သွယ်ရေးလမ်း ဖောက်လုပ်ရန် ရည်ရွယ်ခဲ့ကြသည်။
ရှမ်းပြည်နယ် (တောင်ပိုင်း)သို့ ဆက်သွယ်သည့် မူလ ရှိပြီးလှည်းလမ်းမကြီးကို မြင်းခြံမြို့မှ စတင်ကာ စတက်မန်းခံတပ် (ညောင်ရွှေဒေသ) အထိ အဆင့်မြှင့်တင်ဖောက်လုပ်ခဲ့ကြသည်။ လမ်း ဖောက်လုပ်ခြင်းလုပ်ငန်းများကို ၁၈၈၆ ခုနှစ်တွင် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သော ပြည်သူ့လုပ်ငန်းဌာန (Public Works Department) က တာဝန်ယူဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။
၁၈၈၇ ခုနှစ်၊ နှစ်ဦးပိုင်းမှစ၍ မူလရှိနေပြီးဖြစ်သော တောင်ကြားလမ်းကို လှည်းများသွားလာ နိုင်သည့် ၁၆ ပေအကျယ်ရှိ မြေသားလမ်းအဖြစ် လမ်းတာချဲ့ခဲ့ပါသည်။ 
ထိုလမ်းပိုင်းသည် “ကလော” သို့  ၁၈၉၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် လမ်းပေါက်ခဲ့သည်ဟု မှတ်တမ်းများအရ သိရှိရပါသည်။ ထိုနှစ်အတွင်းမှာပင် နန့်ပန်တက် (Nampandet) တံတားလည်း ဆောက်လုပ်ပြီးစီးခဲ့ပါသည်။ 
ကလောမှ ဟဲဟိုး၊ ရွှေညောင်နှင့် ညောင်ရွှေ- တောင်ကြီးအထိ ဆက်လက်လမ်း‌ဖောက်လုပ်ခဲ့ ကြပါသည်။ ထို့ကြောင့် ရှမ်းပြည်(တောင်ပိုင်း) လှည်းလမ်းမအရှည်မှာ မြင်းခြံမှ သာစည်အထိ ၇၁ မိုင် နှင့် သာစည်မှ တောင်ကြီးအထိ ၁၀၁ မိုင်ရှိသောကြောင့် စုစုပေါင်း ၁၇၂ မိုင်အရှည်ရှိပါသည်။
ဤလမ်းဖောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်း၏ Pilot Project အစောပိုင်းအဆင့်မှာ နွားဝန်တင်သွား လမ်းမျှသာဖြစ်လေ၏။ ထိုမှမြေသားလမ်းအဆင့် လမ်းတာချဲ့ခဲ့ပြီး‌နောက် ကျောက်ခင်းလမ်းအဖြစ် အဆင့်မြှင့်ခဲ့ကြသည်။ ထိုမှ ကတ္တရာလမ်းအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲခဲ့ကြခြင်းဖြစ်လေသည်။
ဤသို့ဖြင့် ယခုအချိန်တွင် ပြည်မနှင့် ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်း ဆက်သွယ်သည့် တောင်ကြား လမ်းအဆင့်မှ နှစ်ပေါင်းနှစ်ရာခန့် အဆင့်ဆင့်ပြုပြင်ရင်း  ၄ လမ်းသွား နိုင်လွန်ကတ္တရာလမ်းမကြီး အဖြစ် ခမ်းနားစွာရောက်ရှိခဲ့ပြီဖြစ်ကြောင်း မျက်ဝါးထင်ထင် တွေ့မြင်နိုင်ကြပြီ ဖြစ်ပါသည်။
နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာနသည်
    ယနေ့ကာလတွင်လည်း နိုင်ငံတော်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် လမ်းပန်းဆက်သွယ်မှုကဏ္ဍ၊ ပညာရေးကဏ္ဍ၊ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးကဏ္ဍ၊ နယ်စပ်ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးကဏ္ဍများ၌ ရှေ့ပြေးစီမံကိန်း များစွာကိုအကောင်အထည်ဖော်လျက်ရှိကြပါသည်။ ထို Pilot Project များစွာအနက် “နယ်စပ်ရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန” က  အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ပေးလျက်ရှိသည့် ရှေ့ပြေးစီမံကိန်းများလည်း ပါဝင်ပါသည်။
နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာနသည် ၁၉၉၃-၁၉၉၄ ခုနှစ်မှစတင်၍ Border Line နှင့် ထိစပ် လျက်ရှိသည့် တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို လိုအပ်နေသော ပြည်နယ် ၇ ခု၊ တိုင်း ဒေသကြီး ၂ ခု၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရတိုင်း/ဒေသ ၆ ခုရှိ မြို့နယ်ပေါင်း ၁၆၉ မြို့နယ်၊ ကျေးရွာပေါင်း ၁၁၀၆၉ ရွာ တို့အား တာဝန်ယူ၍ နယ်စပ်ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများကို အရှိန်အဟုန်မြှင့် ဆောင်ရွက် ပေးလျက်ရှိပါသည်။ ထိုဒေသများ၌ ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများအား နှစ်တို၊ နှစ်ရှည် စီမံကိန်းများ၊  ရှေ့ပြေး စီမံကိန်းများဖြင့် စနစ်တကျ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ပေးလျက်ရှိပါသည်။
ခေါင်လန်ဖူးလမ်းသည်လည်း Pilot Project
ကချင်ပြည်နယ်၊ ပူတာအိုခရိုင်၊ ခေါင်လန်ဖူးဒေသသည် ဖွံ့ဖြိုးရေးဆောင်ရွက်ပေးနေသည့် ဒေသများအနက်မှ တစ်ခုအပါအဝင် ဖြစ်သည်။ ပူတာအို- မဂွေဇ- ခေါင်လန်ဖူးလမ်းသည် ၁၃၂ မိုင် ကျော်ရှည်လျားပြီး ခြေလျင်၊ လား၊ မြင်းများဖြင့် ၁၂ ရက်မှ ၁၃ ရက်ကြာ ပင်ပန်းဆင်းရဲစွာသွားလာခဲ့ရ သည့်ဒေသတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့ပါသည်။ 
ဤဒေသသည် ရာသီဥတုပြင်းထန်လှ၏။ တစ်နှစ်ပတ်လုံးလိုလို မိုးရွာသွန်းမှုများရှိ၏။ တော၊ တောင်၊ ချောက်၊ ထူထပ်၍ မတ်စောက်မြင့်မား၏။ မြစ်များ၊ ချောင်းများရေစီးကြမ်းတမ်းပြီး ဖြတ်သန်း ရခက်ခဲလှ၏။ ထိုအခက်အခဲများအား ကျော်ဖြတ်လျက် ခေါင်လန်ဖူးမြို့သို့ ကားလမ်းပေါက်ပြီး မော်တော်ကားများ ရောက်ရှိလာရန်မှာ ဒေသခံတိုင်းရင်းသားများအတွက်  အိပ်မက်သဖွယ်သာ ဖြစ်ခဲ့လေ၏။
ဒေသခံများသည် ထိုသို့သော မြင့်မားမတ်စောက်လှသည့် ဆန်းလွတ်ချက်တောင်ကြား အပါ အဝင် တောင်စဉ်တောင်တန်းများနှင့် ခက်ခဲလှသည့် လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးအခြေအနေများကြောင့် နှစ်စဉ် စားနပ်ရိက္ခာပြတ်လပ်မှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ရသည်။ တပ်မတော်မှ ရဟတ်ယာဉ်များဖြင့် နှစ်စဉ် ထောက်ပံ့ပေးပို့ရသော ဒေသတစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်။ဒေသခံတိုင်းရင်းသားများ၏ ဘဝအိပ်မက်ကိုတပ်မတော် ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်က နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာနမှ တာဝန်ယူ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက် ပေးရန် လမ်းညွှန်ခဲ့ပါသည်။ လမ်းညွှန်ချက်အပေါ်မူတည်ပြီး ဖြစ်နိုင်ခြေဆန်းစစ်လေ့လာမှုများဖြင့် ၂၀၁၅ ခုနှစ်မှစတင်၍ လမ်းဖောက်လုပ်ရေး ရှေ့ပြေးစီမံကိန်းများကို ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။
၂၀၁၆- ၂၀၁၇ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်မှစတင်၍ ၄ နှစ် စီမံကိန်းဖြင့် အပိုင်း (၄) ပိုင်းခွဲကာ လမ်းဖောက် လုပ်ရေးလုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။
အပိုင်း (၂) ၌ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် ပေ ၇၇၀၀ ကျော်ရှိသည့် မတ်စောက်သော ဆန်းလွတ်ချက် တောင်ကြားကို ဖြတ်သန်း ဖောက်လုပ်ခဲ့ရခြင်း၊ ကျောက်စွယ် ကျောက်ငုတ်များ ထူထပ်စွာတည်ရှိခြင်း၊ ရာသီဥတုကြမ်းတမ်းခြင်း၊ မြေအနေအထားမတ်စောက်ခြင်းများအပြင် အပိုင်း (၃)၌လည်း ရေစီးကြမ်းသော မေခမြစ်ကို ခက်ခဲစွာ ဖြတ်သန်း၍ ယာဉ်/ယန္တရားများ၊ ဆောက်လုပ်ရေး ပစ္စည်းများကို ပို့ဆောင်ရခြင်းစသည့် စိန်ခေါ်မှုမျိုးစုံကို တွေ့ကြုံခဲ့ရသော်လည်း အောင်မြင်စွာ ကျော်လွှား နိုင်ခဲ့လေသည်။ 
နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာနမှ အင်ဂျင်နီယာများ၊ ဝန်ထမ်းများ၊ တပ်မတော်မှ မိုင်းဖောက်ခွဲရေး ကျွမ်းကျင်စစ်သည်များ၊ ဒေသခံပြည်သူများ ပူးပေါင်း၍ မဆုတ်မနစ်သော ဇွဲလုံ့လတို့ ဖြင့် လမ်း ဖောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းများကို ရာသီဥတုမရွေး ရသမျှအချိန်အား အကျိုးရှိစွာ အသုံးချ ဆောင်ရွက် ခဲ့ကြသည့်အတွက် “အိပ်မက်လမ်း” ဟု တင်စားခေါ်ဆိုကြသည့် မဂွေဇ-ခေါင်လန်ဖူးလမ်း သည် စတင်ဖောက်လုပ်ချိန်မှ ၄ နှစ်နှင့် ၈ လအကြာ ၃- ၉- ၂၀၂၁ ရက်နေ့တွင် ခေါင်လန်ဖူးမြို့သို့ တစ်ကြောင်းထိုးလမ်း အောင်မြင်စွာပေါက်ကာ မော်တော်ကားများ စတင်ရောက်ရှိခဲ့ပေပြီ။ ရှေ့ပြေး စီမံကိန်းကားအောင်မြင်ခဲ့ပေပြီ။
အောင်ပွဲဆိုသည်မှာ စွဲစွဲမြဲမြဲ လုပ်ဆောင်ရသူများနှင့်သာသက်ဆိုင်ပါသည်။ ဤလမ်းဖောက်လုပ် ရေးလုပ်ငန်းသည် ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲသူ၊ မြေပြင်တာဝန်ထမ်းဆောင်ရသူများ၏ စိတ်အား တက်ကြွမှု များကြောင့် အတားအဆီးများစွာကို အောင်မြင်စွာ ကျော်လွှားနိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။
ယခုအခါ မဂွေဇ- ခေါင်လန်ဖူး လမ်းအဆင့်မြှင့်တင်ခြင်းလုပ်ငန်းများကို အားသွန်ခွန်စိုက် ဆက်လက်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။ မကြာမီကာလတွင်ကျောက်ခင်းလမ်းအဆင့်ပြီးမြောက်တော့ မည်ဖြစ်ပါသည်။ မေခမြစ်ကူး ရီဒမ်းတံတား ပြီးစီးချိန်တွင်တော့ ဆောက်လုပ်ရေးဝန်ကြီးဌာနသို့ လွှဲပြောင်းပေးအပ်သွားမည်ဖြစ်ပါသည်။
ထို့ကြောင့် နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာနက ရှေ့ပြေးစီမံကိန်း Pilot Project အဖြစ် စတင် အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့သော မဂွေဇ- ခေါင်လန်ဖူးလမ်းသည် တစ်ချိန်တွင် ဒေသခံများအတွက် ပိုမို ကောင်းမွန်သော နိုင်လွန်ကတ္တရာလမ်းမကြီးတစ်ခု ဖြစ်ပေါ်လာပေလိမ့်မည်။
လမ်းမကြီးနှင့်အတူ ဒေသဖွံ့ဖြိုးမှုများလည်းရရှိလာပေလိမ့်မည်။ ဖွံ့ဖြိုးမှုရရှိပါမှ စိမ်းညို့သော တောင်တန်း၊ စိမ်းလန်းသောတော၊ စိမ်းစိုသော အနာဂတ်တို့နှင့်အတူ တိုင်းရင်းသားတို့ဒေသသည် ပိုမိုလှပလာပေလိမ့်မည် ။ 
ဆိုလာစနစ်ဖြင့် ချောင်းရေတင်ခြင်း Pilot Project များ
စိုက်ပျိုးရေကို အားထားရသော တောင်သူများအတွက် ရာသီမ‌ရွေး ရေရရှိရန်လိုအပ်ပါသည်။ မြစ်ရေ၊ ချောင်းရေများကို ဆိုလာရေတင်စနစ်အား အသုံးပြု၍စိုက်ခင်းများသို့ တိုက်ရိုက်‌ရေသွင်း စိုက်ပျိုးခြင်း (သို့) ရေလှောင်ကန်များမှတစ်ဆင့် ‌ရေသွင်းစိုက်ပျိုးခြင်းပြုလုပ်နိုင်လျှင်  သီးနှံမျိုးစုံကို ရာသီမရွေး စိုက်ပျိုးနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။ ထိုအခါ တောင်သူများသည် စိုက်ပျိုးရေးမှ ဝင်ငွေပိုမိုရရှိကာ လူမှုစီးပွားဘဝများ ပိုမို ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေမည်ဖြစ်၏။
ရှမ်းပြည်နယ် (အရှေ့ပိုင်း) သည် တောင်ကုန်းတောင်တန်းများ ပေါများပြီး စိုက်ပျိုးမြေဧရိယာ နည်းပါးသောဒေသဖြစ်ပါသည်။ ရာသီဥတုအပေါ်မူတည်၍ သီးနှံများ စိုက်ပျိုးရခြင်းကြောင့် ကောက်ပဲ သီးနှံထွက်ရှိမှုနည်းပါးကာ မိသားစုဝင်ငွေနည်းပါးကြသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ထိုကဲ့သို့ သောဒေသ များအတွက် ရာသီပေါ်ကောက်ပဲသီးနှံများကို သီးထပ်၊ သီးညှပ် (သို့) နှစ်သီးစား၊ သုံးသီးစားအဖြစ် ထပ်တိုးစိုက်ပျိုးနိုင်ပါမှ တိုင်းရင်းသားတောင်သူများ သီးနှံအထွက်တိုးပြီး မိသားစုဝင်ငွေ ပိုမို ရရှိနိုင် ပေမည်။ စိုက်ပျိုးရေးကို အလေးထားရသော ဒေသခံတို့၏လူမှုစီးပွားဘဝ ပိုမိုတိုးတက် ကောင်းမွန် စေမည်ဖြစ်ပါသည်။ ထိုသို့ ရာသီမရွေးကောက်ပဲသီးနှံများ စိုက်ပျိုးနိုင်ရေးအတွက် စိုက်ပျိုး ရေရရှိရန် အဓိကလိုအပ်ပါသည်။ မြစ်ရေ/ ချောင်းရေများကို ပိတ်ဆို့သွယ်ယူခြင်း၊ သိုလှောင်ကန်များ အတွင်းသို့ ‌ရေတင်သိုလှောင်ပြီး ရေဖြန့်ဝေပေးခြင်းတို့ဖြင့် ရာသီမရွေး စိုက်ပျိုးရေ အသုံးပြုနိုင်အောင် ဆောင်ရွက် ပေးရန်လိုအပ်ပါသည်။  
ထို့ကြောင့် နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာနက ဆိုလာ‌ရေတင်စိုက်ပျိုးရေး Pilot Project များကို ရှမ်းပြည်နယ် (တောင်ပိုင်း) တွင် နမ့်စန်မြို့နယ်၊ ပင်းတယခရိုင်၊ ဟိုပုံးခရိုင်၊ လွိုင်လင်ခရိုင်၊ လင်းခေး ခရိုင် နှင့် ဆီဆိုင်မြို့နယ်တို့တွင်လည်းကောင်း၊ ရှမ်းပြည်နယ်(မြောက်ပိုင်း)တွင် ဟိုပန်ခရိုင်၊ ကွတ်ခိုင် မြို့နယ်၊ လားရှိုးမြို့နယ်နှင့် မိုင်းရယ်မြို့နယ်များတွင်လည်းကောင်း၊ ရှမ်းပြည်နယ် (အရှေ့ပိုင်း) တွင် မိုင်းပျဉ်းမြို့နယ်၊မိုင်းခတ်မြို့နယ်၊မိုင်းယောင်းမြို့နယ်၊ မိုင်းဆတ်မြို့နယ်နှင့် မိုင်းဖြတ်မြို့နယ်တို့တွင် လည်းကောင်း အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။ 
ယခုအခါ ထိုဒေသများတွင် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည့် ဆိုလာရေတင်စနစ် Pilot Project များ အောင်မြင်ပြီး ရာသီမရွေး ရေကိုအလုံအလောက်ရရှိနေပြီဖြစ်သဖြင့် နွေရာသီတွင်ပင် ရေတဖွေးဖွေး နှင့် စိမ်းစိုသော စိုက်ခင်းမြေတို့ဖြင့်ဒေသခံများ ပျော်ရွှင်နေကြပေပြီ။ မြန်မာနိုင်ငံ တစ်နံတစ်လျား ရေတင် စိုက်ပျိုးရေး လုပ်ငန်းများအား ပြည်နယ်/တိုင်းအနှံ့ ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်ပါက တောင်သူလယ်သမားများ အတွက် အကျိုးပြု အားထားရသော စနစ်တစ်ခု ကျယ်ပြန့်စွာ ဖြစ်ပေါ်လာမည်ဟုလည်း ယုံကြည်မိ ပါသည်။
နယ်စပ်ဒေသနှင့် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဦးစီးဌာနသည်  အဆိုပါ ဆိုလာစနစ် ဖြင့် ‌ရေတင်စိုက်ပျိုးရေး Pilot Project များအတွက် ရန်ပုံငွေကျပ် ၂၉၄ ဒသမ ၆၃၅ သန်း သုံးစွဲခဲ့ပြီး အကျိုးပြုသောစိုက်ပျိုးမြေဧကပေါင်းမှာ ၃၀၄ ဒသမ ၅ ဧက ဖြစ်ပါသည်။ 
ဆက်လက်ပြီး ကချင်ပြည်နယ်၊ ကရင်ပြည်နယ်၊ မွန်ပြည်နယ်နှင့် ရခိုင်ပြည်နယ်များတွင် Solar ရေတင်စနစ် စိုက်ပျိုးရေး Pilot Project များ ဆက်လက်အကောင်အထည်ဖော်ပေးသွားမည် ဖြစ်ပါသည်။
အတ္တကင်းသော Pilot Project များ
    စီမံကိန်းများအကောင်အထည်ဖော်‌ဆောင်ရွက်ကြရာတွင် ပန်းတိုင်သို့ ဖြောင့်ဖြူးချောမောစွာ ရောက်ရှိ အောင်မြင်မှုများရှိသလို မအောင်မြင်မှုများလည်း ရှိနိုင်ပါသည်။
    အကောင်းနှင့်ကြုံတွေ့သလို အဆိုးနှင့်လည်း ကြုံတွေ့ကြရမည်ဖြစ်သည်။ အောင်မြင်မှု၏ သော့ချက်၊ အခြေခံအုတ်မြစ်တွင် ဒေသခံများ၏ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုသည်လည်း အဓိကကျလှပေ သည်။    
    Pilot Project များသည် အခြေခံမှစ၍ ကြိုးစားအားထုတ်ရခြင်းဖြစ်သဖြင့် အခက်အခဲများ၊ ဆုံးရှုံးမှုများ ရင်ဆိုင်ကြရမည်ဖြစ်ပါသည်။ ရုတ်တရက် နေ့ချင်း၊ညချင်း အောင်မြင်ခဲ့သောစီမံကိန်းများ ရှားပါးပါလိမ့်မည်။ စီမံကိန်းစတင်အကောင်အထည်ဖော်သူတို့သည် မဆုတ်မနစ်သော ဇွဲသတ္တိမျိုးဖြင့် ကြိုးစားခဲ့ကြရသည်။ အခက်အခဲ အမျိုးမျိုးကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသော်လည်း ထက်သန်သော စေတနာ၊ မလျော့သော ဇွဲလုံ့လဖြင့် အချိန်၊ ငွေကြေး၊ အသက်၊ အခြားအရင်းအမြစ်စသည့် ပေးဆပ်မှုမျိုးစုံကို စတေးကာ ကြိုးစားခဲ့ရပါသည်။ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံတော်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် ဘက်ပေါင်းစုံမှ Pilot Project များအား စတင်စမ်းသပ်ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသူများကို ဦးဆောင်လမ်းထွင်သူ (Pioneer) များဟု အသိအမှတ်ပြုကြရပေမည်။
ယနေ့ အောင်မြင်စွာဖြစ်ပေါ်နေသည့်စီမံကိန်းများ၊ လုပ်ငန်းကဏ္ဍများသည် Pilot Project စီမံကိန်းများဖြင့် ရှေ့ပြေးစတင်ခဲ့ခြင်းသာဖြစ်ပါသည်။ အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့ကြသည့်ပုဂ္ဂိုလ်များ၊ ရှေးမြန်မာမင်းများ၊ ဘိုးဘေးများ၊ အဖွဲ့အစည်းများ၏ကျေးဇူးကား အနန္တရှိလေ၏။ သူတို့ကား ကွယ်လွန် ခဲ့သည်မှာ ကြာခဲ့ပြီ၊ သို့ရာတွင် သူတို့အမည်၊ သူတို့စိတ်ဓါတ်၊ သူတို့၏ကျေးဇူးတို့ကားမပျယ်၊ သင်းပျံ့ ဆဲပင် ဖြစ်လေသည်။
“ဤနေရာ၊ ဤဒေသတို့တွင် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာမည်၊ စည်ပင်သာယာဝပြောလာမည်၊ နိုင်ငံသားတို့ ပျော်ရွှင်ခံစားကြရသည့်  အကျိုး/အမြတ်၊ အသီးအပွင့်များဖြစ်ပေါ်လာမည်ကို ကြိုတင်သိရှိ မျှော်မှန်း ခဲ့ပါသလား” ဟု တစ်ချိန်က ကောင်းသော မျိုးစေ့ချပေးခဲ့သူများအား နှိုး၍ မေးကြည့်ချင်ပါသည်။ 
သူတို့ ဤသို့ ဖြေပေလိမ့်မည်။ “ မိမိတို့သည် မိမိနိုင်ငံ၊ မိမိလူမျိုးကို ချစ်ခင်မြတ်နိုး တန်ဖိုးထား သည်။ ဒေသများအားလုံး တည်ငြိမ်အေးချမ်းစေချင်သည်၊ နိုင်ငံတော်ကို ဘက်ပေါင်းစုံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက် စေချင်သည့်အတွက် အတ္တကင်းသောနှလုံးသားမှ ယိုစိမ့်ကျလာသည့် မေတ္တာ၊ စေတနာ၊ ကရုဏာဖြင့် ကဏ္ဍအသီးသီးမှ စီမံကိန်းများကို အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့ကြခြင်းသာဖြစ်သည်” ဟု သစ္စာစကားကို တညီတညွတ်တည်း ဖြေကြားပေလိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်မိပါတော့သည်။

လှလိုက်တဲ့ “တနင်္သာရီ”
ဤလှပသောမြင်ကွင်းကို ငေးကြည့်ရင်း “အမိမြန်မာပြည်၏တောတောင်များ အစဉ်စိမ်းလန်းပြီး၊ တောင်တန်းများအမြဲခိုင်ခံ့တည်တံ့ကာ၊ ပင်လယ်ပြင်ကြီးများ ထာဝရရှင်သန်ပါစေ” ဟု ဆုတောင်းနေမိ ပါသည်။ စာရေးသူတို့စစ်ကြောင်း ရောက်ရှိနေသောတောင်ထိပ်မှ မြောက်စွန်းသို့ လှမ်းကြည့်လျှင် ထင်ထင်ရှားရှားမြင်ရသည်က တနင်္သာရီဒေသအတွင်းအမြင့်ဆုံး မိုးထိနေသည့် မြင့်မိုရ်လက်ခတ်တောင်။ ကျန်သည့်အရပ်လေးမျက်နှာတွင်လည်း တောင်ပင်လယ်အနိမ့်အမြင့်များက မျက်စိတစ်ဆုံး။ 
တောင်များကိုရစ်သိုင်းနေသည့် မြူနှင်းတိမ်စိုင်ကြားက တောင်တန်းများ၏အလှက အံ့ဖွယ် ပန်းချီကား တစ်ချပ်လိုပင်။ ကြီးထွားမင်းမူနေသည့် မြက်ရိုင်းပင်များက တောင်အောက်မှ ဝှေ့ရမ်းပင့် တိုက်နေသည့်လေ တဟူးဟူးနှင့်အတူ ဘယ်ညာယိမ်းနွဲ့နေကြသည်။ တောင်ထိပ်မှနေ၍ နိမ့်ဆင်း သွားသောတောင်စွယ်များကိုကျော်ကာ အန်ဒမန် (Andaman Sea) ပင်လယ်ပြင်ကြီးကို ကြည့်ရသည် မှာလည်း အလွန်အရသာရှိလှပေသည်။ ပင်လယ်ပြင်တွင် ကျွန်းငယ်လေးများက ဟိုသည်အစုအစု ရှိနေကြ၏။ ထိုကျွန်းများကား မြိတ်ကျွန်းစုများ ဖြစ်ကြပေသည်။ စိမ်းပြာသောပင်လယ် နောက်ခံတွင် မျက်စိတစ်ဆုံး ထင်ရှားလှပစွာတွေ့မြင်နေရသည်။
မုတ္တမကိုဖြတ်သန်းလျက်
တနင်္သာရီဒေသသို့ စာရေးသူတပ်မတော်သားဘဝ ၁၉၉၆- ၁၉၉၇ ခုနှစ်လောက်က ရောက်ခဲ့ ပါသည်။ ပြည်မြို့အခြေစိုက်ခြေမြန်တပ်မ၏ စစ်ကြောင်းများနှင့်အတူ ထားဝယ်၊ မြိတ်၊ ပုလော၊ ပလောက်၊ မေတ္တာ၊ ကျောက်လုံးကြီး၊ ဘန်းချောင်း၊ တနင်္သာရီ၊ ထီးထ၊ ကထောင်းနီ၊ ကွမ်းချောင်းလေး၊ ကွမ်းချောင်းကြီး၊ ကျောက်ထု၊ မြင့်မိုရ်လက်ခတ်တောင်၊ အောင်သာဝရ ဒေသတို့တွင် နယ်မြေ လုံခြုံရေး နှင့် နယ်မြေစိုးမိုးရေးအတွက် စစ်ဆင်ရေးတာဝန် ထမ်းဆောင်ခဲ့ချိန်ဖြစ်ပါသည်။
စာရေးသူအပါအဝင် တပ်မတော်သားများ ပြည်မှ ထားဝယ်သို့ ယာဉ်တန်းများဖြင့် ချီတက်ခဲ့ ကြသည်။ ထိုအချိန်က သံလွင်မြစ်ကူးတံတား(မော်လမြိုင်) မတည်ဆောက်ရသေးပေ။ 
၁၆ ရာစု၊ ၁၇ ရာစုမှ ၁၉ ရာစုအထိ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အရေးကြီးဒေသတစ်ခုဖြစ်ခဲ့ဖူးသည့် “မုတ္တမမြို့” ဆိပ်ကမ်းတွင် စစ်ကြောင်းကားများရပ်ကြရသည်။ ထိုမှမော်တော်ယာဉ်များကို “ဇက်သင်္ဘော” များဖြင့် သံလွင်မြစ် ကိုဖြတ်၍ မော်လမြိုင်ဘက်ကမ်းသို့ ကူးကြရသည်။ ထိုမှ ကားပေါ်ပြန်တက်၍ မုဒုံ၊  သံဖြူဇရပ်၊ လမိုင်း၊ ရေး၊ မလွဲတောင်၊ ကလိန်အောင်၊ ရေဖြူ၊ ထားဝယ်၊ သရက်ချောင်း၊ ဝင်းဝ၊ ပလောက်၊ ပုလော၊ ပလ တို့ကိုဖြတ်ကာ မြိတ်ဒေသသို့ ခရီးဆက်ခဲ့ရသည်။ တောတောင်လမ်းများ ဖြစ်သဖြင့် လမ်းတစ်လျှောက် တောအုပ်စိမ်းစိမ်း၊ တောင်တန်းညို့ညို့တို့က မြင်ကွင်း၌ကပ်ပါလာ ကြသည်။
ကားလမ်းများရှိသော်လည်း တောက်လျှောက်သွား၍မရသေး။ ချောင်းကူး၊ မြစ်ကူး တံတားများ မတည်ဆောက်ရသေး။ မိုးများသောဒေသ၊ မြစ်ချောင်းများပေါများသောဒေသ ဖြစ်သည်နှင့်အညီ မြစ်များ၊ ချောင်းများ ပေါများလှသည်။ ဝင်းဝရွာ၊ ပလောက်ရွာ၊ ပုလောအဝင်၊ သမုတ်၊ လော့လော့ ချောင်း၊ ကျွဲကူး၊ ကျောက်ဖျာရွာတို့တွင် ကားများကို ဇက်များ၊ ဖောင်များဖြင့်တင်၍ ဖြတ်ကူးခဲ့ရသည့် အချိန်ဖြစ်ပါသည်။ အချို့နေရာများ ကျောက်ကြမ်းလမ်းဖြစ်ပြီး မြို့များနှင့်အနီးတဝိုက်တွင်မူ ကတ္တရာ လမ်းများကိုဖြတ်သန်းရသည်။ ကျောက်ကြမ်းလမ်း၊ သဲကြမ်းလမ်း၊ ရွှံ့တန်း၊ ဗွက်တန်း၊ လှည်းလမ်း အနေ အထားမျိုးစုံကို ဖြတ်သန်းသွားရခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ခရီးသည်ကားများ သွားလာနိုင်မှု အနည်းငယ်သာ ရှိသောကာလဖြစ်ပါသည်။ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ကောင်းမွန်မှုမရှိသေးသဖြင့် အချိန်ကြာခဲ့သည်။
အလောင်းမင်းတရားကြီး၏ စစ်ချီရာလမ်းကြောင်း
“ကုန်းဘောင်ခေတ်မဟာရာဇဝင်တော်ကြီး” ၌ “ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၁၂၁ ခု နှစ်တွင် ယိုးဒယား တို့က ထားဝယ်ကိုထိပါးခဲ့သည်။ အလောင်းမင်းတရားကြီးသည် ကုန်းကြောင်းဖြင့် စစ်ချီခဲ့သည်။ ဘဝရှင် မင်းတရားကြီးဘုရားသည် ထားဝယ်မြို့က ချီတော်မူသည်။ ထိုက ချီတော် မူသည့်နေ့ ကျောက်မြောင်းတွင် ချတော်မူသည်။ ထိုကမှ တောင်ပျောက်တွင် ချတော်မူသည်။ ထိုကမှ တိန်ညင် ချောင်း (ကညင်ချောင်း) တွင် ချတော်မူသည်။ ထိုကမှ ပလောင်ရွာ (ပလောက်ရွာ) တွင် ချတော်မူ သည်။ ထိုကမှ ပုလောရွာတွင် ချတော်မူသည်။ ထိုကမှ ပုလောချောင်း တွင် ချတော်မူသည်။ ထိုကမှ ဘဝတ်ရွာ (ပဝတ်ကုန်း) တွင် ချတော်မူသည်။ ထိုကမှ သကောရွာတွင် ချတော်မူသည်။ ထိုက မှ တမုတ်ရွာတွင် ချတော်မူသည်။ ထိုက ချီတော်မူသည့်နေ့ မြိတ်မြို့ကို သိမ်းယူတော်မူသည်။” ဟု ဖော်ပြထားကြောင်း လေ့လာတွေ့ရှိရပါသည်။ ထိုစဉ်က စစ်ချီစစ်တက် စစ်ကြောင်းကြီးများသည် တောရှင်း၊ တောနင်း၍ချီတက်ခဲ့ကြဟန်တူသည်။ လမ်းဟူ၍ ပီပီပြင်ပြင်ဖောက်ခဲ့ဟန်မတူ။ ကျွန်တော် တို့စစ်ကြောင်းယာဉ်များ ဖြတ်သန်းနေသည့် ကားလမ်းများသည်ပင်လျှင် ရှေးမြန်မာမင်းများ၏ စစ်ချီရာလမ်းကို အခြေခံ၍ဖောက်ခဲ့ကြခြင်းပင် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ 
လမ်းပန်းဆက်သွယ်မှု လုံခြုံချောမွေ့စေရေး
ဤဒေသ၏ နယ်မြေအခြေအနေကြောင့် ယခင်ကဤကားလမ်းကို ဆယ်စုနှစ်တစ်စုနီးပါး ပိတ်ထားသောမှတ်တမ်းများရှိခဲ့ပါသည်။ ကမ်းရိုးတန်းဒေသဖြစ်သဖြင့် ဒေသခံတို့သည် ပင်လယ်ရေ လမ်းခရီးကို အားကိုးအားထားပြုခဲ့ကြသည်။ ဒေသခံတို့သည်သာ နယ်မြေမအေးချမ်းမှုဒဏ်၊ မိသားစု ဘဝလုံခြုံမှုမရှိသည့်ဒဏ်ကို ခါးစည်းခံခဲ့ရသည်။ နယ်မြေမတည်ငြိမ် မအေးချမ်းမှုနှင့်အတူ ဤ‌ဒေသ တို့သည် ဖွံ့ဖြိုးမှုများနောက်ကျခဲ့ရပါသည်။
၁၉၈၈ ခုနှစ်၊ နိုင်ငံတော်ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှု တည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့က  တာဝန်ယူခဲ့ရာ အဓိက တာဝန်ကြီး  ၄  ရပ်အနက် “ လမ်းပန်းဆက်သွယ်မှု လွယ်ကူချောမွေ့စေရေး ” ဟူသော တာဝန်နှင့်အညီ နိုင်ငံအနှံ့အပြား လမ်းများဖောက်ခြင်း၊ တံတားများတည်ဆောက်ခြင်းများကို ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့သည်။ တနင်္သာရီဒေသတွင်မူ နယ်မြေအခြေအနေများအရ မြို့နယ်များအလိုက် အပိုင်းလိုက်ရွေးချယ်၍သာ လမ်းဖောက်၊ တံတားဆောက်နိုင်ခဲ့ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ထားဝယ်မှ မြိတ်သို့ ကားဖြင့် တောက်လျှောက် မသွားနိုင်ခဲ့သေးပေ။
၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် တနင်္သာရီတိုင်း ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှု တည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် ဗိုလ်ချုပ် သူရသီဟသူရစစ်မောင် တာဝန်ယူခဲ့ပါသည်။ သူသည် ဤထားဝယ်- မြိတ် ကားလမ်းကို ပီပီပြင်ပြင် အသုံးပြုနိုင်ရေး လမ်းဖောက်ရန်စီစဉ်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ထားဝယ်မှ မြိတ်အထိ ၁၅၆ မိုင် ၆ ဖာလုံ ရှည်လျားသောလမ်းပျက်ကြီးမှာ ကောင်းမွန်သွားပြီး ရာသီမရွေးသွားနိုင်သောလမ်းမကြီးအဆင့်ဖြစ်ခဲ့ ပါသည်။ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးကောင်းမွန်မှုနှင့်အတူ တနင်္သာရီဒေသကား လှပဝေစည်ဖွံ့ဖြိုးတိုး တက်ခဲ့ပါသည်။
ယခုကာလတွင်မူ နယ်မြေမအေးချမ်း၊ မတည်ငြိမ်မှုကြောင့် ဤလမ်းမကြီးအား အသုံးပြုနိုင်မှု နည်းပါးနေကြောင်းသိရှိရပါသည်။ ဤဒေသတွင် ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများကို ဒေသအနှံ့ဆောင်ရွက်ပေး လိုသော်လည်း လွတ်လပ်စွာသွားလာရန်မလွယ်ကူသည့်အခါ ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများဆောင်ရွက်ရန် နှောင့်နှေးပေတော့သည်။ ဆိုရလျှင် နယ်စပ်ဒေသများတွင် ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများအား နယ်မြေအခြေ အနေ၊ ရာသီဥတုအခြေအနေနှင့် လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးအခြေအနေ ကန့်သတ်ချက်များပေါ်မူတည် ၍ ခက်ခက်ခဲခဲဆောင်ရွက်နေရခြင်းများရှိနေပါသည်။ 
တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေးကိုအခြေခံ၍
နယ်စပ်ဒေသများဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို ဆောင်ရွက်ရာတွင် တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေး (Peace and Stability)သည် အရေးအကြီးဆုံးဖြစ်ပါသည်။ တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေးဆိုသည်မှာလည်း တိုင်းရင်းသား စည်းလုံးညီညွတ်ရေးကို အခြေခံ၍ဆောင်ရွက်ရန်လိုပေသည်။ နယ်စပ်ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးနှင့် တည်ငြိမ် အေးချမ်းရေးတို့သည် အပြန်အလှန်ဆက်စပ်နေပါသည်။ အလားတူ တိုင်းရင်းသား အချင်းချင်း အပြန်အလှန်ယုံကြည်မှု၊ ချစ်ခင်ရင်းနှီးမှု တိုးတက်ဖြစ်ထွန်းရန်အတွက်မှာလည်း လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ကဏ္ဍသည် အလွန်အရေးကြီးသည့်အစိတ်အပိုင်းတွင် ပါဝင်နေပါသည်။ 
 နယ်စပ်ဒေသအသီးသီး၏ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးကဏ္ဍဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနှင့်အတူ ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ စိုက်ပျိုး/မွေးမြူရေး စသည့်လူမှုစီးပွားဘဝ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့်သက်ဆိုင်သည့်ကဏ္ဍ အသီးသီးသည်လည်း အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရန်လိုအပ်ပေသည်။ အဆိုပါလုပ်ငန်းစဉ်များ အားလုံးကို ဌာနတစ်ခုတည်းကဆောင်ရွက်ခြင်းထက် သက်ဆိုင်သည့်ဌာနအားလုံးက ပူးပေါင်းပါဝင် ဆောင်ရွက်သွားရန် လိုအပ်မည်ဖြစ်ပါသည်။
ယခုအခါ “နယ်စပ်ဒေသများအပါအဝင် နယ်မြေအားလုံး အကြားအလပ်မရှိ ဆူကြုံနိမ့်မြင့်ကွာ ဟနေမှုများ လျော့နည်းကျဆင်းပြီး ပြည်ထောင်စုကြီးတစ်ခုလုံး တစ်စည်းတစ်လုံးတည်း မကွဲမပြား ညီညီညွတ်ညွတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရမည်”ဆိုသည့် မွန်မြတ်သောရည်မှန်းချက်ကြောင့် နယ်စပ်ဒေသ ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများ ကဏ္ဍအသီးသီး၌  ‌အောင်မြင်မှုတိုးတက်မှု ရရှိနေသည်ကိုလည်း တွေ့မြင်ကြရ မည်ဖြစ်ပါသည်။
တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီးဖွံ့ဖြိုးရေး
ယခုအချိန်တွင် စာရေးသူရောက်ခဲ့ ခြေချခဲ့ဖူးသည့် ဤတနင်္သာရီဒေသသည်ကားနှစ်ပေါင်း ၂၅ နှစ် ကျော်ကာလအတွင်း များစွာဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ခဲ့လေပြီ။ နယ်စပ်ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများအား ၁၈၈၉- ၁၉၉၀  ဘဏ္ဍာ‌ရေးနှစ်မှစတင်၍ ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့ပါသည်။ ဤဒေသအတွင်း ၂၀၂၂- ၂၀၂၃ ဘဏ္ဍာရေး နှစ်အထိ လမ်းတံတားလုပ်ငန်းကဏ္ဍတွင် မြေလမ်း ၄၆၂ မိုင် ၅ ဖာလုံ၊ ကျောက်ခင်းလမ်း ၃၃၁ မိုင် ၆ ဖာလုံ၊ ကျောက်ရော မြေလမ်း ၂၄ မိုင် ၅ ဖာလုံ၊ ကတ္တရာလမ်း ၃၈ မိုင် ၅ ဖာလုံ၊ ကတ္တရာထပ်ပိုးလွှာ ခင်းခြင်း ၄ မိုင်၊ ကွန်ကရစ်လမ်း ၄ မိုင် ၁ ဖာလုံ၊ လမ်းတာချဲ့ခြင်း ၂၂ မိုင်၊ လမ်းပြုပြင်ထိန်သိမ်းခြင်း ၂၄၇ မိုင် ၃ ဖာလုံ၊ တံတားပြုပြင်ထိန်းသိမ်းခြင်း ၅ စင်း၊ မြေထိန်းနံရံနှင့် လှိုင်းကာနံရံတည်ဆောက်    ပေးခြင်း ၁၈၇၀ ပေ၊ ကျောက်စီ၊ အုတ်စီနှင့် ကွန်ကရစ်ရေမြောင်း ၁၃၂၀ ပေ၊ တံတားကြီး ၃၃ စင်း၊ တံတားငယ် ၂၀၁ စင်း၊ Box Culvert ၄၀၈ စင်း၊ ရေပြွန် ၂၄၈ ခု ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့်ဒေသ၏ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးကွန်ယက်များ ပိုမိုကောင်းမွန်လာခဲ့ပေပြီ။
 ကျန်းမာရေးကဏ္ဍတွင် ဆေးရုံ ၂ ရုံ၊ ဆေးပေးခန်း ၃ ခန်း၊ ကျေးလက်ကျန်းမာရေးဌာန ၂ ခု၊ ကျေးလက်ကျန်းမာရေးဌာနခွဲ ၁၃ ခု တိုးချဲ့ဖွင့်လှစ်ပေးနိုင်ခဲ့ပါသည်။
 ပညာရေးကဏ္ဍတွင် အထက်တန်းကျောင်း ၇ ကျောင်း၊ အလယ်တန်းကျောင်း ၇ ကျောင်း၊ မူလတန်းကျောင်း ၅၀ ကျောင်း တည်ဆောက်ပေးခဲ့ပါသည်။ စိုက်ပျိုးရေးနှင့်မွေးမြူရေးကဏ္ဍတွင် စိုက်ပျိုးရေးစခန်း ၁ ခု၊ စိုက်ပျိုးမြေဖော်ထုတ်ခြင်း ၂၀၀ ဧက၊ စိုက်ပျိုးရေသွယ် ယူခြင်းလုပ်ငန်း ၁၂ မိုင်၊ မီးလင်းရေးကဏ္ဍတွင် မီးရရှိရေးဆောင်ရွက်ပေးခဲ့သည့်မြို့ ၂ မြို့၊ ဆိုလာ နှင့် ဆက်စပ်ပစ္စည်းများ ထောက်ပံ့ပေးခြင်း ၃၁၇၂ စုံ ဖြစ်ပါသည်။
 ပြည်သူ့ဆက်ဆံရေးကဏ္ဍတွင် ရုပ်မြင်သံကြားထပ်ဆင့်ထုတ်လွှင့်စက်ရုံ ၁၀ ရုံ၊ စာကြည့်တိုက် ၂ လုံး၊ တည်ဆောက်‌ရေးကဏ္ဍတွင် မြို့တည်ဆောက်ရေး ၆ မြို့၊ သောက်သုံးရေရရှိရေးလုပ်ငန်း ၇၁ ခု၊ တန်ဖိုးနည်းအိမ်ရာ ၂၂ လုံး၊ ဝန်ထမ်းအိမ်ရာလုံးချင်း ၁ လုံး၊ ၂ ခန်းတွဲ ဝန်ထမ်းအိမ်ရာ ၂၂ လုံး၊ ၆ ခန်းတွဲ ဝန်ထမ်းအိမ်ရာ ၁ လုံး နှင့် သာသနာ‌ရေးကဏ္ဍတွင် ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်း ၁၇ ကျောင်း ဆောက်လုပ်ခြင်း၊ အခြားသာသနိကအဆောက်အဦများ ပြုပြင်မွမ်းမံခြင်း ၅ ခု တို့အား ဆောင်ရွက် ပေးနိုင်ခဲ့ပါသည်။  
နိုင်ငံတော်မှ ခွင့်ပြုရန်ပုံငွေအားဖြင့် ကျပ်သန်းပေါင်း ၄၆၆၁၄ ဒသမ ၅၆ သန်း ကျခံသုံးစွဲပေးခဲ့ ပြီးဖြစ်သည်။ ဆက်လက်ဆောင်ရွက်ပေးရန်ကဏ္ဍများလည်း များစွာကျန်ရှိနေပေသေးသည်။
ဆလုံကျေးရွာများ
    ဤဒေသ၏ ထူးခြားမှုတစ်ခု၌ “ပင်လယ်ပျော်ဆလုံတိုင်းရင်းသား”တို့ ပါဝင်ပါသည်။ မြိတ် ကျွန်းစုများတွင် ဆလုံတိုင်းရင်းသားများ နေထိုင်သည်ဆိုသောအသိအမြင်ကို ကလေးအရွယ်ကပင် ကျောင်းစာအုပ်ထဲ၌ ဖတ်ခဲ့မှတ်ခဲ့ရသည်။ မြန်မာတိုင်းရင်းသားအစ “ပျူ၊ မွန်၊ မြန်မာ၊ သက်” ဟူသော လူမျိုးကြီး ၄ စုအနက် ဆလုံတိုင်းရင်းသားတို့မှာ “သက်” လူမျိုးတို့မှတစ်ဆင့် ဆင်းသက်လာခဲ့သည်ဟု မှတ်သားခဲ့ဖူးပါသည်။ ဆလုံတိုင်းရင်းသားတို့ကို “မော်ကင်း” ဟုလည်းခေါ်ကြသည်။ ပင်လယ်နှင့် အနီးနားတွင်နေ၍လား မသိ၊ ပင်လယ်ပျော်တို့၏အသားအရောင်မှာ အညိုရောင်သန်းနေကြသည်။ သစ်ထွင်းလှေတွေထဲ၌ သူတို့မိသားစုများကအိမ်အဖြစ် နေထိုင်ကြသည်။ လွတ်လပ်မှုကို မြတ်နိုးကြ ၏။ တစ်လင်တစ်မယားစနစ်ကိုသာ ကျင့်သုံးကြသည်။ အိမ်ထောင်ရေးဖောက်ပြန်မှုကို လုံးဝလက်မခံ ပေ။ လူကြီးလူငယ်မရွေး မအားမနေဘဲ အမြဲအလုပ်လုပ်နေသော တိုင်းရင်းသားများပင်။ အားလုံးစုပေါင်းဝိုင်းဝန်း ၍ ညီညွတ်စွာလုပ်ဆောင်လေ့ရှိကြသည်။ သို့သော် စာတတ်မြောက်မှုတော့ နည်းပါးနေပါသေးသည်။    
ဆလုံလူမျိုးတို့သည်ကား မြိတ်ကျွန်းစု၏ အဖိုးမဖြတ်နိုင်သောပြယုဂ်တစ်ခုပင်။ သူတို့၏ ဓလေ့စရိုက်၊ ရိုးသားဖြောင့်မတ်မှုကို တုနှိုင်းရန်အရာမရှိပါ။ ထို့ကြောင့် ၎င်းလူမျိုးတို့မှာ လူသိများ ထင်ရှားနေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဆလုံလူမျိုးတို့သည် နေရာအတည်တကျမရှိ၊ ပင်လယ်ပြင်တစ်ခွင် ဝမ်းစာ အတွက် လှည့်လည်ကျက်စားကြသည်။ ရေကူး၊ ရေငုပ်ရာတွင် ကျွမ်းကျင်ကြသည်။ ပင်လယ်ခရု၊ ကမာ(မုတ်)ကောင်များ၊ ငါးကြီးအံဖတ်၊ ပင်လယ်ရေမှော်ပင်၊ ပုလဲ၊ ငှက်သိုက်၊ ပျားရည်၊ ပရဆေးပင် များကို ရှာဖွေစုဆောင်း ရောင်းချလေ့ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် Men of the Sea ဟုပင် ခေါ်ဆို နိုင်ပါသည်။
ဆလုံလူမျိုးများကို ကော့သောင်းမြို့အနီးရှိ ကျွန်းစုများတွင်လည်း မြင်တွေ့နိုင်ပါသည်။
    ထားဝယ်၊ လောင်းလုံး၊ သရက်ချောင်းမြို့နယ်ရှိ ကျွန်းများ၊ မြိတ်ကျွန်းစု၊ ပုလော၊ တနင်္သာရီ မြို့နယ်တို့ရှိ ကတန်ကျွန်း၊ ဒုံးကျွန်း၊ တနင်္သာရီကျွန်း၊ ကော့သောင်းမြို့နယ်ရှိ ဆလုံကျွန်းစု၊ ဇာဒက်ကြီး၊ ဇာဒက်လေး၊ ဂျလန်းကျွန်း၊ မကြုံဂလက်ကျေးရွာတို့တွင် ဆလုံတို့ စုစုခဲခဲ နေထိုင်လျက်ရှိကြသည်။    
ပင်လယ်ပျော်တို့ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေး
ထိုဆလုံကျေးရွာများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရေးအတွက်ကိုလည်း နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာနက ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့ပါသည်။ ၂၀၁၃- ၂၀၁၄ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်တွင် ဇာဒက်ကြီးကျွန်းရှိ ဆလုံတိုင်းရင်းသား များအတွက် အခြေခံပညာမူလတန်းကျောင်းနှင့် ကျောင်းဆောင်များဆောက်လုပ်ပေးခြင်း၊ ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်တွင် ဆလုံကျေးရွာရှိ အိမ်ခြေ ၂၂၀ မီးလင်း‌ရေးအတွက် ဆိုလာနှင့် ဆက်စပ်ပစ္စည်းများ တပ်ဆင်ပေးခြင်း၊ ဇာဒက်ကြီးကျွန်းရှိ ဆလုံကျေးရွာ ရေရရှိရေးအတွက် ရေသွယ်တန်း ပေးခြင်း၊ ၂၀၂၁- ၂၀၂၂ တွင် မကြုံဂလက်ရွာနှင့် ညောင်ဝိရွာတို့အတွက် ဆိုလာ ၁၄၁ စုံနှင့် ဆက်စပ်ပစ္စည်းများ တပ်ဆင် ပေးခြင်း၊ ၂၀၂၂- ၂၀၂၃ တွင် ဆလုံကျေးရွာများဖြစ်သည့် မကြုံဂလက်၊ ညောင်ဝိ၊ ဇာဒက်ကြီးနှင့် ဂျလန်း စသည့်ကျေးရွာများတွင် တန်ဖိုးနည်းအိမ်ရာ ၈၀ လုံး တည်ဆောက်ပေးခြင်းနှင့် Aluzinc သွပ်၊ ရိုးရိုးသွပ် များထောက်ပံ့လှူဒါန်းခြင်းတို့အပြင် ဇာဒက်ကြီးကျွန်းပေါ်ရှိ ‌ဆလုံကျေးရွာများ ရာသီမရွေးသောက်သုံးရေ ဖူလုံစွာရရှိစေရေးအတွက် စမ်းကြီးချောင်းအားပိတ်ပြီး ‌‌ရေတားတမံ တည်ဆောက်ကာ ၄ မိုင် ရေသွယ် ယူခြင်းလုပ်ငန်းတို့အား တည်ဆောက်ပေးခဲ့ပြီးဖြစ် ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဆလုံတိုင်းရင်းသားကျေးရွာများ ဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် ကျပ်သန်းပေါင်း ၄၁၆ ဒသမ ၃၆၉ သန်း သုံးစွဲဆောင်ရွက်ပေးခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။ 
ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းအပြင် ဒေသ၏လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်ဖွံ့ဖြိုးရေးကိုလည်း ဆောင်ရွက် ပေးခဲ့ပါသည်။ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး၏  တိုင်းဒေသကြီးအတွင်းရှိဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများ ကွင်းဆင်းစစ်ဆေး ခဲ့သည့်ခရီးစဉ်များတွင် ဇာဒက်ကြီးကျွန်းပေါ်ရှိ ဆလုံတိုင်းရင်းသား ‌ကျောင်းသား၊ ကျောင်းသူကလေးများ အတွက် ကျောင်းဝတ်စုံ၊ ဗလာစာအုပ်နှင့် ကျောင်းသုံးပစ္စည်းများ ထောက်ပံ့လှူဒါန်း ပေးခဲ့ပါသည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်မှ ၂၀၁၉ ခုနှစ်အထိ ပြည်ထောင်စုတိုင်းရင်းသား လူငယ်များစွမ်းရည်ဖွံ့ဖြိုးရေး ဒီဂရီကောလိပ်များသို့ ဆလုံတိုင်းရင်းသား ၃ ဦး၊ တိုင်းရင်းသူ ၄ ဦး စုစုပေါင်း ၇ ဦး တက်ရောက် ပညာသင်ယူခဲ့ပြီး ဘွဲ့များ အသီးသီးရရှိကာ ဝန်ကြီးဌာနအသီးသီးတွင် နိုင်ငံ့တာဝန်ထမ်းဆောင်နေ ကြလေပြီ။ ယခင်က စာတတ် မြောက်မှုနည်းပါးခဲ့သော်လည်း နိုင်ငံတော်၏စီစဉ်ပေးမှုဖြင့် ယခုအခါ ဆလုံတိုင်းရင်းသားပညာတတ်များ ပေါ်ပေါက်ခဲ့လေပြီ။
အကောင်းဆုံးခရီးသွားလုပ်ငန်း
တနင်္သာရီကမ်းရိုးတန်း၌ ထူးခြားထင်ရှားသော ကျွန်းကြီး၊ ကျွန်းငယ်များ အမြာက်အမြားရှိနေ သည်။ အချို့ကျွန်းများမှာ မူလသဘာဝအတိုင်း ရှိနေဆဲပင်ဖြစ်သည်။ ကျွန်းစုများ သဘာဝအတိုင်း တည်ရှိနေကြသည်။ သန္တာကျောက်တန်းများ ရှင်သန်ဖွံ့ဖြိုးနေကြသည်။ သဘာဝမျိုးကွဲ၊ မျိုးစိတ်များ၊ ရေနေသတ္တဝါများ ပေါများစွာတည်ရှိနေကြသည်။ ထိုကဲ့သို့ တနင်္သာရီကမ်းရိုးတန်းရှိကျွန်းများ သဘာဝ အတိုင်းတည်ရှိနေခြင်းသည်ပင် မြန်မာနိုင်ငံအတွက်သာမက ကမ္ဘာအတွက်ပါ မပျက်စီးသေးသော သဘာဝ အမွေအနှစ်များဖြစ်သည်ဟု ဆိုရပေမည်။ ထို့ကြောင့် တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီးသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ခရီးသွားလုပ်ငန်းများတွင် အကောင်းဆုံးခရီးစဉ်တစ်ခု ဖြစ်လျက်ရှိနေပါသည်။
    သဘာဝအတိုင်းတည်ရှိသော တနင်္သာရီကမ်းရိုးတန်းခရီးစဉ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာရေးတွင် လမ်းပန်း ဆက်သွယ်ရေး လွယ်ကူချောမွေ့ကောင်းမွန်မှု နှင့် ပြည်တွင်းပြည်ပခရီးသွားများ ဆက်သွယ် သွားလာရာ၌ လမ်းပိုင်းများ အဆင့်မြင့်မြင့်ဖြင့် ဖြောင့်ဖြူးကောင်းမွန်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ 
စိမ်းလန်း ခိုင်ခံ့ ရှင်သန်စေရန်
    ထိုသို့ဖြစ်စေရန် နယ်မြေတည်ငြိမ်အေးချမ်းရန်တော့ အထူးလိုအပ်လှပါသည်။ အဘယ့်ကြောင့် နည်း။ ဆိုရသော် ငြိမ်းချမ်းသော ရပ်ရွာများ၌သာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို ပြုပြင်ခွင့်ရရှိနိုင်ပါလိမ့် မည်။ ဒေသတွင်းနယ်မြေဝန်းကျင်မှာ ညီညွတ်ခြင်းတေးသံများ ပျံ့နှံ့နေရန်လိုသည်။ သို့မှသာ ညီညွတ် ခြင်း၏အသီးအပွင့်ကို ဒေသခံများ ခံစားခွင့်ရကြပါလိမ့်မည်။ အချင်းချင်း မညီမညွတ် မငြိမ်းချမ်း သရွေ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို ပြုပြင်၍မရ၊ ဖွံ့ဖြိုးရေးကို ဖော်ဆောင်၍မရပေ။
     အချင်းချင်း မေတ္တာတရားရှိမှသာလျှင် သဘာဝအလှတရားများကို ခံစားနိုင်ပါလိမ့်မည်။ ငြိမ်းချမ်း နိုင်ပါလိမ့်မည်။ အမုန်းတရားတို့သည် အလုံးစုံပျက်စီးခြင်းသို့သာ ဦးတည်စေပါသည်။ အမှောင်တံတိုင်း ထဲက လွတ်မြောက်၍ အလင်းရောင်အောက်ရောက်ပြီးမှ အမှောင်တံတိုင်းနောက်သို့ ပြန်ရောက်သွား သည့်ဒေသများစွာ လည်းရှိနေပါသည်။ အတိတ်ဖြစ်စဉ်တို့ကို သင်ခန်းစာရယူ၍ ပစ္စုပ္ပန်တွင် သိရှိနားလည် ပြုပြင်မှသာ နောင်အနာဂတ်ကာလ သားစဉ်မြေးဆက် သာယာအေးချမ်းဖွံ့ဖြိုးသည့်အကျိုးကို ခံစားရ ပေမည်။
    လှပသောတနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုများနှင့်အတူ “ အမိမြန်မာပြည်၏ သစ်ပင် သစ်တောများ အစဉ်စိမ်းလန်းပြီး၊ တောင်တန်းကြီးများ အမြဲခိုင်ခံ့တည်တံ့ကာ၊ ပင်လယ်ပြင်ကြီးများ ထာဝရ ရှင်သန်ပါစေ ” ။

အညာဒေသ၏ အထင်ကရ အပင်များတွင် တစ်မျိုးအပါအ၀င်ဖြစ်သည့် ထနောင်းပင်၏ အင်္ဂလိပ်အမည်မှာ Acacia Soma ဟု ခေါ်ဆိုကြသကဲ့သို့ white-bark acacia ဟုလည်း ခေါ်ဆိုကြ၏။ ယင်း၏ ရုက္ခဗေဒအမည်မှာ Vachellia leucophloea ဟု ခေါ်ဆိုသကဲ့သို့  Acacia leucophloea ဟုခေါ်ဆိုကာ မျိုးရင်း     Fabaceae တွင် ပါ၀င် ၏။  ထနောင်းပင်ကို တောင်အာရှနှင့် အ‌ရှေ့တောင် အာရှနိုင်ငံများ အထူးအားဖြင့် အိန္ဒိယ၊ သီရိလင်္ကာ၊ မြန်မာ၊ နီပေါလ်၊ ပါကစ္စတန်၊ ထိုင်းနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတို့တွင် တွေ့ရှိရ၏။

ထနောင်းပင်သည် အပူပိုင်းဒေသတွင် သဘာဝအလျှောက် ပေါက် ရောက် တတ်သည့် ရွက်ကြွေ အပင်ကြီးမျိုးဖြစ်ပြီး အပင်၏ ကိုင်းအခက် အလက်များတွင် ဆူးများပါဝင်၏။ ထနောင်းပင်၏ ဝေဖြာစွာထွက်လာသည့် ကိုင်းအခက် အလက်များကြောင့် ပူပြင်းသည့် နွေလရာသီတွင် အေးမြသည့် အရိပ်အာဝါသကို ပေးစွမ်းနိုင်သည့်အတွက် နွေမှာ ထနောင်း၊ ဆောင်းမှာမန်ကျည်း၊ မိုးမှာဇရပ် ဟုပင် တင်စားခေါ်ဆိုခဲ့ကြ ၏။ နွေဦးရောက်လျှင် ရိုးတံကျဲနှင့် ပင်အိုတို့ အလှခြင်း ပြိုင်ကြသည့်အချိန်တွင် ထနောင်းပင်ကမူ ရွက်နုများစိမ်းစိုဝေဖြာနေတတ်သည့် အတွက် မြင်ရသူ ရင်ကို အေးမြစေနိုင်၏။ အဝါရောင် အောက်ခံထားပြီး အညိုအနက်ကွက်များ ရောယှက်နေသည့် ထနောင်းပင်စည်၏ အလှ၊ အပင်၏ အကိုင်းအလက်များတွင်လည်း ရွက်နုစိမ်းနှင့် ပင်ထိပ်ဖျားတွင် ဝေဆာနေသည့် နို့နှစ်ရောင်မှသည် ဝါနုသွေးရောင်လွှမ်းသည့် ပန်းဖူးတို့၏ အလှကိုပါ ထပ်လောင်းဖြည့်စွက်လိုက်သည့်အခါ ကဗျာ ဆန်သော ထနောင်းပင်၏အလှမှာ နွေ၏ပန်းချီကို အသက်ဝင်စေပြန် ၏။ သီးတောင့်များမှာ ပြားပြီးရှည်သော အဝါရောင်၊ အစိမ်းရောင်၊ အညိုရောင်ရှိကြ၏။အစေ့များမှာ ပြောင်ချောပြီး အညို‌နက်ရောင်ခပ်ရှည်ရှည်ပုံစံရှိ၏။  

ထနောင်းစေ့တွင် သဘာဝ ပရိုတင်းဓာတ် ၂၇ ရာခိုင်နှုန်းပါဝင်၏။ ထို့အပြင် သဘာဝအဆီ ၅ ရာခိုင် နှုန်း၊ သဘာဝအမျှင်ဓာတ် ၇ ရာခို င်နှုန်း၊ ပြာဓာတ် ၄ ရာခိုင်နှုန်းနှင့် ကာဘိုဟိုက်ဒရိတ် ၅၈ ရာခိုင်နှုန်းပါဝင်၏။ ထို့အပြင် သတ္တုဓာတ်များအနေဖြင့် ကယ်လ်စီယမ်၊ မဂ္ဂနီစီယမ်၊ ဖော့စ်ဖရပ်စ်၊ သံဓာတ်၊ မဂ္ဂနိစ်တို့ပါဝင်၏။ အာဟာရဓာတ် ကြွယ်ဝစွာပါဝင်သည့်အတွက် ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်သည့် အစားအစာဖြစ်၏။

ထနောင်းရွက်ကို စားသုံးပေးခြင်းဖြင့် ကိုယ်ခန္ဓာရှိ တစ်သျူးများရောင် ရမ်းနာကျင်ခြင်းကို သက်သာစေနိုင်စွမ်းရှိ၏။ သွေးတွင်းရှိ သကြားဓာတ်ကိုလည်း လျော့နည်းစေနိုင်၏။  အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်းကို သန့်စင်စေ၏။

ထနောင်းရွက်နုဖူးကို သုပ်စားခြင်းဖြင့် ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောဖြစ်ခြင်းကို သက်သာစေနိုင်သကဲ့သို့ ကိုယ်တွင်း အပူကိုငြိမ်းစေ၏။

သွားဖုံးအတွင်း သွေးယိုစီးခြင်းဝေဒနာခံစားရပါက ထနောင်းခေါက်ကို သုံးခွက်တစ်ခွက်တင်ပြုတ်ပြီး ရရှိလာသည့် အရည်ကို တစ်နေ့လျှင် ၃ ကြိမ်ငုံပေးခြင်းဖြင့် သက်သာစေနိုင်၏။

ထနောင်းရွက်နုနုကလေးများကိုခူး၍ သန့်စင်အောင် ရေဆေးပြီး စစ်ထားပါ။ ပြီးလျှင် ပွက်ပွက်ဆူနေသော ရေနွေးထဲတွင် ၃ မိနစ်ခန့် ပြုတ်ပြီးလျှင် အရွက်လေးများကို ရေအေးနှင့် ပြန်ဆေးပါ။ ပြီးလျှင် ရေကုန်အောင်ညှစ်ပြီး  ငှက်ပျော ဖက်/အင်ဖက်တို့ဖြင့် ထုပ်ပိုးသိမ်း ဆည်းထားနိုင်၏။ ထနောင်းရွက်နုဖူးပြုတ်ကို အညာ‌ဒေသထွက် စား သောက်ကုန် ရောင်းချသူများထံမှ တစ်ဆင့်  ဝယ်ယူစားသုံးနိုင်၏။

ထနောင်းရွက်နုဖူးပြုတ်များကို ငါးပိရည်ကျိုဖျော်၊ ခရမ်းချဥ်သီးချက်၊ ငရုတ်သီးစိမ်းချက်၊ ငါးပိချက် စသည်တို့နှင့် တွဲဖက်ကာ တို့စရာအဖြစ် စားသုံးတတ်ကြ၏။

ထနောင်းရွက်နုဖူးပြုတ်များကို ဓားဖြင့် ပါးပါးလှီးပေးပါ။   ပြီးလျှင် ပါးပါးလှီးထားသော ကြက်သွန်နီ၊ ဆား၊ ငံပြာရည်၊ ဟင်းခပ်မှုန့်အနည်း ငယ်၊ ပုစွန်‌‌ခြောက်မှုန့်၊ ပဲကျက်မှုန့်၊ မြေပဲဆန်ထောင်း၊ ကြက်သွန်နီဆီချက်၊ သံပရာရည်ညှစ်ပြီး သမအောင် ရောနယ်ပေးပါ။ အနံ့အရသာနှင့် ပြည့်စုံပြီး ဆေးဖက်ဝင်လှသည့် ရာသီစာ ထနောင်းဖူးသုပ်လေး ရပါပြီ။ ကြက်သွန်ဖြူလေးကိုက်၊ ငရုတ် သီးစိမ်းလေးကိုက်ကာ အဖန်ရည်ပူပူလေးနှင့်တွဲဖက်ကာ နေ့လည်ခင်း နေပူသည့်အချိန် ထနောင်းပင်အောက် အေးရိပ်ခိုကာ သုံးဆောင်နိုင်၏။ ရာသီစာလည်းဖြစ် ဆေးဖက်လည်းဝင်၊ အာဟာရတန်ဖိုးလည်း မြင့်မားလှသည့်အတွက် မိသားစုထမင်းဝိုင်းအတွက် နှုတ်မြိန်စာ ဟင်းတစ်မယ်တိုးစေ၏။

ထနောင်းစေ့ပင်ပေါက်လေးများကိုလည်း ထနောင်းရွက်နုဖူးကဲ့သို့ပင် သုပ်စားနိုင်၏။ ကြော်ချက်ပြုလုပ်ပြီးလည်း စားသုံးနိုင်၏။

ထနောင်းရွက်မှ အနက်ရောင်ဆိုးဆေးကို ထုတ်ယူရရှိနိုင်၏။  ထနောင်းခေါက်မှ အရည်အသွေးမြင့်သော တယ်နင်များပါဝင်၏။ အခေါက်အတွင်းဘက်မှ သန်မာပြီး ကြမ်းတမ်းသော အမျှင်များ ထုတ်ယူနိုင်ပြီး ငါးဖမ်းပိုက်နှင့် ကြံ့ခိုင်သောကြိုးများပြုလုပ်ကြ၏။

မြေဆီလွှာညံ့ဖျင်းပြီး မိုးရေချိန်ရရှိမှုနည်းပါးသည့် ဒေသများတွင်ပါ ရှင်သန်ဖြစ်ထွန်းလွယ်သည့် ထနောင်းပင်ကို သစ်တောများပြန် လည်ထိန်းသိမ်းခြင်းအတွက် ရည် ရွယ်ကာ  စိုက်ပျိုးကြ၏။ လယ်ယာသစ်တောစိုက်ပျိုးခြင်းတွင်ထနောင်း ပင်ကို မီးတားအပင်အဖြစ် စိုက်ပျိုးကြ၏။ ထနောင်းပင်စည်မှ ထွက်ရှိသည့်ကော်ကို ဆေးဝါးအဖြစ် အသုံး ပြုကြ၏။

ထနောင်းပင်စည်မှရရှိသည့် သစ်သားမှ စက္ကူထုတ်လုပ်နိုင်၏။ ပင်စည်အတွင်းသားသည် အုတ်နီခဲရောင်ဖြစ်ပြီးအိမ်တွင်းသုံးအိမ် ထောင်ပရိဘောဂပစ္စည်းများ ပြုလုပ်အသုံးပြုရန် သင့်လျော်သော်လည်း အဝါရောင်အပြင်သားမှာမူ ဆွေးမြေ့လွယ်၏။  

ထနောင်းသီးကို ဆိတ်၊ နွားတို့ စားမိပြီး မစင်ပြန်စွန့်သည့်အခါ ယင်းအစေ့မှ အပင်ပြန်‌ပေါက်လာခြင်းဖြစ်၏။  သတိပြုရန်အချက်မှာ ထ နောင်းခေါက်များကို ခွာပြီးအရက်ချက်ရာတွင်လည်းကောင်း၊ ဆိုးဆေးပြုလုပ်ရာတွင် လည်းကောင်း၊ ယွန်း ထည်လုပ်ငန်းများတွင် စစ်စေးအနေ ဖြင့် အရောင်တောက်အောင် အသုံး ပြု ရာတွင်လည်းကောင်း၊  လောင်စာအဖြစ်လည်းကောင်း အသုံးပြုကြသည့်အတွက် နှစ်ကာလအတော်ကြာမှ ဖြစ်ထွန်းလာသည့် ထနောင်းပင်မှာ ဒဏ်ရာရပြီး အစာရေကြောဖြတ်တောက်သကဲ့သို့ဖြစ်ကာ တဖြည်း ဖြည်းချင်း ခြောက်သွေ့လာပြီး အပင်ပျက်စီးဆုံးရှုံးရ တတ်၏။ သို့ဖြစ်ရာ သက်ဆိုင်ရာ တာဝန်ရှိသူများအနေဖြင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးအတွက် အသိပညာပေးလုပ်ငန်းများကို ထိရောက်စွာ  လုပ်ဆောင်သင့်ပေ၏။

ရာသီချိန်ခါနှင့်အညီ သဘာ၀ တရားမှပေးသည့် လက်ဆောင်မွန် ထနောင်းပင်မှ ရရှိသည့် အစိတ်အ ပိုင်းများကို အမြတ်တနိုးတန်ဖိုးထားပြီး ‌ဒေသအလိုက် မတူညီကွဲပြားသည့် ချက်ပြုတ်နည်းမျိုးစုံဖြင့် ပြင် ဆင်စားသုံးခြင်းဖြင့် ကုန်ကျစရိတ် သက်သာစေပြီး ကျန်းမာရေးအကျိုး ကျေးဇူးကောင်းများကို ရရှိနိုင်မည်ဖြစ်၏။

Source- Agribiz news

ပြည်ထောင်စုသမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်အတွင်း  မှီတင်းနေထိုင်ကြသော ကချင်၊ကယား၊ ကရင်၊ ချင်း၊ မွန်၊ ဗမာ၊ ရခိုင်၊ ရှမ်း စသော မြန်မာပြည်ဖွား တိုင်းရင်းသားလူမျိုး ၁၀၀ကျော် တို့သည် ရှေးနှစ်ပေါင်းများစွာကပင် စည်းလုံးညီညွတ်စွာ အတူလက်တွဲနေထိုင်ခဲ့ကြပါသည်။ တောင်တန်း ပြည်မ ဒေသ မတူ၊ ဘာသာစကားမတူ၊ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု၊ ဝတ်စားဆင်ယင်မှုမတူ ကွဲပြားကြသော်လည်း မြန်မာပြည်သားဟူသော စိတ်ဓာတ်တူညီမှုဖြင့် ငြိမ်းချမ်းစွာအတူယှဉ်တွဲ နေထိုင်ခဲ့ကြပါသည်။
       ပြည်ထောင်စုသမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်သည် ပထဝီအနေအထား ယဉ်ကျေးမှုကြီး မားသော အိန္ဒိယယဉ်ကျေးမှုနှင့် တရုတ်ယဉ်ကျေးမှုတို့အကြားတွင် တည်ရှိနေသော်လည်း ယနေ့အထိခိုင်မာသော မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှု တည်ဆောက်နိုင်ခဲ့ပေသည်။ ထိုသို့မြန်မာ့ ယဉ်ကျေးမှု တည်တံ့ခိုင်မာစွာ တည်ဆောက်နိုင်ခြင်းမှာ ကချင်၊ ကယား၊ ကရင်၊ ချင်း၊ ဗမာ၊ မွန်၊ ရခိုင်၊ ရှမ်း စသော တိုင်းရင်းသားပေါင်းစုံ၏ ယဉ်ကျေးမှုအဖုံဖုံတို့ ပေါင်းဆုံခြင်းမှ ကမ္ဘာ့အလယ်တွင် မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှု ထည်ဝါစွာ ရပ်တည်နိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။
        ပညာရပ်များ လေ့လာသင်ကြားရာတွင်လည်း မတူညီသောအရာများ ပေါင်းစပ်မှု၊ သီအိုရီ အရ ဘာသာရပ်များကို ပေါင်းစပ်လေ့လာရာမှ ပိုမိုကျယ်ဝန်းသော စွမ်းရည်များ  ပေါ်ထွက်လာသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ယခုခေတ် လေ့လာသင်ယူနေသော သိပ္ပံပညာ ရပ်များ၊ ဝိဇ္ဇာပညာရပ်များသည် ဘာသာရပ်တစ်ခုချင်းအလိုက် သီးခြားဂုဏ်ထူး ဝိသေသများရှိသော်လည်း ၎င်းဘာသာရပ်များကို လိုအပ်သလို ပေါင်းစပ်လိုက်သောအခါတွင် ပိုမိုကျယ်ဝန်းသော စွမ်းရည်များပေါ်လာသည်။ သိပ္ပံပညာရပ် အချင်းချင်း၊ ဝိဇ္ဇာပညာရပ် အချင်းချင်း ဆက်နွယ်ပေါင်းစပ်လေ့လာနိုင်သလို သိပ္ပံပညာရပ်နှင့် ဝိဇ္ဇာပညာရပ်များကိုလည်း လိုအပ်ပါက ပေါင်းစပ်လေ့လာရပေသည်။ သိပ္ပံပညာရပ်များဖြစ်သော ဇီဝဗေဒနှင့် ဓာတုဗေဒ ပေါင်းစပ်သောအခါ Biochemistry ဟူသော ဘာသာရပ် ဖြစ်ပေါ်လာပြီး ရူပဗေဒနှင့် ဓာတုဗေဒ ပေါင်းစပ်သောအခါ Nuclear chemistry ဟူသော ဘာသာရပ်အသစ်များ ပေါ်ပေါက်လာပေသည်။
         ထို့အတူ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ(သို့မဟုတ်) လူမျိုးတစ်မျိူး၏ Socioeconomy (လူမှုစီးပွားဘဝ) ကို လေ့လာလိုပါက ဝိဇ္ဇာပညာရပ်များဖြစ်သော သမိုင်း၊ ပထဝီဝင်၊ ဘောဂဗေဒ စသည့် ဘာသာရပ်များ ပေါင်းစပ်လေ့လာရပေသည်။ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ မဟာဗျူဟာ အချက်အချာကျမှုကို သိရှိရန် သမိုင်းနှင့်ပထဝီကိုပေါင်းစပ်ပြီး Geopolitic ဟူသော ပထဝီနိုင်ငံရေးရှုထောင့်မှ လေ့လာရပေမည်။ ထို့အပြင် သမိုင်းဘာသာရပ်နှင့် မြန်မာစာဘာသာရပ်များကိုလည်း လိုအပ်ပါက ယှဉ်တွဲလေ့လာသင့်ပေသည်။ ဥပမာအားဖြင့် - ဒသမတန်းတွင်  သင်ကြားသည့် ကဗျာတစ်ပုဒ်ဖြစ်သော အချုပ်တန်းဆရာဖေ ရေးသားသည့် "ဆောင်းရတုပွဲ" ကဗျာကို လေ့လာလျှင် မြန်မာစာ အရေးအသားရှုထောင့်မှ လေ့လာရုံသာမက ထိုကဗျာပေါ်ထွန်းလာသော ခေတ်အခြေအနေကို သမိုင်းရှုထောင့်ကပါ ပေါင်းစပ်လေ့လာပါက စာဖတ်သူအတွက် ပိုမိုပြည့်စုံသော ခံစားချက်များ ပေးစွမ်းနိုင်မည်ဖြစ်သည်။
         ထိုကဲ့သို့ပင် မတူညီသော ပညာရပ်များကို လိုအပ်သလို ပေါင်းစပ်လေ့လာပါက လူ့လောကအတွက် ပိုမိုအကျိုးရှိစွာ ဆောင်ရွက်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ယခုကာလတွင် နိုင်ငံတော်အစိုးရအနေဖြင့် မတူညီသောအရာများကို ပေါင်းစပ်ရာမှ စွမ်းအင်များ ပေါ်ထွက်လာကာ နိုင်ငံတော်ဖွံ့ဖြိုးရေး လုပ်ငန်းများတွင် ထိရောက်စွာ ဆောင်ရွက်ပေးရန် ကြိုးပမ်းနေပြီဖြစ်သည်။ နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန ပညာရေးနှင့်လေ့ကျင့်ရေးဦးစီးဌာနမှ နိုင်ငံတော်ဖွံ့ဖြိုးရေး လုပ်ငန်းများတွင် နယ်စပ်ဒေသများ၌ ထိရောက်စွာ ဆောင်ရွက်နိုင်ရန်အတွက် ပြည်ထောင်စုတိုင်းရင်းသား လူငယ်များစွမ်းရည်ဖွံ့ဖြိုးရေး ဒီဂရီကောလိပ်များ တည်ထောင်၍ ဖွင့်လှစ်သင်ကြားပေးလျက်ရှိပါသည်။ ထိုဒီဂရီကောလိပ်များ တက်ရောက်ရန်အတွက် တက္ကသိုလ်ဝင်စာမေးပွဲ အောင်မြင်သော နယ်စပ်ဒေသအသီးသီးရှိ တိုင်းရင်းသားလူငယ်များအား သတ်မှတ်ထားသော စည်းကမ်းများနှင့်အညီ ရွေးချယ်ပြီး ဝိဇ္ဇာဘွဲ့(B.A)၊ သိပ္ပံဘွဲ့ (B.Sc)၊ အင်ဂျင်နီယာ ဒီပလိုမာဘွဲ့ (AGTI) အတွက် သင်ကြားပို့ချလျက် ရှိပါသည်။
    ဝိဇ္ဇာဘွဲ့အတွက် သင်ကြားရသော ဘာသာရပ်များမှာ စီးပွားရေးပညာ၊ မနုဿဗေဒ၊ မြန်မာစာ၊ ပထဝီဝင်၊ သမိုင်း၊ အင်္ဂလိပ်စာ၊ စိတ်ပညာတို့သင်ကြားပေးပြီး သိပ္ပံဘွဲ့အတွက် သင်္ချာ၊ ရူပဗေဒ၊ ဓာတုဗေဒ၊ ဇီဝဗေဒနှင့် အင်ဂျင်နီယာဘွဲ့အတွက် မြို့ပြ၊ အီလက်ထရောနစ်၊ လျှပ်စစ်စွမ်းအား၊ စက်မှု့စွမ်းအား ဘာသာရပ်များသင်ကြားရပြီး ကျောင်းသားအားလုံး အနေဖြင့် ကွန်ပျူတာသိပ္ပံ၊ ပြည်ထောင်စုစိတ်ဓာတ် ဘာသာရပ်နှင့် ယဉ်ကျေးမှု ဘာသာရပ်များကိုလည်း သင်ကြားပေးသည်။ ထို့ကြောင့် ဤဒီဂရီကောလိပ်များမှ ကျောင်းသားများသည် သက်ဆိုင်ရာစာပေ ဘာသာရပ်ပေါင်းစုံ၏ အခြေခံသဘောတရား များကို ခြုံငုံလေ့လာနိုင်သောကြောင့် အတွေးအမြင်များ ကျယ်ပြန့်စွာ တွေးခေါ်နိုင်သကဲ့သို့ လက်တွေ့ဘာသာရပ်များ ဆောင်ရွက်ရာတွင်လည်း ကျယ်ပြန့်စွာ ဆောင်ရွက်နိုင်ပေမည်။ ဤဒီဂရီကောလိပ်တို့မှ အရည်အချင်းမှီသူများသည် ဘွဲ့လွန်သင်တန်းများကို သက်ဆိုင်ရာ တက္ကသိုလ်များတွင်  ဆက်လက်တက်ရောက်နိုင်ပြီး မဟာဘွဲ့၊ မဟာသုတေသနဘွဲ့၊ ပါရဂူဘွဲ့များ အသီးသီးရရှိနိုင်ပါသည်။ ထို့အပြင် အင်ဂျင်နီယာ ဒီပလိုမာရရှိပြီးသော သူများတွင်လည်း ထူးချွန်ထက်မြက်သော သူများကို ဆက်လက်ပညာဆည်းပူးခွင့်ရအောင် စီစဉ်ပေးသဖြင့် အင်ဂျင်နီယာဘွဲ့(B.E) မဟာအင်ဂျင်နီယာဘွဲ့(M.E) များရရှိရန် ဆက်လက်ကြိုးစားခွင့်ရှိပါသည်။
       ဤဒီဂရီကောလိပ်များတွင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဒေသပေါင်းစုံမှ တိုင်းရင်းသားများဖြစ် သော ကချင်၊ ကယား၊ ကရင်၊ ချင်း၊ မွန်၊ ဗမာ၊ ရခိုင်၊ ရှမ်း စသော တိုင်းရင်းသားလူငယ်များ လာရောက်ပေါင်းစုံ၍ ပညာသင်ယူလျက်ရှိသည်။ ထိုတိုင်းရင်းသားလူငယ်များသည် မိမိတို့၏ ကျောင်းစာများသာမက     တက္ကသိုလ်ဗုဒ္ဓဘာသာအသင်းကြီး (ရန်ကုန်)က   ကြီးမှူး ကျင်းပသော အာဂုံဆောင်စာပြန်ပွဲများ၊ သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာနက ကျင်းပသော အဘိဓမ္မာ စာမေးပွဲများ၊ ကျောင်းတွင်းအားကစားလှုပ်ရှားမှုနှင့် အခြားပြိုင်ပွဲများတွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ပြီး ထူးချွန်ဆုများ ရရှိခဲ့သည်။
     ဤဒီဂရီကောလိပ်ကျောင်းများတွင် တိုင်းရင်းသားရေးရာဌာန ဖွင့်လှစ်ထားပြီး ပြည်ထောင်စုစိတ်ဓာတ်  ဘာသာရပ်၊ အဆင့်မြင့်ယဉ်ကျေးမှုဘာသာရပ်များကို ပထမနှစ်မှ စတုတ္ထနှစ်အထိ သင်ကြားပို့ချလျှက်ရှိပါသည်။ မျက်မှောက်ခေတ် မြန်မာ့ရေးရာသာမက ကမ္ဘာ့ရေးရာများကိုလည်း သင်ကြားပို့ချပေးပါသည်။ ထိုသို့သင်ကြားရသည့်အတွက် ပြည်ထောင်စုစိတ်ဓာတ် ရှင်သန်ခိုင်မာ လာပြီး တိုင်းရင်းသားအချင်းချင်း နားလည်မှုရှိပြီး စည်းလုံးညီညွတ်မှုခိုင်မြဲစေသည်။ ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် ပြောင်းလဲလာသော အခြေအ‌နေများနှင့်အညီ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများနှင့် ကူးလူးဆက်ဆံရာတွင် ဝန်းရံထိုးဖောက် လာသော  Cultural Globalization များကို ဘေးတွင်အကာ အဖြစ်သာထားပြီး မျိုးချစ်ပြည်ချစ်စိတ်နှင့် ညီညွတ်မှုရှိသော ပြည်ထောင်စု စိတ်ဓာတ်(Union Spirit) ကို အနှစ်အဖြစ်ထားကာ ကိုယ်ပိုင်ယဉ်ကျေးမှုအင်အားကို ဖြည့်ဆည်းရမည်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများနှင့်  ခေတ်မီရင်ဘောင်တန်းနိုင်ရန် တိုင်းရင်းသားအားလုံး စည်းလုံးညီညွတ် သည့် ပြည်ထောင်စု စိတ်ဓာတ်(Union Spirit) သည်သာ အဓိကစွမ်းအားဖြစ်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် ခေတ်မီဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်သော ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတော် တည်ဆောက်ရန်အတွက် တိုင်းရင်းသားအားလုံး ပြည်ထောင်စုစိတ်ဓာတ်ကို ခိုင်ကျည်စွာမွေးမြူရန် အထူးလိုအပ် ပါသည်။ သို့မှသာ ပတ်ဝန်းကျင်က ရိုက်ခတ်လာသော ဒဏ်ကို ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်ပြီး၊ အမျိုးဂုဏ်၊ ဇာတိဂုဏ်၊ ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုများကို ထိန်းသိမ်းလျက် ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံ တော်ကြီး တည်တံ့ခိုင်မြဲအောင် ဆောင်ရွက်ကြရပေမည်။
        ဤဒီဂရီကောလိပ်များမှ ကျောင်းဆင်းသော ပညာတတ်လူငယ်များသည် ဒို့တာဝန်  အရေးသုံးပါးကို အသက်နှင့်ထပ်တူ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်လိုသော စိတ်ရှိခြင်း၊ ပြည်ထောင်စုစိတ်ဓာတ် ရှင်သန်ခိုင်မာ၍ ပြည်ထောင်စုဖြိုခွဲမည့်ရန်သူများအား ဖယ်ရှားပြီး ကာကွယ်လိုစိတ်ရှိခြင်း၊ တိုင်းရင်းသားတို့၏ ရိုးရာ ယဉ်ကျေးမှုဓလေ့ထုံးစံများ မပျောက်ပျက်အောင် ထိန်းသိမ်းလိုစိတ်ရှိခြင်း၊ တစ်အူထုံဆင်း ညီရင်းအစ်ကိုများပမာ ဥမကွဲသိုက်မပျက် စည်းလုံးညီညွတ်စွာ နေထိုင်လိုခြင်း၊ အနာဂါတ်တွင် တိုင်းရင်းသား လူမျိုးအချင်းချင်း တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦးနားလည်ပြီး အေးအတူပူအမျှ အေးချမ်းသာယာသော လူ့ဘောင်လောက ဖော်ဆောင်လိုခြင်းစသော တရားများပြည့်ဝသည့် လူကောင်းလူတော် နိုင်ငံသားကောင်းများဖြစ်ပေါ်လာရန် စနစ်တကျ လေ့ကျင့်ကြိုးပမ်းခဲ့သူများဖြစ်သည်။ ဤဒီဂရီကောလိပ်များမှသင်ကြားသော ပညာရပ်များနှင့် လေ့ကျင့်ပျိူးထောင်ပေးသော လက်တွေ့သင်ခန်းစာ များကြောင့် ကျောင်းတော်သားများသည် ဘာသာရပ်ပေါင်းစုံ၏ စုပေါင်းမှု စွမ်းအားကိုရရှိပေသည်။ ကျောင်းတော်သားများသည် ကျောင်းတော်ကြီးက သင်ကြားပေးလိုက်သော ပညာရပ်အရောင်အသွေးများဖြင့် စုံလင်သောသက်တန့် ရောင်စဉ်များ လွှမ်းခြုံနေသောသူများဖြစ်ကြောင်း တင်စားကာ ဆိုလိုက်ချင်ပါသည်။ သက်တန့်ရောင်စဉ်များသည် ဤဒီဂရီကောလိပ်များမှ စတင်ပေါ်ထွက်လာပြီး ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော် တစ်ဝန်းလုံး၏ နယ်နိမိတ်အဆုံးတိုင် တံတားသဖွယ် ဆက်သွယ်နိုင်ပေသည်။ ပြည်ထောင်စုစိတ်ဓာတ်ခိုင်မာပြည့်ဝသော ပညာရပ်အမြင် ကျယ်ပြန့်သော တိုင်းရင်းသားလူငယ်များသည် ဘွဲ့ရကျောင်းသားလူငယ်များ အဖြစ်ဖြင့် နိုင်ငံတော်၏ အစွန်အဖျားဒေသအသီးသီးတွင် နိုင်ငံတာဝန်ကို အားသွန်ခွန်စိုက် ကြိုးပမ်း ဆောင်ရွက်နေပြီဖြစ်ရာ  သက်တန့်ရောင်စဉ်များ နိုင်ငံတစ်ဝန်းထွန်းလင်းဖြာလျက်  ရှိနေပေ တော့သည်။ 
ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော်အတွင်း မှီတင်းနေထိုင်ကြသော တိုင်းရင်းသား အပေါင်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို နိုင်ငံတော်အစိုးရများက အစဉ်တစိုက် ရှေ့ရှုဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။ ထိုဆောင်ရွက်ချက်များ၏ အသီးအပွင့်များအဖြစ် ပေါ်ထွန်းလာခဲ့သည်မှာ နယ်စပ်ဒေသ တိုင်းရင်းသားလူငယ်များ ဖွံ့ဖြိုးရေးသင်တန်းကျောင်းများ၊ ပြည်ထောင်စု တိုင်းရင်းသားလူငယ်များ စွမ်းရည်ဖွံ့ဖြိုးရေး ဒီဂရီကောလိပ် (ရန်ကုန်)၊ (စစ်ကိုင်း) ကျောင်းများ စသည်ဖြင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ခဲ့ပြီး အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ဆက်လက်ဆောင်ရွက် လျက်ရှိနေပြီဖြစ်ပေသည်။ ပြည်ထောင်စုဖွား တိုင်းရင်းသားများအား လူ့စွမ်းအား အရင်းအမြစ်များဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ နိုင်ငံတော်အတွက် ဝန်ထမ်းကောင်း၊ ခေါင်းဆောင်ကောင်းများ ဖြစ်ပေါ်လာရေးတို့အတွက် အားသွန်ခွန်စိုက် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက် လျက်ရှိပေသည်။ ပြည်ထောင်စုသမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်ကြီးသည် တိုင်းရင်းသားပေါင်းစုံ စည်းလုံးတူယှဉ်ကာ ပွင့်လန်းနေသော ပန်းဥယျာဉ်ကြီးသာ ဖြစ်ပေတော့သည်။ မြန်မာပြည်ဖွားတိုင်းရင်းသားတို့၏ ချစ်ကြည်ပေါင်းစည်းမှုကို ဖော်ဆောင်သော ကဗျာတစ်ပုဒ်ဖြင့် ဂုဏ်ပြုတင်ပြအပ်ပါသည်။

မြောက်ဖျားမြန်မာ
ကချင်ပြည်မှာ
မေခ မလိခပေါင်းစုံကာ
တောလည်းတောင်သာ
ဖြတ်ကျော်တော့
ဧရာဝတီဖြစ်တည်ပေါ့။
ချင်းပြည်နယ်လည်းဖြတ်သန်းလာ
ဧရာချင်းတွင်းပေါင်းစုံကာ
မေတ္တာရေတွေ တိုးကာပွား
တောင်ပေါ်မြေပြန့် ညီအစ်ကိုများ။
ရှမ်းပြည်နယ်မှ
ကိုရွှေလီ ဧရာဝတီနဲ့
ပေါင်းစုံသည်
မြန်ပြည်အလှတိုးကာပွား
တစ်အူတုံဆင်းညီအစ်ကိုများ။

ရခိုင်ဒေသ ကစ္စပနဒီ
စီးဆင်းလာသည့် မြန်ရွှေပြည် ၊
ညီပုကလေးစစ်တောင်းလည်း
အားဖြည့်ကာပင် စီးဆင်းမြဲ။
ရွှေသံလွင်လည်း မနေသာ
ကရင်၊ ကယား ၊ မွန်  မကျန် သယ်ဆောင်လာ
မြန်ပြည်အင်အားတိုးကာပွား
အေးအတူ ပူအမျှ ညီအစ်ကိုများ။
ဤသို့သာပင်
မြန်ပြည်တခွင်
မြစ်နဒီတို့ အလှဆင်
ကချင်လည်းချစ် ချင်းလည်းချစ်
ရခိုင် မွန် ကယား ရှမ်းပါချစ်
တိုင်းရင်းသားတို့ မေတ္တာဝေ
တောင်တန်းမြေပြန့် မခွဲခြားပေ 
ပေါင်းစုံလာလို့ ချစ်ကြည်မဆုံး
မြန်ပြည်သားတို့ တစ်ပြုံးပြုံး
သွေးစည်းကြမည် တစ်သက်လုံး။     ။

Source- Myawady Webportal

နိုင်ငံတော်ကို ခေတ်မီဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်သော ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတော်ကြီးဖြစ်ပေါ်လာစေရန် ဦးတည် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိရာတွင် ကောင်းမွန်သောအုပ်ချုပ်မှုစနစ် ဖြစ်ပေါ်လာစေရေးအတွက် ကိုယ်ကျင့်တရား ကောင်းမွန်သည့်နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းများက အရေးကြီးသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်လျက် ရှိပါသည်။
ဝန်ထမ်းကောင်းများ ဖြစ်ပေါ်လာစေရေးအတွက် နိုင်ငံတော်အစိုးရက စဉ်ဆက်မပြတ် လေ့ကျင့်ဆောင်ရွက်ပေးလျက်ရှိရာ နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန၊ ပညာရေးနှင့်လေ့ကျင့်ရေးဦးစီးဌာန၊ ဗဟိုလေ့ကျင့်ရေးကျောင်းသည်လည်း ခေါင်းဆောင်မှုသင်တန်းများ၊ အရာရှိငယ် စီမံသင်တန်းများ၊ စာရေးဝန်ထမ်းသင်တန်းများ၊ အမျိုးသမီးအိမ်တွင်းမှုသက်မွေးလုပ်ငန်း ပညာသင်တန်းများ၊ ခေတ်မီ မော်တာစက်ချုပ်သင်တန်းများ စသည့်သင်တန်းများ ဖွင့်လှစ်လေ့ကျင့်ပေးလျက်ရှိပြီး ထိုသင်တန်းများ တွင် ဝန်ထမ်းကောင်းများ၌ရှိအပ်သည့်ကိုယ်ကျင့်တရားကောင်းမွန်ရေး ဘာသာရပ်ကို ထည့်သွင်း သင်ကြား လေ့ကျင့်ပေးလျက်ရှိသည်။
ဗဟိုလေ့ကျင့်ရေးကျောင်းမှ ဖွင့်လှစ်သည့်သင်တန်းများတွင် စာရေးသူက ကိုယ်ကျင့်တရား ဘာသာရပ်ကို ၂၀၀၇ခုနှစ်မှ ယနေ့အထိ “ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့်တာဝန်ဝတ္တရား” ခေါင်းစဉ် ကျမ်းငယ် တစ်စောင်ရေးသားပြုစု၍ တာဝန်ရှိသူအထက်ဌာနထံ တင်ပြခွင့်ပြုချက်ရယူပြီး သင်ကြားပို့ချ လေ့ကျင့် ပေးနေပါသည်။ ကိုယ်ကျင့်တရားဘာသာရပ်သည် ဝန်ထမ်းများအတွက် သာမကလူသားအားလုံးအတွက် လိုက်နာကျင့်ကြံရန် အလွန်အရေးကြီးပါသည်။ ကိုယ်ကျင့်တရား ဆိုသည်မှာ လူသားတိုင်း နေ့စဉ် ကြံစည်၊ ပြောဆို၊ ပြုမူလုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ချက်များပင် ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ကိုယ်ကျင့်တရား များတွင် မှန်ခြင်းမှားခြင်း၊ ကောင်းခြင်းဆိုးခြင်း၊ မြင့်မြတ်ခြင်းယုတ်နိမ့်ခြင်း စသည့်တန်ဖိုးဖြတ်မှုများ ရှိလာပါသည်။
ကိုယ်ကျင့်တရား၏အဓိကအချက်များ
လူတစ်ဦးအတွက် မိမိ၏အပြောအဆို၊ အပြုအမူသည်မိမိကိုလည်း မထိခိုက်၊ သူတစ်ပါး ကိုလည်း နစ်နာမှုမရှိ၊ စိတ်ပူပန်စရာလည်းမလို၊ နောင်တရစရာလည်း မဖြစ်လျှင် ထိုအပြောအဆို၊ အပြုအမူသည် မှန်၏။ ကောင်း၏။ မိမိ၏အပြောအဆို၊ အပြုအမူ၊ လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်မှုသည် မိမိအတွက်မကောင်း၊ သူတစ်ပါးကိုလည်း ထိခိုက်နစ်နာစေ၏၊ ထို့အတွက် စိတ်ပူပန်မှု ရောက်ရ၏။ ပူဆွေးသောကလည်း ဖြစ်ရ၏၊ ပြောဆိုလုပ်ကိုင်မိသည်မှာ မှားလေခြင်းဟု နောင်တ တစ်ဖန်လည်း ပူပန်ရ၏ ဟုဆိုလျှင် ထိုအပြောအဆိုပြုမူလုပ်ကိုင်မှုသည် မမှန်၊ မှား၏။ ယုတ်နိမ့် လေသည်။ ဤကား ကိုယ်ကျင့်တရား၏ အဓိကအချက်များပင် ဖြစ်ပါသည်။
ထို့ကြောင့် ကိုယ်ကျင့်တရားကောင်းလျှင် လူ့တန်ဖိုးမြင့်မားလာပြီး နိုင်ငံတာဝန် ထမ်းဆောင် ကြရသည့်ဝန်ထမ်းများအတွက်မူကား တာဝန်သိ၊ တာဝန်ယူတတ်သည့် ဝန်ထမ်း၊ နိုင်ငံတော်အပေါ် သစ္စာစောင့်သိသည့်ဝန်ထမ်း၊ အမျိုးဘာသာသာသနာအပေါ် ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်တတ်သည့် ဝန်ထမ်းကောင်းများ ဖြစ်လာပေလိမ့်မည်။
ကိုယ်ကျင့်တရားကောင်းမွန်စေရေး
ကိုယ်ကျင့်တရားပျက်ယွင်းလျှင်မူကား မိမိ၏ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၊ တမလွန်ဘဝ ဆင်းရဲဒုက္ခ ကြုံရမည့် အပြင် မိမိမိသားစု၊ မိမိတာဝန်ယူရာ အဖွဲ့အစည်း၊ လူ့ပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိခိုက်နစ်နာ စေတတ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့်ဝန်ထမ်းတိုင်း၊ လူသားတိုင်း မိမိဘဝတိုးတက်မြင့်မားစေသည့် ကိုယ်ကျင့်တရားများ မှန်ကန် ကောင်းမွန်စေရေး အလေးထား ဖြည့်ဆည်းကျင့်ကြံ သွားကြရမည် ဖြစ်ပါသည်။ 
မြန်မာမှုနယ်ပယ်တွင် ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့်ပတ်သက်၍ ကိုယ်ကျင့်သီလဟု ယှဉ်တွဲသုံးနှုန်း ပါသည်။ ဤသို့ဆိုရခြင်းမှာ သီလစောင့်ထိန်းခြင်း၊ သီလကောင်းခြင်း၊ သီလ လုံခြုံခြင်းသည် ကိုယ်ကျင့် တရားများပင်ဖြစ်လေရာ သီလကောင်းခြင်းသည် ကိုယ်ကျင့်တရား ကောင်းခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ သီလ ဆိုသည်မှာ မကောင်းမှုများ မပြုမိအောင် မိမိကိုယ်ကို ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်ခြင်း၊ သူတစ်ပါးမထိခိုက်၊ မနစ်နာ၊ မပျက်စီးအောင် ရှောင်ကြဉ်ခြင်းပင်ဖြစ်ရာ ကိုယ်ချင်းစာမှု၊ သနားကြင်နာမှု၊ မေတ္တာထားမှု များအပြင် ဘုရားရှင်ညွှန်ကြားထားသည့် “အတ္တသမ္မာပဏိဓိ” မိမိကိုယ်ကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ခြင်း ဖြစ်၍ ကိုယ်ကျင့်တရား ပြည့်စုံသောသူ ဖြစ်ပေမည်။
ဝန်ထမ်းများသည်လည်း နိုင်ငံသူနိုင်ငံသားများပင်ဖြစ်ကြရာ နိုင်ငံသားအားလုံး ကိုယ်ကျင့်တရား ကောင်းအောင် ဖြည့်ကျင့်ရမည်ဖြစ်ပါသည်။ ကိုယ်ကျင့်သီလ ပျက်စီးယိုယွင်း သောသူသည် မိမိကိုယ်ကို ဖျက်ဆီးရုံသာမက လူ့ဘောင်အဖွဲ့အစည်းကိုပါ ဖျက်ဆီးလာသည်ကို မျက်ဝါးထင်ထင် တွေ့မြင်နိုင် ပါသည်။ ကိုယ်ကျင့်သီလပျက်စီးယိုယွင်းသောသူသည် အပြစ်မဲ့သောသူကိုလည်း သတ်၏။ ပြည်သူပိုင် ပစ္စည်းများကိုလည်း ဖျက်ဆီး၏၊ သာသနာ့ဝန်ထမ်းများနှင့် သာသနိက အဆောက်အဦပစ္စည်းများ ကိုလည်း စော်ကားရဲ၏။ မှန်သည်မှားသည်ကိုလည်းမသိ၊ ကောင်းသည်ဆိုးသည်ကိုလည်း နားမလည်၊ မိုက်တွင်းနက်လေတော့သည်။
ကိုယ်ကျင့်သီလလုံခြုံအောင်စောင့်ထိန်းလိုက်နာလျှင်
ထို့ကြောင့် နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းများအပါအဝင် ပြည်သူအားလုံး ကိုယ်ကျင့်သီလလုံခြုံအောင် စောင့်ထိန်း လိုက်နာလျှင် သစ္စာစောင့်သိခြင်းကို တန်ဖိုးထားတတ်လာကြမည်ဟု ဆိုရခြင်းဖြစ်ပါသည်။ သို့ဖြစ်ရာ မည်သည့်အရာများအား သစ္စာစောင့်သိတန်ဖိုးထားရမည်နည်းဟုဆိုလျှင် . .
(က) အမျိုး၊ ဘာသာ၊ သာသနာအပေါ် သစ္စာစောင့်သိရပေမည်။
(ခ) နိုင်ငံတော်အပေါ် သစ္စာစောင့်သိရပေမည်။
(ဂ)မိမိတာဝန်ထမ်းဆောင်သော ဌာန(သို့)အဖွဲ့အစည်းအပေါ် သစ္စာစောင့်သိရပေမည်။
(ဃ) ဆရာနှင့် တပည့်၊ လင်နှင့်မယား တစ်ဦးအပေါ်တစ်ဦး သစ္စာစောင့်သိရပေမည်။
အချုပ်အားဖြင့်ဆိုရသော် နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ ဦးတည်ချက် (၁၂) ရပ် အနက် စစ်မှန်၍ စည်းကမ်းပြည့်ဝသော ပါတီစုံဒီမိုကရေစီစနစ်ကို တရားမျှတမှုအပြည့်ကျင့်သုံးပြီး ဒီမိုကရေစီနှင့် ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို အခြေခံသည့် ပြည်ထောင်စုတည်ဆောက်နိုင်ရေးဆိုသည့် နိုင်ငံရေးဦးတည်ချက်ကို အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ရန်အတွက် နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းများအပါအဝင်၊ ပြည်သူပြည်သားအားလုံး၊ လူသား များအားလုံး ကိုယ်ကျင့်သီလများကိုသိရှိလိုက်နာ၊ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ခြင်းအားဖြင့် မိမိအကျိုးစီးပွား၊ နိုင်ငံအကျိုးစီးပွား၊ အမျိုးဘာသာသာသနာအကျိုးစီးပွား တိုးတက်ကောင်းမွန်ကာ တည်ငြိမ်အေးချမ်း သာယာသော အကျိုးရလဒ်များဖြစ်ထွန်းစေမည် ဖြစ်ပါကြောင်း ရေးသားတင်ပြလိုက်ရပါသည်။        ။

Source- MyanmarNationalPost

“မောင်တို့၊ မယ်တို့......
မိမိပညာရပ်တွေကို
မိမိသေချာလေ့လာဆည်းပူးသင်ကြားကြပါ။
ပညာမပြည့်စုံ၊ ဗဟုသုတမရှိရင်
ကိုယ့်ရဲ့အတတ်ပညာက ဘယ်သူ့ကိုမှကောင်းကျိုးမပြုဘဲ
မင်းတို့တွေဟာ “မယ်သုည၊ မောင်သုည” တွေ ဖြစ်လာလိမ့်မယ်။
မယ်သုည၊ မောင်သုညတွေ
တိုင်းပြည်တာဝန်ထမ်းရင်တော့
ငါတို့တိုင်းပြည် ခါးကျိုးလိမ့်မယ်....။”
ဤစကားရပ်သည် ၁၉၈၀ ကျော်ကာလ၊ ပုသိမ်တက္ကသိုလ်တွင် ပါမောက္ခဌာနမှူး (ပထဝီဝင်) အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သော ဆရာမကြီး “ဒေါ်စိန်စိန်”က Lecture ပို့ချရင်း ကျောင်းသား၊ ကျောင်းသူများအား ပြောကြားခဲ့သော ဆုံးမစကားပင်ဖြစ်ပါသည်။
ပညာရေးဟူသည်-
ပညာရေးသည် ကျယ်ဝန်းသောအဓိပ္ပာယ်များစွာကို ဆောင်ပါသည်။ ပညာရေးဆိုသည်မှာ တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးအတွက် အကောင်းဆုံးကြားခံပစ္စည်း ဖြစ်ပါသည်။ ပညာသည် လူတစ်ဦးတွင် တိမ်မြုပ်နေသည့် အစွမ်းအစများကို ဖော်ထုတ်နိုင်စွမ်းရှိ၏။ အစွမ်းအစကို ပညာဖြင့် ဆင်ခြင်လုပ်ဆောင်တတ်သူတိုင်းအတွက် အနာဂတ်များမှာ ပိုမိုတောက်ပနေမည်သာ ဖြစ်ပါသည်။ ဘဝကိုမြှင့်တင်ပေးနိုင်သည့်အရာမှာ ပညာဆိုတာ သံသယရှိစရာမလိုပေ။
ပညာတတ်သူသည် အမှား အမှန်ကို ခွဲခြားသိမြင်နိုင်စွမ်းရှိသည်။  သူတို့သည် အရာရာကို ကိုယ်ပိုင်ဆုံးဖြတ်ချက်ဖြင့်သာ မိမိဘဝကိုဦးဆောင်ကြသည်။ ပညာတတ်သူသည် တရားဥပဒေကို လေးစားလိုက်နာ တန်ဖိုးထားတတ်သည်။ လူ့အခွင့်အရေးကိုလေးစားပြီး ကိုယ့်တာဝန်ကို ကျေပွန်အောင် ထမ်းဆောင်တတ်သည်။ နိုင်ငံသူ၊ နိုင်ငံသားတစ်ယောက် လိုက်နာရမည်ဟု သတ်မှတ်ထားချက်များကို မဖောက်မဖျက်ဘဲ လိုက်နာတတ်ကြသည်။ ဤအရည် အချင်းများကပင် “နိုင်ငံသားကောင်း”ဆိုသည့် ဂုဏ်ပုဒ်ဖြစ်သောကြောင့် အသိပညာ၊ အတတ်ပညာရပ်များကို ငယ်ရွယ်စဉ်အခါကပင် လေ့ကျင့်သင်ကြားပေးနိုင်ရန် အရေးကြီးလှပါသည်။ 
ထို့ကြောင့် မျိုးဆက်သစ်များစွာတို့အား မိမိကိုယ်မိမိ တန်ဖိုးထားတတ်စေရန်လည်းကောင်း၊ ကျွမ်းကျင်မှုဆိုင်ရာ အတတ်ပညာအရပ်ရပ်တို့ကို အသုံးပြုကာ နိုင်ငံတော်နှင့်နိုင်ငံသားတို့အား အကျိုးပြုစေခြင်းအလို့ငှာလည်းကောင်း၊ လှပသောနှလုံးသားအစုံနှင့်အတူ လူသားဆန်မှု၊ လူပီသမှု များနှင့် မိမိတို့၏အဝန်းအဝိုင်းမှသည် မိမိတိုင်းပြည်အား ချစ်မြတ်နိုးတတ်စေရန်လည်းကောင်း အသိပညာ၊ အတတ်ပညာများကို ကောင်းစွာလေ့ကျင့်သင်ကြားပေးရန် အထူးလိုအပ်လှပါသည်။  
လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်များ ဖော်ဆောင်ပေး
“နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန”၏ နယ်စပ်ဒေသနှင့်တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ဦးစီးဌာနသည် တိုင်းဒေသကြီး ၂ ခု၊ ပြည်နယ် ၇ ပြည်နယ်နှင့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရတိုင်းနှင့် ဒေသ ၆ ခု တို့တွင် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ၏ ဒေသဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး အခြေခံလုပ်ငန်းများအား ဒေသခံ တိုင်းရင်းသားများ၏ လူမှုစီးပွားဘဝ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရေးအတွက် ဆောင်ရွက်ပေးလျက်ရှိပါသည်။ 
ထို့အတူ ပညာရေးနှင့်လေ့ကျင့်ရေးဦးစီးဌာန သည်လည်း တက္ကသိုလ်၊ ဒီဂရီကောလိပ်များ၊ ဗဟိုလေ့ကျင့်ရေးကျောင်း၊ လူငယ်သင်တန်းကျောင်းများ၊ အိမ်တွင်းမှုသင်တန်းကျောင်းများနှင့်စက်မှု လက်မှု သင်တန်းကျောင်းများ ဖွင့်လှစ်ထားပြီး နိုင်ငံတော်အတွက် လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်များ ဖော်ထုတ်ရေးနှင့် စွမ်းရည်ကောင်းများရရှိစေရေးအတွက် ပညာရပ်များကို ဖြန့်ဝေပံ့ပိုး ဖြည့်ဆည်း မွေးထုတ်ပေးလျက်ရှိပါသည်။
နိုင်ငံတော်အနေဖြင့် နယ်စပ်ဒေသဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် တိုင်းရင်းသားစည်းလုံးညီ ညွတ်ရေး တည်ဆောက်ရာတွင် အထောက်အကူပြုနိုင်ရန်အတွက် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုးရေးသိပ္ပံ (Academy for the Development of The National Group)ကို ၁၉၆၄ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၂၀ ရက် နေ့တွင် စစ်ကိုင်းမြို့၌စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး ၁၉၆၈ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ ၁၄ ရက် ရက်နေ့တွင် လက်ရှိ ရွာသစ်ကြီး သို့ ပြောင်းရွှေ့ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပါသည်။
နယ်စပ်ဒေသဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ နယ်စပ်ဒေသရှိ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ၏ လူ့စွမ်းအား အရင်းအမြစ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရေး ပိုမိုတိုးမြှင့်ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်ရန် ရည်ရွယ်၍ ပြည်ထောင်စု တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုးရေးသိပ္ပံကို ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ မေလ ၁၀ ရက်နေ့တွင် ပြည်ထောင်စု တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုးရေးတက္ကသိုလ် (University for the Development of the National Races of the Union) အဖြစ် အဆင့်တိုးမြှင့် ဖွင့်လှစ်ပေးခဲ့ရာ ယခုနှစ်ဆိုလျှင် ၁၇ နှစ် ပြည့်မြောက် ခဲ့ပြီဖြစ်ပေသည်။
ပြည်ထောင်စု တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများဖွံ့ဖြိုးရေး တက္ကသိုလ်သည် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် စည်းလုံးညီညွတ်မှုတိုးတက်ခိုင်မာရေးအတွက် အရည်အသွေးမြင့်မားသည့် ပညာရေးဝန်ထမ်းကောင်းများ ဖြစ်ထွန်းအောင် အထူးလေ့ကျင့်ပျိုးထောင်ပေးလျက်ရှိပြီး  မူလတန်း ဆရာအတတ်သင်တန်း၊ အထူးမူလတန်းဆရာအတတ်သင်တန်း၊ အလယ်တန်းဆရာအတတ်သင်တန်း၊ ဆရာအတတ်ပညာဒီပလိုမာသင်တန်း၊ ပညာရေးဘွဲ့ ပေါင်းကူးသင်တန်း၊ ပညာရေးဘွဲ့သင်တန်း၊ မဟာပညာရေးဘွဲ့ အရည်အချင်းစစ်သင်တန်း၊ မဟာဒဿန(ပညာရေး)ဘွဲ့ သင်တန်းနှင့် မဟာ ပညာရေးဘွဲ့သင်တန်း စသည့် ပညာရေးသင်တန်း ၁၀ မျိုးအားဖွင့်လှစ်သင်ကြားပေးလျက်ရှိ၏။
ပြည်ထောင်စုစိတ်ဓါတ်ထွန်းကားပြန့်ပွားရေး
“နိုင်ငံတော် စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီဥက္ကဋ္ဌ၊ နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်က ၂၀၂၁ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၉ ရက်နေ့ ပြည်ထောင်စုတိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုးရေးတက္ကသိုလ် ပညာရေးဘွဲ့ ငါးနှစ် သင်တန်း အမှတ်စဉ်(၄) ကျောင်းဆင်းမည့် ကျောင်းသား ကျောင်းသူများအား တွေ့ဆုံအမှာစကား” ပြောကြားရာတွင်-
“ပြည်ထောင်စုတိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုးရေးတက္ကသိုလ်အနေဖြင့် ယနေ့အထိ မဟာ  ပညာရေးဘွဲ့၊ မဟာဒဿနဘွဲ့၊ ပညာရေးဘွဲ့၊ ဆရာအတတ်ပညာဒီပလိုမာ၊ အလယ်တန်း ဆရာအတတ်သင်၊ မူလတန်းဆရာအတတ်သင်၊ အထူးမူလတန်းဆရာအတတ်သင် စုစုပေါင်း ၁၃၇၈၆ ဦးကို မွေးထုတ်ပေးနိုင်ခဲ့ပြီးဖြစ်ကြောင်း၊ တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုပေါင်း ၁၀၀ ကျော် တက်ရောက် သင်တန်းဆင်းခဲ့ကြပြီး မောင်တို့၊ မယ်တို့သည် နိုင်ငံတော်က ပြုစုပျိုးထောင် ထားသည့် သားသမီးများပီသစွာ နိုင်ငံတော်၏ ကျေးဇူးသစ္စာကိုစောင့်သိပြီး နိုင်ငံတော်က မျှော်မှန်းထားသည့်အတိုင်း မိမိတို့တာဝန်ကျရာ နယ်စပ်ဒေသတွင်ရှိသည့် တိုင်းရင်းသား ပြည်သူများ၏ လူမှုစီးပွားဘဝဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို ကိုယ်စွမ်း၊ ဉာဏ်စွမ်းရှိသမျှ ထမ်းဆောင် ကြရန်နှင့် ပြည်ထောင်စုစိတ်ဓါတ်ကို တိုင်းရင်းသားများအကြား ထွန်းကားပြန့်ပွားအောင် လည်း ဆောင်ရွက်ပေးကြရန်” ဟု လမ်းညွှန်မှာကြားခဲ့ပါသည်။
ဤတက္ကသိုလ်အပြင် ပြည်ထောင်စုစိတ်ဓါတ်ခိုင်မြဲသော အသိပညာ၊ အတတ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံ သော လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်များ ပြုစုပျိုးထောင်ပေးနိုင်မည့် “ပြည်ထောင်စုတိုင်းရင်းသား လူငယ်များ စွမ်းရည်ဖွံ့ဖြိုးရေး ဒီဂရီကောလိပ်” (ရန်ကုန်နှင့် မန္တလေး၊စစ်ကိုင်း)ကျောင်း ၂ ကျောင်း ကိုလည်း ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်မှစတင်၍ ဖွင့်လှစ်ပေးနိုင်ခဲ့ပါသည်။
စွမ်းရည်ဖွံ့ဖြိုးရေးဒီဂရီကောလိပ် (ရန်ကုန်နှင့် စစ်ကိုင်း) ကျောင်းများတွင် ဝိဇ္ဇာဘွဲ့(မြန်မာစာ၊ ပထဝီဝင်၊ သမိုင်း)၊ သိပ္ပံဘွဲ့(သင်္ချာ၊ ဓာတုဗေဒ၊ ရူပဗေဒ)နှင့် အင်ဂျင်နီယာဘွဲ့(မြို့ပြ၊ အီလက် ထရောနစ်၊ စက်မှု၊ လျှပ်စစ်စွမ်းအား)ဘွဲ့များ ပေးအပ်ချီးမြှင့်ပေးနိုင်ခဲ့ပါသည်။ 
ပညာပြည့်ဝ နှလုံးလှသော-
ဖူး အ ငုံ ချိန် ခါ သင့်
ပွင့် လာ ကြ ပန်း မာ လာ
မွှေး ပျံ့ ကြိုင် စွာ ....။
၂၀၂၁ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ နောက်ဆုံးပတ်ကာလအတွင်း နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန၊ ပြည်ထောင်စု တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖွံ့ဖြိုးရေးတက္ကသိုလ်(စစ်ကိုင်း) အမှတ်စဉ် (၄)၊ ပြည်ထောင်စု တိုင်းရင်းသား လူငယ်များစွမ်းရည် ဖွံ့ဖြိုးရေး ဒီဂရီကောလိပ်(စစ်ကိုင်း၊ ရန်ကုန်) အမှတ်စဉ် (၁၅)၊ (၁၈) သင်တန်း ဆင်းပွဲ အခမ်းအနားများ ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ 
ယနေ့အချိန်အထိ ဤကျောင်းတော်ကြီးများမှတိုင်းရင်းသားလူငယ်အင်အား မဟာပညာရေး ဘွဲ့၁၃၁ ဦး၊ မဟာဒဿနဘွဲ့ ၃၅ ဦး၊ ပညာရေးဘွဲ့ ၄၃၈၁ ဦး၊ ဆရာအတတ်ပညာဒီပလိုမာ ၉၃၂ ဦး၊ အလယ်တန်းဆရာအတတ်သင် ၉၅၆ ဦး၊ မူလတန်းဆရာအတတ်သင် ၇၁၆၂ ဦး၊ အထူးမူလတန်း ဆရာအတတ်သင် ၄၆၁ ဦး၊ ဝိဇ္ဇာဘွဲ့ ၉၆၅ ဦး၊ သိပ္ပံဘွဲ့ ၂၀၆၃ ဦး၊ B.Tech ၂၇၄ ဦး၊ A G T I ဒီပလိုမာ  ၁၃၉၆ ဦး စုစုပေါင်း ၁၈၇၅၆ ဦး ကိုမွေးထုတ်ပေးနိုင်ခဲ့လေပြီ။
ထိုကျောင်းဆင်းဘွဲ့ရတိုင်းရင်းသား မောင်၊ မယ်များသည် ဝန်ကြီးဌာနပေါင်း၂၃ ခုတွင် ပညာရေးဘွဲ့ရ ၁၄၀၅၈ ဦး၊ ဝိဇ္ဇာ၊သိပ္ပံဘွဲ့ရ ၃၀၂၈ ဦးနှင့် အင်ဂျင်နီယာဘွဲ့ရ ၁၆၇၀ ဦးတို့မှာ နိုင်ငံ့တာဝန်များကို ကျေပွန်စွာထမ်းဆောင် လျက်ရှိကြပေသည်။ 
                ဥ မ ကွဲ သိုက် မ ပျက်
                သွယ် လက် ယှက် ရင်း
                နာ ဂ အင်းသား
                ကယား  ကချင်
                မွန် ကရင်  ချင်း
                ဆွေရင်း ဗမာ   
                အခါ ရခိုင် ရှမ်း ဟု
                ပအို့ဝ် ဓနု ပလောင်
                ညီနောင်တစ်စု
                တည်ထောင်ပြုသော
                ပြည်ထောင်စုဖွား
                သွေးသားရင်နှစ်
                အားအင်သစ်လျက်
                ကိုင်းရွက်ခက်တွေ
                အပွင့်ဝေခဲ့....။
ဤကျောင်းတော်များတွင် တိုင်းရင်းသားလူငယ်များ၏ ဘဝရှေ့ရေး ဖြောင့်မတ်မှန်ကန်စေရန်၊ ကောင်းမွန်သည့်နှလုံးသား ဖြစ်လာစေရန်ဟူသည့် ရည်ရွယ်ချက်ကောင်းများဖြင့် ပြုစုပျိုးထောင် တည်ဆောက်ပေးခဲ့၏။ နယ်စပ်ရေးရာဝန်ကြီးဌာန၏ ကျောင်းတော်ကြီးများသည် တိုင်းရင်းသား မျိုးဆက်သစ်များအတွက် ဥယျာဉ်မြေသဖွယ်သာဖြစ်၏။ စရိုက်ဆိုးများခြွေချပြီး စရိုက်ကောင်းများ ဖူးဝေအောင် လေ့ကျင့်ပေးနိုင်ခဲ့၏။‌
အနာဂတ်ခေါင်းဆောင်ကောင်းများ ဖြစ်လာစေမည့် စွမ်းရည်ပြည့်ဝသော လူတော်လူကောင်း များကို စစ်ထုတ်ပေးခဲ့၏။ ပြည်ထောင်စုကြီးအတွင်း မှီတင်းနေထိုင်ကြသော တိုင်းရင်းသားလူငယ် မျိုးဆက်သစ်များအား တစ်စိတ်တစ်ဝမ်းတည်းဖြစ်စေရေး ရှေးရှုဆောင်ရွက်လေ့ကျင့်ပေးခဲ့ပါသည်။
                “မြေဆီမြေသား၊ စွမ်းဆောင်အားကြောင့်
                ကြီးထွားသီးပွင့်၊ မာန်ဟုန်ဝင့်ပြန်
                မျိုးစေ့မှန်၍၊ အပင်သန်ခဲ့ပြီ....။”
စွမ်းအင်၊ စွမ်းအားများမှသည် စွမ်းရည်ဖွံ့ဖြိုးရေးဆီသို့ အရောက်လှမ်းပြီး အေးချမ်းသာယာ၍ ခေတ်မီဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်သော နိုင်ငံတော်အဖြစ် တည်ဆောက်ရာတွင် စွမ်းစွမ်းတမံဆောင်ရွက်သွား ကြမည့် တိုင်းရင်းသားလူငယ်များ၏ စွမ်းရည်များ မြှင့်တင်ပေးရာ၊ တူညီမျှခြင်း အလှတရားများ ဖော်ဆောင်ပေးရာ  ကျောင်းတော်မဟာများပင်တည်း။ 
နှလုံးသားကိုပညာသင်ကြားခြင်း
“နှလုံးသားကို ပညာသင်ပေးခြင်း” ဟုဆိုရာတွင် ကူညီရိုင်းပင်းလိုစိတ်၊ ကိုယ်ချင်းစာနာစိတ်၊ သနားကြင်နာစိတ်၊ ရိုးသားဖြောင့်မတ်စိတ်၊ စည်းလုံးညီညွှတ်အေးချမ်းစွာ ယှဉ်တွဲနေထိုင်လိုစိတ် တွေဖြစ်လာစေဖို့ သင်ကြားလေ့ကျင့်ပေးခြင်းကို ဆိုလိုရပါမည်။ တိုင်းရင်းသား မျိုးဆက်သစ်များအား ပညာရည်ပြည့်ဝ၍ နှလုံးလှသော လူကောင်း၊ လူတော်လေးများ၊ ဝန်ထမ်းကောင်းများ ပေါ်ထွက်လာစေရန် ရည်ရွယ်သင်ကြားပေးခဲ့ပေသည်။ 
လူငယ်များအနေဖြင့် အရည်အချင်းရှိမှ တိုင်းပြည်တိုးတက်အောင်ပြုလုပ်နိုင်မည်ဖြစ်သဖြင့် လူငယ်များ၏နှလုံးသားအား လေ့ကျင့်သင်ကြားပေးခြင်းသည် လူသားအရင်းအမြစ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက် အောင်လုပ်ဆောင်ခြင်းဖြစ်ပေသည်။ လူငယ်များအတွက် Education ၊ Experience ၊  Explore ၊ Ethic စသည့်အချက်များသည် အလွန်အရေးကြီးပြီး ဘဝတစ်သက်တာ အတွက် အသုံးချနိုင်ရန် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ပေးကြရပေမည်။ 
ကျောင်းအသီးသီးတွင် “တိုင်းရင်းသားရေးရာ”ဌာနများ ဖွင့်လှစ်ထားရှိပြီး ပြည်ထောင်စု   စိတ်ဓာတ်ဘာသာရပ်၊အဆင့်မြင့်ယဉ်ကျေးမှုဘာသာရပ်များသင်ကြားပို့ချပေးလျက်ရှိရာ ပြည်ထောင်စု စိတ်ဓာတ်ခိုင်မာရင့်သန်ပြီး မိမိတို့၏ ယဉ်ကျေးမှု၊ ဓလေ့ထုံးစံ၊ ဘာသာသာသနာကို တန်ဖိုးထား မြတ်နိုး၍ စည်းလုံးညီညွတ်မှုခိုင်မြဲစေရန် လေ့ကျင့်ပျိုးထောင် သင်ကြားပေးနိုင်ခဲ့ပေပြီ။ 
ကျောင်းဆင်းပြီးသည်နှင့်တစ်ပြိုင်နက် ဝန်ကြီးဌာနအသီးသီးတွင် အလုပ်ခန့်အပ်ခြင်းခံရ၏။ ထို့ကြောင့်ကျောင်းဆင်း မောင်၊ မယ်များသည် နယ်စပ်ဒေသများ အလျင်အမြန် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက် စေရေး၊ ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုလျှော့ချရေးလုပ်ငန်းများတွင် အုတ်တစ်ချပ် သဲတစ်ပွင့်အဖြစ် တာဝန်ထမ်း ဆောင်မည့် နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းများဖြစ်ကြပေတော့မည်....။ 
တိုင်းရင်းသားလူငယ်မောင်မယ်များအား စည်းစည်းလုံးလုံးရှိပြီး အရည်အချင်းရှိရှိ လေ့ကျင့် သင်ကြားပျိုးထောင် ပေးခဲ့ပြီးဖြစ်သဖြင့် တာဝန်ကျရာဌာနအသီးသီး၊ ဒေသအသီးသီးတွင် တိုင်းပြည် ခါးကျိုးခြင်း မဖြစ်ရလေအောင် တာဝန်သိ၊ တာဝန်ခံ၊ တာဝန်ယူသော “ဝန်ထမ်းကောင်း” များ အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ကြပေတော့မည်။
    “ကျောင်းတော်သာမှ
    သွေခွာတက်လှမ်း ပြည့်ဝန်ထမ်းဖို့
    ဖြောင့်တန်းညီညီ လျှောက်လှမ်းမည်ဟု
    ရွယ်ရည်စိတ်ဓာတ် ခိုင်ခိုင်မတ်လျက်
    တွဲလက်စုပေါင်း
    အားသစ်လောင်း....။”
အနာဂတ်၏ လှပသောရောင်စုံပန်းများ
စာရေးသူသည် ဤဒီဂရီကောလိပ် ကျောင်းဆင်းပွဲများနှင့် ညစာစားပွဲများသို့ တက်ရောက်ခွင့် ရခဲ့ဖူးပါသည်။ ကျောင်းဆင်းတိုင်းရင်းသား ဘွဲ့ရမျိုးဆက်သစ်တို့နှင့် အခမ်းအနားတက်ရောက်လာ ကြသည့် မြန်မာနိုင်ငံ၊ တိုင်းဒေသကြီးနှင့် ပြည်နယ် ဒေသအသီးသီးမှ ကျောင်းသားမိဘ တိုင်းရင်းသား မိသားစုတို့အား ချစ်ခင်ကြည်နူးနွေးထွေးစွာ ငေးကြည့်ရင်း နိုင်ငံတော်၏ လှပသော အနာဂတ်ကို တွေးဆ မြင်ယောင်နေမိပါသည်။
ဤတိုင်းရင်းသား ကျောင်းသား၊ ကျောင်းသူများအနေဖြင့် ညီအစ်ကို မောင်နှစ်မအရင်း သဖွယ် ချစ်ခင်ရင်းနှီးစွာ နေထိုင်ခဲ့ကြရင်း အေးအတူပူအမျှ ပညာသင်ကြားခဲ့ကြရခြင်းဖြစ်လေသည်။ တိုင်းဒေသကြီး၊ ပြည်နယ် ဒေသအသီးသီးမှ လာရောက်ဆုံတွေ့ကြသူများဖြစ်ကြသည်။ ၎င်းတို့သည် မတူကွဲပြားမှုများအား အားသာချက်ဖြစ်အောင်ပုံဖော်၍ စည်းလုံးချစ်ခင်စွာနေထိုင်ကြရင်း နိုင်ငံတော်တည်ဆောက်ရေးတာဝန်များအား ကြိုးစားထမ်းဆောင်ကြပေတော့မည်ဟုလည်း ယုံကြည်မိပါသည်။
ကျောင်းဆင်းပွဲမြင်ကွင်းများကား-
    တစ်စုတစ်စည်းတည်းဖြင့်
    လှပခမ်းနားနေသည့်
    ရောင်စုံပန်းခင်းကြီးသဖွယ်လည်း မြင်ယောင်နေမိ၏....။
    “ပန်း” ဖြစ်သည်နှင့်အညီ ပြုစုပျိုးထောင်ပေးသော ဥယျာဉ်မှူးများ၏ စေတနာမမှန်ကန်မှု မကျွမ်းကျင်မှုကြောင့်လည်းကောင်း၊ ပြင်ပ ပယောဂများ၏ အန္တရာယ်ကျရောက်မှု၊ မသမာသူတို့၏ ဖျက်ဆီးမှုတို့ကြောင့်သော်လည်းကောင်း ပျက်စီးတတ်သော သဘောရှိသည်ကိုတော့ သတိပြုရပေလိမ့်မည်။
    ထို့ကြောင့် 
    ဤသို့လည်း ဆုတောင်းနေမိ၏....။
    ပန်းတိုင်းပွင့်ကြပါစေ
    ပွင့်သော ပန်းတိုင်း လှပါစေ
    လှသော ပန်းတိုင်း. မွှေးပါစေ...။
    ညီညွတ်ခြင်း၊ ချစ်ခင်ခြင်း
    စည်းရုံးခြင်း
    ငြိမ်းချမ်းခြင်း၊ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ခြင်းဟူသော
    ပန်းခင်းတို့သည်
    နိုင်ငံတော်အနှံ့
    ပျံ့ သင်း စေသတည်း...။
    ထုံ သင်း စေသတည်း...။
    ကြိုင်သင်းပါစေသတည်း...။