နှစ်လကြာ ရောင်စုံ လွှတ်တော်ရွေးကောက်ပွဲတွေ မြိုင်မြိုင်ဆိုင်ဆိုင် ကျင်းပပြီးဆုံး ချိန်မှာတော့ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံရဲ့ ဩဇာအကြီးဆုံး မိသားစုနှစ်ခုကြားက အာဏာလုပွဲဟာ ပြန်လည် အသက်ဝင်လာပြီဖြစ်ပါတယ်။

"ဘွန်းဘွန်း" လို့ ချစ်စနိုးခေါ်ကြတဲ့ သမ္မတ ဖာဒီနန်း မားကို့စ်ဂျူနီယာနဲ့ သူ့ရဲ့ ဒုတိယသမ္မတ ဆာရာ ဒူတာတေးတို့အကြား တင်းမာမှုတွေဟာလည်း အမြင့်ဆုံးအနေ အထားကို ရောက်ရှိ လို့နေပါပြီ။ 

၂၀၂၂ ခုနှစ်က သမ္မတရွေးကောက်ပွဲမှာ သူတို့နှစ်ဦးဟာ မဟာမိတ်တွေအဖြစ် ပူးပေါင်းပြီး အောင်ပွဲခံနိုင်ခဲ့ပေမဲ့ အခုချိန်မှာတော့ ဆက်ဆံရေးတွေ အေးစက်သွားခဲ့ပါပြီ။ သူ့ကို ဆာရာက လုပ်ကြံမယ်လို့ ခြိမ်းခြောက်တယ်လို့ ဘွန်းဘွန်းက စွပ်စွဲ၊ ဆာရာကလည်း အိမ်မက် ထဲမှာ ဘွန်းဘွန်းကို ခေါင်းဖြတ်လိုက်တယ်လို့ ပြောလိုပြော… ဖြစ်နေကြတော့ ကြားဖြတ် ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်တွေဟာ ဒီမိသားစုကြီးနှစ်ခုကြားက ပြိုင်ဆိုင်မှုတွေအတွက် တိုင်းတာလို့ ရမယ့် ညွှန်းကိန်းတစ်ခု ဖြစ်လာပါတယ်။ 

ဒီရလဒ်တွေက မားကို့စ်အဖွဲ့အတွက်တော့ သတင်းကောင်းမဟုတ်ပါဘူး။ ဖိလစ်ပိုင်မှာ လက်ရှိသမ္မတတွေဟာ ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲတွေမှာ အများစုအနိုင်ရအောင် လုပ်နိုင်လေ့ ရှိပါတယ်။ တည်ဆဲသမ္မတတစ်ဦးဖြစ်နေခြင်းရဲ့ ဩဇာညောင်းမှုဟာ အားသာချက်ကြီးတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့ပေမယ့်...မားကို့စ်အတွက်တော့ မဟုတ်ခဲ့ပါဘူး။

အနိုင်ရဆီးနိတ်အမတ် ၁၂ ဦးအနက် ၆ ဦးသာ မားကို့စ်မဟာမိတ်အဖွဲ့က ဖြစ်ပြီး ဒီထဲက ၁ ဦးဖြစ်တဲ့ ကမီလာ ဗီလာ ဟာ မားကို့စ်ဘက်ကို အပြည့်အဝရပ်တည်သူ မဟုတ်ဘဲ ဆာရာဒူတာတေးကိုလည်း ထောက်ခံသူဖြစ်ပါတယ်။  

ဒီအခြေအနေက လက်ရှိရုံးထိုင်နေတဲ့ သမ္မတတစ်ဦးအတွက်တော့ ရလဒ်ကောင်းတွေ ဖြစ်တယ်လို့ ပြောလို့မရပါဘူး။ 

ရွေးကောက်ပွဲဆိုတာ လူတစ်ယောက်ကို တစ်မဲပဲ ပေးခွင့်ရှိတယ်ဆိုပေမဲ့ တစ်နိုင်ငံလုံးရဲ့ သဘောထားကိုတော့ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ထင်ဟပ်စေပါတယ်။ ဒီရွေးကောက်ပွဲရလဒ်သည် သမ္မတ မားကို့စ် အစိုးရရဲ့ လက်ကျန် သက်တမ်း ၃ နှစ်အတွက် အာဏာစက်ကို အားနည်း စေနိုင်ပြီး ဆာရာဒူတာတေးကို ဒုတိယသမ္မတရာထူးက ထုတ်ပယ်ဖို့ စွပ်စွဲပြစ်တင်နေတဲ့ ကိစ္စ အပေါ်မှာလည်း ယုံကြည်မှု လျော့နည်းစေပါတယ်။ 

လွှတ်တော်ထဲမှာ မားကို့စ်ဘက်တော်သား အမတ်တွေက ဒုတိယသမ္မတ ဆာရာ ဒူတာတေးကို ထုတ်ပယ်ဖို့အတွက် အကြောင်းပြချက်အမျိုးမျိုးနဲ့ အကြိမ်ကြိမ် စွပ်စွဲပြစ်တင် ကြဖို့ ကြိုးစားခဲ့တာဟာ ပြန်ကုစားလို့မရတဲ့ အက်ကြောင်းကြီးတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ 

အဲ့ဒီနောက် မတ်လမှာ သမ္မတ မားကို့စ်က ဆာရာရဲ့ အဖေ သမ္မတ‌ဟောင်း ရိုဒရီဂို ဒူတာတေးကို ကြမ်းတမ်းတဲ့ မူးယစ်ဆေးဝါးတိုက်ဖျက်ရေးစစ်ဆင်ရေးတွေနဲ့ လူသားမျိုးနွယ် အပေါ် ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ စွဲချက်နဲ့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရာဇဝတ်ခုံရုံး ICC ကို လေဆိပ်ကဲ့သို့ လူမြင်ကွင်းမှာ ဖမ်းပြီး ပို့လိုက်ပါတယ်။

  အဲ့ဒီအချိန်မှာတော့ အားလုံး မျက်နှာဖုံးတွေ ကွာကျကုန်ပါပြီ။ အဖေကို ဖမ်းပြီး နိုင်ငံတကာ တရားရုံးပို့တဲ့အချိန်မှာတော့ ဆာရာလည်း ထမီခါးတောင်းကျိုက်ပြီး သမ္မတ မားကိုစ့်နဲ့ ဘတစ်ပြန် ကျားတစ်ပြန်ချဖို့ ကြိုးဝိုင်းထဲကို ပေါ်တင်ဝင်လာပါတော့တယ်။ လက်ရှိ ဒုသမ္မတရာထူးကနေ အထုတ်ခံရရင် ဆာရာ့အတွက်လည်း နောက်ရွေးကောက်ပွဲမှာ မားကို့စ်ကို အစားထိုးဖို့ မဖြစ်နိုင်တော့သလို အစိုးရနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ ရာထူးတစ်ခုခု ပြန်ရဖို့တောင် ပိတ်ပင်တားမြစ်ခံရတာမျိုးတွေ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

ဘာပဲပြောပြော အခု ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်တွေအရတော့ ဆာရာဟာ အခြေအနေ ကောင်းနေပြီး နောက်သုံးနှစ်အကြာမှာ ကျင်းပမယ့် ရွေးကောက်ပွဲမှာ သူမသာ အနိုင်ရခဲ့ ရင်တော့ မားကို့စ်မိသားစုအပေါ် လက်စားပြန်ချေတာ မြင်တွေ့ရဦးမယ်ဆိုတာ သံသယ ဖြစ်စရာ မရှိပါဘူး။ 

သို့သော် အခု ဆာရာကို လွှတ်တော်က စွပ်စွဲပြစ်တင်ထားတဲ့ကိစ္စ အောင်မြင်ဖို့အတွက် လွှတ်တော်ရဲ့ သုံးပုံနှစ်ပုံသော ထောက်ခံမဲ လိုအပ်တဲ့အတွက် အခုကျင်းပခဲ့တဲ့ ကြားဖြတ် ရွေးကောက်ပွဲတွေက အလွန်အရေးကြီးတာဖြစ်ပါတယ်။ 

အာဏာ၊ ရှင်သန်ရပ်တည်ရေးနှင့် အလဲအထပ်

ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံမှာ နိုင်ငံရေးဟာ မိသားစုလုပ်ငန်းဖြစ်ပါတယ်။ တစ်ချိန်က မိသားစုတစ်စု နိုင်ငံရေးအာဏာရရှိခဲ့ဖူးရင် အဲ့ဒီအာဏာကို ဆုပ်ကိုင်ထားပြီး မျိုးဆက် အဆင့်ဆင့် လက်ဆင့်ကမ်း ပေးလေ့ ရှိပါတယ်။

ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံရေးမှာ ဩဇာကြီးမားတဲ့ မိသားစုပေါင်း ၂၀၀ ခန့်ရှိပြီး ဒူတာတေးနဲ့ မားကို့စ်မိသားစုတွေကတော့ ထိပ်ဆုံးကဖြစ်ပါတယ်။ 

မားကို့စ်မိသားစုဆိုရင် နိုင်ငံရေးမှာ ရပ်တည်နေတာ နှစ်ပေါင်း၈၀ ကျော်ပါပြီ။ လက်ရှိ သမ္မတ မားကို့စ်ဂျူနီယာရဲ့ အဖေဖြစ်တဲ့ ဖာဒီနန်း မားကို့စ်က ၁၉၆၅ မှ ၁၉၈၆ အထိ စစ်အုပ်ချုပ်ရေးနဲ့ အုပ်ချုပ်ခဲ့သူ၊ နိုင်ငံတော်ဘဏ္ဍာငွေကနေ ဘီလီယံနဲ့ချီ အိပ်ထဲ ထည့်ခဲ့တယ်လို့ စွပ်စွဲခံခဲ့ရပြီး ပြုတ်ကျခဲ့တဲ့ နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်ဟောင်းတစ်ဦး ဖြစ်ပါတယ်။ 

ဘွန်းဘွန်း မားကို့စ်ရဲ့ အမေ အီမီလ်ဒါက အသက် ၉၅ နှစ်အရွယ်ရှိပါပြီ။ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ဘီးတပ်ကုလားပေါ် ထိုင်ပြီး မဲပေးခဲ့သူဖြစ်ပါတယ်။ သူမဟာလည်း ရောင်စုံ တံဆိပ်စုံ နာမည်ကြီး Branded ဖိနပ်တွေ ဝယ်ယူစုဆောင်းမှုအပါအဝင် အသုံးအဖြုန်းကြီး လွန်းလှတယ်ဆိုတဲ့ နာမည်ဆိုးနဲ့ တစ်ချိန်က ကျော်ကြားသူဖြစ်ပါတယ်။ 

တကယ်တော့ လက်ရှိသမ္မတ မားကိုစ့်ရဲ့ ညီမ အိုင်မီကလည်း ဒူတာတေးအဖွဲ့ကို ပြောင်းဖို့ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာကြောင့် ဒီကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲမှာ ပြန်အရွေးခံရတာပါ။ မဟုတ်ရင် သူလည်း ထပ်အနိုင်ရဖို့ မလွယ်ကူပါဘူး။ 

နောက်ပြီး လက်ရှိ မားကို့စ်ဂျူနီယာရဲ့ သားအကြီးဆုံး ဆန်ဒြိုက လွှတ်တော်အမတ် ဖြစ်ပြီး သူရဲ့ဝမ်းကွဲညီတော်စပ်တဲ့ မာတင် ရိုမြူရယ်ဒက်ဇ်ကလည်း အောက်လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်ကာ ၂၀၂၈ ခုနှစ်မှာ သမ္မတလောင်းတစ်ဦးဖြစ်နိုင်ခြေရှိသူဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအချက်ကလည်း မားကိုစ့်အနေနဲ့ ဆာရာဒူတာတေးကို ဒုသမ္မတရာထူးကနေ ထုတ်ပယ်ဖို့ အထူးစိတ်အား ထက်သန်နေရတဲ့ အကြောင်းအရင်းတွေထဲက တစ်ခု ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ 

မားကို့စ်တို့ရဲ့၏မွေးရပ်မြေ အီလိုကို့စ်နော်တီပြည်နယ်မှာတော့ ဘွန်းဘွန်း အမျိုးသမီးရဲ့ ဝမ်းကွဲတစ်ယောက်က ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအဖြစ်၊ တူတစ်ယောက်က ဒုတိယ ပြည်နယ် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအဖြစ် ရွေးကောက်ခံရပြီး တခြား ဝမ်းကွဲ နှစ်ဦးက မြို့တော် ကောင်စီအမတ်တွေ အဖြစ် အရွေးခံခဲ့ကြရပါတယ်။ ဒီဒေသမှာတော့ မားကို့စ်မိသားစုတွေရဲ့ အိမ်ကွင်းလိုဖြစ်နေတော့ အမြဲနိုင်ပါတယ်။

ဒါဗောင်းမြို့မှာလည်း ဒူတာတေးမိသားစုရဲ့ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုက ထိုနည်းလည်းကောင်း ဖြစ်ပါတယ်။ 

သည်ဟိတ်မြို့မှာရှိတဲ့ အကျဉ်းထောင်ထဲကနေ ဒါဗောင်းမြို့တော်ဝန် ရွေးကောက်ပွဲ ဝင်ပြိုင်တာတောင် ဒူတာတေးဟာ အလွယ်တကူပဲ အနိုင်ရခဲ့ပါတယ်။ အခု ရွေးကောက်ပွဲမှာ မဲဆန္ဒရှင်တွေက သူ့ကိုတောင် မမြင်ရလိုက်ကြပါဘူး။ သူ့ပုံပါတဲ့ ကတ်ထူပြားတွေ ထောင်ပြီး တော့ပဲ ပြိုင်သွား တာပါ။ နောက်ပြီး ယခင်မြို့တော်ဝန်ကလည်း သူ့သား ဆီဘတ်စ်ရှန်ဖြစ်ပြီး အခု အဖေ မြို့တော်ဝန်ဖြစ်သွားတော့ သူက ဒုတိယမြို့တော်ဝန်ရာထူးကို ဆက်ခံမှာဖြစ်ပါ တယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ ၃၇ နှစ်အတွင်းမှာ ဒူတာတေး မိသားစုတွေက ဒါဗောင်းမြို့မှာ ၃၄ နှစ်ကြာအောင် မြို့တော်ဝန်များ ဖြစ်ခဲ့ကြပါတယ်။ 

မားကို့စ်ရော ဒူတာတေးရော နှစ်ဖက်လုံးမှာ ပါနေတဲ့ ဆီးနိတ်အမတ်တွေကလည်း များသောအားဖြင့် ဩဇာကြီးမားတဲ့ နိုင်ငံရေးမိသားစုတွေကနေ ဆင်းသက်လာကြတာ၊ ဒါမှမဟုတ်၊ ကိုယ်ပိုင် ကျော်ကြားမှုရှိတဲ့သူတွေ ဖြစ်နေကြတာကို တွေ့ရပါတယ်။ မီဒီယာ လောက၊ ရုပ်ရှင်လောက ကနေလာကြတဲ့ ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတွေလည်း အများကြီး ပါပါတယ်။ 

သူတို့မှာလည်း ကိုယ်ပိုင်အကျိုးစီးပွားနဲ့ ရည်မှန်းချက်များကိုယ်စီရှိကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဘယ်သူ့ဘက်တော်သားလို့ ပြောနေပါစေ ဒုသမ္မတတစ်ယောက်ကို ရာထူးက ထုတ်ပယ်ရေးကိစ္စလိုမျိုးမှာ သစ္စာခံမှုအပေါ် အာမခံချက်မရှိတာကြောင့် ပြောရခက်နေပါ တယ်။

ဖိလစ်ပိုင်ဆီးနိတ်အမတ်တွေက လူထုရဲ့ ထင်မြင်ချက်တွေကို အင်မတန် အလေးထား ဂရုပြုကြတယ်။ ပြည်သူတွေရဲ့ စိတ်ကို အမြဲဖတ်နိုင်ဖို့ ကြိုးစားနေကြတယ်။ ကိုယ့်ကိုကိုယ် သမ္မတလောင်း၊ ဒုသမ္မတလောင်းလို့ ခံယူထားပြီး ပြည်သူကို ဆက်ဆံကြတာဖြစ်တဲ့အတွက် သူတို့ရဲ့ အနာဂတ်ရည်မှန်းချက်အတွက် ပြည်သူ့သဘောထားဘက်ကနေပဲ ရပ်တည်ကြလေ့ ရှိပါတယ်။ 

ဘွန်းဘွန်း မားကို့စ်သည် ဖိလစ်ပိုင်ရဲ့ အထင်ကရနိုင်ငံရေးမိသားစုတစ်ခုမှ ဆင်းသက် လာသူဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီကာလတွေကို ပြန်ကြည့်လိုက်ရင် လူထုက သူ့ဘက်မှာ မရှိတာကို တွေ့ရပါတယ်။ သူက နိုင်ငံရေးသမားတစ်ယောက်ဆိုပေမယ့် စကားပြောကောင်းတဲ့သူလည်း မဟုတ်ပြန်ပါဘူး။ သူ့ရဲ့စီးပွားရေးစီမံခန့်ခွဲမှုအပေါ် လူထုထင်မြင်ချက် စစ်တမ်းတွေကို ကြည့်ရင်လည်း လူကြိုက်နည်းတာကို တွေ့ရပြီး သမ္မတဟောင်း ဒူတာတေးကို ဖမ်းပြီး အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရာဇဝတ်ခုံရုံးကို ပို့တာဟာ နိုင်ငံတော်ကို သစ္စာဖောက်မှုဖြစ်တယ်လို့ ဒူတာတေး မိသားစုဘက်က သရုပ်ဖော်နေပါတယ်။ 

မနီလာ ဆိပ်ကမ်းဒေသက ဆင်ခြေဖုံးရပ်ကွက်လေးတစ်ခုမှာ ဆာရာဒူတာတေး ဟောပြောပွဲ လုပ်ခဲ့စဉ်က သူမရဲ့ အဖေကို မနီလာလေဆိပ်မှာ ဖမ်းပြီး သည်ဟိတ်မြို့ကို လေယာဉ်နဲ့ ခေါ်သွားတဲ့ ခရီးစဉ်တစ်လျှောက်ကို ဂရုဏာသက်ဖွယ်ဖြစ်အောင် ဗီဒီယို ဖြစ်အောင် ဖန်တီးပြီး ပြခဲ့ပါတယ်။ “သူတို့က ကျွန်မအဖေကို ပြန်ပေးဆွဲသွားတာပါ။ ပြန်ပေးဆွဲသွားရုံတင်မကဘူး အဖေ့ကို ကျွန်မတို့ဆီကနေ ခိုးယူသွားတာပါ” လို့ စင်ပေါ်မှာ ပြောခဲ့ပါတယ်။ သူမ အဲလို ပြောနေတဲ့ အချိန် ဘေးနားမှာ သမ္မတ မားကို့စ်ရဲ့အစ်မ အိုင်မီလည်း ရှိခဲ့ပါတယ်။ သူမကလည်း ဒူတာတေးကို ပြန်ပေးဆွဲတာ သဘောမတူလို့ ဒူတာတေးအဖွဲ့ကို ကူးပြောင်းလာခဲ့သူပါ။ ဒါပေမဲ့ လေ့လာသူ အများစုက ဒူတာတေးအပေါ် လူကြိုက်များနေမှုကို အခွင့်ကောင်းယူဖို့အတွက် လာပေါင်းတာ ဖြစ်တယ်၊ ဒါဟာ သံသယဖြစ်ဖွယ် လှည့်ကွက်ဖြစ်တယ်လို့ မြင်နေကြတုန်း ဖြစ်ပါတယ်။  ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ရေပန်းစားမှုကျနေတဲ့သူမ ရွေးကောက်ပွဲမှာ အနိုင်ရခဲ့တယ်မဟုတ်လား။ ဒီနည်းသုံးတာ သူမအတွက်တော့ အလုပ်ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲလှုပ်ရှားမှုအများစုမှာ မဲအဆင့်နိမ့်နေပေမဲ့ အိုင်မီ မားကို့စ်ဟာ "မှော်ဝင်အမတ် ၁၂ ဦး" လို့ ကင်ပွန်းတပ်ကြတဲ့ အနိုင်ရဆီးနိတ်အမတ်များစာရင်းကို ကပ်ပါးဝင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။

အခုကနေစပြီး ရှေ့လာမယ့် အခြေအနေတွေကိုတော့ ကြိုတင်ခန့်မှန်းဖို့ ခက်ခဲပါတယ်။ မားကို့စ်အဖွဲ့ဟာ ဆာရာဒူတာတေးကို ရာထူးကနေ ဖြုတ်ချဖို့ဆိုရင် ခက်ခဲတဲ့ တိုက်ပွဲကို တိုက်ရမှာ သေချာပါတယ်။ 

ဆီးနိတ်အမတ် ၂၄ ဦးရှိတဲ့အနက် အနည်းငယ်ကသာ ဖြူဖြူမဲမဲ သမ္မတမားကို့စ်ကို သစ္စာခံကြမယ့် သူတွေဖြစ်ပါတယ်။ တခြားအမတ်တွေပါ ထောက်ခံစေချင်ရင် ကိုယ့်ဘက် ပါလာအောင် စည်းရုံးသိမ်းသွင်းရမှာဖြစ်ပြီး ဒါကလည်း လုံးဝ လွယ်ကူတဲ့ ကိစ္စမဟုတ်ပါဘူး။  

အခုကျင်းပပြီးစီးခဲ့တဲ့ ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲတွေဟာ တချို့ ဒေသတွေမှာ ဒူတာတေး မိသားစုကို လူထုအားပေးမှုအလွန်ကောင်းနေဆဲဖြစ်ကြောင်း ပြသခဲ့ပါပြီ။ မားကို့စ်ရွေးကောက်ပွဲ မဟာမိတ်အဖွဲ့က တချို့ဟာလည်း ဒုတိယသမ္မတ ဆာရာ ဒူတာတေးကို ရာထူးကနေ ထုတ်ပယ်ဖို့ သဘောမတူကြောင်း ပြောဆိုမှုတွေရှိလာတာကိုလည်း တွေ့နေရပါပြီ။ လွှတ်တော်ထဲက ရှိနှင့်ထား ပြီးသားဖြစ်တဲ့ အမတ်တွေရဲ့ သဘောထားဟာလည်း ဒီလိုမျိုးပဲ ဖြစ်ဖို့များပါတယ်။

ဒီကြားထဲမှာ ဘမ် အကီနိုနဲ့ ဖရန်စစ် ပန်ဂီလီနန်းတို့ ဆီးနိတ်အမတ် ဝင်ပြိုင်ခဲ့ပြီး အနိုင်ရ ခဲ့တာကတော့ အံ့ဩဖွယ်ရလဒ်ပဲဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့နှစ်ယောက်လုံးက လစ်ဘရယ် အဖွဲ့ခွဲ တွေပါ။ ဘယ်လူထု ထင်မြင်ချက် စစ်တမ်းကမှ သူတို့နိုင်လိမ့်မယ်လို့ ကြိုတင်မခန့်မှန်း ခဲ့ကြပါဘူး။ ဒါကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် မားကိုစ့်-ဒူတာတေး ဒရမ်မာကို ကျော်လွန်ပြီး တခြား ရွေးချယ်စရာတွေကို လိုလားတဲ့ ပြည်သူ့ဆန္ဒကိုလည်း တွေ့ရှိရပါတယ်။ 

သူတို့နှစ်ဦးစလုံးသည် မားကို့စ်မိသားစုရဲ့ မိတ်ဆွေများမဟုတ်ကြပါဘူး။ ၂၀၂၂ ရွေးကောက်ပွဲမှာ လစ်ဘရယ်တွေက မားကို့စ်-ဒူတာတေးအဖွဲ့ကို အဓိကဆန့်ကျင်ခဲ့သူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ သို့သော် သူတို့သည် ယခင်သမ္မတ ဒူတာတေးရဲ့ အာဏာရှင်ဆန်တဲ့စတိုင် ကိုလည်း အပြင်းအထန်ဆန့်ကျင်ခဲ့ကြတာဖြစ်တဲ့အတွက် ၂၀၂၈ ခုနှစ်မှာလည်း သူ့သမီး ဆာရာ သမ္မတဖြစ်လာမှာကို စိုးရိမ်နေကြမလားလို့တော့ တွေးစရာရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီအချက်နဲ့တင် လွှတ်တော်ထဲမှာ ဆာရာကို လက်ရှိ ဒုသမ္မတရာထူးကနေ ထုတ်ပယ်ဖို့ ထောက်ခံမဲ ပေးတာမျိုး ဖြစ်သွားနိုင်ပါတယ်။ 

ဆာရာကို သမ္မတရာထူးကနေ ထုတ်ပယ်ဖို့အတွက် အစီရင်ခံစာ ပြုစုနေပြီဖြစ်ပြီး မဲခွဲဆုံးဖြတ်မှုတွေက ဇူလိုင်လလောက်မှာ စတင်မယ်လို့ မျှော်လင့်ရပါတယ်။ ဒီကြားထဲမှာတော့  နှစ်ဖက်စလုံးအနေနဲ့ ဆီးနိတ်အမတ်တွေကို မိမိဘက်ကို ပါလာအောင် နောက်ကွယ်မှာ အပြင်းအထန်ကြိုးပမ်းသိမ်းသွင်းကြတော့မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံရဲ့ သမိုင်းမှာ ဘယ်သမ္မတ၊ ဒုတိယသမ္မတကိုမှ ရာထူးကနေ အောင်အောင် မြင်မြင်နဲ့ ထုတ်ပယ်နိုင်ခဲ့တာမျိုး မရှိသေးပါဘူး။ တစ်ပြိုင်နက်ထဲမှာပဲ ဘယ်သမ္မတ၊ ဒုသမ္မတ မှလည်း ဒီလောက်ဆိုးရွားတဲ့ အခြေအနေမျိုးတွေနဲ့ မကြုံတွေ့ခဲ့ကြရ သေးပါဘူး။

၂၀၂၅ ခုနှစ်ဟာ ဖိလစ်ပိုင်အတွက် နိုင်ငံရေးလှိုင်းထန်တဲ့ နှစ်တစ်နှစ်သာ ဖြစ်ပါတော့တယ်။

၁၃-၅-၂၀၂၅ ရက်၊ Jonathan Head ရေးသားသည့် The Philippines has voted - now the game of thrones begins again (BBC) ဆောင်းပါးကို ဒေါ်လှမျက်ခြယ်၊ လက်ထောက်ညွှန်ကြားရေးမှူး၊ နိုင်ငံတော် စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီရုံးက ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ဆိုထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။

ဓါတ်ပုံ- https://www.gzeromedia.com/viewpoint/philippine-midterms-are-next-episode-in-marcos-duterte-drama

လူသားတို့ ဘေးအန္တရာယ်များကျရောက်သောအခါ အသက်အန္တရာယ်မထိခိုက်စေရန် တတ်စွမ်းသမျှ ပြုစုမှု အသိပညာ၊ အတတ်ပညာတို့ဖြင့် အရေးပေါ်ကူညီဆောင်ရွက်ပေးနေသော    ပရဟိတအဖွဲ့ကို ပြပါဆိုလျှင်    ကြက်ခြေနီအဖွဲ့ကိုပြရပါလိမ့်မည်။ အရေးပေါ်လူနာတစ်ဦးကို   ဆေးရုံ၊   ဆေးခန်းသို့ ချက်ချင်း (သတ်မှတ်ချိန်အတွင်း) မပို့ဆောင်နိုင်သေးသောအခြေအနေတွင် လူနာ၏အသက်အန္တရာယ်ကို  ကြက်ခြေနီဝန်ထမ်းများက အတတ်နိုင်ဆုံးနည်းလမ်းများဖြင့် ပြုစုစောင့်ရှောက်ကယ်တင်ပေးကြသည်။   ကြက်ခြေနီဝန်ထမ်း၏အလုပ်ကား အလွန်သန့်စင်မွန်မြတ်သည့်   စေတနာ့ဝန်ထမ်းအလုပ်ဖြစ်သည်။

ကြက်ခြေနီအသင်းကြီးသည်လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၁၆၀ ကျော်က သန္ဓေတည်စတင်ခဲ့လေသည်။  ၁၈၅၉ ခုနှစ်က အီတလီနိုင်ငံတွင်ဖြစ်ပွားသော  ဆိုဖာရီနိုစစ်မြေပြင်၌    ထိခိုက်ဒဏ်ရာရသော စစ်သားများအား ကူညီပြုစုပေးမည့်သူမရှိဘဲ အတိဒုက္ခရောက်ခဲ့သည်။  ဤစစ်မြေပြင်သို့ ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံသား ဟင်နရီဒူးနန့် ရောက်ရှိသွားသောအခါ ကူညီသူမဲ့၍ ညည်းညူနေသော ဒဏ်ရာရစစ်သားများကို အနီးဝန်းကျင်ရွာ၌စုဝေး၍ ကူညီပြုစုပေးခဲ့သည်။ ဟင်နရီဒူးနန့် မိမိနေရပ်ပြန်ရောက်သောအခါ ဆိုဖာရီနိုစစ်မြေပြင်တွင် ကြုံတွေ့ခဲ့ရသောအကြောင်းအရာများကို စာအုပ်ရေးသားပြုစုခဲ့သည်။

ထိုစာအုပ်ကို မမေ့နိုင်သောဆိုဖာရီနို ( A Memory of Soferino )ဟု အမည်ပေးထုတ်ဝေခဲ့ပြီး နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်များထံဖြန့်ဝေခဲ့သည်။   ထိုစာအုပ်ကြောင့် ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်များသည် လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်သော အသိအမြင်နှင့် သတိယှဉ်နိုင်ခဲ့ကာ စစ်မြေပြင်မှဒုက္ခသည်များအားကူညီရန်    လူမှုရေးအသင်းကြီးတစ်သင်းဖွဲ့စည်းရန် နည်းလမ်းရှာကြသည်။  သို့နှင့် ၁၈၆၃ ခုနှစ် မေလ ၈ ရက်တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကြက်ခြေနီကော်မတီ (International Committee of the Red Cross - ICRC ) ကို စတင်တည်ထောင်နိုင်ခဲ့ကြသည်။   ဟင်နရီဒူးနန့်၏  စတင်ကြိုးပမ်းစွမ်းဆောင်မှုဖြင့် အသင်းကြီးပေါ်ပေါက်လာခဲ့သောကြောင့် ၁၉၀၁ ခုနှစ်တွင် ဟင်နရီဒူးနန့်ကို ငြိမ်းချမ်းရေးနိုဘယ်ဆု ချီးမြှင့်ပေးခဲ့ပြီး သူ့ကိုမွေးဖွားခဲ့သည်မှာ ၁၈၂၈ ခုနှစ် မေလ ၈ ရက်ဖြစ်၍ ယင်းကို ကမ္ဘာ့ကြက်ခြေနီနေ့အဖြစ် သဘောတူသတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကြက်ခြေနီကော်မတီ၏ အမှတ်တံဆိပ်နှင့်   ကြက်ခြေနီအမှတ်အသားကို သတ်မှတ်ရာ၌ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာဝန်ထမ်းများ၏ အမှတ်အသားမဟုတ်ဘဲ    အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကြက်ခြေနီကော်မတီ ( ICRC )၊ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကြက်ခြေနီနှင့် လခြမ်းနီအသင်းများဖက်ဒရေးရှင်း (IFRC)၊   အမျိုးသားကြက်ခြေနီအသင်းများနှင့် လူမှုကရုဏာလုပ်ငန်းများတွင်အသုံးပြုသော အမှတ်အသားကို သတ်မှတ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။၁၈၆၄ ခုနှစ် ဂျီနီဗာမြို့၌ကျင်းပသော ပထမအကြိမ် သံတမန်များညီလာခံက     ယင်းကြက်ခြေနီအမှတ်အသားကို အသုံးပြုရန်သတ်မှတ်ပေးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။  ကြက်ခြေနီအမှတ်အသားအဖြစ်   ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံအလံကို အရောင်ပြောင်းပြန်လုပ်ပြီး   နောက်ခံအဖြူရောင်ပေါ်တွင် အနီရောင်ကြက်ခြေနီအမှတ်အသားကို သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ အမျိုးသားကယ်ဆယ်ရေးအသင်းများထူထောင်ရေးနှင့် ပထမအကြိမ် ဂျီနီဗာညီလာခံကျင်းပရာ၌လည်း    အဓိကပါဝင်ကူညီခဲ့သော ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံနှင့်   ကြက်ခြေနီအသင်းဖခင်ကြီး ဟင်နရီဒူးနန့်တို့ကို ဂုဏ်ပြုသတ်မှတ်ခဲ့ခြင်းလည်းဖြစ်သည်။နောက်ပိုင်းတွင် ဤကြက်ခြေနီအမှတ်အသားကို ဆက်လက်အသုံးပြုရန် ၁၉၄၉ ခုနှစ် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ  လူသားချင်းစာနာထောက်ထားခြင်းဆိုင်ရာဥပဒေ၏အခြေခံဖြစ်သော ဂျီနီဗာသဘောတူညီချက်ဖြင့်ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြသည်။   ထို့ပြင် နောက်ထပ်အမှတ်အသားများဖြစ်သော အဖြူရောင်နောက်ခံပါ လခြမ်းနီ၊ ခြင်္သေ့နီနှင့် နေဝန်းနီအမှတ်အသားတို့ကိုလည်း အသိအမှတ်ပြုပေးခဲ့သည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင်ကြက်ခြေနီအသင်းသည် ဘေးအန္တရာယ်များကျရောက်တိုင်းပြည်သူများ၏ ကျန်းမာရေးနှင့် ဘေးအန္တရာယ်မှကူညီရေးတို့ကို သက်တမ်းရှည်ကြာစွာဆောင်ရွက်ခဲ့သည့် လူမှုကူညီရေးအသင်းဖြစ်သည်။ ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ်မှစတင်၍ အိန္ဒိယနိုင်ငံကြက်ခြေနီအသင်း၏ အသင်းခွဲအဖြစ် ခံယူကာ ကြက်ခြေနီလုပ်ငန်းများကို စတင်လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ဤသို့ဖြင့် ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် ဗမာကြက်ခြေနီအသင်းအဖြစ် သီးခြားရပ်တည်လာနိုင်အောင်ကြိုးစားနိုင်ခဲ့သည်။  ၁၉၃၉  ခုနှစ်တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကြက်ခြေနီကော်မတီက မြန်မာနိုင်ငံကြက်ခြေနီအသင်းကို အသိအမှတ်ပြုလက်ခံခဲ့ပြီး ၁၉၄၆ ခုနှစ်တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကြက်ခြေနီနှင့် လခြမ်းနီအသင်းများဖက်ဒရေးရှင်းတွင်မြန်မာကြက်ခြေနီအသင်းက အသင်းဝင်အဖြစ်ပါဝင်လာနိုင်ခဲ့သည်။

ကြက်ခြေနီအသင်း၏  မူလရည်မှန်းချက်မှာ  စစ်မြေပြင်တွင်ဒဏ်ရာရသော လူနာများကို ကူညီကယ်ဆယ်ပြုစုရန်ဖြစ်သော်လည်း နောက်ပိုင်း ပိုမိုကျယ်ပြန့်လာကာ သာမန်အချိန်များတွင် ရုတ်တရက်ဖြစ်ပေါ်လာသော မီးဘေး၊ ရေဘေး၊ လေဘေးနှင့် ငလျင်ဘေးများကြုံသောအခါတွင်လည်း ကြက်ခြေနီအသင်းက  ပါဝင်ကူညီခဲ့ကြသည်။   မီးတောက်မီးလျှံတို့ကို ကျောချင်းကပ်ရင်ချင်းအပ်ကာ ငြှိမ်းသတ်ခဲ့ကြသည်။  ရေလှိုင်းတံပိုးတို့ကို လက်ချင်းတွဲယှက်ရင်ကော့လျက်ဖြင့် တာတမံလုပ်ပေးခဲ့သည်။  နေပူကျဲကျဲ   မိုးသည်းသည်းတွင်ခရီးပြင်းနှင်ကာ ဒုက္ခရောက်သူများအရေးအတွက် လက်မနှေးတမ်းပါဝင်ကူညီခဲ့ကြသည်။   မြန်မာနိုင်ငံကြက်ခြေနီအသင်းသည် သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကာကွယ်ရေး၊ ကယ်ဆယ်ရေးတို့သာမက ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေးလုပ်ငန်းများတွင်ပါ ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။  မြန်မာနိုင်ငံကြက်ခြေနီအသင်းသည် မေတ္တာကို အခြေခံ၊ စေတနာ၊ အနစ်နာနှင့် ကျားကန်၍   အကြင်နာတရားကိုမဏ္ဍိုင်ပြုဆောင်ရွက်သော ပရဟိတအကျိုးဆောင်အဖွဲ့စစ်စစ်ဖြစ်သည်။  

မြန်မာကြက်ခြေနီအသင်း၏ဆောင်ရွက်ချက်သည် အပြောသက်သက်မဟုတ် အလုပ်နှင့် သက်သေပြကာ ဆောင်ရွက်ခဲ့မှုကြောင့် ကမ္ဘာကပင် အသိအမှတ်ပြုခံခဲ့ရဖူးသည်။  ကြက်ခြေနီလူငယ် စိုင်းအောင်လှိုင်မြင့်သည် ရေထဲသို့ထိုးကျသွားသောကားထဲတွင် သေအံ့ဆဲဆဲလူနာကို အသက်စွန့်၍ ကယ်တင်ပေးခဲ့သည်။  ထို့ကြောင့်  ကမ္ဘာ့ကြက်ခြေနီအဖွဲ့ စွမ်းဆောင်မှုအမြင့်မားဆုံးဆုဖြစ်သော ဟင်နရီဒူးနန့်ဆုကို စိုင်းအောင်လှိုင်မြင့်အား ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် ချီးမြှင့်ပေးခဲ့သည်။အလားတူပင် သူနာပြုအုပ်ဆရာမကြီး ဒေါ်ခင်အုန်းမြ၊   သူနာပြုဦးစီးအရာရှိ ဒေါ်အမ်ယောနမ်၊ သားဖွားဆရာမ ဒေါ်သိန်းရီတို့ကိုလည်း အမြင့်မားဆုံးကြက်ခြေနီဆုတံဆိပ်ဖြစ်သော ဖလောရင့်နိုက်တင်ဂေးဆုများချီးမြှင့်ခဲ့သည်။

နိုင်ငံတော်အစိုးရသည် ၁၉၅၉ ခုနှစ်တွင်   ကြက်ခြေနီအသင်းအက်ဥပဒေကိုပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပြီး ၁၉၆၄ ခုနှစ်၊ ၁၉၇၁ ခုနှစ်နှင့် ၁၉၈၈ ခုနှစ်တို့တွင် ထပ်မံပြင်ဆင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။   ၁၉၈၉ ခုနှစ် နိုင်ငံတော်အက်ဥပဒေပြဋ္ဌာန်းချက်အရ ဗမာနိုင်ငံကြက်ခြေနီအသင်းကို မြန်မာနိုင်ငံကြက်ခြေနီအသင်းဟု ပြောင်းလဲခေါ်ဝေါ်ခဲ့သည်။  ကြက်ခြေနီအသင်း၏အခြေခံမူများအဖြစ်အောက်ပါအတိုင်းသတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ယင်းအခြေခံမူများမှာ-

(၁) လူသားချင်းစာနာထောက်ထားခြင်း (Humanity)

(၂)ခွဲခြားမှုမရှိခြင်း (Impartiality)

(၃)ကြားနေခြင်း (Neutrality)

(၄)လွတ်လပ်ခြင်း (Independence)

(၅) စေတနာ့ဝန်ထမ်း အကျိုးဆောင်ခြင်း (Voluntary Service)

(၆)စည်းလုံးညီညွတ်ခြင်း (Unity)

(၇) ကမ္ဘာတစ်ဝန်းပျံ့နှံ့ခြင်းတို့ဖြစ်သည်။ထိုအခြေခံမူများတွင် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားခြင်းသည် ကြက်ခြေနီအသင်း၏အဓိကရည်ရွယ်ချက်ပန်းတိုင်ပင်ဖြစ်သည်။

ယနေ့ကမ္ဘာပေါ်တွင်ကိုဗစ် - ၁၉ ရောဂါကဲ့သို့သော ကူးစက်ရောဂါများ၊ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့်ဖြစ်ပေါ်နေသည့်   သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များကို ရင်ဆိုင်ကြရသည့်အခါ ကြက်ခြေနီအသင်းသားများသည် အရေးပေါ်အခြေအနေများတွင် အင်တိုက်အားတိုက်ကူညီနိုင်စေရန် ကြက်ခြေနီအခြေခံသင်တန်းများ၊ အရေးပေါ်အသက်ကယ်နည်းများကို   စနစ်တကျ သင်ကြားလေ့ကျင့်ထားရပေသည်။  အရေးပေါ်အခြေအနေများကြုံရသည့်အခါတွင်လည်း  ကြီးသည်ဖြစ်စေ၊  ငယ်သည်ဖြစ်စေ၊ ဆင်းရဲချမ်းသာ ကျား မ မရွေး အကြင်နာ၊ မေတ္တာဖြင့် ကူညီစောင့်ရှောက်မှုများ လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ပေးကြသည်။   ကြက်ခြေနီဟူသည်မှာ စေတနာ့၀န်ထမ်းအကျိုးဆောင်သူများဖြစ်ရာ    လူသားအားလုံးအပေါ် မေတ္တာတရားကိုအခြေခံ၍    လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဖြင့် ကူညီဖေးမသောအဖွဲ့အစည်းအဖြစ် အမြဲရပ်တည်နေမည်ဖြစ်သည်။  ယခု မကြာမီကကြုံတွေ့ခဲ့ရသော မန္တလေးငလျင်ကြီးတွင် ကြက်ခြေနီမောင်မယ်များက အစုစုသော ပရဟိတအကျိုးဆောင်အဖွဲ့များနှင့်ပူးပေါင်းလျက် အရေးပေါ်ကူညီကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ငန်းများကို     တစ်တပ်တစ်အားပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။နောက်နောင်တွင် မည်သို့သော သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များကြုံလာပါစေ    ကြက်ခြေနီများက ရင်မှဖြစ်တည်သော အဖြူရောင်စိတ်ထား၊ စေတနာ၊ ကိုယ်ချင်းစာတရားတို့ဖြင့်    ပြည်သူမှန်သမျှကို ရန်သူ၊  မိတ်ဆွေ၊ အသင်းအဖွဲ့၊   ဂိုဏ်းဂဏမခွဲခြားဘဲ ကူညီဖေးမကြမည်ဖြစ်သည်။   ထိုသို့သော စိတ်ထားစေတနာမြတ်နှင့် ကူညီဖေးမဆောင်ရွက်ပေးသော စေတနာ့ဝန်ထမ်း   ကြက်ခြေနီမောင်မယ်များကို စာနာနားလည်မှု၊ လက်ကမ်းကြိုဆိုမှုနှင့် ဝိုင်းဝန်းကူညီဆောင်ရွက်ပေးကြရမည်။

မေတ္တာ၊ ကရုဏာ၊ မုဒိတာ၊ ဥပေက္ခာ ဟူသော ဗြဟ္မစိုရ်တရားလေးပါးသည်လောကကြီးကို တည်တံ့အောင် ၊  ငြိမ်းချမ်းသာယာအောင်စောင့်ရှောက်ပေးသောတရားများဖြစ်၍    လောကပါလတရားဟုခေါ်ဆိုသည်။ ကြက်ခြေနီစေတနာ့ဝန်ထမ်းများသည် ထိုဗြဟ္မစိုရ်တရားလောကပါလတရားများကိုလက်ကိုင်ပြု၍ လူသားအားလုံးအပေါ်တွင် ကိုယ်ချင်းစာတရားနှင့်   အမြဲကူညီစောင့်ရှောက်ပေးနေသော အဖိုးတန်လူသားများဖြစ်သည်။   သူတို့၏ မေတ္တာ၊ စေတနာအရင်းခံသော ကူညီဖေးမမှုများကြောင့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းတွင် ဒုက္ခသောကဝေဒနာရှင်များအငိုတိတ်၍   စိတ္တသုခ၊ ကာယသုခများ ပွားများခံစားနေကြရပေရာ လူသားအကျိုးပြု ကြက်ခြေနီအသင်းကြီး ကမ္ဘာတည်သရွေ့ ထာဝရတည်တံ့ပါစေကြောင်း ဆန္ဒပြုရင်း ၂၀၂၅ ခုနှစ် မေလ ၈ ရက်တွင် ကျရောက်မည့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကြက်ခြေနီနေ့ကို ဂုဏ်ပြုရေးသားလိုက်ရပေသည်။    ။

Source: https://myawady.net.mm/stories