ပင်စိမ်းပင်သည်    နေရာဒေသမရွေး အလေ့ကျ ပေါက်သည့်အပင်မျိုးဖြစ်သည်။   ပင်စိမ်းပင်တစ်ပင်လျှင်   အသီးများစွာသီး၍   အစေ့များစွာပါဝင်သော ကြောင့် အပင်မျိုးပွားမှုအားကောင်းသည်။  ပင်စိမ်းပင်ကို အိမ်တိုင်းလိုလိုစိုက်ပျိုးထားကြပြီး စီးပွားဖြစ်အနေဖြင့်လည်း  စိုက်ပျိုးကြသည်။  ပင်စိမ်းရွက်ကိုအညှီနံ့ပျောက်ကင်းစေရန် ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင် အဖြစ် အသုံးပြုကြသည်။ ပင်စိမ်းပင်သည် ကျန်းမာရေးအတွက်  ဆေးဖက်ဝင်အပင်တစ်မျိုးလည်းဖြစ် သည်။    ပင်စိမ်းပင်သည်   တစ်ရက်လျှင်    နာရီပေါင်း    ၂၀  အောက်ဆီဂျင်ထုတ်လွှတ်ပေးနိုင်သောကြောင့်  ရုတ်တရက်အသက်ရှူကျပ်လာပြီး  အောက်ဆီဂျင် မရခဲ့သော်   ပင်စိမ်းရွက်ကိုထောင်း၍ အရည်ကိုဆား အနည်းငယ်ခတ်ပြီး သောက်သုံးနိုင်သည်။ ပင်စိမ်းပင်ကို ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်အဖြစ် ဈေးကွက်အတွင်း တစ်နှစ်ပတ်လုံးရောင်းချလျက်ရှိသည်။   ပင်စိမ်းပင်သည် ကျန်းမာရေးအတွက် များစွာအထောက်အကူ ပြုသောကြောင့်  အိမ်တိုင်းစိုက်ပျိုးသင့်သည့်  အပင်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။

အရေပြားယားနာကိုပျောက်ကင်းစေသောပင်စိမ်း

ပင်စိမ်းကို ငှက်ဖျားရောဂါနှင့် အရေပြားယားနာ ဖြစ်ခြင်း၊ ဗိုက်ကြောပြတ်ခြင်းနှင့် ဝက်ခြံ၊ တင်းတိပ်၊ ညှင်း၊  အဖြူကွက်ဖြစ်ခြင်းတို့အတွက်  အသုံးပြုနိုင်သည်။ အရေပြားယားနာများဖြစ်ပွားပါက ပင်စိမ်းရွက် ကို   သံပရာရည်နှင့်ရော၍     ညက်အောင်ထောင်းပြီး  ပွတ်တိုက်ပေးခြင်း၊  အုံပေးခြင်း၊  ဗိုက်ကြောပြတ်၍ယားယံနေပါက ပင်စိမ်းရွက်ခြောက်မှုန့်ဖြူး၍  ပွတ်သပ်ပေးခြင်းတို့  ပြုလုပ်နိုင်သည်။  ပင်စိမ်းရွက်ကို သံပရာရည်နှင့်ရောကြိတ်ပြီး လိမ်းပေးပါက နှင်းခူနှင့် ယားနာများ သက်သာပျောက်ကင်းနိုင်သည်။ ဝက်ခြံ၊ တင်းတိပ်၊ ညှင်း၊ အဖြူကွက်များတွေ့ရှိပါက ပင်စိမ်း ရွက်သတ္တုရည်ကိုလိမ်းပေးခြင်းဖြင့်  သက်သာပျောက်ကင်းစေနိုင်သည်။ ပွေး၊ ဝဲ၊ ညှင်း၊ နှင်းခူ၊ မိတ် စသော အရေပြားယားနာအမျိုးမျိုးအတွက် ပင်စိမ်းတစ်ပင် လုံးကိုထောင်း၍ သံပရာရည်ရောပြီး  လိမ်းပေးနိုင် သည်။  ပင်စိမ်းရွက်ကို  ရေသန့်သန့်ဖြင့်   ရောနယ်ထုထောင်းပြီး  အမြစ်မထွက်နိုင်သော  အနာဆွေး၊ အနာလုံးအကျိတ်များပေါ် လိမ်းအုံပေးပါက အရောင် လျော့ကျသွားပြီး အမြစ်မြန်မြန်ထွက်စေကာ အသားနုတက်ပြီး အနာကျက်မြန်စေသည်။

အစာခြေစနစ်ကိုကောင်းမွန်စေသောပင်စိမ်း

ပင်စိမ်းရွက်က အစာခြေစနစ်နှင့် အူလမ်းကြောင်းကျန်းမာရေးကိုကောင်းမွန်စေသည့်အပြင်အစာအိမ်မှအက်စစ်များ အလွန်အကျွံထွက်ရှိလာမှုကိုလည်း ထိန်းညှိပေးနိုင်သည်။  ထိုမျှမက ပင်စိမ်းရွက်ကို လက်ဖက်ရည်ကြမ်းအဖြစ်သောက်ပေးခြင်းဖြင့် ဝမ်းသွားခြင်း၊ အစာအိမ်နာဖြစ်ခြင်း၊  ခံတွင်းပျက်၍ အစာစားချင်စိတ်မရှိခြင်းနှင့်ပျို့အန်ခြင်းများကို သက်သာစေသည်။  ဝမ်းကိုက်ပါက  ပင်စိမ်းရွက်ပြုတ် ရည်ကိုသောက်ပေးခြင်းဖြင့် သက်သာစေနိုင်သည်။ ပင်စိမ်းရွက်ကို နေ့စဉ်စားသုံးပေးခြင်းဖြင့် အူလမ်း ကြောင်း၊ ဝမ်းဗိုက်နှင့်ပါးစပ်တွင် ဖြစ်တတ်သောရောဂါ များကင်းဝေးစေပြီး အစာခြေစနစ်ကိုကောင်းမွန်စေသည်။ ခွဲစိတ်ထားသောအနာများရင်း၍  ပိုးဝင်ပါက ပင်စိမ်းရွက်ကိုပြုတ်ပြီးဖန်ရည်အဖြစ်  ဆေးကြော၍ဖြစ်စေ၊ ပင်စိမ်းရွက်ခြောက်မှုန့်ကို ဖြူး၍ဖြစ်စေအသုံးပြုပါက အနာကိုလျင်မြန်စွာကျက်စေနိုင်သည်။

နားကိုက်ခြင်းနှင့် တခြားရောဂါများ သက်သာစေသောပင်စိမ်း

နားကိုက်ပါက ပင်စိမ်းရွက်ကိုမီးအုံပြီး နားထဲသို့ အရည်နှစ်စက်ခန့်ညှစ်ထည့်ပေးပါက သက်သာစေနိုင်သည်။  ကလေးများကျောပူခေါင်းပူထပါက  ပင်စိမ်း ရွက်နှင့် ကွမ်းရွက်ဆတူကို  ကျပ်ခိုး၊  နနွင်းမှုန့်အနည်းငယ်နှင့်ရောကြိတ်ပြီး တစ်ကိုယ်လုံးခပ်ပါးပါး လိမ်းပေးနိုင်သည်။ ခေါင်းတစ်ခြမ်းကိုက်ပါက ပင်စိမ်း ရွက်သတ္တုရည်ကို နားထင်နှင့်နဖူးတွင်လိမ်းပေးနိုင်သည်။

သွားပိုးစားခြင်းကို သက်သာစေသောပင်စိမ်း

သွားပိုးစားခြင်းအတွက်ပင်စိမ်းရွက်ခြောက်မှုန့်၊ငရုတ်ကောင်းနှင့်ပရုတ်တို့ကိုရောကြိတ်ကာသွားပိုးစားသည့်အခေါင်းပေါက်ထဲသို့ထည့်သိပ်ခြင်းဖြင့်  ပျောက်ကင်းစေသည်။ သွားဖုံးရောင်နာ၍ သွေးယိုစီးခြင်း၊ မကြာခဏတံတွေးစိမ့်ထွက်ခြင်း၊ အသံအိုးနာခြင်း၊  အသံဝင်ခြင်း၊  လည်ချောင်းနာခြင်းနှင့် အာသီးရောင်ခြင်းတို့အတွက် ပင်စိမ်းရွက်ပြုတ်ရည်ကိုသောက်ခြင်း၊  ပလုတ်ကျင်း(အာလုတ်ကျင်း)ခြင်းဖြင့် သွားများကို   သန့်ရှင်းစင်ကြယ်စေသည့်အပြင် ခံတွင်းရနံ့ကိုလည်း  ရှင်းသန့်စေသည်။   

မျက်နှာအသားအရေထိန်းသိမ်းပေးသောပင်စိမ်း

ပင်စိမ်းရွက်က ဝက်ခြံဖြစ်စေသော ဗက်တီးရီးယား ပိုးများကိုကင်းစင်စေကာ  အရေပြားကို  သွေးလှည့်ပတ်မှုကောင်းမွန်စေသဖြင့် ဝက်ခြံပေါက်လွယ်သောအရေပြားပိုင်ရှင်များအတွက် အထူးသင့်လျော်သည်။   ရေနွေးဆူဆူတစ်ခွက်ထဲသို့ ပင်စိမ်းရွက်ခြောက်မှုန့်  ထမင်းစားဇွန်းသုံးဇွန်းခန့်  ရောမွှေပြီး  အအေးခံကာ အရွက်များကိုစစ်ထားပြီး  ထိုအရည်ကို   မျက်နှာ အနှံ့လိမ်းပေးခြင်းဖြင့်  မျက်နှာသန့်စင်လာစေမည် ဖြစ်သည်။ ဝက်ခြံသာမက တင်းတိပ်၊ ညှင်း၊ မှဲ့ခြောက်၊ ခရုသင်းပေါက်သူများလည်း လိမ်းပေးနိုင်သည်။

အရွယ်တင်နုပျိုစေသောပင်စိမ်းပင်စိမ်းရွက်တွင်ပါဝင်သော   ဓာတ်တိုးဆန့်ကျင်သတ္တိများက ပန်းသီး၊  လိမ္မော်သီးနှင့်  ဘလူးဘယ်ရီသီးများထက် ပိုမိုအစွမ်းထက်သဖြင့် အရွယ်တင် နုပျိုစေသည်။

အမြင်အာရုံကိုကောင်းမွန်စေသောပင်စိမ်း

ပင်စိမ်းရွက်တွင်   ဖလေဗိုနွိုက်ဒြပ်ပေါင်းပါရှိ၍ သက်ကြီးပိုင်းအမြင်အာရုံချို့ယွင်းခြင်း၊ အတွင်းတိမ်နှင့်    မျက်စိအာရုံခံလွှာဆီ ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်ကျ ရောက်ခြင်းမှ    ကာကွယ်ပေးနိုင်သည်။    မွေးရာပါ မျက်စိမှုန်ခြင်း၊ မျက်စိအောင့်ခြင်း၊ စူးခြင်း၊ ကိုက်ခဲ ခြင်းများအတွက်   နေ့စဉ်   ပင်စိမ်းရွက်ငါးရွက်ခန့်
စားပေးခြင်းဖြင့်  သက်သာပျောက်ကင်းစေနိုင်သည်။

ဦးနှောက်စွမ်းဆောင်ရည်ကို ကောင်းစေသောပင်စိမ်း

ဂျာမနီနိုင်ငံဆေးသုတေသီများက ပင်စိမ်းရွက်ထဲ တွင်ပါရှိသော သဘာဝဓာတ်ပေါင်းစုတစ်မျိုးကဦးနှောက်စွမ်းဆောင်ချက်ကို တိုးတက်ကောင်းမွန်စေသည့်အပြင် စိတ်ဓာတ်ကျခြင်း၊ စိတ်ဖိစီးခြင်းနှင့် အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါတို့ကို ထိရောက်စွာကုသပေးနိုင် ကြောင်း  အတည်ပြုထောက်ခံထားသည်။  ထို့ပြင် ပင်စိမ်းသည် ကလေးငယ်များ၏ ဉာဏ်ရည်စွမ်းအားကို တိုးတက်မြင့်မားစေနိုင်၍   အရွယ်သုံးပါးမရွေးပင်စိမ်းစားသုံးသင့်ကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။

အရိုးများကိုသန်မာစေသောပင်စိမ်း

ပင်စိမ်းရွက်တွင်   ဗီတာမင် A၊ ကယ်လ်စီယမ်နှင့် ဗီတာမင်  K  တို့ပါရှိသဖြင့်  အရိုးများကို  ကျန်းမာသန်စွမ်းစေသည်။ ဒူးနာ၊ ခါးနာ၊ ခါးရိုးကျီးပေါင်းတက်၊ လေငန်းရောဂါများအတွက် ပင်စိမ်းရွက်ကိုထောင်း၍ အုံပေးခြင်းဖြင့်   သက်သာပျောက်ကင်းစေသည်။

ငှက်ဖျားရောဂါပျောက်စေသောပင်စိမ်း

ပင်စိမ်းပင်သည် ငှက်ဖျားရောဂါပျောက်စေ၍ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၌ ၁၉၀၇ ခုနှစ် Imperial Malaria Con-ferenc တွင် ပင်စိမ်းကို ငှက်ဖျားရောဂါပျောက်စေသောဆေးပင်အဖြစ်ကြေညာခဲ့သည်။ ငှက်ဖျား သာမကနာတာရှည်အဖျားရောဂါ၊ တုပ်ကွေးနှင့် ကာလဝမ်းရောဂါတို့အတွက် နံနက်စောစောအိပ်ရာထတွင်ပင်စိမ်းရွက်သတ္တုရည်ကိုကြွေဇွန်းဖြင့် တစ်ဇွန်းသောက်ပေးနိုင်သည်။

ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါရှိသူများ ရှူရှိုက်သင့်သောပင်စိမ်းပန်းနာ၊ ရင်ကျပ်ရောဂါရှိသူများသည် ပင်စိမ်းရွက်အခြောက်ကိုမီးမြှိုက်၍  ရှူရှိုက်ပေးသင့်သည်။ ထိုရနံ့က လူကိုလန်းဆန်းပေါ့ပါးစေကာ အာရုံစူးစိုက်မှု အားကောင်းစေသည်။

ဆီးရောဂါများပျောက်ကင်းစေနိုင်သောပင်စိမ်း

ပင်စိမ်းရွက်ကိုရေစိမ်ပြီး နေ့စဉ်သောက်ပေးပါကဆီးချိုရောဂါမဖြစ်အောင်  ကာကွယ်ပေးနိုင်သည်။ ပင်စိမ်းစေ့ကိုကြိတ်ပြီးစားပေးလျှင်  ဆီးနှင့်ပတ်သက် သောရောဂါများပျောက်ကင်းစေနိုင်သည်။ ဆီးချုပ်၊ ဆီးအောင့်၊ ဆီးပူခြင်းများအတွက် ပင်စိမ်းရွက်ကိုသကြားရည်ဖြင့် ဖျော်ရည်လုပ်၍ သောက်နိုင်သကဲ့ သို့  ပင်စိမ်းရွက်သတ္တုရည်ကို  ဆီးခုံတစ်ဝိုက်ပွတ်လိမ်းပေးခြင်းဖြင့် ဆီးရွှင်စေသည်။

အမျိုးသမီးရောဂါများပျောက်ကင်းစေသောပင်စိမ်း

ပင်စိမ်းသည် အမျိုးသမီးများ ဓမ္မတာရာသီစက်ဝန်း ကိုပုံမှန်ဖြစ်စေကာ ဓမ္မတာလာစဉ် နာကျင်ကိုက်ခဲ မှုဝေဒနာကိုလည်းသက်သာစေနိုင်သည့်အပြင်အမျိုးသမီးများသွေးဆုံးပြီးနောက်  ချွေးထွက်လွန်ခြင်းနှင့် ကိုယ်ရေပြားများ ပူစပ်ပူလောင်ခံစားရခြင်းမှလည်း  ကာကွယ်ပေးသည်။  ကိုယ်ဝန်ဆောင်များဗိုက်ကြောပြတ်ပြီး   ယားယံနေပါက  ပင်စိမ်းရွက်ခြောက်မှုန့်ဖြူး၍    အသာအယာပွတ်လိမ်းပေးနိုင် သည်။

အဆိပ်ရှိအကောင်များကြောက်သောပင်စိမ်း

မိမိနေအိမ်ခြံဝင်းအတွင်း၌ ပင်စိမ်းပင်စိုက်ပျိုးထားခြင်းဖြင့်   အဆိပ်ရှိသောအကောင်များအန္တရာယ်မှ ကင်းဝေးစေနိုင်သည်။  မြွေ၊ ကင်းမြီးကောက်၊  ပျား၊ပုရွက်ဆိတ် စသည့်အဆိပ်ရှိသတ္တဝါကိုက်ပါက ဒဏ်ရာပေါ်တွင် ပင်စိမ်းရွက်ကို ကြိတ်ခြေအုံပေးခြင်းဖြင့် အဆိပ်ပြေစေသည်။ ပြတ်ရှဒဏ်ရာများကိုပင်စိမ်းရွက်အရည်ညှစ်ပြီးထည့်ပေးပါကလျင်မြန်စွာ သက်သာပျောက်ကင်းစေနိုင်သည်။

ပင်စိမ်းအဆီ၏ကျန်းမာရေးကောင်းကျိုးများ

ပင်စိမ်းရွက်တွင် Eugenol၊ Citronellol၊ Linalool၊ Citral၊ Limonene နှင့်Terpineol ဟူသည့် ကျန်းမာရေး အကျိုးပြု မရှိမဖြစ်အဆီများပါရှိသည်။ ထိုဓာတ်ပေါင်း များက ရောင်ရမ်းမှုကိုကျစေသည့်အစွမ်းနှင့်  ဗက်တီးရီးယားများကို  ဆန့်ကျင်တိုက်ထုတ်ပေးသော ဂုဏ်သတ္တိများရှိကြသည်။ အထူးသဖြင့် ဥရောပ၊ အိန္ဒိယနှင့် တရုတ်ရိုးရာတိုင်းရင်းဆေးကုထုံးများတွင် ပင်စိမ်းဆီကို အသုံးပြုလေ့ရှိကြသည်။ Spa များတွင်လည်း ပင်စိမ်းပင်မှ  အဆီထုတ်ယူရရှိသည့်  ပင်စိမ်းဆီကို Aroma Therapy  နည်းဖြင့်  တွင်ကျယ်စွာအသုံးပြုလာကြပြီဖြစ်သည်။

အာရုံစူးစိုက်မှုအလွန်များသဖြင့် ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း၊ နှာခေါင်းပိတ်ခြင်းနှင့်ခေါင်းတစ်ခြမ်းကိုက်ခြင်းတို့အတွက် ပင်စိမ်းဆီကိုရှူရှိုက်ကာ နားထင်ပတ်ဝန်းကျင်တွင်လိမ်းပေးနိုင်သည်။ ထူးခြားကောင်းမွန်သော ပင်စိမ်းဆီရနံ့က လူကိုလန်းဆန်းလာစေသည်။ ကြွက်သားများတင်းမာခြင်း၊ အကြောတက်ခြင်း၊ လေဖြတ်ခြင်း၊အဆစ်အမြစ်များနာကျင်ကိုက်ခဲရောင်ရမ်းခြင်း၊ ခါးကိုက်ခါးနာခြင်း၊ တင်ပါးဆုံရိုးနာ့ဗ်ကြောများ ညောင်းညာကိုက်ခဲခြင်း စသည့်ဝေဒနာများအတွက် ပင်စိမ်းဆီဖြင့် နှိပ်နယ်ပေးခြင်းဖြင့် သွေးကြောများပွင့်ကာ သွေးလည်ပတ်မှုကို ပုံမှန်ဖြစ်လာစေသည်။

သတိထားရမည့်အချက်

ပင်စိမ်းရွက်တွင်ပါရှိသောThujone ဓာတုဓာတ်ပေါင်းစုသည် သားအိမ်ကိုကျဉ်းခြင်း၊ ကျုံ့ခြင်းတို့ဖြင့် လှုံ့ဆော်ပေးနိုင်စွမ်းရှိ၍  ကိုယ်ဝန်ဆောင်များ သားလျှောစေနိုင်သည်။ ပင်စိမ်းက ဆေးဖက်ဝင်သည်မှန်သော်လည်း  မွေးရာပါဓာတ်မတည့်ရောဂါရှိသူများ၊ ပင်စိမ်းရွက်နှင့်ပင်စိမ်းဆီကို  တစ်ကြိမ်မျှမသုံးဖူးသူများသည်  အစောပိုင်းတွင်  အနည်းငယ်သာ စမ်းသပ်သုံးစွဲသင့်သည်။

အချုပ်အားဖြင့်ဆိုသော်  အရှေ့တိုင်း၊  အနောက်တိုင်းဆေးပညာရှင်များက ပင်စိမ်းပင်သည် လူသားတို့ ကျန်းမာရေးအတွက် ဘက်ပေါင်းစုံမှ  ကောင်းကျိုးပြုကာ အသက်ရှည်စေကြောင်း ညွှန်းဆိုထားကြသည်။မိုးရာသီတွင်  ပေါပေါများများရရှိနိုင်သည့် ကျန်းမာရေးအတွက် ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးနည်းပါးသောပင်စိမ်းကိုသင့်တင့်စွာစားသုံးပေးခြင်းဖြင့် ကျန်းမာရေးကို များစွာအထောက်အကူပြုနိုင်သည်။  ဤမျှကောင်းကျိုးများပြီး ဘက်စုံအသုံးဝင်သော ပင်စိမ်းပင်ကိုမိသားစုတိုင်းတစ်နိုင်တစ်ပိုင်မှ စိုက်ခင်းကြီးများအထိ စိုက်ပျိုး၍  နည်းလမ်းမျိုးစုံ ပြုလုပ်ပြီး ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာအတွက် ပင်စိမ်းပင်ကိုစိုက်ပျိုးသုံးစွဲသင့်ကြောင်း ရေးသားဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Source: https://myawady.net.mm/stories

Photo Credit to အစိမ်းရောင်လမ်း

၂၀၂၅ ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက်နေ့သည် နှစ်(၈၀)ပြည့်တပ်မတော်နေ့ဖြစ်သည်။ ခေတ်အဆက်ဆက်တွင် သမိုင်းကြောင်း အစဉ်အလာကြီးမားခဲ့သော  မြန်မာ့တပ်မတော်သည် ပြည်ထောင်စုမပြိုကွဲရေး၊ တိုင်းရင်းသား စည်းလုံးညီညွတ်မှု မပြိုကွဲရေး၊ အချုပ်အခြာအာဏာ တည်တံ့ခိုင်မြဲရေးတို့အတွက်နိုင်ငံတော်နှင့်နိုင်ငံသားတို့၏ရှေ့မှ မားမားမတ်မတ် ရပ်တည်ခဲ့ပြီး အသက်သွေးချွေးအစဉ်မနှေးဘဲပေးဆပ်လာခဲ့သည်မှာ နှစ်(၈၀)တိုင်ခဲ့ပြီဖြစ်သည်။  ရှေ့ဆက်၍ လည်း နိုင်ငံတော်နှင့်ပြည်သူတို့၏ အကျိုးအတွက် ဦးလည်မသုန် ထမ်းရွက်နေမည်သာဖြစ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံသည်   ရှေးကာလများကတည်းက ရေမြေနယ်နိမိတ်ပိုင်နက်၊ တိုင်းရင်းသားပြည်သူများ၊ တိုင်းပြည်ကို အုပ်ချုပ်သူ၊ အချုပ်အခြာအာဏာ ပိုင်စိုးခြင်းတို့ပြည့်စုံလျက် စည်းလုံးညီညွတ်သော  သမိုင်းကြောင်းရှိသည့်  နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော်ကာကွယ်ရေးအင်အား တောင့်တင်းခိုင်မာခဲ့သည့်  အနော်ရထာ၊ ဘုရင့်နောင်၊ အလောင်းမင်းတရားဦးအောင်ဇေယျတို့ လက်ထက်တွင် ပိုင်နက်နယ်ပယ်ကျယ်ဝန်းပြီး ခမ်းနားထည်ဝါစွာ သာယာဝပြောသော နိုင်ငံတော်အဖြစ် တည်ထောင်နိုင်ခဲ့ကြသည်။

တိုင်းရင်းသားစည်းလုံးညီညွတ်မှု ခိုင်မာအားကောင်းသော  မြန်မာနိုင်ငံသည် ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင်   အနောက်နိုင်ငံများ၏ လုပ်ကြံသွေးထိုးမှုကြောင့် စည်းလုံးညီညွတ်မှုပြိုကွဲခဲ့ရသည်။  ထို့နောက် နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တို့က  စစ်သုံးကြိမ်ပြုပြီး တစ်နိုင်ငံလုံးကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သဖြင့် မြန်မာတစ်မျိုးသားလုံး သူ့ကျွန်ဘဝ ကျရောက်ခဲ့ရသည်။ လွတ်လပ်ရေး ဆုံးရှုံးပြီးနောက် နိုင်ငံတစ်ဝန်းနယ်ချဲ့ တော်လှန်ရေးများကို ဆင်နွှဲခဲ့သော်လည်း စနစ်တကျဖွဲ့စည်းမှုမရှိခြင်းနှင့် လက်နက်အင်အားမမျှတခြင်းတို့ကြောင့် နောက်ဆုံးတွင် အင်္ဂလိပ်တို့ကို အရေးနိမ့်ခဲ့ရသည်။

ဆုံးရှုံးသွားသော  လွတ်လပ်ရေးကို ပြန်လည်ရယူနိုင်ရေး အတွက် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ဦးဆောင်သော ရဲဘော်သုံးကျိပ်သည် ခေတ်မီတပ်မတော် ဖွဲ့စည်းနိုင်ရေး ဂျပန်တို့ထံတွင် စစ်ပညာသင်ယူခဲ့သည်။  ထို့နောက်  ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော်သည် ဂျပန်ဘုရင့်တပ်မတော်နှင့်အတူ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းသို့ စစ်ကြောင်းများခွဲ၍ ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး  နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တို့ကို  ပြည်သူလူထု၏ ပူးပေါင်းပါဝင်မှုဖြင့် တိုက်ထုတ်လိုက်သည်။ အင်္ဂလိပ်တို့ဆုတ်ခွာသွားသော်လည်း ဂျပန်တို့သည်လွတ်လပ်ရေးပေးမည့် ကတိကို ပျက်ကွက်ခဲ့သည့်အပြင်    ပြည်သူလူထုအပေါ် ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခဲ့သဖြင့်   တပ်မတော်သည် ၁၉၄၅  ခုနှစ် မတ်လ ၂၇ ရက်တွင် သမိုင်းဝင်ဖက်ဆစ် တော်လှန်ရေးကြီးကို တိုင်းရင်းသားပြည်သူလူထုနှင့်အတူ လက်တွဲဆင်နွှဲခဲ့ကြသည်။ မတ်လ ၂၇ ရက်နေ့ကို   တပ်မတော်နေ့အဖြစ်သတ်မှတ်ခဲ့ရာ ယခုနှစ်ဆိုလျှင် နှစ်(၈၀)တိုင်ခဲ့ပြီဖြစ်သည်။

ယနေ့မြန်မာ့တပ်မတော်၏ အမြုတေတပ်မတော်အဖြစ် စတင်ခဲ့သော    ဗမာ့လွတ်လပ်ရေး တပ်မတော်သည်  ဗမာ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်၊ ဗမာ့အမျိုးသားတပ်မတော်၊ မျိုးချစ်ဗမာ့တပ်မတော်၊  ဗမာ့တပ်မတော်အဖြစ် အဆင့်ဆင့်အမည်ပြောင်းလဲ ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။  တပ်မတော်သည် မည်သို့ပင်အဆင့်ဆင့် ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းခဲ့သော်လည်း  ပြည်သူလူထုနှင့် လက်တွဲပြီး လွတ်လပ်ရေး ရရှိအောင်ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့သည့်အတွက် လွတ်လပ်ရေး ကြိုးပမ်းမှုသမိုင်းနှင့် အတူပေါက်ဖွားလာခဲ့သော တပ်မတော်အဖြစ် ခိုင်ခိုင်မာမာရပ်တည်လျက်ရှိသည်။

မြန်မာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေးရရှိခဲ့သော်လည်း လွတ်လပ်ရေးနှင့်အတူ ပြည်တွင်းလက်နက်ကိုင်သောင်းကျန်းမှုများ ပေါ်ပေါက်လာသည်။  ၁၉၄၉ ခုနှစ်ဝန်းကျင်တွင်  အဆိုးရွားဆုံးအခြေအနေအထိ ရောက်ရှိခဲ့ပြီး  ရန်ကုန်အစိုးရဟုပင် လှောင်ပြောင်ခေါ်ဆိုခံရသည့် အခြေအနေအထိဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ တပ်မတော်သည် ပြည်တွင်းရောင်စုံသောင်းကျန်းသူများကို နှိမ်နင်းစဉ်မှာပင် တရုတ်ဖြူ(ကူမင်တန်)နှင့် မူဂျာဟစ်ကုလားဆိုး သောင်းကျန်းမှု စသောပြည်ပ ကျူးကျော်မှုများကိုလည်း   နှိမ်နင်းခဲ့ရသည်။

မြန်မာ့တပ်မတော်သည် လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက်  ခေတ်အဆက်ဆက်တွင် နိုင်ငံတော်၏ ပကတိလိုအပ်ချက်နှင့် ပြည်သူတို့၏ လိုအင်ဆန္ဒများကို    ဦးစားပေးအကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့သည်။  ၁၉၅၈ ခုနှစ် နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းကာလတွင်  တပ်မတော်သည် အိမ်စောင့်အစိုးရ တာဝန်ရယူပြီး လုံခြုံရေး၊ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး၊ သောင်းကျန်းသူ နှိမ်နင်းရေးနှင့် လွတ်လပ်၍တရားမျှတသော    ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပပေးရေး စသောနိုင်ငံတော်၏ ပကတိလိုအပ်ချက်များကို ဖြည့်ဆည်းနိုင်ရန် အစွမ်းကုန်ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် ပြည်ထောင်စုပြိုကွဲမည့် အခြေအနေသို့ရောက်ရှိလာသဖြင့် ‌ တော်လှန်ရေးကောင်စီကို ဖွဲ့စည်းပြီး  နိုင်ငံတော်တည်ဆောက်နိုင်ရေး ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ခဲ့ရသည်။

၁၉၈၈ ခုနှစ်တွင် ပါတီစုံဒီမိုကရေစီ တောင်းဆိုမှုနှင့်အတူ ဆူပူဆန္ဒပြမှုများ ပြင်းထန်လာမှုကြောင့် အစိုးရပြိုကွဲသွားပြီး  တပ်မတော်က နိုင်ငံတော်တာဝန်အရပ်ရပ်ကို  စောင့်ရှောက်ရယူချိန်တွင်လည်း  တပ်မတော်သည် ပြည်သူတို့၏ လိုအင်ဆန္ဒနှင့်အညီ  ပါတီစုံဒီမိုကရေစီစနစ် ထူထောင်နိုင်ရေးအတွက် လိုအပ်သော အခြေခံအုတ်မြစ်များကို ချမှတ်ပေးခဲ့သည်။ ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ဖော်ဆောင်နိုင်ရေးအတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သောဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ(၂၀၀၈ ခုနှစ်)ကို ပြည်လုံးကျွတ်ဆန္ဒခံယူပွဲ  ကျင်းပပြီး အတည်ပြုပြဋ္ဌာန်း ပေးနိုင်ခဲ့သည့်အပြင် ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ် နိုဝင်ဘာလ၌ ပါတီစုံဒီမိုကရေစီရွေးကောက်ပွဲကို   ကျင်းပခဲ့ပြီး အနိုင်ရရှိသည့်ပါတီထံ   နိုင်ငံ့တာဝန်အရပ်ရပ်ကို   အဆင်ပြေချောမွေ့စွာ လွှဲပြောင်းနိုင်ရေး ကမကထပြု ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်ခဲ့သည်။

၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်တွင် စတင်ပေါ်ပေါက်လာသော   နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေး ကောင်စီအစိုးရသည် ယခင် NLD အစိုးရ၏ ရွေးကောက်ပွဲမဲမသမာမှုမှတစ်ဆင့် နိုင်ငံတော်အာဏာအား မသမာသည့်နည်းလမ်းဖြင့် အဓမ္မရယူခဲ့သည်ကိုတားဆီးရန်  ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့်အညီ နိုင်ငံရေးအရ အရေးပေါ်အခြေအနေ   ကြေညာပြီး ပေါ်ပေါက်လာသော  အစိုးရဖြစ်သည်။

နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ အစိုးရအနေဖြင့် နိုင်ငံတော်အာဏာကို ထိန်းသိမ်းရယူပြီးချိန်မှစ၍ ရှေ့လုပ်ငန်းစဉ်များနှင့် ဦးတည်ချက်များကို ချမှတ်ကာ နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေး၊ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးတို့အတွက် အထူးအလေးထား ဆောင်ရွက်ခဲ့ရာ ယခုအခါ ရှေ့လုပ်ငန်းစဉ်(၅)ရပ်နှင့် ဦးတည်ချက်(၉)ရပ်နှင့်အညီ အလေးထားကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။

နိုင်ငံတော်အစိုးရ၏ ရှေ့လုပ်ငန်းစဉ်(၅)ရပ်တွင်ပါရှိသော နောက်ဆုံးအချက်သည် “ဆန္ဒမဲပေးပိုင်ခွင့်ရှိသူ အားလုံး၏  အခွင့်အရေးများ နစ်နာမှုမရှိစေရေးနှင့် နည်းလမ်းကျနမှန်ကန်မှုရှိသည့်    အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ တစ်ရပ်ဖြစ်စေရေးဆောင်ရွက်ခြင်း၊ အရေးပေါ်ကာလဆိုင်ရာ ပြဋ္ဌာန်းချက်များနှင့်အညီ  ဆောင်ရွက်ခြင်းတို့ပြီးစီးပါက လွတ်လပ်ပြီး တရားမျှတသော ပါတီစုံဒီမိုကရေစီ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပ၍ထွက်ပေါ်လာသည့် အစိုးရအား နိုင်ငံတော်တာဝန် လွှဲအပ်နိုင်ရေး ဆက်လက်ဆောင်ရွက်သွားမည်”ဟု အတိအလင်းဖော်ပြထားသည်။ ထိုသို့ဆောင်ရွက်နိုင်ရေး အဓိကလိုအပ်ချက်မှာ   တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေးပင်ဖြစ်သည်။

တပ်မတော်သည်   ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်များကို ဆက်လက်ဆောင်ရွက်ရာတွင် အဓိကအခြေခံ အချက်ဖြစ်သော ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ(၂၀၀၈ ခုနှစ်)နှင့်  တစ်နိုင်ငံလုံးပစ်ခတ် တိုက်ခိုက်မှုရပ်စဲရေး သဘောတူစာချုပ်(NCA)တို့အပေါ်၌ ခိုင်ခိုင်မာမာရပ်တည် သွားမည်ဖြစ်သည်။ ယနေ့ချမှတ်ထားသော နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက် (၂)ရပ်ဖြစ်သည့်  စစ်မှန်၍စည်းကမ်းပြည့်ဝသော ပါတီစုံဒီမိုကရေစီစနစ် ကျင့်သုံးရေးနှင့် ဒီမိုကရေစီနှင့်ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို အခြေခံသည့် ပြည်ထောင်စုတည်ဆောက်ရေး တို့ကို ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ရာတွင် တပ်မတော်အနေဖြင့်  ကျရာအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်သည်။

နိုင်ငံတော်ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပုဒ်မ၂၀(စ)အရ နိုင်ငံတော်ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရန် တပ်မတော်တွင် အဓိကတာဝန်ရှိသည်ဟု ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။   ထို့ကြောင့်  တပ်မတော်သည် မည်သည့်ခေတ်၊ မည်သည့်အစိုးရပင်ဖြစ်စေ “ပြည်သူသာအမိ၊ ပြည်သူသာအဖ”ဟုခံယူပြီး   နိုင်ငံတော်ကိုပါတီစုံစနစ်ပေါ်တွင် ခိုင်ခိုင်မာမာရပ်တည်နိုင်ရေး အတွက် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ပေးသူနှင့် ပြည်သူလူထုအကျိုးအတွက် ကာကွယ် စောင့်ရှောက်သူအဖြစ်  အစဉ်အမြဲဆက်လက် တည်ရှိနေမည်ပင်ဖြစ်သည်။

ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးတို့သည် နိုင်ငံ၏ ပထဝီအနေအထား၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ ရိုးရာဓလေ့ စသည့်အကြောင်းအရာ၊ အချက်အလက်များအပေါ် မူတည်၍ မိမိနိုင်ငံနှင့်သင့်လျော်သည့် နိုင်ငံရေးစနစ်တစ်ခု ချမှတ်လျှောက်လှမ်းမြဲဖြစ်သည်။ မည်သည့်နိုင်ငံရေးစနစ်ကို လျှောက်လှမ်းသည်ဖြစ်စေ နိုင်ငံတည်ငြိမ် အေးချမ်းမှုရှိမှသာ နိုင်ငံတော်ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မည်ဖြစ်သည်။

ဒီမိုကရေစီဆိုသည်မှာ ပြည်သူတစ်ရပ်လုံး အကြားအလပ်မရှိ ပါဝင်ဖော်ဆောင်ခြင်းဖြစ်သဖြင့် ကဏ္ဍအသီးသီးတွင် တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှု အရေးကြီးသည့်အတွက်  ၂၀၂၅ ခုနှစ် နှစ်(၈၀)ပြည့်တပ်မတော်နေ့ ဦးတည်ချက်များဖြစ်သည့်-

 (၁) ဒို့တာဝန်အရေး(၃)ပါးကို အစဉ်အမြဲဦးထိပ်ပန်ဆင်ပြီး တပ်မတော်၏ အဓိကလုပ်ငန်းကြီး(၃)ခုဖြစ်သည့် နိုင်ငံတော် ကာကွယ်ရေးတာဝန်၊ လေ့ကျင့်ရေးတာဝန်နှင့်ပြည်သူ့အကျိုးပြုလုပ်ငန်း တာဝန်များအား ကျရာအခန်းကဏ္ဍ မှအားသွန်ခွန်စိုက် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ရေး။

(၂) နိုင်ငံတော်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခများ ချုပ်ငြိမ်းပြီး စစ်မှန်သည့်ထာဝရ ငြိမ်းချမ်းရေးရရှိရန် ဆောင်ရွက်ရာတွင်  ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေ(၂၀၀၈ ခုနှစ်)နှင့်တစ်နိုင်ငံလုံး ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှု ရပ်စဲရေး သဘောတူစာချုပ် (NCA)ပါ သဘောတူညီချက်များအတိုင်း ဦးတည်ဆောင်ရွက်ရေး။

(၃) နိုင်ငံတော်နှင့်နိုင်ငံသားများ အပေါ်ကျရောက်လာနိုင်သည့် ဘေးအန္တရာယ်များမှ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေး၊ ပြည်သူလူထု၏ လူမှုဘဝလုံခြုံရေးနှင့် လူမှုစီးပွားဘဝ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးတို့ကို ဘက်ပေါင်းစုံက ကူညီဆောင်ရွက်ပေးရေး။

 (၄) ဒီမိုကရေစီနှင့်ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို အခြေခံသည့်  ပြည်ထောင်စုကြီး ပေါ်ထွန်းလာစေ‌ရေး ။

အရေးပေါ်ကာလဆိုင်ရာ ပြဋ္ဌာန်းချက်များနှင့်အညီ ဆောင်ရွက်ပြီးစီးပါက လွတ်လပ်ပြီး တရားမျှတသော ပါတီစုံဒီမိုကရေစီ   အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်ရေး တပ်မတော်က လိုအပ်သည်များ ကူညီဆောင်ရွက်ပေးရေးတို့တွင် ပြည်သူလူထုတစ်ရပ်လုံးက တပ်မတော်နှင့်အတူ လက်တွဲပူးပေါင်း ပါဝင်ဆောင်ရွက်ပေးကြရေး လိုအပ်ကြောင်း မတ်လ ၂၇ ရက်နေ့တွင် ကျရောက်မည့် နှစ်(၈၀)ပြည့်“တပ်မတော်နေ့”ကို   ကြိုဆိုဂုဏ်ပြု ရေးသားလိုက်ရပါသည်။   ။

ဒေသတွင်းပေါင်းစည်းမှု

ဒေသတွင်းပေါင်းစည်းမှု(Regional Integration)များသည် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများ၏ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးကဏ္ဍတွင် ဦးစားပေးမူဝါဒတစ်ရပ်အဖြစ် ပါဝင်လျက်ရှိပြီး ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံများနှင့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများအကြား ပေါင်းစည်းခြင်းဖြင့် ဒေသတွင်းပေါင်းစည်းမှု အနေဖြင့်သာမက နိုင်ငံတကာ အသိုက်အဝန်းတွင်ပါ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ပုံရိပ်ကောင်းနှင့် ယှဉ်ပြိုင်နိုင်စွမ်းရှိသော  ပေါင်းစည်းမှုမဟာဗျူဟာ (Competitive Integration Strategy)ကို ဖော်ဆောင်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။

အချိန်နှင့်အမျှတိုးတက် ပြောင်းလဲလျက်ရှိသော ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု စံနှုန်းများနှင့် မမျှော်မှန်းနိုင်သော ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စိန်ခေါ်မှုများကြောင့် နိုင်ငံများသည် ဒေသတွင်းနှင့်နိုင်ငံတကာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများအပေါ် အတွေးအမြင်သစ်များဖြင့် ရှုမြင်လာခဲ့ကြပြီး ဒေသတွင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု လုပ်ငန်းစဉ်(Regional Cooperation Mechanism)များမှာလည်း ပိုမိုအားကောင်းလာခဲ့သည်ကို လေ့လာတွေ့ရှိရသည်။  ဒေသတွင်းပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုများ၏   ဒေသတွင်းဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအပေါ်   အကျိုးသက်ရောက်မှုများနှင့်ရလဒ်များကို လက်တွေ့သိမြင်ခဲ့ကြပြီးနောက် ယင်းလုပ်ငန်းစဉ်များမှတစ်ဆင့် ဒေသတွင်းနိုင်ငံများ၏ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုလိုအပ်ချက်များကို   ဖော်ထုတ်ဖြည့်ဆည်းနိုင်မည့် ဦးစားပေး အစီအစဉ်များ ချမှတ်ကာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကွာဟချက်များ လျှော့ချရေးနှင့် ကဏ္ဍစုံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ဖော်ဆောင်ရေးတို့ကို ပေါင်းစည်းအင်အားဖြင့် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်လာကြသည်ကို တွေ့ရှိရသည်။

ဒေသတွင်းပေါင်းစည်းမှု မြှင့်တင်ခြင်းဖြင့် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများအကြား  အကျိုးစီးပွားမျှဝေမှု၊ ဒေသတွင်း ဘုံစိန်ခေါ်မှုများကို ပူးပေါင်းဖြေရှင်းမှု၊ တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှု၊    အပြန်အလှန် နားလည်လေးစားမှု၊ ဒေသတွင်းရေရှည်ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှုနှင့် ကဏ္ဍစုံအစုအဖွဲ့(Stakeholder)များအကြား   ပိုမိုချိတ်ဆက်ဆောင်ရွက်နိုင်မှု စသည့်အကျိုးကျေးဇူးများကို ရရှိနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ၂၀၁၆ ခုနှစ် မတ်လ ၂၃ ရက်တွင်  တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ ဟိုင်နန်ပြည်နယ်  ဆန်းယမြို့၌ “Shared River, Shared Future”ခေါင်းစဉ်ဖြင့် ကျင်းပခဲ့သော ပထမအကြိမ် မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်များ အစည်းအဝေးတွင် ဆန်းယကြေညာစာတမ်း(Sanya Declaration)ကို ထုတ်ပြန်ကြေညာ၍ တရားဝင်စတင် ထူထောင်ခဲ့သော မဲခေါင်-လန်ချန်းပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုသည်     ယခုအခါ ကိုးနှစ်ပြည့်မြောက်တော့မည်ဖြစ်သည်။

ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ကိုးနှစ်တာ ကာလအတွင်း  မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု၏ အဓိက ရည်ရွယ်ချက်များဖြစ်သည့် ဒေသတွင်းနိုင်ငံများ၏ စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေး၊ ဒေသတွင်းမှီတင်း နေထိုင်ကြသော ပြည်သူများ၏ လူမှုဘဝသာယာ ဝပြောရေး၊ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအကြား ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ကွာဟချက်များကို လျှော့ချရေး၊ အာဆီယံအသိုက်အဝန်း တည်ထောင်မှုကို အထောက်အကူပြုရေး၊ ကုလသမဂ္ဂ၏ စဉ်ဆက်မပြတ်ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှုအစီအစဉ်  ၂၀၃၀ ကို တိုးမြှင့်အကောင်အထည်ဖော်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများအကြား ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတိုးမြှင့်ရေးတို့ကို ဦးတည်ကာ  စဉ်ဆက်မပြတ် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။

မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုသည် အခြေခံမူများဖြစ်သည့် တူညီဆန္ဒ (Consensus)၊ ညီတူညီမျှရှိမှု(Equality)၊ အပြန်အလှန်ညှိနှိုင်း ဆောင်ရွက်မှု(Mutual Consultation and Coordination)၊ ဆန္ဒအလျောက်ပါဝင်မှု(Voluntarism)၊ စုပေါင်းပါဝင်ဆောင်ရွက်မှု (Common Contribution)၊ အကျိုးအမြတ်များမျှဝေခံစားမှု   (Shared Benefits)၊ ကုလသမဂ္ဂ ပဋိညာဉ်စာတမ်းနှင့် နိုင်ငံတကာဥပဒေများကို လေးစားမှု(Respect for UN Charter and International Laws)တို့နှင့်အညီ ခေါင်းဆောင်များ၏ လမ်းညွှန်မှုနှင့်အစိုးရကဦးစီးမှု (Leaders’ Guidance and Government-Guided)၊ ဘက်စုံပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုနှင့်  ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပူးပေါင်းပါဝင်မှု (All-Round Cooperation and Broad Participation)နှင့် စီမံကိန်းဦးစားပေးပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုပုံစံ (Project-Oriented Model)တို့ဖြင့် စနစ်တကျပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။

မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို မဏ္ဍိုင်(၃)ရပ်ဖြစ်သည့် နိုင်ငံရေးနှင့်လုံခြုံရေး (Political and Security Issues)၊ စီးပွားရေးနှင့် စဉ်ဆက်မပြတ်ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေး (Economic and Sustain-able Development)နှင့် လူမှုရေး၊ ယဉ်ကျေးမှုနှင့်ပြည်သူ အချင်းချင်း အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်ရေး (Social, Cultural and People-to-People Exchanges)တို့အပေါ်အခြေခံကာ ဦးစားပေးကဏ္ဍ ငါးခုဖြစ်သည့်ပေါင်းစည်းဆက်နွှယ်မှု (Connectivity)၊ ထုတ်လုပ်မှုစွမ်းရည် တိုးမြှင့်ရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု (Production Capacity Cooperation)၊ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် စီးပွားရေးပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှု(Cross-border Economic Cooperation)၊ ရေအရင်းအမြစ်(Water Resources)နှင့်စိုက်ပျိုးရေးနှင့် ဆင်းရဲမှုလျှော့ချရေး (Agriculture and Poverty Reduction)နှင့် ထပ်မံထည့်သွင်းခဲ့သည့် ဦးစားပေးကဏ္ဍ ၁၀ ခုဖြစ်သော ဘဏ္ဍာရေး၊ သစ်တော၊ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး၊ အကောက်ခွန်၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ ခရီးသွားလုပ်ငန်း၊ ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေး၊ သတင်းမီဒီယာနှင့်လျှပ်စစ်စွမ်းအင်တို့ကို ပေါင်းစပ်ကာ 3+5+X Framework  မူဘောင်ကို ချမှတ်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ယခုအခါ ဒစ်ဂျစ်တယ်စီးပွားရေး၊ နည်းပညာဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှုနှင့် တီထွင်ဆန်းသစ်မှုတို့ကိုပါ ဦးစားပေးကဏ္ဍများ အဖြစ် ထည့်သွင်း၍ ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိကြောင်း မှတ်တမ်းတင်ဖော်ပြအပ်သည်။

မဲခေါင်-လန်ချန်းပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ပူးပေါင်းညှိနှိုင်းရေးအဖွဲ့(မြန်မာ) မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု လုပ်ငန်းများ ပိုမိုထိရောက်လျင်မြန်စွာ ဆောင်ရွက်နိုင်ရေးအတွက် မဲခေါင်-လန်ချန်းအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၌ ပူးပေါင်းညှိနှိုင်းရေးအဖွဲ့များ ဖွဲ့စည်းသွားရန် ၂၀၁၆ ခုနှစ်   ဒီဇင်ဘာလတွင် ကျင်းပခဲ့သည့်   ဒုတိယအကြိမ် မဲခေါင်-လန်ချန်း  ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးများ အစည်းအဝေးတွင် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ပူးပေါင်းညှိနှိုင်းရေးအဖွဲ့(မြန်မာ) [Mekong-Lancang Cooperation-National Coordination Unit (Myanmar)-MLC-NCU(Myanmar) ကို ၂၀၁၇ ခုနှစ် မေလ ၁၂  ရက်၌ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန လက်အောက်တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။

မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ပူးပေါင်းညှိနှိုင်းရေး အဖွဲ့(မြန်မာ)သည် အဓိကတာဝန်များဖြစ်သည့် စီမံကိန်းများ စနစ်တကျ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရေးအတွက် စီမံကိန်း အကောင်အထည်ဖော်သည့်  ဝန်ကြီးဌာန/အဖွဲ့အစည်းများနှင့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအကြား ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ပေးခြင်း၊ စီမံကိန်းများ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်သည့်ဝန်ကြီးဌာနများအား မူဝါဒပိုင်းဆိုင်ရာ အထောက်အကူပြုခြင်း၊ စီမံကိန်းများ အကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် ကြုံတွေ့ရသည့် အခက်အခဲများကို ကူညီဖြေရှင်းခြင်း၊ နည်းပညာဆိုင်ရာ အကူအညီများရရှိရေး ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ပေးခြင်း၊ သတင်းအချက်အလက်များ မျှဝေပေးခြင်း၊ ဒေသတွင်းဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု လိုအပ်ချက်များနှင့် ကိုက်ညီသည့် စီမံကိန်းများကို အဆိုပြုနိုင်ရေး ကူညီဆောင်ရွက်ခြင်း၊ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ခွင့်ရရှိသည့် စီမံကိန်းများ အရည်အသွေးပြည့်မီရေး၊   အချိန်မီပြီးစီးရေး၊  စီမံကိန်းအကောင်အထည်ဖော်မှုနှင့် စီမံကိန်းအဆိုပြုလွှာ ကိုက်ညီမှုရှိရေးတို့အတွက် ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ခြင်းနှင့် မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအကြား ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း တို့ကိုအချိန်နှင့်တစ်ပြေးညီ ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိပြီး မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု၏ အောင်မြင်မှုပုံရိပ်များကို နိုင်ငံတကာနှင့် ပြည်သူလူထုသို့ အသိပေး မျှဝေလျက်ရှိကြောင်း မှတ်တမ်းတင် ဖော်ပြအပ်သည်။

မဲခေါင်-လန်ချန်းအထူးရန်ပုံငွေစီမံကိန်းများ

ဒေသတွင်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး လုပ်ငန်းများကို လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်နိုင်ရေးအတွက် တရုတ်နိုင်ငံက မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အထူးရန်ပုံငွေ(MLC Special Fund)ကို အမေရိကန်ဒေါ်လာသန်း ၃၀၀ ဖြင့် လည်းကောင်း၊ အတိုးနှုန်း သက်သာသောချေးငွေ(Concessional Loan)ကို ယွမ် ၁၀ ဘီလီယံဖြင့် လည်းကောင်း၊ အခြားချေးငွေ(Credit Line)ကို အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၀ဘီလီယံဖြင့် လည်းကောင်း၊ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများအကြား ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ရန်ပုံငွေ(South-South Cooperation Fund)ကို အမေရိကန်ဒေါ်လာသန်း ၂၀၀ ဖြင့်လည်းကောင်း အသီးသီးမတည် ထူထောင်ပေးရန် ပထမအကြိမ် မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်များ အစည်းအဝေးတွင် ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့ပြီး ရန်ပုံငွေ(၄)ရပ်ကို မတည်ထူထောင်ပေးခဲ့သည်။

အဆိုပါရန်ပုံငွေ(၄)ရပ်အနက် မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အထူးရန်ပုံငွေဖြင့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများဖြစ်ကြသည့် ကမ္ဘောဒီးယား၊ တရုတ်၊ လာအို၊ မြန်မာ၊ ထိုင်းနှင့်ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတို့တွင် ဒေသတွင်းဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှုနှင့် ပြည်သူအကျိုးပြုစီမံကိန်း  ၈၈၀ ကျော်ကို ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှစတင်ကာ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့ပြီး ဒေသတွင်း မှီတင်းနေထိုင်ကြသည့် ပြည်သူများ၏ လူမှုစီးပွားဘဝ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ရလဒ်များစွာကို ဖော်ဆောင်နိုင်ခဲ့ကြောင်း အသိအမှတ်ပြု ဖော်ပြအပ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အထူးရန်ပုံငွေ(Mekong-Lancang Cooperation Special Fund) ဖြင့် ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှ ၂၀၂၄ ခုနှစ်အထိ စုစုပေါင်းအမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃၅ ဒသမ ၂ သန်းကျော်တန်ဖိုးရှိ စီမံကိန်း ၁၁၈ ခုကို အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ခွင့်ရရှိခဲ့ပြီး စီမံကိန်းများ၏ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်မှာ အောင်မြင်စွာဆောင်ရွက် ပြီးစီးခဲ့ပြီးဖြစ်ကာ ကျန်စီမံကိန်းများမှာလည်း စနစ်တကျ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။

မြန်မာနိုင်ငံမှ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ခွင့်ရရှိခဲ့သော မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အထူးရန်ပုံငွေစီမံကိန်းများသည် စီမံကိန်းဒေသရှိ ပြည်သူများ၏ လူမှုစီးပွားဘဝ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနှင့် ဒေသတွင်းဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှုတို့ကို အထောက်အကူပြုသကဲ့သို့ ကုလသမဂ္ဂ၏ စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ရည်မှန်းချက်ပန်းတိုင် ၁၇ ခုအနက် ရည်မှန်းချက်(၁)ဆင်းရဲမှု အဆုံးသတ်ရေး၊ ရည်မှန်းချက်(၂) စားနပ်ရိက္ခာ ဖူလုံရေးနှင့် စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်သော စိုက်ပျိုးရေး၊ ရည်မှန်းချက်(၆) သန့်ရှင်းသော သောက်သုံးရေရရှိရေး၊ ရည်မှန်းချက်(၉) စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်သော စက်မှုအသွင်ကူးပြောင်းရေးနှင့် တီထွင်ဆန်းသစ်မှုများ အားပေးရေး၊ ရည်မှန်းချက်(၁၀)အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံများအကြား မညီမျှမှုများလျှော့ချရေး၊ ရည်မှန်းချက်(၁၁)မြို့ပြများ ဘေးကင်းလုံခြုံ၍ စဉ်ဆက်မပြတ်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ ရည်မှန်းချက်(၁၅) ဂေဟစနစ်၊ သစ်တော၊ မြေဆီလွှာနှင့် ဇီဝမျိုးစိတ်များ ထိန်းသိမ်း ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေး၊ ရည်မှန်းချက်(၁၆) ငြိမ်းချမ်းသော လူမှုအဖွဲ့အစည်းများ အားပေးထူထောင်ရေး တို့ကိုလည်း တစ်ဖက်တစ်လမ်းမှ အထောက်အကူပြု နိုင်ခဲ့ကြောင်း ဂုဏ်ပြုဖော်ပြအပ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံမှ မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ပူးတွဲဥက္ကဋ္ဌ တာဝန်ထမ်းဆောင်ခြင်း မြန်မာနိုင်ငံသည်   မဲခေါင်-လန်ချန်း  ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အလှည့်ကျပူးတွဲ ဥက္ကဋ္ဌ တာဝန်ကို ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဩဂုတ်လ ၂၄ ရက်တွင်ကျင်းပခဲ့သော တတိယအကြိမ် မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်များ အစည်းအဝေးတွင် လာအိုနိုင်ငံထံမှ လွှဲပြောင်းလက်ခံခဲ့သည်။ ထို့နောက် စတုတ္ထအကြိမ် မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု   နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်များ အစည်းအဝေးကို  ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၅ ရက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံက အိမ်ရှင်အဖြစ်  Video  Conferencing စနစ်ဖြင့်  လက်ခံကျင်းပခဲ့ပြီး ထိပ်သီးအစည်းအဝေး ရလဒ်များ အဖြစ် နေပြည်တော်ကြေညာစာတမ်း၊ မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု  ငါးနှစ်တာလုပ်ငန်း အစီအစဉ်(၂၀၂၃-၂၀၂၇)နှင့် မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု တီထွင်ဆန်းသစ်မှု စင်္ကြံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ပူးတွဲအစီအစဉ်တို့ကို  အတည်ပြု ကြေညာနိုင်ခဲ့သည်။ အစည်းအဝေးတွင် အလှည့်ကျ ပူးတွဲဥက္ကဋ္ဌတာဝန်ကို  ထိုင်းနိုင်ငံသို့ လွှဲပြောင်းပေးအပ်ခဲ့သည်။

မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုပူးတွဲဥက္ကဋ္ဌ  တာဝန်ယူစဉ်ကာလအတွင်း   စဉ်ဆက်မပြတ်ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေး၊ ဒေသဆိုင်ရာအစိုးရ/ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့များအကြား ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး၊ တိုင်းရင်းဆေးကဏ္ဍ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ ကုန်သွယ်ရေးနှင့် အကောက်ခွန်ဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု တိုးမြှင့်ရေး၊ စိုက်ပျိုးရေးနှင့် စားနပ်ရိက္ခာလုံခြုံရေး၊  သဘာဝဘေးအန္တရာယ် စီမံခန့်ခွဲရေး၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းများအကြား အပြန်အလှန်သင်ယူမှုနှင့် အမြင်ချင်းဖလှယ်မှု တိုးမြှင့်ရေးနှင့် နည်းပညာနှင့် တီထွင်ဆန်းသစ်မှု ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး    စသည့်ကဏ္ဍများတွင် ဦးစားပေးပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြောင်း မှတ်တမ်းတင်ဖော်ပြအပ်သည်။

မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုနှင့် မျှဝေသော အနာဂတ် မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုသည် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု  ဦးစားပေးကြွေးကြော်သံ (Development First)ဆောင်ပုဒ်နှင့်အညီ မျှဝေသော အနာဂတ်နှင့်အတူ ပိုမိုနီးကပ်သည့် အသိုက်အဝန်းတစ်ခု ထူထောင်သွားရေး၊ ပိုမိုချိတ်ဆက်နိုင်မည့် စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှုစင်္ကြံတစ်ခု တည်ဆောက်သွားရေး၊ ပိုမိုစိတ်ချလုံခြုံ၍ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်သော ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခု တည်ဆောက်သွားရေး၊ ဒစ်ဂျစ်တယ်နည်းပညာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု အလားအလာကောင်းများသို့ ဦးတည်လှုပ်ရှားရေး၊ ပိုမိုထူးခြားသည့် ဝိသေသလက္ခဏာရပ်များဖြင့်  ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုနှင့် ပြည်သူအချင်းချင်း အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်ရေး တို့ကို    ထိရောက်စွာဆောင်ရွက် သွားရေးနှင့် အလုံးစုံပါဝင်သော  ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို  တိုးမြှင့်ဖော်ဆောင်သွားရေး တို့ကို  ဦးစားပေး လုပ်ငန်းရပ်များအဖြစ် သတ်မှတ်ဆောင်ရွက်လျက် ရှိသည်။

မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု၏ ကိုးနှစ်တာကာလ တစ်လျှောက်  ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ရလဒ်များသည်  အောင်မြင်သော ဒေသတွင်းပေါင်းစည်းမှု လုပ်ငန်းစဉ်များ၏ ဝိသေသ လက္ခဏာများဖြစ်သည့်    အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၏ ဒေသတွင်းဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု အပေါ် ရပ်တည်ချက် သဘောထားတူညီမှု၊ ဒေသတွင်းအဖွဲ့အစည်းများ အကြား အပြန်အလှန် အကျိုးပြုမှု၊ ဒေသတွင်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု လုပ်ငန်းများ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်နိုင်မည့် ရန်ပုံငွေထူထောင်ထားရှိမှုနှင့် စနစ်ကျသော ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု မူဘောင်ချမှတ် ဆောင်ရွက်မှု စသည်တို့နှင့် ကိုက်ညီမှုရှိသဖြင့် အောင်မြင်သည့် လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ဒေသတွင်းမှီတင်း နေထိုင်ကြသည့်ပြည်သူများ၏ လူမှုစီးပွားဘဝ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို    များစွာအထောက်အကူပြုနိုင်ခဲ့ကြောင်း ဂုဏ်ပြုဖော်ပြအပ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံသည်  မဲခေါင်-လန်ချန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွင် တာဝန်သိအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအဖြစ် တက်ကြွစွာပါဝင်၍  အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများနှင့် ချစ်ကြည်ရင်းနှီးမှု၊   အပြန်အလှန်လေးစားမှု၊  ငြိမ်းချမ်းစွာအတူ ယှဉ်တွဲနေထိုင်မှု၊ အပြန်အလှန်ယုံကြည်မှု၊   သာတူညီမျှရှိမှု    စသည့်မူများအပေါ် အခြေခံကာ  ဒေသတွင်း ပေါင်းစည်းမှုကို ဦးစားပေးမူဝါဒတစ်ရပ်အဖြစ် ရှေ့ဆက်ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်သည်။ ထို့အတူ ဒေသတွင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများမှ ရရှိသည့်    ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု အခွင့်အလမ်းများကို   အကျိုးရှိစွာအသုံးချ၍ မိမိတို့နိုင်ငံ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် ဒေသတွင်းဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေးတို့ကို တစ်ပြိုင်နက် ဖော်ဆောင်နိုင်ရေး ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်သကဲ့သို့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု အစီအစဉ်(Global Development Initiative)၊ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လုံခြုံရေးအစီအစဉ်   (Global   Security Initiative)နှင့်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှု အစီအစဉ်(Global CivilizationInitiative)တို့တွင်လည်း   တက်ကြွစွာ   ပါဝင်ဆောင်ရွက် သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း  ထပ်လောင်းဖော်ပြ၍  (၉)ကြိမ်မြောက်  မဲခေါင်-လန်ချန်းပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှု နှစ်ပတ်လည်နေ့ကို ကြိုဆိုဂုဏ်ပြုအပ်ပါသည်။   ။

၁၉၅ဝ ပြည့်လွန်နှစ်များဆီ မိမိတို့ငယ်စဉ်က နယူးယောက်မြို့တွင် ကျောင်းတက်နေစဉ် ဥသြသံများ ဆူညံစွာထွက်ပေါ်လာသည်။ မိမိတို့သည် စားပွဲခုံများအောက်သို့ ချက်ချင်းဝင်၍ ခေါင်းကို လက်နှင့်အုပ် ထားရသည်။

“ဆိုဗီယက်တွေ လာပြီ။”

မိနစ်အနည်းငယ်ကြာပြီးနောက် ဆရာက မိမိတို့ ကြောက်နေမည်စိုး၍ စင်္ကြံတွင် စုစုစည်းစည်းနေကြရန် ပြောသည်။

ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုသည် မော်စကိုရှိ ကွန်မြူနစ်ပါတီဗဟိုမှ တင်းတင်းကျပ်ကျပ် ချုပ်ကိုင်ထားသည့် ဥရောပနှင့် အာရှတစ်ခွင်ရှိ နိုင်ငံပေါင်း ၁၅ နိုင်ငံ၏ ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုတစ်ခုဖြစ်သည်။ ၎င်းထဲတွင် ရုရှားသမ္မတနိုင်ငံပါဝင်ပြီး ယခုအခါ ယူကရိန်း၊ ဂျော်ဂျီယာ၊ ဘယ်လာရုစ်၊ ကာဇက်စတန်နှင့် အက်စ်တိုး နီးယားနိုင်ငံတို့အဖြစ် ကွဲသွားသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအပေါ် ၎င်း၏အာဃာတများသည် ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်ပြီးဆုံးချိန်မှ ၁၉၉ဝ ပြည့်နှစ် ဘာလင်တံတိုင်းပြိုကျမှု အထိ ကြာမြင့်ခဲ့သော “စစ်အေးတိုက်ပွဲ” အတွက် အခြေခံအုတ်မြစ်ဖြစ်ခဲ့သည်။

စစ်အေးတိုက်ပွဲ၏ အဆိုးရွားဆုံးကာလများ

ဤအာဃာတများသည် နှစ်နိုင်ငံအား နျူကလီးယားစစ်ပွဲ ဖြစ်လုနီးပါးအခြေအနေကို ရောက်စေခဲ့သည်။ ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုသည် ကျူးဘားနိုင်ငံသို့ ဒုံးကျည်များ ပို့ဆောင်ခဲ့ပြီး ဒုံးကျည်ပစ် စင်များ တည်ဆောက်နေကြောင်း အမေရိကန်ထောက်လှမ်းရေး အဖွဲ့အစည်းများမှ သိရှိခဲ့ရသည်။ ဒုံးကျည် များ၏ အဖျက်စွမ်းအားသည် ၎င်းတို့အား အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတစ်ခုလုံးကို ပစ်မှတ်ထားစေနိုင်မည် ဖြစ်သည်။

သမ္မတ ဂျွန် အက်ဖ် ကနေဒီ နှင့် ဆိုဗီယက်ဝန်ကြီးချုပ် နီကီတာ ခရုရှော့ တို့ကြား ထိပ်တိုက် တွေ့ဆုံပြီး နောက် အိမ်ဖြူတော်နှင့် မော်စကိုအကြားတွင် “ဆက်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်း” တစ်ရပ်ကို ထူထောင်နိုင် ခဲ့သည်။

ဝန်ကြီးချုပ် မစ်ဟေး ဂေါ်ဗာချော့ဗ် လက်ထက်တွင် အစိုးရတွင်း ပွင့်လင်းမြင်သာမှုကို ဖော်ဆောင်သည့် “စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှု”များ စတင်ချိန်တွင် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုသည် ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ် နှောင်းပိုင်း၌ ပြိုကွဲသွားခဲ့ရသည်။ ဆိုဗီယက်ဆိုရှယ်လစ်နိုင်ငံများသည် လွတ်လပ်သောနိုင်ငံများ ဖြစ်လာပြီး အက်စတိုးနီးယား၊ လတ်ဗီးယားနှင့် လစ်သူယေးနီးယား တို့ကဲ့သို့ အချို့သောနိုင်ငံများသည် ဥရောပသမဂ္ဂ သို့ ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။

သို့သော် ဗလာဒီမာပူတင် အာဏာရလာသည်နှင့်တစ်ပြိုင်နက် ဆက်ဆံရေးပြန်လည် အေးစက်လာခဲ့ ပြန်သည်။ ပူတင်သည် ခရုရှော့ ကဲ့သို့ အနောက်နိုင်ငံများကို ချေမှုန်းပစ်မည်ဟု မပြောသော်လည်း ပူတင်၏ သက်ဦးဆံပိုင်နှင့် ရန်လိုသည့်ပုံစံက ဆိုဗီယက်ခေတ်လွန် ရုရှားနိုင်ငံသည် အားလုံးပါဝင်သည့် ဥရောပ လုံခြုံရေး ဗိသုကာ၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်မည်မဟုတ်ကြောင်း သံသယဖြစ်ဖွယ်မရှိပါ။ ပူတင်နှင့်အတူ စစ်အေး တိုက်ပွဲ ၂.၀ ပုံစံသည် လှုပ်နိုးစပြုလာသည်။

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်းက အမေရိကန်နှင့် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုတို့သည် မဟာမိတ်များ ဖြစ်ခဲ့ကြသည် ကို မေ့ပစ်ရန် လွယ်ကူသွားစေသည်။

အပယ်ခံနိုင်ငံ

၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဇွန်လက ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် D-Day နှစ် ၈၀ ပြည့် အထိမ်းအမှတ် အခမ်းအနား ကျင်းပရာ၌ နာဇီဂျာမနီတို့ကို တိုက်ခိုက်ခဲ့စဉ်က ဆိုဗီယက်စစ်သား ၁၁ သန်းခန့် ကျဆုံးခဲ့ရသော်လည်း ရုရှားနိုင်ငံ အနေဖြင့် ဖိတ်ကြားခံရခြင်းမရှိခဲ့ပေ။ စစ်ပွဲအတွင်းက ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စုတွင် လူ ၂၇ သန်းခန့် သေဆုံး ခဲ့သည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။

ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုနှင့် မဟာမိတ်တပ်ပေါင်းစုသည် ထိုစစ်ပွဲအပြီးတွင် ကြာရှည်မခံခဲ့ပေ။ ဗြိတိန် ဝန်ကြီးချုပ် ဝင်စတန် ချာချီက ဥရောပအပေါ် ကျရောက်လာသည့် “သံစည်းရိုး” (ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စု ၏ ဥရောပအရှေ့ပိုင်းနိုင်ငံများကို ထိန်းချုပ်၍ အနောက်ပိုင်းနှင့် ကန့်သတ် ထားခြင်း) ကို သတိပေးခဲ့သည်။ အမေရိကန်သမ္မတ ဟယ်ရီ ထရူးမန်းက “ထရူးမန်းဝါဒီ” ဟု လူသိများသော မူဝါဒတစ်ခုဖြစ်သည့် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုသည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ မည်သည့်နေရာ၌မဆို ကွန်မြူနစ်ဝါဒပြန့်ပွားခြင်းကို တားဆီးမည်ဟု ကတိပြုခဲ့သည်။

ထို့ကြောင့် အမေရိကန်နှင့် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုတို့အကြား အယူဝါဒနှင့် ပထဝီဝင် နိုင်ငံရေးအရ မယုံကြည်မှုများ အစပျိုးခြင်းသည် ၁၉၄၅ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ဗြိတိန် ဝန်ကြီးချုပ် ဝင်စတန် ချာချီ၊ အမေရိကန်သမ္မတ ဖရန်ကလင် ဒီ ရုစဗဲ့နှင့် ဆိုဗီယက်ခေါင်းဆောင် ဂျိုးဆက်ဖ် စတာလင်တို့သည် စစ်ပြီး ခေတ် ဥရောပကို ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းရေးဆောင်ရွက်ရန် ခရိုင်းမီးယား၌ တွေ့ဆုံခဲ့ကြသည့် သမိုင်းဝင် ယဲလ်တာ ညီလာခံအပြီး မကြာမီတွင် စတင်ခဲ့သည်။

ငြိမ်းချမ်းစွာ ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်ရန် ကြိုးပမ်းမှုမှာ မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။ အမေရိကန်၊ ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စုနှင့် ဗြိတိန်တို့အကြား ဘုံရန်သူကိုတိုက်ဖျက်မည့် မဟာမိတ်အဖွဲ့ကြီးသည် လေးနှစ်သာ ခံခဲ့သည်။

နောက်ဆက်တွဲစစ်မက်များ လွန်စွာပြင်းထန်လာသည့်အတွက် ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် အရှေ့ ဂျာမနီကို ထိန်းချုပ်ခဲ့သည့် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုသည် အနောက်နိုင်ငံများ ထိန်းချုပ်ထားသည့် ဘာလင်၏ ဒေသအချို့ကိုပါ ဝိုင်းပတ်ပိတ်ဆို့ခဲ့သည်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် အဆိုပါဒေသရှိ ပြည်သူများအတွက် ထောက်ပံ့ရေးပစ္စည်းများကို လေကြောင်းမှတစ်ဆင့် ပေးပို့ခဲ့ရသည်။ နောက်ဆုံးတွင် အရှေ့ဂျာမနီအစိုးရသည် ဘာလင်မြို့၏ အရှေ့နှင့်အနောက်ကို ပိုင်းခြားထားသည့် ဘာလင်တံတိုင်းကြီးကို တည်ဆောက်ခဲ့လေသည်။

စစ်အေးတိုက်ပွဲ ၂.ဝ

၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ ဘာလင်တံတိုင်းပြိုကျမှုသည် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုနှင့် စစ်အေးတိုက်ပွဲကို တရားဝင် အဆုံးသတ်စေခဲ့သော်လည်း မကြာသေးမီက ရုရှားတို့၏ရန်လိုမှုများကြောင့် စစ်အေး တိုက်ပွဲ ၂.ဝ ဟု လူအများက သုံးသပ်ယူဆခဲ့ကြသည်။ ရုရှားတပ်များသည် ၂ဝဝ၈ ခုနှစ်တွင် ဂျော်ဂျီယာကို တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး ရလဒ်အနေဖြင့် အက်ဘ်ခါဇီယာနှင့် တောင်အိုဆက်တီးယားတို့သည် ဂျော်ဂျီယာမှ ခွဲထွက်ခဲ့သည်။ ၂ဝ၁၄ ခုနှစ်တွင် ယူကရိန်း၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်သည့် ခရိုင်းမီးယားကို ရုရှားက ကျူးကျော်ခဲ့ပြီး ယနေ့တွင် ယူကရိန်း ပိုင်နက်၏ ၂ဝ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ကို သိမ်းပိုက်ထားသည်။

ရုရှားနှင့် အနောက်အုပ်စုတို့အကြား အမုန်းအာဃာတများ ကြီးထွားလာနေသည့် သက်သေအဖြစ် ဆွီဒင်နှင့် ဖင်လန်တို့သည် နေတိုးအဖွဲ့သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး ဂျော်ဂျီယာနှင့် ယူကရိန်းတို့က အနာဂတ် နေတိုး အဖွဲ့ဝင် အဖြစ် ကတိပြုခဲ့ကြကာ မော်စကိုအပေါ် ပြင်းထန်သောပိတ်ဆို့မှုများ ချမှတ်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်း အသီးသီးက ရုရှားကို အဖွဲ့ဝင်အဖြစ်မှ ဆိုင်းငံ့ထားသည်။ နိုင်ငံတကာရာဇ၀တ်တရားရုံး (ICC) က ပူတင်ကို ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ မတ်လတွင် ဖမ်းဝရမ်းထုတ်ခဲ့သည်။

ထိုတင်းမာမှုများအားလုံးသည် သမ္မတ ထရမ့် လက်ထက်တွင် ပြောင်းလဲလာပုံရသည်။ စစ်အေးတိုက်ပွဲ ၂.ဝ သည် ဝါရှင်တန်တွင် အဆုံးသတ်နိုင်ဖွယ်ရှိသည်။ ကုလသမဂ္ဂညီလာခံတွင် ရုရှား၏ ယူကရိန်း ကျူးကျော် စစ်အား ရှုတ်ချကြောင်းအဆိုကို အမေရိကန်က ရုရှားနှင့်အတူ ကန့်ကွက်မဲပေးခဲ့သည်။

ကမ္ဘာကြီးကို တုန်လှုပ်စေသောတွေ့ဆုံမှုအဖြစ် ထရမ့်သည် စစ်ရေးအကူအညီများအတွက် တွင်းထွက် သယံဇာတဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးများပေးရန် သဘောတူညီချက်တစ်ရပ်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးနိုင်ရေးအတွက် ယူကရိန်းသမ္မတ ဇီလန်စကီးကို အိမ်ဖြူတော်သို့ ဖိတ်ကြားခဲ့သော်လည်း ဇီလန်စကီးကို ကမ္ဘာ့မီဒီယာများ ရှေ့တွင် အရှက်ရစေခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ထရမ့်သည် ယူကရိန်းသို့ လက်နက်များတင်ပို့မှုကို ရပ်တန့်မည် ဟု ကြေညာခဲ့သည်။ ဆန့်ကျင်ဘက်အနေဖြင့် ပူတင်ကို ချီးကျူးခဲ့သည်။ ထိုအချင်းအရာသည် အမေရိကန်-ရုရှား ဆက်ဆံရေးတွင် သိသာ ထင်ရှားသော အပြောင်းအလဲတစ်ရပ်ပင်ဖြစ်သည်။

ထရမ့်၏ ပွဲသိမ်းကစားပွဲ

ထရမ့်၏စိတ်ထဲတွင် ဘာရှိနေသလဲ? အပေါ်ယံအဖြေအားဖြင့် ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် ရုရှား-ယူကရိန်းပဋိပက္ခကို အဆုံးသတ်လိုသည်ဟုဆိုသော်လည်း သူ၏ဗျူဟာသည် ပို၍ကြီးမားပေဦးမည်။

ထရမ့်၊ ပူတင်နှင့် တရုတ်သမ္မတ ရှီကျင့်ဖျင် တို့အကြား ယဲလ်တာ ၂.၀ ပုံစံမျိုး မဟာမိတ် အဖွဲ့ သို့မဟုတ် တွေ့ဆုံမှုတစ်ခုကို ၎င်းအနေဖြင့် မျှော်မှန်းထားကြောင်း အရိပ်အယောင်များ တွေ့ရသည်။ ဥရောပကို ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းမည့်အစား ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုနယ်ပယ်များကို ထူထောင်နိုင်ခြေရှိသည်။

ခိုင်လုံသောရည်ရွယ်ချက်အနေဖြင့် အမေရိကန်၊ ရုရှားနှင့် တရုတ်တို့အကြား တင်းမာမှုများကို အဆုံးသတ် ရန်ဖြစ်သည်။ ထရမ့်သည် နိုဘယ်ငြိမ်းချမ်းရေးဆုကိုပင် စိတ်ကူးနေပေလိမ့်မည်။

အမေရိကန်-ရုရှားမူဝါဒတွင် ဤသိသာထင်ရှားသော အပြောင်းအလဲသည် မည်သို့ဖြစ်လာမည်နည်း?

စစ်ရေးအရ အမေရိကန်ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး ပိသ် ဟက်ဆက်သ် က ရုရှားအပေါ် ထိုးစစ် ဆင်နေသည့် ဆိုက်ဘာစစ်ဆင်ရေးများကို ရပ်တန့်ရန်အမိန့်ပေးခဲ့ပြီး ရုရှားအပေါ် အမေရိကန်၏ စစ်ဆင်ရေးအားလုံးကို ပိုမိုလေးနက်စွာ ပြန်လည်အကဲဖြတ်ခြင်း၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ပေါ်လွင်ပေသည်။

နိုင်ငံရေးအရ ရုရှားကိုဆန့်ကျင်သော ရီပတ်ဘလစ်ကန် နိုင်ငံရေးသမားများသည် ၎င်းတို့၏သဘောထားကို ပြောင်းလဲလာကြသည်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် တောင်ကယ်ရိုလိုင်းနား ပြည်နယ်မှ သြဇာရှိ အမေရိကန် အထက် လွှတ်တော်အမတ် လင်ဆေး ဂရေဟမ်သည် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများ၊ စစ်ရာဇဝတ်မှုများနှင့် လူသား မျိုးနွယ်အပေါ်ကျူးလွန်သည့် ရာဇဝတ်မှုများအတွက် ရုရှားနိုင်ငံနှင့် ပူတင်အား ရှုတ်ချသည့် နှစ်ပါတီ သဘောတူဆုံးဖြတ်ချက်ကို ဦးဆောင်ခဲ့သည်။ ယခုအခါ စစ်ပွဲအတွက် အမေရိကန် သမ္မတဟောင်း ဂျိုးဘိုင်ဒင်မှာ တာဝန်ရှိကြောင်းနှင့် ထရမ့်သည် ရုရှားအပေါ် မှန်ကန်သောမူဝါဒရှိပြီး ဇီလန်စကီးအနေဖြင့် ရာထူးမှနုတ်ထွက်သင့်ကြောင်း ပြောကြားလာခဲ့ပြန်သည်။

အမေရိကန်-ရုရှားဆက်ဆံရေးတွင် ယခုဖြစ်ပျက်နေသည့်အရာသည် မူဝါဒပြောင်းလဲမှုမျှသာမကပေ။ အဆိုပါအရာသည် သမိုင်းဝင်အပြောင်းအလဲတစ်ရပ်ပင်ဖြစ်သည်။ ထရမ့်၏မူဝါဒအသစ်သည် ၎င်း၏ ဥရောပမိတ်ဖက်အားလုံးနီးပါးကို အံ့သြထိတ်လန့်စေခဲ့သည်။ ထိုအရာသည် သံတမန်မဆန်သော လုပ်ရပ် ဟုပင် ဆိုရပေမည်။

Source: https://news-decoder.com/decoder-from-a-cold-war-to-a-warm-hug/

(ဆောင်းပါးရှင် Daniel Warner ၏ From a cold war to a warm hug ဆောင်းပါးကို ဦးရဲကျော်တေဇ၊ ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူး၊ နစက-၂ က ဆီလျော်အောင် ပြန်ဆိုပါသည်။)

၄။       အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် ချေမှုန်း၍ မရဟူသော ယူဆချက်အားလေ့လာခြင်း

ထိုယူဆချက် မှန်၊ မမှန် လေ့လာသုံးသပ်ရာတွင် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ချေမှုန်းခြင်းနှင့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များကို ချေမှုန်းခြင်း နှစ်မျိုးစလုံးကို လေ့လာကြည့်ပါမည်။ ပထမဦးစွာ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များကို ချေမှုန်းနိုင်ခြင်း ရှိ/မရှိ လေ့လာပြီးနောက် အကြမ်းဖက်ဝါဒ တစ်ခုလုံး ကို ချေမှုန်းနိုင်ခြင်း ရှိ/မရှိ လေ့လာကြည့်ပါမည်။ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ချေမှုန်း၍မရဟု ပြောခဲ့ သူများမှာ အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းကျွမ်းကျင်သူအချို့နှင့် အရေးကြီးသော နိုင်ငံရေးသမားများ ဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဗြိတိသျှတပ်မတော် စစ်ဦးစီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဆာ ဒေးဗစ် ရတ်ချက် (Sir David Richards) က အယ်လ်ဂိုဒ်ဒါ နှင့် အစ္စလာမ်မစ် စစ်သွေးကြွများကို ချေမှုန်းရေးနှင့် ပတ်သက်၍ "သမားရိုးကျ စစ်ပွဲတွေမှာတော့ အနိုင်အရှုံးက ထင်ရှားတယ်၊ နိုင်တဲ့တပ်ဖွဲ့တွေ က ရှုံးတဲ့နိုင်ငံရဲ့မြို့တော်ကို ချီတက်သွားတယ် မြင်နိုင်တယ်။ (အကြမ်းဖက်တွေကို) ဒီလို ပြတ်ပြတ်သားသားချေမှုန်းနိုင်ဖို့ လိုသလားလို့ ခင်ဗျားတို့မေးရင် လိုလဲမလိုအပ်ဘူး၊ ဘယ်တော့ မှလဲ အပြတ်ချေမှုန်းနိုင်မှာမဟုတ်ဘူးလို့ ကျွန်တော်ကတော့ ပြောချင်တယ်" ဟု ၂၀၁၀ ပြည့် နှစ်က ပြောကြားခဲ့သည်။ အမေရိကန်သမ္မတဟောင်း ဂျော့ချ် ဘုရှ် (George Bush) ကို အကြမ်းဖက်မှုအား စစ်နွှဲသည့်စစ်ပွဲ အောင်မြင်နိုင်မည်လောဟု ၂၀၀၄ ခုနှစ်က မေးမြန်းခဲ့ရာ ၎င်းက "နိုင်မယ်တော့မထင်ဘူး။ ဒါပေမယ့် အကြမ်းဖက်မှုကို နည်းလမ်းတစ်ခုအဖြစ် သုံးတဲ့သူ တွေကို ကမ္ဘာကြီးရဲ့ နေရာအတော်များများမှာ လက်မခံတဲ့အခြေအနေတော့ ဖန်တီးနိုင်မယ် လို့ ထင်တယ်" ဖြေကြားခဲ့သည်။ ဂျော်ဒန်ဘုရင် အဗ္ဗဒူလာ-၂ (Abdullah 2) ကလည်း "ကမ္ဘာပေါ်မှာ မကောင်းတဲ့လူတွေ အမြဲဆက်ရှိနေဦးမှာဖြစ်လို့ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ဘယ်တော့ မှ အမြစ်ဖြတ်နိုင်မှာ မဟုတ်ဘူး" ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ အကြမ်းဖက်မှုကို ဆင်နွှဲသည့် စစ်ပွဲ၏ ဗိသုကာဖြစ်သည့် သမ္မတဘုရှ်ကိုယ်တိုင်က ထိုသို့ပြောကြားခဲ့သည့်အတွက် အကြမ်းဖက်ဝါဒ သည် တကယ်ပင် ချေမှုန်းရန် မဖြစ်နိုင်ပါသလော။ 

ထိုအယူအဆ မှန်/မမှန် လေ့လာသုံးသပ်ရန် အရေးကြီးပါသည်။ အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် ချေမှုန်း၍မရဟု ယုံကြည်သွားလျှင် အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အန္တရာယ်ကြီးမားလှပြီး ကျွန်တော် တို့ အနေဖြင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒကိုတန်ပြန်ရန် ဘာမှမလုပ်နိုင်သလောက်ဖြစ်သည်ဆိုသည့် အိုင်ဒီယာကိုအားကောင်းစေပြီး အရှုံးပေးလိုစိတ်ဝင်သွားနိုင်ကာ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ကြောက်ရွံ့ သွားစေနိုင်ပြီး ၎င်းသည်ပင် အကြမ်းဖက်သမားတို့ အလိုရှိသည့်အရာဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို နှိမ်နင်း၍ မရနိုင်လျှင် ကျွန်တော်တို့အနေဖြင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒ နှိမ်နင်းရေး နည်းလမ်းများထက် ကြိုတင်ကာကွယ်တားဆီးရေးကို ပိုမိုအာရုံစိုက်ရမည်ဖြစ်ပြီး အကြမ်း ဖက်အဖွဲ့များ ပေါ်မလာအောင် ၊ သို့မဟုတ် အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏ အကျိုးသက်ရောက်မှုများကို စီမံခန့်ခွဲနိုင်အောင် အထူးအာရုံစိုက်ရမည်ဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ရပ်တန့်အောင် မလုပ်နိုင်ပါက အကြမ်းဖက်ဝါဒကြောင့် ထိခိုက်မှုနည်းနိုင်သမျှ နည်းအောင် စီမံရမည်ဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ချေမှုန်း၍မရနိုင်ဆိုသော ယူဆချက်သည်သာ မှန်ကန်မည်ဆိုပါက အကြမ်းဖက်သမားများ၊ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ ချုပ်ငြိမ်းသွားစေရန် ရည်ရွယ်လုပ်ဆောင်ချက်များသည် များစွာအသုံးဝင်လှမည်မဟုတ်ပါ။

ထို့ပြင် ချေမှုန်းခံရခြင်းကို မည်သို့တိုင်းတာမည်နည်း။ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်းတခု အနေဖြင့် ချေမှုန်းခံရခြင်း ရှိ/မရှိ ဆုံးဖြတ်နိုင်ရန်အတွက် ၎င်းသည် အကြမ်းဖက်ခေါင်းဆောင် ပိုင်းကို ချေမှုန်းခြင်း ၊ သို့မဟုတ် ထိုအဖွဲ့ကို လူ့အသိုင်းအဝိုင်းက လက်မခံစေရန် စည်းရုံးခြင်း စသည့် အကြမ်းဖက်ဝါဒကိုတန်ပြန်သည့် နည်းလမ်းများကြောင့် ဖြစ်ရခြင်း ဟုတ်၊မဟုတ် ဆုံးဖြတ်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့တစ်ခုသည် အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေး နည်းလမ်း များကြောင့် မဟုတ်ပဲ အခြားအကြောင်းများကြောင့် ပျက်စီးချုပ်ငြိမ်းသွားသည်ဆိုပါက ၎င်းကို ချေမှုန်းခံရသည်ဟု ဆိုနိုင်မည်မဟုတ်ပါ။ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်းများ၊ သို့မဟုတ် အကြမ်း ဖက်ဝါဒလှိုင်းများသည်ပင် အခြားသောအကြောင်းအချက်များစွာကြောင့် အားနည်း ပျောက်ကွယ် သွားနိုင်ကြောင်း ဆွေးနွေးတင်ပြခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်ဝါဒ ကျွမ်းကျင်သူ ဒေးဗစ် ရာပိုပေါ့ (Dadid Rapoport) က အကြမ်းဖက်လှိုင်းများသည် ဆယ်စုနှစ် အနည်းငယ် အတွင်း ဖြည်းဖြည်းချင်း ပျောက်ကွယ်သွားသည်ဟု ဆိုသည်။ ထို့ပြင် အကြမ်းဖက် တတိယ လှိုင်း ၊ သို့မဟုတ် လက်ဝဲသစ်အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် တစ်နိုင်ငံပြီးတစ်နိုင်ငံတွင် အရေးနိမ့်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ သို့သော် ၎င်းတို့ အရေးနိမ့်မှုကို မည်သို့တိုင်းတာခဲ့နည်း။ ထိုအကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ၊ သို့မဟုတ် အကြမ်းဖက် တတိယလှိုင်း နိဂုံးချုပ်သွားခြင်းသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒ တန်ပြန်ရေး နည်းလမ်းများကြောင့် ဖြစ်သည်ဟု ဆိုနိုင်ပါမည်လော။

အကြမ်းဖက်ဝါဒ မည်ကဲ့သို့ အဆုံးသတ်သွားသည်ကို စနစ်တကျလေ့လာထားသော သုတေသနမှာ Rand Corporation ၏ ဆတ်ဂျုန်းစ် (Seth Jones) နှင့် မာတင်လီဘစ်စကီ  (Martin Libicki) တို့၏ လေ့လာမှုဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် ၁၉၆၈ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၈ ခုနှစ်အတွင်း တက်ကြွလှုပ်ရှားခဲ့ကြသော အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ပေါင်း ၆၄၈ ဖွဲ့ကို လေ့လာပြီး ထိုအဖွဲ့များ မည်သို့နိဂုံးချုပ်သည်ကို ရှာဖွေခဲ့ကြသည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ်ထုတ် ၎င်းတို့၏ အစီရင်ခံစာတွင် ထိုအဖွဲ့များ နိဂုံးချုပ်ရသည့် အဓိကအကြောင်းရင်း လေးခုကို ဖော်ပြခဲ့သည်။ ပထမဆုံး အချက် မှာ ရဲတပ်ဖွဲ့နှင့်ထောက်လှမ်းရေးအဖွဲ့များ၏ နှိမ်နင်းမှုဖြစ်ပြီး ဒုတိယအချက်မှာ စစ်တပ်ဖြင့် နှိမ်နင်းခြင်းဖြစ်ကာ တတိယအချက်မှာ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များက နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်တွင် ပါဝင် လာခြင်းဖြစ်သည်။ နောက်ဆုံးအချက်မှာ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့က အောင်ပွဲရသွားခြင်း ဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များအနေဖြင့် ၎င်းတို့အလိုရှိသည့် နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက် ထမြောက် အောင်မြင် သွားသဖြင့် အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များလုပ်ရန် မလိုတော့ခြင်း ဖြစ်သည်။

Rand report ၏ အဆိုအရ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ နိဂုံးချုပ်ရသည့် ပထမဆုံး အကြောင်း ရင်းဖြစ်သော ရဲတပ်ဖွဲ့နှင့် ထောက်လှမ်းရေး၏ အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေး ဆောင်ရွက်ချက် များတွင် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ၏ သတင်းစုဆောင်းခြင်း၊ ၎င်းတို့အဖွဲ့အတွင်း ထိုးဖောက်ခြင်း၊ အဓိကခေါင်းဆောင်များအား ဖမ်းဆီးခြင်းနှင့် အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေးဥပဒေများ ပြဋ္ဌာန်းခြင်း စသည်တို့ ပါဝင်ပြီး ရဲနှင့် ထောက်လှမ်းရေးတို့ဖြင့် နှိမ်နင်းခြင်းကြောင့် နိဂုံးချုပ်သွားသည့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့မှာ ၄၀% ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ နိဂုံးချုပ်ရသည့် စစ်တပ် ဖြင့်နှိမ်နင်းခြင်းတွင် အကြမ်းဖက်သမားများကို သတ်ဖြတ်ဖမ်းဆီးရန် စစ်တပ်အား အသုံးပြု ခြင်းနှင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို အကူအညီပေးနေသည့် နိုင်ငံများကို တိုက်ခိုက်ရန် စစ်တပ်အား အသုံးပြုခြင်းတို့ပါဝင်သည်။ Rand report ၏ အဆိုအရ ရံဖန်ရံခါတွင် စစ်အင်အားအသုံးပြုရန် ခြိမ်းခြောက်မှုနှင့် အမြဲမပြတ်ထောက်လှမ်းစောင့်ကြည့်မှုတို့သည် အကြမ်းဖက်သမားတို့ အမြဲတမ်း တစ်ပြေးတည်းပြေးနေစေရန်အတွက် လုံလောက်မှု ရှိသည်ဟုဆိုသည်။ သို့ရာတွင် သက်တမ်းရင့်လှပြီဖြစ်သည့် ထိုနည်းလမ်းသည် များစွာထိရောက်မှုမရှိပါ။ ၎င်းအစီရင်ခံစာ အရ ၁၉၆၈ နောက်ပိုင်း စစ်အင်အားအသုံးပြုခြင်းကြောင့် ချုပ်ငြိမ်းခဲ့ရသော အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ များသည် ၇% သာ ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ ထိုသို့ အောင်မြင်မှုနည်းခြင်းမှာ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ များသည် စစ်တပ်များမဟုတ်ပဲ အလွန်သေးငယ်သောအဖွဲ့များ ဖြစ်ပြီး သမားရိုးကျတပ်ဖွဲ့များ မသုံးခြင်းကြောင့်လည်း ဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရာတွင် တပ်အင်အား အများအပြား သုံးခြင်းသည် ဒေသခံလူထုကို ကင်းကွာပြီး ဆိုးကျိုးဖြစ်စေနိုင်သည်ဟု ဆိုသည်။

တတိယအကြောင်းရင်းမှာ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များအနေဖြင့် နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်တွင် ပါဝင် လာခြင်းဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်တွင် ပါဝင်ရန် ဆုံးဖြတ်ခြင်းမှာ အရှုံး-အမြတ် လေ့လာ ဆန်းစစ်ချက် (cost benefit analysis)၏ ရလာဒ်ဖြစ်ပြီး အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များအနေဖြင့် ၎င်းတို့လိုလားသည့် ရည်မှန်းချက်ရရှိရေးအတွက် နိုင်ငံရေးအရကြိုးစားခြင်းသည် အကြမ်း ဖက် နည်းလမ်းများသုံးသည်ထက် အရှုံးပိုနည်းပြီး အကျိုးအမြတ်ပိုများသည်ဟု သုံးသပ်ပါက အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များ ရပ်တန့်ပြီး နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်တွင် ပါဝင်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုသို့ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်တွင် ပါဝင်လာခြင်းသည် လူအများ ယူဆထားသည် ထက် ပိုများပြီး နိဂုံးချုပ်သွားသည့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ ၆၄၈ ခုအနက် ၄၃% ရှိသည်ဟု Rand report က ဆိုသည်။ သို့သော်လည်း ၎င်းတို့ကို အရေးနိမ့်သွားသည်ဟု ခေါ်ဆိုနိုင်ပါမည်လော။ အရေးနိမ့်သွားသည်ဆိုရာတွင် ရှုံးသူ၊ နိုင်သူ ရှိရမည် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်တွင် ပါဝင် သွားခြင်းကို အရေးနိမ့်သွားခြင်းဟု ခေါ်နိုင်မည်မဟုတ်၍ ၎င်းသည် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အတွက် အရှုံးပေးခြင်းမဟုတ်သော်လည်း အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အနေဖြင့် အကြမ်းမဖက်သောနည်းလမ်း ကို သုံးခြင်းက ၎င်းတို့ရည်မှန်းချက်သို့ရောက်ရှိရန် ပိုမိုကောင်းမွန်သော လမ်းကြောင်းဟု သုံးသပ်ပြီး အကြမ်းဖက်နည်းလမ်းများကို စွန့်လွှတ်ခြင်းဖြစ်၍ အကြမ်းဖက်ဝါဒအတွက် အရေး နိမ့်ခြင်းဟု ဆိုနိုင်သည်။ အခြားတစ်ဖက်တွင်မူ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များအား နိုင်ငံရေး ဖြစ်စဉ် တွင် ပါဝင်ရန် ဖိတ်ခေါ်ခံရခြင်းမှာ တကယ်တမ်းတွင် ၎င်းတို့က အကြမ်းဖက်သည့် နည်းလမ်း များသုံးခြင်းကြောင့်လည်း ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ ထိုသို့ဖြစ်ပါက အကြမ်းဖက်မှု၏ ဆုလာဒ်အဖြစ် နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်တွင် ပါဝင်ခွင့်ရခြင်းဖြစ်သည့်အတွက် ၎င်းသည်ပင် အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏ အောင်မြင်မှုအဖြစ် စောဒက တက်နိုင်ပါသည်။

အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ ချုပ်ငြိမ်းသွားရခြင်း၏ စတုတ္ထနှင့် နောက်ဆုံးအကြောင်းရင်းမှာ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ အောင်ပွဲရသွားသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ Rand report ၏ အဆိုအရ ၎င်းတို့ကြေညာထားသည့် နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်များ ထမြောက်အောင်မြင်သွားပြီးနောက် အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များ ရပ်တန့်သွားသည့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များမှာ ၁၀% သာ ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ အောင်မြင်မှုရ၍ အကြမ်းဖက်မှုများ ရပ်တန့်သွားခြင်းသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ချေမှုန်း၍မရဆိုသော ယူဆချက်ကို စိန်ခေါ်နိုင်ခြင်းမရှိသည့်အပြင် အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အောင်မြင်မှုရနိုင်သည်ဆိုသော အိုင်ဒီယာကိုပင် ပိုမိုအားကောင်းစေပါသည်။ သို့ရာတွင် အောင်မြင်မှုရရှိသည့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များမှာ ၁၀% သာရှိပြီး ၎င်းတို့၏ နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက် မအောင်မြင်သည့်အဖွဲ့များမှာ အများစုကြီးဖြစ်ပါသည်။ Rand report ၏ အဆိုအရ ရဲတပ်ဖွဲ့ နှင့် ထောက်လှမ်းရေးတို့ဖြင့် နှိမ်နင်းခြင်းကြောင့် ချုပ်ငြိမ်းရသည့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ ၄၀% နှင့် စစ်တပ်ဖြင့် နှိမ်နင်းခြင်းကြောင့် ချုပ်ငြိမ်းသွားသည့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ ၇% ရှိပါသည်။ ထိုကိန်း ဂဏန်းများက အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ချေမှုန်းနိုင်သည်ဆိုသောအချက်ကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ထောက်ခံနေပါသည်။ ထို့ပြင် နိုင်ငံရေးတွင်ပါဝင်ခြင်းသည်လည်း အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များအနေ ဖြင့် ၎င်းတို့ရည်မှန်းချက်ကို ရောက်ရှိရန်အတွက် အကြမ်းမဖက်သောနည်းလမ်းများသို့ ပြောင်းရွေ့ သွားနိုင်သည်ကို ပြနေပါသည်။ ၎င်းသည် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အတွက် အရေးနိမ့်ခြင်းဟု မဆိုနိုင် သော်လည်း အကြမ်းဖက်ဝါဒတန်ပြန်ရေး နည်းလမ်းအချို့၏ သက်ရောက်မှုလည်း တစ်စိတ် တစ်ပိုင်း ပါနိုင်ပါသည်။ အစိုးရက ဖိအားပေးခြင်းကြောင့် နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်တွင် ပါဝင်လာသည့် အဖွဲ့အများအပြား ရှိပါသည်။ အချုပ်အားဖြင့်ဆိုရလျှင် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ချေမှုန်းရန်မဖြစ်နိုင် သော်လည်း အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များကို ချေမှုန်းနိုင်ပါသည် ၊ သို့မဟုတ် အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များ ရပ်တန့်သွားစေနိုင်ပါသည်။

၅။     အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ဘက်ပေါင်းစုံ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် တန်ပြန်ခြင်းဖြင့် အကောင်းဆုံး ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်သည် ဆိုသော ယူဆချက်အား လေ့လာသုံးသပ်ခြင်း

အကြမ်းဖက်ဝါဒကို တန်ပြန်ရာတွင် ဘက်စုံနည်းလမ်း (holistic or comprehensive approach ) သည် အကောင်းဆုံး ဖြစ်သည်ဆိုရာတွင် ဘက်စုံနည်းလမ်းဆိုသည်မှာ ကာကွယ် ရေးနှင့် ဖိနှိပ်ရေးနည်းများ (preventive and repressive measures) ၊ သို့မဟုတ် အပျော့နည်း နှင့် အမာနည်း (soft and hard measures) ကို ပူးတွဲအသုံးပြုခြင်းကို ဆိုလိုသည်။ အရေးပါ သည့် နိုင်ငံရေးသမားများနှင့် လူသိများသူ အများအပြားက အကြမ်းဖက်ဝါဒအား တန်ပြန် ရာတွင် ဘက်စုံနည်းလမ်းဖြင့် ဆောင်ရွက်ရန် အရေးကြီးကြောင်း အလေးထား ပြောကြားခဲ့ကြ သည်။ ၎င်းတို့အနက် တစ်ဦးမှာ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ်ဟောင်း ဘန်ကီမွန်း (Ban Ki-moon) ဖြစ်သည်။ အာဖရိကတိုက်တွင် အကြမ်းဖက်ဝါဒတိုက်ဖျက်ရေးအတွက် လုံခြုံရေး ကောင်စီအစည်းအဝေးတွင် မိန့်ခွန်းပြောရာတွင် ၎င်းက နိုင်ဂျီးရီးယားမှ ဘိုကို ဟာရမ်( Boko Haram)၊  အစ္စလာမ်မစ် မာဂရတ် (Islamic Maghreb) မှ အယ်လ်ဂိုဒ်ဒါ နှင့် ဆိုမာလီမှ အယ်လ် ရှာဘတ် (Al Shabaab) စသော အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များကို တိုက်ခိုက်ရာတွင် အောင်မြင်မှု ရရှိစေရန်အတွက် ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာနှင့် ပိုမိုအားထည့်ရန်လိုကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ "စစ်အင်အားဟာ အရေးကြီးပေမယ့် အာဖရိကက အကြမ်းဖက်ဝါဒကို စစ်အင်အားသက်သက် နဲ့အဆုံးသတ်နိုင်မှာမဟုတ်ဘူး၊ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ပြန့်ပွားအောင် အထောက်အကူဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေတွေကို ဖြေရှင်းခြင်း အပါအဝင် မျက်နှာစာပေါင်းစုံမှာ ဆက်လုပ်သွားရမယ်" ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ ဖွံ့ဖြိုးမှုမရှိခြင်းနှင့် တရားဥပဒေစိုးမိုးမှုမရှိခြင်း တို့ကြောင့် အကြမ်းဖက် သမားများ လူသစ်စုခွင့်ရနေကြောင်းလည်း မစ္စတာ ဘန်ကီမွန်းက ပြောကြားခဲ့သည်။ ပါကစ္စတန် ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း ပါဗစ် အာရှရပ်ဖ် (Pervez Ashraf) ကလည်း အကြမ်းဖက်ဝါဒ အား နှိမ်နင်းရာတွင် ဘက်စုံနည်းလမ်း၏ အရေးကြီးပုံကို အလေးပေးပြောကြားခဲ့သည်။ "အကြမ်းဖက်ဝါဒကို တိုက်ဖျက်ရာမှာ ကျွန်တော်တို့အနေနဲ့ ဘက်စုံနည်းလမ်းကို အသုံးပြုဖို့ လိုတယ်၊ ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်တွေအနေနဲ့ ဒေသခံလူထုနဲ့ နီးနီး ကပ်ကပ် ဆက်ဆံရေးရှိဖို့ တိုက်တွန်း လိုပါတယ်၊ ဒေသခံတွေနဲ့ ဆက်ဆံခြင်းဟာ သတင်းအချက်အလက်တွေ စုဆောင်းနိုင်ရုံမက ရာဇဝတ်သားတွေ မခိုလှုံနိုင်အောင် တားဆီးနိုင်တယ်၊ ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်တွေအနေနဲ့ ပြည်သူက အကြောက်မခံရပဲ လေးစားခံရမှ ဒီလိုဖြစ်မယ်" ဟု ၂၀၁၃ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီက အစ္စလာမ် မာဘတ်ရှိ ရဲသိပ္ပံတွင် ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။ 

ကုလသမဂ္ဂက ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် ရေးဆွဲခဲ့သော အကြမ်းဖက်ဝါဒတန်ပြန်ရေးနည်းလမ်း တွင်လည်း ဘက်စုံနည်းကို ထည့်သွင်းခဲ့ပါသည်။ ကုလသမဂ္ဂကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက် ဝါဒ တန်ပြန်ရေး မဟာဗျူဟာ (the United Nations Global Counterterrorism strategy) ကို ၂၀၀၆ ခုနှစ် စက်တင်ဘာတွင် အထွေထွေညီလာခံက တညီတညွတ်တည်း အတည်ပြုခဲ့ သည်။ ထိုမဟာဗျူဟာသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒပြဿနာကို ဖြေရှင်းရန်အတွက် ပထမဆုံးသော ဘက်စုံနှင့် နိုင်ငံတကာက အတည်ပြုခဲ့သည့် မူဘောင်ဖြစ်ပြီး ကဏ္ဍလေးခု၊ သို့မဟုတ် မဏ္ဍိုင် လေးခု ပါရှိသည်။ ပထမဆုံးမဏ္ဍိုင်မှာ အကြမ်းဖက်ဝါဒပြန့်ပွားစေရန် အထောက်အကူ ဖြစ်စေ သည့် အခြေအနေများကို ဖြေရှင်းရေးဖြစ်သည်။ ဒုတိယမဏ္ဍိုင်မှာ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ဟန့်တားခြင်းနှင့် တိုက်ဖျက်ခြင်းဖြစ်သည်။ ၎င်းနောက် တတိယမဏ္ဍိုင်မှာ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ဟန့်တားတိုက်ဖျက်ရာတွင် နိုင်ငံများ၏ စွမ်းရည်ကို မြင့်တင်ရန်နှင့် ကုလသမဂ္ဂစနစ်များ၏ ကဏ္ဍကို မြင့်တင်ရန်ဖြစ်သည်။ နောက်ဆုံးအချက်မှာ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို တိုက်ဖျက်ရာတွင် လူ့အခွင့်အရေးကိုလေးစားရန်နှင့် တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးတို့မှာ အခြေခံဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ ကုသမဂ္ဂက ၎င်း၏အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအနေဖြင့်လည်း နိုင်ငံအဆင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒတန်ပြန်ရေး တွင် အလားတူ ပေါင်းစည်းနည်းလမ်းများ အသုံးပြုကြရန် တိုက်တွန်းသည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် ဆိုရလျှင် အကြမ်းဖက်ဝါဒအား တန်ပြန်ရာတွင် နိုင်ငံများအနေဖြင့် ဘက်စုံနည်းလမ်း အသုံးပြု သင့်ကြောင်း ကုလသမဂ္ဂက အကြံပြုထားခြင်း ဖြစ်သည်။

နိုင်ငံအဆင့်အကြမ်းဖက်ဝါဒတန်ပြန်ရေး ဆောင်ရွက်ချက်များတွင် နမူနာအနေဖြင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံကို လေ့လာပါမည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံမှ ပညာရှင် နိုဟိုက်ဒီ ဟာဆန် (Noorhaidi Hasan) က အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် အစ္စလာမ်မစ် အခြေခံဝါဒ နှင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒ အား တန်ပြန်ရာတွင် အမာနည်းနှင့် အပျော့နည်းများကို ပေါင်းစပ်ထားသော နည်းလမ်းကို မကြာသေးခင်နှစ်များအတွင်း ကျင့်သုံးခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ သို့သော်လည်း အမာနည်းသည် အလွန်အရေးကြီးဆဲဖြစ်ပြီး အငြင်းပွားစရာများ ရှိနေပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှား အကြမ်းဖက် နှိမ်နင်းရေး အထူးတပ်ဖွဲ့သည် ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ် အတွင်း လူပေါင်း ၁၀၀ ကျော်ကို ဖမ်းဆီးခဲ့ပြီး ၁၆ ဦး ပစ်သတ်ခဲ့သည့်အတွက် ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့များက မေးခွန်းထုတ် ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ယနေ့ အင်ဒိုနီးရှားသည် ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ် အစောပိုင်းကာလများ ကလောက် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှု မခံရတော့ခြင်းသည် အမာနည်း၏ကျေးဇူးလည်း တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ပါသည်။ ထို့ပြင် ရဲတပ်ဖွဲ့အနေဖြင့် ဖမ်းဆီးထားသူများအား အစွန်းရောက် အစွဲချွတ်သည့် ပရိုဂရမ်ကဲ့သို့သော အပျော့နည်းများ၏ အောင်မြင်မှုကိုလည်း အတိုင်းအတာ တစ်ခုထိ ရရှိနေသည်။ ဘက်စုံနည်းလမ်း၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုအဖြစ် အင်ဒိုနီးရှားအာဏာပိုင် များသည် အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများကိုလည်း ကြိုဆိုကြသည်။ အရပ်ဖက် အဖွဲ့အစည်းများ သည် ဒေသခံလူထုကို အကြမ်းဖက်အယူဝါဒများ သွတ်သွင်းရန် အစွန်းရောက်များနှင့် အကြမ်းဖက်များ၏ ကြိုးစားမှုအား ခုခံတွန်းလှန်ရာတွင် အောက်ခြေလူထု၏ နိုးကြားမှုကို မြှင့်ပေးနိုင်သည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အတွေ့အကြုံသည် အလွန်စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းရုံ သာမက အခြားနိုင်ငံများအတွက်လည်း တန်ဖိုးရှိသည်ဟု ဟာဆန် ဆိုသည်။ သို့သော် ကုလသမဂ္ဂ ၏ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်ဝါဒတန်ပြန်ရေးမဟာဗျူဟာ ၊ သို့မဟုတ် အင်ဒိုနီးရှား၏ ဘက်စုံနည်းသည် အလုပ် ဖြစ်၊ မဖြစ် မည်သို့ သိနိုင်မည်နည်း၊ မည်သို့ တိုင်းတာမည်နည်း။

ဘက်စုံမဟာဗျူဟာတွင် ပထမဆုံးပြဿနာမှာ ၎င်းက မည်သည့်ရင်းမြစ်ကိုမျှ ဦးစားပေး ထားမှုမရှိခြင်း၊ မည်သည့်ရင်းမြစ်သည် ထိရောက်မှုအရှိဆုံး၊ မည်သည်က ထိရောက်မှုအနည်း ဆုံးဟု သုံးသပ်ထားမှု မရှိခြင်း ဖြစ်သည်။ ဒုတိယအချက်မှာ အစိုးရနှင့် အေဂျင်စီများကို အခု ချက်ချင်း တစ်ခုခုလုပ်ရန် အကြီးအကျယ်ဖိအားပေးနေခြင်း ဖြစ်သည်။ ဘက်စုံနည်းလမ်း သည် ရေရှည်တွင် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို တားဆီးရန်လိုအပ်သော်လည်း အကြမ်းဖက်စစ်ဆင်ရေး များကို ထောက်လှမ်း၊ ဟန့်တား၊ နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးသည့် ကျပန်း လုံခြုံရေးနည်းလမ်းများ သည် အကြမ်းဖက်ဝါဒကို တိုက်ဖျက်ရာတွင် အဓိကအစိတ်အပိုင်း ဖြစ်နေဆဲဖြစ်သည်။ နောက်ဆုံးနှင့် အရေးအကြီးဆုံးအချက်မှာ အပြောလွယ်ပြီး အလုပ်ခက်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဘက်စုံ နည်းလမ်းတွင် မည်သူက တာဝန်ရှိပြီး မည်သူက ဦးဆောင်ရမည်၊ မည်သူ့တွင် ဘဏ္ဍာရေး နှင့် နိုင်ငံရေးနည်းလမ်းများရှိသည်၊ အမျိုးစုံသော တာဝန်ရှိသူများနှင့် နည်းလမ်းမျိုးစုံကို မည်သို့ ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းမည် စသည့် အရေးကြီးသော မေးခွန်းများစွာ ရှိသည်။ 

ဘက်စုံနည်းလမ်း၏ ထိရောက်မှုကို မည်သို့ တိုင်းတာမည်၊ ဘက်စုံနည်းလမ်းကို အခြားသော တစ်ကြောင်းသွား ပိုဆန်သည့် နည်းလမ်းများနှင့် မည်သို့နှိုင်းယှဉ်မည် စသည့် အချက်များနှင့်ပတ်သက်၍ သုတေသနများ ပြည့်စုံစွာ မရှိသေးသည်မှာ အကြမ်းဖက်ဝါဒနှင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒ တန်ပြန်ရေး လေ့လာမှုများတွင် အရေးကြီးသော အားနည်းချက်ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် လမ်(Lum)၊ ကနေဒီ(Kennedy) နှင့် ရှာလီ(Sherley) စာရေးသူ သုံးဦးက အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေး မဟာဗျူဟာများကို အရည်အသွေးမြင့်၊ သိပ္ပံနည်းကျ သုံးသပ် လေ့လာသည့် သုတေသန မရှိသလောက် ဖြစ်ကြောင်း ဆောင်းပါးတစ်စောင် ရေးသားခဲ့သည်။ ထိုဆောင်းပါးသည် ၂၀၀၆ ခုနှစ်က ဖြစ်သော်လည်း ယခုအချိန်ထိ အကြမ်းဖက်ဝါဒ တန်ပြန် ရေးမဟာဗျူဟာများ၊ နည်းလမ်းများ စသည်တို့ကို သုံးသပ်အကဲဖြတ်မှု မရှိသလောက် ဖြစ်နေ ဆဲဖြစ်သည်။ အစိုးရများသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒတန်ပြန်ရေးအတွက် ဘီလီယံနှင့်ချီ၍ သုံးစွဲနေကြသော်လည်း မည်သည့်အစိုးရကမှ ၎င်းတို့၏ မူဝါဒများနှင့် နည်းလမ်းများ၏ ထိရောက်မှုကို သုံးသပ်ခြင်း မရှိသေးပါ။ အကြမ်းဖက်ဝါဒ တန်ပြန်ရေးနည်းလမ်းများ၏ ထိရောက်မှုကို သုံးသပ်အကဲဖြတ်ရန် ခက်သည်မှာ မှန်ပါသည်။ နည်းလမ်းတစ်ခု၏ ထိရောက်မှုကို သုံးသပ် အကဲဖြတ်ရန်ပင်ခက်ခဲပြီး နည်းလမ်းပေါင်းစုံနှင့် တာဝန်ရှိသူမျိုးစုံပါဝင်သော ဘက်စုံ နည်းလမ်း ၏ ထိရောက်မှုကို သုံးသပ်အကဲဖြတ်နိုင်ရန် အလွန်ပင်ခက်ခဲလှပါသည်။ ထို့ကြောင့် အကြမ်း ဖက်ဝါဒကို ဘက်ပေါင်းစုံ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် တန်ပြန်ခြင်းဖြင့် အကောင်းဆုံး ကိုင်တွယ် ဖြေရှင်းနိုင်သည်ဆိုသော ယူဆချက်အတွက် လက်တွေ့အထောက်အထား နည်းပါးလှပါသည်။ သို့သော် ပညာရှင်အများစုက အကြမ်းဖက်ဝါဒကို တန်ပြန်ရန် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်နှင့် နည်းလမ်းပေါင်းစုံ ပါဝင်သော ဘက်စုံနည်းလမ်း ၊ သို့မဟုတ် အဂ္ဂမဟာ ဗျူဟာ လိုအပ်သည်ဟု သဘောညီကြသည့်အတွက် ထိုယူဆချက် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း မှန်ကန် သည်ဟု ဆိုရမည် ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း သုတေသနများ ဆက်လက် လုပ်ဆောင်ရန်၊ အထူးသဖြင့် ဘက်စုံ နည်းလမ်း၏ ထိရောက်မှုကို ဆန်းစစ်လေ့လာရန် လိုအပ်ပါသည်။

Reference;  

(1) GeorgetownX: Terrorism and Counterterrorism, www.edx.org

(2) Terrorism and Counterrorism: Comparing Theory and Practice by Leiden University , coursera.org

အပိုင်း(၆)ဖတ်ရှုရန်- https://sacministry.gov.mm/my/article/4490

ကျွန်ုပ်တို့ကမ္ဘာဂြိုဟ်၏ “အေးခဲနေသော ရေလှောင်ကန်များ”ဟုပင်ရည်ညွှန်းပြောဆိုရသည့်ရေခဲမြစ်များသည် ရေချိုအရင်းအမြစ်များကိုတည်တံ့ခိုင်မြဲစေရန်အတွက် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှပါဝင်သည်။ဤကြီးမားသောရေခဲမြစ်များသည် ကမ္ဘာ့ရေချို၏ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ကို သိုလှောင်ထားပြီး ၎င်းကို မြစ်များ၊ ကန်များနှင့်မြေအောက်ရေစနစ်များသို့ တဖြည်းဖြည်းထုတ်လွှတ်ပေးကာ သန်းပေါင်းများစွာသောလူများ၊ စိုက်ပျိုးရေးနှင့်ဂေဟစနစ်များအတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သောရေကိုထောက်ပံ့ပေးသည်။ သို့သော်လည်း ရာသီဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှုများနှင့်လူသားတို့၏လုပ်ဆောင်ချက်များကြောင့် ရေခဲမြစ်များသည်စိုးရိမ်ဖွယ်ရာနှုန်းဖြင့် အရည်ပျော်နေပြီး ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရေလုံလောက်စွာရရှိမှုကိုခြိမ်းခြောက်လျက်ရှိသည်။  ထိုအတိုင်းဆက်သွားပါကခန့်မှန်း၍မရနိုင်သော ရေပြတ်လပ်မှုများ၊ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်မြင့်တက်လာမှုများနှင့်သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များကို ပိုမိုဆိုးရွားစွာကြုံတွေ့လာရနိုင်သည်။ အနာဂတ်မျိုးဆက်သစ်များအတွက် ရေချိုရရှိနိုင်မှုသေချာစေရန် ရေခဲမြစ်များကို ကျွန်ုပ်တို့အားလုံး တာဝန်သိစွာ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ကြရမည်ဖြစ်သည်။

ရေခဲမြစ်များသည် သဘာဝရေလှောင်ကန်များအဖြစ် ရေစီးဆင်းမှုကိုတစ်နှစ်ပတ်လုံး ထိန်းညှိပေးခြင်းဖြင့် ကမ္ဘာ့ရေလည်ပတ်မှုတွင် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှပါဝင်နေသည်။ ၎င်းတို့သည် ပူနွေးသောလများအတွင်း သောက်သုံးရေ၊ ဆည်မြောင်းနှင့်ရေအားလျှပ်စစ်ထုတ်လုပ်ခြင်းအတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော မြစ်ချောင်းများနှင့်အင်းအိုင်များကိုပြန်လည်ဖြည့်တင်းပေးသည်။ အိန္ဒုမြစ်၊ ဗြဟ္မပုတ္တရမြစ်၊ အမေဇုန်မြစ်တို့ကဲ့သို့သော ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံးမြစ်ကြီးများနှင့် ဂင်္ဂါမြစ်၊ ယန်ဇီမြစ်နှင့်ကော်လိုရာဒိုမြစ်တို့ကဲ့သို့သော အဓိကမြစ်ကြီးအများအပြားသည်အထူးသဖြင့် ခြောက်သွေ့ရာသီများတွင် ရေခဲမြစ်များအရည်ပျော်ကျမှုအပေါ်များစွာမှီခိုနေသည်။ ရေခဲမြစ်များသည် ရေအရင်းအမြစ်များအတွက် တိုက်ရိုက်ပံ့ပိုးကူညီမှုအပြင် တောင်ပေါ်ဒေသများရှိ ဇီဝမျိုးစုံမျိုးကွဲများကို ပံ့ပိုးပေးခြင်းဖြင့်လည်း ဂေဟစနစ်ဟန်ချက်ညီစေရန်ကူညီပေးသည်။ ၎င်းရေခဲမြစ်များမှ အေးသောရေများသည် ငါးများ၊ရေနေအပင်များနှင့်အခြားသော တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်မျိုးစိတ်များကိုပျောက်ကွယ်မသွားရအောင် ထိန်းသိမ်းပေးနိုင်သည်။ ထို့ပြင် ရေခဲမြစ်များသည် နေရောင်ခြည်ကို ရောင်ပြန်ဟပ်ခြင်းဖြင့် ရာသီဥတုထိန်းညှိမှုတွင် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှပါဝင်နေသဖြင့် ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုကိုလည်း  ကာကွယ်ပေးနိုင်သည်။ဤကဲ့သို့ ကမ္ဘာကြီးကို များစွာထောက်ပံ့ကူညီပေးနေသော ရေခဲမြစ်များပျောက်ကွယ်သွားပါကကြီးမားလှသောကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာအကျပ်အတည်းကြီးကို ဘက်ပေါင်းစုံမှ တွေ့ကြုံခံစားလာကြရမည်ဖြစ်သည်။

ယခုအခါတွင် ပတ်ဝန်းကျင်နှင့်လူတို့ကဖြစ်ပေါ်စေသောအကြောင်းရင်းများစွာတို့ကြောင့် ရေခဲမြစ်များသည် စိုးရိမ်ဖွယ်ရာနှုန်းဖြင့် တဖြည်းဖြည်းပျောက်ကွယ်လျက်ရှိသည်။ ထိုအကြောင်းရင်းများအနက်မှ အောက်ပါအချက်များသည် ရေခဲမြစ်များအတွက် အဓိကခြိမ်းခြောက်မှုများပင်ဖြစ်သည်။

(၁) ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုများ

ရေခဲမြစ်များ စိုးရိမ်ဖွယ်ရာနှုန်းဖြင့် အရည်ပျော်လာရခြင်း၏အဓိကအကြောင်းရင်းမှာ  ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာခြင်းဖြစ်သည်။  အပူချိန်များပိုမိုမြင့်တက်လာခြင်းသည် ရေခဲအရည်ပျော်မှုကိုမြန်စေပြီး ရေခဲမြစ်အရွယ်အစားကိုလျော့ကျစေကာ မြစ်အောက်ပိုင်းဒေသများတွင် ပြင်းထန်သောရေပြတ်လပ်မှုကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။ လေ့လာတွေ့ရှိချက်များအရ ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုသည်  လက်ရှိနှုန်းအတိုင်း ဆက်လက်မြင့်တက်နေပါက    ရေခဲမြစ်အများအပြားသည်   ဆယ်စုနှစ်အနည်းငယ်အတွင်းပျောက်ကွယ်သွားမည်ဖြစ်ပြီး ကျွန်ုပ်တို့လူသားများအားလုံး အားထားမှီခိုနေရသည့်ရေအရင်းအမြစ်များစွာကိုဆုံးရှုံးရနိုင်ကြောင်း ပညာရှင်များက ခန့်မှန်းထားကြသည်။

(၂) လေထုညစ်ညမ်းမှုနှင့် Black Carbon (BC)

အထူးသဖြင့်  ရုပ်ကြွင်းလောင်စာများနှင့်  ဇီဝလောင်စာများလောင်ကျွမ်းခြင်းကြောင့် Black Carbon များထွက်ပေါ်လာပြီး လေထုညစ်ညမ်းမှုများဖြစ်ပေါ်လာသည်။ ထိုမှတစ်ဆင့် Black Carbon များသည်ရေခဲမြစ်များပေါ်သို့ကျရောက်လာပြီး   ၎င်းတို့၏ မျက်နှာပြင်ကိုမည်းမှောင်သွားစေသည်။ ထိုသို့ဖြင့် ရေခဲမြစ်များ၏နေရောင်ခြည်ရောင်ပြန်ဟပ်နိုင်စွမ်းကို လျော့နည်းစေသည်။ ထို့ပြင် Black Carbon များဖုံးလွှမ်းနေသည့် ရေခဲမြစ်များ၏မျက်နှာပြင်သည် အပူကိုပိုမိုစုပ်ယူလာနိုင်ပြီး အရည်ပျော်မှုကိုပို၍လျင်မြန်လာစေသည်။ စက်မှုဇုန်များထွန်းကားလာမှု၊ သစ်တောပြုန်းတီးမှုနှင့် စက်တပ်ယာဉ်များအလွန်အကျွံသုံးစွဲလာမှုတို့သည် ဤပြဿနာ၏နောက်ခံအကြောင်းရင်းများပင်ဖြစ်သည်။

(၃) ရေအရင်းအမြစ်များမှ လွန်ကဲစွာထုတ်ယူသုံးစွဲခြင်း

ရေခဲမြစ်များပျက်စီးယိုယွင်းလာသည်နှင့်အမျှ လူတို့သည် ရေရယူသုံးစွဲရေးအတွက် မြေအောက်ရေနှင့် မြစ်ရေစီးကြောင်းများကို ပိုမိုအားကိုးလာကြသည်။ မြေအောက်ရေနှင့် မြစ်ချောင်းများမှရေကိုအလွန်အကျွံထုတ်ယူခြင်းသည် လူသားများအတွက်သာမက သဘာဝဂေဟစနစ်ကြီးတစ်ခုလုံးကိုပါ ထိခိုက်စေသည်။

(၄) သစ်တောပြုန်းတီးမှုနှင့် မြေယာပျက်စီးခြင်း

ရေခဲမြစ်များတည်တံ့ခိုင်မြဲမှုအပေါ်တွင် များစွာအကျိုးသက်ရောက်မှုရှိသောအပူချိန်ပြောင်းလဲမှုနှင့် မိုးရွာသွန်းမှုပုံစံများကို သစ်တောများက ထိန်းညှိပေးသည်။ သစ်တောပြုန်းတီးမှုသည် မြေဆီလွှာတိုက်စားမှုကို  ဖြစ်ပေါ်စေသည့်အပြင် သဘာဝရေသံသရာလည်ပတ်မှုကိုလည်း ပြောင်းလဲစေသည်။  ထိုမှတစ်ဆင့် မိုးရွာသွန်းမှုပုံစံများ ပြောင်းလဲလာကာ မိုးခေါင်ရေရှားခြင်းနှင့်ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာခြင်းတို့ကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ ကမ္ဘာ့အပူချိန်မြင့်တက်လာသည်နှင့်အမျှ ရေခဲမြစ်များသာမန်ထက်ပိုမိုလျင်မြန်စွာ အရည်ပျော်လာပြီး မြစ်များအတွင်းစီးဆင်းလာခြင်းနှင့်အနည်ကျမှုပိုမိုများပြားလာခြင်းကြောင့် ရေကြီးရေလျှံမှုများကိုပါ ဖြစ်ပွားလာစေသည်။

ယနေ့ ၂၁ ရာစုတွင် ရေခဲမြစ်များသည် အရှိန်အဟုန်ဖြင့် အရည်ပျော်လာပြီး သိသိသာသာယိုယွင်းလာခဲ့သည်။ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်နှင့်၂၀၂၃ ခုနှစ်အတွင်း အန္တာတိကတိုက်နှင့်ဂရင်းလန်းဒေသအပါအဝင် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးရှိ ရေခဲမြစ်များသည် နှစ်စဉ် တန်ချိန် ၂၇၃ ဘီလီယံခန့်ဆုံးရှုံးခဲ့ပြီး  စုစုပေါင်းတန်ချိန် ၆ ဒသမ ၅၄၂ ထရီလီယံခန့် ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။ ဤအရည်ပျော်မှုကြောင့်  ကမ္ဘာ့ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်သည် ၂ စင်တီမီတာနီးပါး (ပျမ်းမျှအားဖြင့် ၁၈ မီလီမီတာ)မြင့်တက်လာခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ယခင်ဆယ်စုနှစ်များနှင့်နှိုင်းယှဉ်ပါက ၂၀၁၂ ခုနှစ်မှ ၂၀၂၃ ခုနှစ်အတွင်း၌ ရေခဲဆုံးရှုံးမှုနှုန်းမှာ ၃၆ ရာခိုင်နှုန်းတိုးလာခဲ့သည်။ European Alps နှင့် Pyreness ဒေသအတွင်းရှိ ရေခဲမြစ်များသည် ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်မှစ၍၎င်းတို့ ထုထည်၏ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ဆုံးရှုံးသွားသည်ကို လေ့လာတွေ့ရှိခဲ့ရသည်။ ကမ္ဘာ့အပူချိန်တိုးတက်လာမှုအပေါ်မူတည်ပြီး  ရေခဲမြစ်များ၏ ထုထည် ၂၆ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၄၁ ရာခိုင်နှုန်းကြားဆုံးရှုံးမည်ဟု ခန့်မှန်းချက်များကညွှန်ပြနေသည်။ ဤကဲ့သို့အစုလိုက်အပြုံလိုက် ဆုံးရှုံးမှုသည် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်ကို ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့်  ၉၀ မီလီမီတာမှ၁၅၄ မီလီမီတာအထိ မြင့်တက်လာစေကာ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိ ရေခဲမြစ်များ၏ ၄၉ ရာခိုင်နှုန်ုးမှ ၈၃ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ပျောက်ဆုံးစေနိုင်သည်။ဤတွေ့ရှိချက်များသည် ခြိမ်းခြောက်မှုများ၊ စိန်ခေါ်မှုများဖြင့် ပြည့်နှက်နေသည့် ရေခဲမြစ်များ၏အနာဂတ်ကို မီးမောင်းထိုးပြနေပေသည်။ သဘာဝရေလှောင်ကန်များဖြစ်သည့် ရေခဲမြစ်များ၏ယိုယွင်းကျဆင်းလာခြင်းသည် သောက်သုံးရေ၊ စိုက်ပျိုးရေးနှင့်စက်မှုလုပ်ငန်းများအတွက် ရေရရှိနိုင်မှုကို အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေပြီး အထူးသဖြင့် ရာသီအလိုက်အရည်ပျော်သော ရေကိုမှီခိုနေရသော လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းများကို ထိခိုက်စေသည်။ ရေခဲမြစ်များက ထောက်ပံ့ပေးနေသောမြစ်များသည်  စိုက်ပျိုးရေးအတွက် လိုအပ်သောရေကိုပေးသည်။ ထို့ကြောင့်ရေခဲမြစ်များအရည်ပျော်မှုနှုန်းမြင့်မားလာခြင်းသည် သီးနှံအထွက်နှုန်းလျော့ကျခြင်းနှင့် အစာရေစာပြတ်လပ်ခြင်းတို့ကိုပါဖြစ်စေနိုင်သည်။ ထို့ပြင် ရေခဲမြစ်များအရည်ပျော်ခြင်းသည် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်မြင့်တက်မှုကိုသိသိသာသာဖြစ်ပေါ်စေပြီး ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိ ကမ်းရိုးတန်းဒေသများကို  ခြိမ်းခြောက်လျက်ရှိသည်။ “Doomsday Glacier”ဟုခေါ်လေ့ရှိသော အန္တာတိကတိုက်ရှိ Thwaites ရေခဲမြစ်သည် ယခင်ကမျှော်လင့်ထားသည်ထက် ပိုမိုလျင်မြန်စွာအရည်ပျော်နေပြီး ပြိုကျလာပါက ကမ္ဘာ့ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်ကို ၁၀ ပေအထိ မြင့်တက်လာစေနိုင်သည်။ ဤသည်သာမက ရေအရင်းအမြစ်များကိုမှီခိုနေရသည့်ရေနေဂေဟစနစ်နှင့်တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များသည်လည်း စားကျက်မြေများပျက်စီးခြင်းနှင့်  အပူချိန်ပြောင်းလဲမှုများကြောင့် ရှင်သန်တည်မြဲမှုအတွက် အခက်အခဲများကြုံတွေ့လာကြရမည်ဖြစ်သည်။ 

ထို့ကြောင့် ကျွန်ုပ်တို့၏တစ်ခုတည်းသော မှီခိုအားထားရာဖြစ်သည့် ကမ္ဘာကြီးအပေါ် များစွာအကျိုးသက်ရောက်မှုရှိသောရေခဲမြစ်များကို ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲအောင်  ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းကြရပေမည်။ နိုင်ငံတကာအစိုးရများနှင့်စက်မှုလုပ်ငန်းများအနေဖြင့် ပြန်လည် ပြည့်ဖြိုးမြဲစွမ်းအင်ရင်းမြစ်များကိုအသုံးပြုခြင်း၊  စွမ်းအင်ထိရောက်မှု မြှင့်တင်ခြင်းနှင့်သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးတွင် စက်တပ်ယာဉ်များအသုံးပြုမှု လျှော့ချခြင်းတို့ကို လုပ်ဆောင်ခြင်းဖြင့် ကာဗွန်ထုတ်လုပ်မှုလျှော့ချရန် လုပ်ဆောင်ကြရမည်ဖြစ်သည်။ စက်မှုလုပ်ငန်းများ၊ မော်တော်ယာဉ် များနှင့် သစ်တောပြုန်းတီးမှုတို့မှလေထုညစ်ညမ်းမှုကိုလျှော့ချခြင်းဖြင့်   ရေခဲမြစ်များအပေါ် Black Carbon ကျရောက်မှုကို ကာကွယ်နိုင်သည်။ သစ်ပင်များပြန်လည်စိုက်ပျိုးမှုကိုမြှင့်တင်ခြင်းသည် ဒေသအပူချိန်ကို ထိန်းညှိပေးရန်၊ မြေဆီလွှာတိုက်စားခြင်းမှကာကွယ်ပေးရန်နှင့်သဘာဝ ရေလည်ပတ်မှုကိုထိန်းသိမ်းရန်အတွက် ကူညီပေးသည်။ ထိရောက်သော ဆည်မြောင်းရေပေးဝေခြင်းဆိုင်ရာနည်းပညာများ(Efficient Irrigation Techniques )ကို အကောင်အထည်ဖော်ခြင်း၊ မိုးရေများသိုလှောင်ခြင်းနှင့်ရေထိန်းသိမ်းခြင်းဆိုင်ရာမူဝါဒများချမှတ်ခြင်းဖြင့် ရေခဲမြစ်များအပေါ် မှီခိုမှုကိုလျှော့ချနိုင်သည်။      

ထို့ပြင် ရေခဲမြစ်များ၏အရေးပါမှုနှင့်ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရန်လိုအပ်နေမှုကို နိုင်ငံတကာရှိ အလွှာပေါင်းစုံမှ လူတန်းစားအားလုံး သိရှိနားလည်စေရန်  ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ရန်မှာလည်းအရေးကြီးပေသည်။ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂသည် ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင်  ကုလသမဂ္ဂရေညီလာခံ(Mar dal Plata Water Conference)ကို မတ်လ ၁၄ ရက်မှ ၂၅ ရက်အထိကျင်းပခဲ့ပြီး   ရေသည်  စီးပွားရေးနှင့်လူမှုရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု၏သော့ချက်ဖြစ်သည်ဟု အသိအမှတ်ပြုခဲ့ကြသည်ကို  တွေ့ရှိရသည်။၁၉၉၂ ခုနှစ် ရီယိုဒီဂျနေးရိုး(Rio de Janeiro)မြို့၌   ကျင်းပခဲ့သောကုလသမဂ္ဂပတ်ဝန်းကျင်နှင့်  ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဆိုင်ရာညီလာခံတွင်လုပ်ငန်းစဉ်အမှတ်(၂၁)အရ ကမ္ဘာ့ရေနေ့နှင့်ပတ်သက်၍ ပထမဆုံးအနေဖြင့် တရားဝင်အဆိုပြုခဲ့ကြသည်။ ၁၉၉၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ကျင်းပခဲ့သော ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံ၌  “ကျွန်ုပ်တို့၏ဘဝတွင်   ရေ၏အရေးပါမှုကိုသတိပြုမိစေရန်နှင့် ကမ္ဘာ့ရေအကျပ်အတည်းကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့ တွန်းအားပေးရန်”အတွက် A/RES/47/193 ဆုံးဖြတ်ချက်အရ မတ်လ ၂၂ ရက်နေ့ကို ကမ္ဘာ့ရေနေ့(World Water Day)အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ ပထမဆုံး ကမ္ဘာ့ရေနေ့အခမ်းအနားကို ၁၉၉၃ ခုနှစ်  မတ်လ ၂၂ ရက်နေ့တွင်  ကျင်းပခဲ့ရာ ယခု ၂၀၂၅ ခုနှစ် မတ်လ ၂၂ ရက်နေ့ဆိုလျှင် (၃၃)နှစ်ပြည့်မြောက်ခဲ့ပြီဖြစ်သည်။

ကုလသမဂ္ဂ၏  ကမ္ဘာ့ရေဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအစီရင်ခံစာ(United Nations World Water Development Report-WWDR)သည် UN-Water ၏ အထင်ကရအစီရင်ခံစာဖြစ်သည်။ ယင်းတွင် ရေနှင့်မိလ္လာဆိုင်ရာပြဿနာများကိုလည်း ထည့်သွင်းဖော်ပြလေ့ရှိသည်။ ယင်းအစီရင်ခံစာကနှစ်စဉ်မတူညီသောဆောင်ပုဒ်တစ်ခုအပေါ်တွင် အလေးဂရုထားပြီးမူဝါဒချမှတ်ကာ ဆုံးဖြတ်လုပ်ဆောင်ကြမည့်သူတို့အတွက် အကောင်းဆုံးလုပ်ဆောင်သင့်သည်များ၊ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာလေ့လာသုံးသပ်ချက်များစသည့်အကြံပြုချက်များဖော်ပြပါသည်။ ရေရှည်တည်တံ့သောမူဝါဒများအား  ချမှတ်အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရာတွင် အထောက်အကူဖြစ်စေသော ယင်းအစီရင်ခံစာကို နှစ်စဉ်ထုတ်ပြန်ပါသည်။ ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲမှုအစီရင်ခံစာကို World Water Development Programme ကိုယ်စား UNESCO က ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ပေးပြီး ယင်းအစီရင်ခံစာအရ ကမ္ဘာ့ရေနေ့၏ဆောင်ပုဒ်ကို သတ်မှတ်ဆုံးဖြတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ UN-Water သည် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့အစည်းများနှင့်ညှိနှိုင်းတိုင်ပင်ပြီး ယင်းဆောင်ပုဒ်ကို နှစ်စဉ်ရွေးချယ်ကာ နှိုးဆော်ပေးသည်။

ယခုနှစ် ၂၀၂၅ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့ရေနေ့အတွက်ဆောင်ပုဒ်မှာ “ရေအရင်းအမြစ်များတည်မြဲဖို့ ရေခဲမြစ်များထိန်းသိမ်းစို့”  “Glacier Preservation”ဖြစ်သည်။ ထိုဆောင်ပုဒ်နှင့်အညီ ကျွန်ုပ်တို့ကမ္ဘာမြေကြီးအတွက်မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော ရေအရင်းအမြစ်များ၏ကျောထောက်နောက်ခံဖြစ်သည့် ရေခဲမြစ်များကို ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းကြရန်အထူးလိုအပ်သည်။ ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် UNESCO နှင့် ကမ္ဘာ့မိုးလေဝသအဖွဲ့(WMO)တို့က အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာရေခဲမြစ်များထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေးနှစ်(International Year of Glaciers Preservation)ကိုစတင်ခဲ့သည်။ ဤပဏာမခြေလှမ်းက ရေခဲမြစ်များသည် လူဦးရေနှစ်ဘီလီယံကျော်အား ရေချိုပေးဆောင်ရာတွင် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှပါဝင်ကြောင်းကို တစ်ကမ္ဘာလုံးက သတိပြုမိစေရန်နှင့်ရေခဲမြစ်အရည်ပျော်မှု အရှိန်မြင့်လာခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့်စိန်ခေါ်မှုများကိုဖြေရှင်းရန်ရည်ရွယ်သည်။ ၂၀၂၅ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့ရေနေ့လှုပ်ရှားမှုသည် ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင်စတင်ခဲ့သော “ရေခဲမြစ်များထိန်းသိမ်းခြင်း”ကို အဓိကထားလုပ်ဆောင်ခြင်းဖြစ်သည်။

မိမိတို့မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့်လည်း   နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီလက်ထက်တွင် “အမျိုးသားအဆင့် ရေအရင်းအမြစ်ကော်မတီ”(National Water Resources Committee) ကို ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ၁၂ ရက်နေ့တွင် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းကာ တစ်နိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာလွှမ်းခြုံသည့်  ရေအရင်းအမြစ်များ စီမံဆောင်ရွက်နိုင်ရန် ဦးတည်ကြိုးပမ်းလျက်ရှိပေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ကြွယ်ဝလှသောရေသယံဇာတများကို စနစ်တကျစီမံခန့်ခွဲနိုင်ရန်အတွက်  စီမံအုပ်ချုပ်လုပ်ကိုင်မှုဆိုင်ရာဥပဒေများစိစစ်ခြင်း၊ မူလအစိုးရဌာနအဖွဲ့အစည်းများမှ  တာဝန်ရှိသူများနှင့်ပူးပေါင်းခြင်းတို့ကို အဆိုပါအမျိုးသားအဆင့် ရေအရင်းအမြစ်ကော်မတီကဦးဆောင်၍ ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများအနက် ရေချိုပေါများသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ပြီး  တစ်ကမ္ဘာလုံးရေချိုပိုင်ဆိုင်မှု၏  ၁ ဒသမ ၇ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ကို ပိုင်ဆိုင်ထားသည်။ နိုင်ငံအတွင်းရှိ မြစ်ချောင်း၊ အင်းအိုင်၊ ဆည်တာတမံများနှင့် ရေတွင်းရေကန်များသည် မြန်မာ့ရေချိုအရင်းအမြစ်များပင်ဖြစ်ကြသည်။  ရေချိုအရင်းအမြစ်များ ပေါကြွယ်ဝသည်ဟုဆိုသော်လည်း အထက်အညာဒေသအပါအဝင် နေရာဒေသအချို့၌ နွေအခါတွင်ရေမလုံလောက်သည့်ပြဿနာမျိုးလည်း ရှိနေသေးသည်ကို တွေ့နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ကျွန်တော်တို့မြန်မာနိုင်ငံသူ နိုင်ငံသားများအနေဖြင့်လည်း ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးနှင့် ရေအရင်းအမြစ်ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေးဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းဥပဒေများနှင့်ကျင့်ဝတ်များကိုတာဝန်သိစွာ  လေးစားလိုက်နာကျင့်သုံးခြင်းဖြင့်  နိုင်ငံတော်အစိုးရ၏ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများနည်းတူ ရေအရင်းအမြစ်များ တည်တံ့ခိုင်မြဲရေးနှင့်ရေခဲမြစ်များ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေးလုပ်ငန်းစဉ်များတွင်ပူးပေါင်းပါဝင်ဆောင်ရွက်ကြရမည်ဖြစ်သည်။

“Never Waste even a drop of water no water, no life and no blue,no green” ဟူသည့် ဆိုရိုးအတိုင်း ရေတစ်စက်၊ ရေတစ်ပေါက်မျှပင်အကျိုးမဲ့ဆုံးရှုံးမခံသင့်ပေ။ ရေမရှိလျှင် သက်ရှိတို့ အသက်ရှင်နေထိုင်ရန်မဖြစ်နိုင်သလို ကမ္ဘာမြေပေါ်တွင် အေးချမ်းသော အပြာရောင်နှင့်စိမ်းလန်းလတ်ဆတ်သောအစိမ်းရောင်များ မြင်တွေ့နိုင်ရန်မဖြစ်နိုင်ပေ။၂၀၃၀ ပြည့်နှစ် စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအစီအစဉ်၏တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ၂၀၁၅ ခုနှစ်  စက်တင်ဘာလတွင် ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံကြီးက အတည်ပြုချမှတ်ခဲ့သော “စဉ်ဆက်မပြတ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးပန်းတိုင် (၁၇)ချက်” (17 Sustainable DevelopmentGoals – 17 SDGs)၏ “ပန်းတိုင်(၆)-သန့်ရှင်းသောသောက်သုံးရေနှင့်မိလ္လာစနစ်ရရှိရေး”ကို အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် ယနေ့ကမ္ဘာကြီးကြုံတွေ့နေရသော ရေရရှိမှုဆိုင်ရာအကျပ်အတည်းကို ဖြေရှင်းကြရမည်ဖြစ်သည်။ ရှေ့ဆက်၍ မိမိတို့အနေဖြင့် “ရေအရင်းအမြစ်များတည်မြဲဖို့ ရေခဲမြစ်များထိန်းသိမ်းစို့” “Glacier Preservation”ဟူသည့်ဆောင်ပုဒ်နှင့်အညီ တာဝန်သိစွာ ရေခဲမြစ်များကို အရှိန်အဟုန်မြှင့်ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းကြရမည်ဖြစ်ပါကြောင်းနှင့် မိမိတို့တစ်ဦးချင်းစီ၏လူမှုဘဝနေထိုင်မှုပုံစံများနှင့် ရေသုံးစွဲမှုပမာဏများကိုလည်း ဂရုပြုစီမံခန့်ခွဲကြစေလိုကြောင်း တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ရင်း ၂၀၂၅ ခုနှစ် မတ်လ၂၂ ရက်နေ့တွင် ကျရောက်မည့် ကမ္ဘာ့ရေနေ့(World Water Day)ကိုဂုဏ်ပြုကြိုဆိုရေးသားလိုက်ရပါသည်။    ။

Source: https://myawady.net.mm/stories

ကျန်းမာရေး ဆိုင်ရာဗဟုသုတများ

အသီးအနှံ များများစားခြင်းက ကျန်းမာရေးအတွက် အထောက်အကူပြုတယ်ဆိုတာ ငြင်းဖွယ်ရာ မရှိပါဘူး။

ဒါပေမဲ့ အသီးအနှံတွေကို အခွံနွှာ စားသင့်၊ မစားသင့် ဆိုတာကတော့ အငြင်းပွားဖွယ် ဖြစ်နေပါတယ်။ အများစုကတော့ အခွံမပါဘဲ ပိုကြိုက်တတ်လို့သော်လည်းကောင်း၊ အကျင့်ဖြစ်နေလို့သော်လည်းကောင်း၊ ပိုးသတ်ဆေးအန္တရာယ်ကို ကာကွယ်လို၍သော်လည်းကောင်း အခွံနွှာစားတတ်ကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီလို အခွံနွှာစားခြင်းအားဖြင့် အာဟာရဓာတ်တွေ ဆုံးရှုံးသွားစေနိုင်ပါတယ်။

ဒီဆောင်းပါးမှာ ဘယ်အသီးအနှံတွေကို ဘယ်လိုစားသင့်တယ်ဆိုတာကို သိပ္ပံနည်းကျ လေ့လာသုံးသပ်ပြထားပါတယ်။

အသီးအနှံပေါ် မူတည်ပြီး ပါဝင်တဲ့ အာဟာရဓာတ်ပမာဏ ကွာခြားနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ယေဘုယျအားဖြင့် အခွံမနွှာထားတဲ့ အသီးအနှံတွေမှာ အခွံနွှာထားတဲ့ အသီးအနှံတွေထက် ဗီတာမင်ဓာတ်၊ သတ္တုဓာတ်များနှင့် ကျန်းမာရေးအကျိုးပြုဓာတ်များ ပိုမိုပါဝင်တာကို တွေ့ရပါတယ်။

သစ်သီးဝလံအခွံတွေမှာ အမျှင်ဓာတ်နဲ့ ဓာတ်တိုးဆန့်ကျင်ပစ္စည်း (Antioxidant)များ အများအပြား ပါဝင်တာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဒါကြောင့် အသီးအနှံတွေကို အခွံမနွှာဘဲ စားခြင်းက ကျန်းမာရေးအာဟာရဓာတ် ပိုမို ရရှိစေနိုင်ပါတယ်။ 

အခွံတွေမှာ ခန္ဓာကိုယ်အကျိုးပြု အာဟာရဓာတ်များနဲ့ ပြည့်ဝနေပါတယ်။

ဟင်းသီးဟင်းရွက်၊ သစ်သီးဝလံအခွံတွေမှာ အမျှင်ဓာတ်၊ ဗီတာမင်ဓာတ်၊ သတ္တုဓာတ်များနဲ့ ဓာတ်တိုး ဆန့်ကျင်ပစ္စည်းများ အများအပြား ပါဝင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အခွံရော၊ အသီးရော စားသုံးခြင်းက အာဟာရ ပိုရှိစေနိုင်ပါတယ်။

အခွံတွေက ပိုမိုကြာကြာ ဗိုက်ပြည့်စေနိုင်ပါတယ်။

 အခွံတွေမှာ အမျှင်ဓာတ်တွေ ပြည့်ဝစွာ ပါဝင်တဲ့အတွက် အဆာခံစေပြီး အချိန်ကြာကြာ ဗိုက်ပြည့်စေနိုင်ပါတယ်။

ရောဂါတချို့ကို ကာကွယ်ပေးနိုင်ပါတယ်။

အခွံမနွှာဘဲစားသုံးပေးခြင်းဖြင့် ဓာတ်တိုးဆန့်ကျင်ပစ္စည်း (Antioxidant) များကြောင့် ဓာတ်တိုးပျက်စီးခြင်း ကို ကာကွယ်နိုင်ပြီး ရောဂါတချို့ကို ကာကွယ်ပေးနိုင်ပါတယ်။

တချို့အခွံတွေကတော့ စားဖို့ မလွယ်ကူပါဘူး။

အချို့အခွံတွေဟာ စားလို့မရတာမျိုး၊ အစာမကြေနိုင်တာမျိုး၊ သန့်ရှင်းရ မလွယ်ကူတာမျိုး၊ အခွံမာတာမျိုး တွေရှိပါတယ်။ ဒီလိုအသီးမျိုးကိုတော့ အခွံနွှာစားတာဟာ အကောင်းဆုံး ဖြစ်ပါတယ်။

အခွံတွေမှာ ပိုးသတ်ဆေးတွေ ပါနေတတ်ပါတယ်။

လတ်လတ်ဆတ်ဆတ် အသီးအနှံတွေမှာ ပိုးသတ်ဆေးပမာဏဟာ အသီးတစ်ခုလုံးမှာ ညီညီမျှမျှ ပျံ့နှံ့နေတတ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အခွံနွှာစားတာဟာ ရေဆေးပြီး ဒီအတိုင်း စားတာနဲ့ သိပ်တော့ မကွာခြားလှပါဘူး။

ဘယ်အသီး အရွက်တွေက စားသုံးဖို့ သင့်တော်သလဲ။

နာနတ်သီး၊ ကြက်သွန်ဖြူနဲ့ ဖရဲသီး စတာတွေဟာ အခွံနွှာစားတာ အကောင်းဆုံးဖြစ်ပြီး ပန်းသီး၊ ခရမ်းသီးနဲ့ ဇီးသီး စတာတွေကတော့ အခွံပါ စားနိုင်ပါတယ်။

အကျဉ်းချုပ်အနေနဲ့

အခွံတွေမှာ အမျှင်ဓာတ်၊ သတ္တုဓာတ်၊ ဗီတာမင်ဓာတ်နဲ့ ဓာတ်တိုးဆန့်ကျင်ပစ္စည်းတွေ ပြည့်ဝစွာ ပါဝင်တဲ့အတွက် အာဟာရဓာတ် ပြည့်ဝတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

အချို့အသီးအနှံတွေဟာ သန့်ရှင်းရမလွယ်ကူတာ၊ အစာခြေရခက်ခဲတာ၊ ခါးတာ၊ စားလို့မရတာ စတဲ့ အချက်တွေကြောင့် အခွံနွှာပြီးစားဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ အသီးတော်တော်များများကတော့ အခွံပါ တစ်ပါတည်း စားသုံးနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဖြစ်နိုင်ရင် အသီးအနှံများကို အခွံမနွှာဘဲ စားသုံးကြဖို့ အကြံပြုချင်ပါတယ်။

ကိုးကား- www.drmyanmar.com

မော်ကွန်းတိုက် စတင်တည်ထောင်

တန်ဖိုးမဖြတ်နိုင်သည့် မြန်မာ့သမိုင်းဆိုင်ရာမှတ်တမ်းများ၊ အမျိုးသားရေးမော်ကွန်းဝင်မှတ်တမ်းများ၊ မြန်မာနိုင်ငံအစိုးရယန္တရားတစ်ခုလုံးနှင့် သက်ဆိုင်သည့် သမိုင်းဝင်မှတ်တမ်းများ ထာဝရမပျောက်ပျက်အောင် ထိန်းသိမ်းရန်အတွက် ၁၉၇၂ ခုနှစ် မတ်လ ၁၅ ရက်နေ့တွင် တော်လှန်ရေးကောင်စီကြေညာချက်အမှတ် ၉၇ အရ စီမံကိန်းနှင့် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန လက်အောက်တွင် အမျိုးသားမှတ်တမ်းများ မော်ကွန်းတိုက်အား စတင်တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ထိုစဉ်ကတည်းက အမျိုးသားမှတ်တမ်းများ မော်ကွန်းတိုက်ဦးစီးဌာနသည် မှတ်တမ်းနှင့် မော်ကွန်းများကို စနစ်တကျထိန်းသိမ်းရာဌာန တစ်ခုဖြစ်ပါသည်။

အမျိုးသားမှတ်တမ်းများမော်ကွန်းတိုက်ဦးစီးဌာနသည် တိုင်းပြည်တစ်ပြည်၏ အရေးကြီးသော စာရွက်စာတမ်းများ၊ သမိုင်းဝင်အထောက်အထားများ၊ အစိုးရလုပ်ငန်းနှင့် သက်ဆိုင်သော အချက်အလက်များကို လုံခြုံစွာစနစ်တကျ ထိန်းသိမ်းထားသည့် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်ပါသည်။ ထိန်းသိမ်းထားသည့် အထောက်အထားများအနေဖြင့် သမိုင်းဆိုင်ရာများ၊ အစိုးရစာတမ်းများ၊ ဥပဒေရေးရာစစ်တမ်းများ စသည်တို့ ပါဝင်ပါသည်။ ၎င်းတို့ကို အများပြည်သူများ၊ အစိုးရဌာနအဖွဲ့အစည်းများ၊ သမိုင်းပညာရှင်များ၊ ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပမှ သုတေသနပြုသူများ၊ ဥပဒေရေးရာဝန်ထမ်းများနှင့် ကျောင်းသား ကျောင်းသူများ အသုံးပြုနိုင်သည်။

မော်ကွန်းတိုက်၏ အရေးပါမှု

အမျိုးသားမှတ်တမ်းများမော်ကွန်းတိုက်ဦးစီးဌာနတွင် ထိန်းသိမ်းထားသော အထောက်အထားများသည် တိုင်းပြည်၏ သမိုင်းနှင့် ယဉ်ကျေးမှုကို သိမြင်စေခြင်း၊ ဥပဒေပေါ်တွင် အခြေခံ၍ ရေးသားထားသည့် အထောက်အထားများကို ဖတ်ရှုနိုင်ခြင်း၊ နိုင်ငံအတွင်း တရားမျှတမှုတည်ဆောက်ရာတွင် အရေးကြီးခြင်း၊ သုတေသနလုပ်ငန်းများကို အထောက်အကူပြုပေးနိုင်ခြင်း၊ အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာပြုပြင်ရန် လိုအပ်ချက်များကို သုံးသပ်နိုင်ခြင်းနှင့် လူမှုစီးပွားတိုးတက်ရန်အတွက် တိုင်းပြည်၏ စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အချက်အလက်များကို ပံ့ပိုးပေးနိုင်ခြင်းဖြင့် နိုင်ငံနှင့် ပြည်သူများအပေါ် များစွာအထောက်အကူပြုပါသည်။ အမျိုးသားမှတ်တမ်းများ မော်ကွန်းတိုက်ဦးစီးဌာနသည် တိုင်းပြည်၏ အနာဂတ်အတွက် အရေးကြီးပြီး မှန်ကန်သည့် သတင်းအချက်အလက်များကို ရယူ၍ ပြန်လည်မျှဝေသော နေရာတစ်နေရာဖြစ်ပါသည်။

မော်ကွန်းတိုက်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် ဆောင်ရွက်ခဲ့မှုအစီအစဉ်

အမျိုးသားမှတ်တမ်းများ မော်ကွန်းတိုက်ဦးစီးဌာနသည် အသစ်ဖွဲ့စည်းသော ဌာနတစ်ခုဖြစ်သည့်အတွက် လိုအပ်သော နည်းပညာနှင့် ပစ္စည်းကိရိယာတို့ကို ၁၉၈၂ ခုနှစ်တွင် ကုလသမဂ္ဂဖွံ့ဖြိုးမှုအစီအစဉ် (UNDP) ဖြင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးရှိ မော်ကွန်းတိုက်များ၌ ဦးဆောင်ဦးရွက်ပြုနေကြသည့် ပုဂ္ဂိုလ်များ၊ UNESCO ၏ အတိုင်ပင်ခံ (Consultants) များ၊ UNESCO မှ အကြံပေးပညာရှင်များ မြန်မာနိုင်ငံသို့ လာရောက်၍ အမျိုးသားမှတ်တမ်းများ မော်ကွန်းတိုက်အင်အားဖြည့်တင်းရေးစီမံချက် (Streng-thening of National Archives Project) ဖြင့် လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ၊ နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာများကို စာတွေ့၊ လက်တွေ့ လေ့ကျင့်သင်ကြားပို့ချပေးခဲ့သည်။ ထိုစီမံချက်ကို ကုလသမဂ္ဂဖွံ့ဖြိုးမှုအစီအစဉ် (UNDP) နှင့်အတူ UNESCO မှ ညွှန်ကြားချက်များနှင့်အညီ ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး အဆင့်မြင့်အရာထမ်းများအား အင်္ဂလန်၊ သြစတြေးလျ၊ ကနေဒါ၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံ မော်ကွန်းတိုက်များသို့ သွားရောက်လေ့လာစေခြင်း၊ ကျွမ်းကျင်ဝန်ထမ်းများရရှိစေရန် ကဏ္ဍအသီးသီးတွင် အဆင့်ဆင့်ဦးဆောင်နေသည့် အရာထမ်း၊ အမှုထမ်းများစွာတို့အား ပြည်ပသို့ စေလွှတ်လေ့ကျင့်ပေးခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ထို့ပြင် မော်ကွန်းတိုက်ဖွံ့ဖြိုးရေးအတွက် လိုအပ်သော စက်ပစ္စည်းများကိုလည်း ဖြည့်ဆည်းပေးခဲ့သည်။

၁၉၈၄ ခုနှစ်တွင် ပြည်ပ၌ မှတ်တမ်းရယူစုဆောင်းရေးဆောင်ရွက်ရန် ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်အပါအဝင် အဆင့်မြင့်အရာရှိကြီးများက အင်္ဂလန်၊ ဂျပန်၊ သြစတြေးလျ၊ တရုတ်စသည့်ဖွံ့ဖြိုးပြီး နိုင်ငံများသို့ သွားရောက်၍ မှတ်တမ်းများ ရယူစုဆောင်းသိမ်းဆည်းခြင်းများကို ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး ထိုနိုင်ငံများ၏ မော်ကွန်း၊ မှတ်တမ်းစီမံခန့်ခွဲခြင်းတို့ကိုပါ လေ့လာခဲ့ကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် ၁၉၉၁ ခုနှစ်တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ မော်ကွန်းတိုက်များ ကောင်စီ (ICA) အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်ခဲ့ပြီး ၁၉၉၃ ခုနှစ်တွင် အရှေ့တောင်အာရှဒေသဆိုင်ရာ မော်ကွန်းတိုက်များကောင်စီ (SARBICA) အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်လာခဲ့သည်။

အောင်မြင်မှုမှတ်တိုင်

အမျိုးသားမှတ်တမ်းများ မော်ကွန်းတိုက်ဦးစီးဌာန၏ ဂုဏ်သိက္ခာအကြီးမားဆုံးမှတ်တိုင်တစ်ခုမှာ ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် (၁၁) ကြိမ်မြောက် အရှေ့တောင်အာရှဒေသဆိုင်ရာ မော်ကွန်းတိုက်များကောင်စီညီလာခံကို မြန်မာနိုင်ငံ၌ အိမ်ရှင်နိုင်ငံအဖြစ် တာဝန်ယူကျင်းပခဲ့ခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည့်အတွက် ပညာရှင်အင်အား၊ ငွေကြေးအင်အား လိုအပ်ချက်များစွာရှိနေခဲ့သည်။

ထိုစဉ်က တက္ကသိုလ်များ ဗဟိုစာကြည့်တိုက်မှ စာကြည့်တိုက်မှူးကြီး ဆရာကြီး စည်သူ ဒေါက်တာ သော်ကောင်း၊ စာပေထိန်းသိမ်းရေးနှင့် အမျိုးသားကော်မရှင်ဥက္ကဋ္ဌ သမိုင်းပါမောက္ခ ဆရာကြီးဦးထွန်း အောင်ချိန်နှင့် ရှေးဟောင်းသုတေသနနှင့် အမျိုးသားပြတိုက်ဦးစီးဌာနမှ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်၊ မြန်မာသမိုင်းအဖွဲ့ဝင် ဆရာကြီး စည်သူဒေါက်တာ ခင်မောင်ညွန့်တို့က သဘာပတိများအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ကျန်းမာရေးကိစ္စရပ်များကို ပါမောက္ခ ဒေါက်တာညွန့်သိန်းနှင့် အဖွဲ့ကလည်းကောင်း၊ ဌာနများက ပူးပေါင်းကာ တာဝန်ယူဆောင်ရွက်ပေးခဲ့ကြသည့်အတွက် (၁၁) ကြိမ်မြောက် အရှေ့တောင်အာရှဒေသဆိုင်ရာ မော်ကွန်းတိုက်များ ညီလာခံသည် ဒေသတွင်းရှိ မော်ကွန်းတိုက်များကပင် ချီးကျူးရသည်အထိ ခမ်းနားထည်ဝါစွာဖြင့် အောင်မြင်မှုမှတ်တိုင်စိုက်ထူနိုင်ခဲ့သည်။

ရယူစုဆောင်း၊ ထိန်းသိမ်း၊ ဝန်ဆောင်မှုပေး

အမျိုးသားမှတ်တမ်းများ မော်ကွန်းတိုက်ဦးစီးဌာနသည် ပြည်သူများ အမှားအမှန်ပိုင်းခြားဝေဖန်နိုင်သော အသိပညာတိုးတက်မြင့်မားစေမည့် မော်ကွန်း၊ မှတ်တမ်းအထောက်အထားများကို စနစ်တကျထိန်းသိမ်းထားရှိပါသည်။ မြန်မာဘုရင် ခေတ်မှစ၍ ယနေ့ပြည်ထောင်စုသမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်ခေတ်အထိ နှစ်နိုင်ငံချုပ်ဆိုသည့် သဘောတူ စာချုပ်များ၊ နိုင်ငံတော်အဆင့် ညီလာခံများ၊ ဒေသန္တရစီမံကိန်းနှင့် ကဏ္ဍစီမံကိန်းများ၊ ဘဏ္ဍာငွေအရအသုံးစာရင်းများ၊ ပြန်တမ်းများ၊ နိုင်ငံတော်အကျိုးစီးပွားနှင့် သက်ဆိုင်သော အထောက်အထားများ၊ ဥပဒေ၊ နည်းဥပဒေနှင့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများ၊ အမိန့်ကြော်ငြာစာများ၊ ဌာနများ၏ ဖွဲ့စည်းပုံများ၊ အစည်းအဝေးမှတ်တမ်းများ၊ အစီရင်ခံစာများ၊ ဌာနဆိုင်ရာ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများ၊ သုတေသနစာတမ်းများကို ထိန်းသိမ်းထားရှိပါသည်။ ၎င်းမော်ကွန်းမှတ်တမ်းအထောက်အထားများကို အစိုးရဌာနများ၊ ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပသုတေသီများ၊ ကျောင်းသား ကျောင်းသူများနှင့် အထောက်အထားရှာဖွေလိုသူ ပြည်သူများ ရည်ညွှန်းကိုးကား အသုံးပြုနိုင်ရန်အတွက် စနစ်တကျထိန်းသိမ်းကာ ဝန်ဆောင်မှုပေးလျက်ရှိသည်။

အမျိုးသားမှတ်တမ်းများ မော်ကွန်းတိုက်ဦးစီးဌာနတွင် သမိုင်းဝင်ရန္တပိုစာချုပ်၊ ပင်လုံစာချုပ်၊ အောင်ဆန်း - အက်တလီစာချုပ်၊ နု-အက်တလီစာချုပ်နှင့် မြန်မာနိုင်ငံလွတ်လပ်ရေး ကြေညာစာတမ်းအစရှိသည့် အရေးကြီး စာချုပ်စာတမ်းများကို ထိန်းသိမ်းထားရှိပြီး မြန်မာနိုင်ငံပြန်တမ်းများအနေဖြင့် ၁၈၆၉ ခုနှစ်မှ ယနေ့အထိ ပြန်တမ်းများကို စနစ်တကျထိန်းသိမ်းထားရှိပါသည်။ မှတ်တမ်းများ စဉ်ဆက်မပြတ်ရရှိနိုင်ရေးအတွက် သက်ဆိုင်ရာပြည်ထောင်စုအဆင့်အဖွဲ့အစည်းများ၊ ဝန်ကြီးဌာနများ၊ တိုင်းဒေသကြီးနှင့် ပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့များသို့ ဆက်သွယ်ညှိနှိုင်း၍ မှတ်တမ်းများ ရယူစုဆောင်းလျက်ရှိပါသည်။ ထိန်းသိမ်းထားရှိသော မှတ်တမ်းနှင့် မော်ကွန်းများကို အမျိုးသားမှတ်တမ်းနှင့် မော်ကွန်းဥပဒေနှင့်အညီ သုတေသီများအား အချက်အလက်ရယူနိုင်ရေး ဝန်ဆောင်မှုပေးလျက်ရှိပါသည်။

မော်ကွန်းတိုက်၏ ခြေလှမ်းသစ်

အမျိုးသားမှတ်တမ်းများမော်ကွန်းတိုက်ဦးစီးဌာန၏ အဓိကလုပ်ငန်းတစ်ရပ်မှာ အထောက်အကူပြုဝန်ဆောင်မှု (Reference Services) ပေးခြင်း ပင်ဖြစ်သည်။ 'Preserve Today, Share Tomorrow' ဆိုသည့်အတိုင်း ကိုဗစ်-၁၉ နှင့်အတူ ယှဉ်တွဲနေထိုင်ခဲ့ရစဉ်ကတည်းက ကျောင်းသား ကျောင်းသူနှင့် သုတေသီများ မော်ကွန်းတိုက်မှ အထောက်အထားများကို လေ့လာနိုင်စေရန်အတွက် Website လွှင့်တင်၍ Online မှ ဝန်ဆောင်မှုပေးရန်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ပြည်သူများအနေဖြင့် အမျိုးသားမှတ်တမ်းများ မော်ကွန်းတိုက်ဦးစီးဌာန၏ Website ဖြစ်သည့် www.nam.gov.mm တွင် မော်ကွန်းတိုက်ပိုင်စာရင်းဝင်မော်ကွန်း၊ မှတ်တမ်း e–Resources များကို ၉-၆-၂၀၂၀ ရက်မှစတင်၍ Online အသုံးပြုရှာဖွေနိုင်သည့် ဝန်ဆောင်မှုများကို ရယူဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။ စုဆောင်းထားသော မော်ကွန်း၊ မှတ်တမ်းအချက်အလက်များကို Website Home Page ရှိ Online အသုံးပြုရှာဖွေနိုင်မည့် Discover Archives တွင် အချိန်တိုအတွင်း လျင်မြန်လွယ်ကူစွာ ရှာဖွေနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ www.nam.gov.mm Home Page ရှိ Discover Archives ၌ လွတ်လပ်ရေးမရမီခေတ် (၁၈၂၄ - ၁၉၄၈) မော်ကွန်းများကို  National Archives Information System Database ဖြင့် ချိတ်ဆက်ဆောင်ရွက်ထားပြီးဖြစ်၍ စာဖတ်သူများအနေဖြင့် Archives Online တွင် ဝင်ရောက်ရှာဖွေ အသုံးပြုနိုင်ပါသည်။ မော်ကွန်းမှတ်တမ်းအထောက်အထားများကို Download ရယူလိုပါက Online Register ပြုလုပ်ပြီး e-Payment စနစ်ကို အသုံးပြု၍ ဦးစီးဌာနသို့ လူကိုယ်တိုင်လာရောက်ရန် မလိုအပ်ဘဲ Online ဖြင့် Download ရယူနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။

ကိုဗစ်-၁၉ ဖြစ်ပွားခဲ့စဉ်ကတည်းက လူနေမှုပုံစံပြောင်းလဲလာသည်နှင့်အညီ လိုက်လျောညီထွေရှိစေရန် သုတေသီဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းများကိုလည်း Online မှ ရှာဖွေအသုံးပြုနိုင်ရန်အတွက် ပုံစံသစ်ဖြင့် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၂ ခုနှစ် မတ်လတွင် စတင်တည်ထောင်ခဲ့သော မော်ကွန်းတိုက်သည် ယခု ၂၀၂၅ ခုနှစ် မတ်လတွင် နှစ်ပေါင်း ၅၃ နှစ် ရှိခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ ရွှေရတုကျော်ကာလမှသည် စိန်ရတုဆီသို့ လျှောက်လှမ်းရာတွင် တစ်ချိန်က အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများရှိ မော်ကွန်းတိုက်များအကြားရရှိခဲ့သည့် အောင်မြင်မှုများ တစ်ဖန်ပြန်လည်ရရှိစေရန်အတွက် “ပြည်သူများအားမှတ်တမ်းနှင့် မော်ကွန်းဆိုင်ရာ အသိပညာပြန့်ပွားစေခြင်း၊ အသုံးချမှုတိုးပွားစေခြင်းဖြင့် ကောင်းမွန်သော အစိုးရအုပ်ချုပ်ရေးစနစ်ကို အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ရာတွင် အထောက်အပံ့ဖြစ်စေရန်” ဆိုသည့် မျှော်မှန်းချက်ဖြင့် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်မှစ၍ ယနေ့အချိန်အထိ ပြည်သူ့အတွက် Online စာမျက်နှာသစ်ဖွင့်လှစ်၍ ဝန်ဆောင်မှုပေးနေသည့် အမျိုးသားမှတ်တမ်းများ မော်ကွန်းတိုက်ဦးစီးဌာန၏ ခြေလှမ်းသစ်များကို အများပြည်သူသိရှိစေရန် တင်ပြလိုက်ရပါသည်။ ။

ကျမ်းကိုးစာရင်း

၁။ ဒေါ်ခင်ခင်ထွန်း၊ ညွှန်ကြားရေးမှူး (ငြိမ်း) အမျိုးသားမှတ်တမ်းများ မော်ကွန်းတိုက်ဦးစီးဌာန၏ နှုတ်ပြောသမိုင်း၊

၂။ စည်သူဒေါက်တာသော်ကောင်း စာကြည့်တိုက်မှူး၊ (ငြိမ်း) တက္ကသိုလ်များ ဗဟိုစာကြည့်တိုက်၏ နှုတ်ပြောသမိုင်း၊

၃။ ဒေါ်တင်ဘုန်းနွယ်စာကြည့်တိုက်မှူး၊ (ငြိမ်း)တက္ကသိုလ်များ ဗဟိုစာကြည့်တိုက်၏ သင်တန်းပို့ချချက် (၁၃-၁၂-၂၀၁၈ မှ ၁၄- ၁၂-၂၀၁၈)

၄။ ဦးမောင်မောင်သိုက်၊ ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူး (ငြိမ်း) အမျိုးသားမှတ်တမ်းများ မော်ကွန်းတိုက်ဦးစီးဌာန၏ မော်ကွန်း၊ မှတ်တမ်းစီမံခန့်ခွဲမှုသင်တန်းပို့ချချက်၊

၅။ The Role of Archives and Records Management in National Information Systems UNESCO, A RAMP Study Paris, 1983.

၆။ AG. 9/1(1) (FERD), Acc; No. 404, Year. 1986, Strengthening of National Archives Progress Report. (January to June 1986) and Internal Evaluation Report.

၇။ AG. 9/1(1) (FERD), Acc; No. 451, Year. 1988, Strengthening of National Archives, Classification of National Archives of Burma.

၈။ AG. 20/3 (အမစ), Acc; No. 32, Year. 1988- 89, National Archives Annual Report 88/89 (Singapore).

၉။ AG. 20/3 (အမစ), Acc; No. 59, Year. 1988- 89, Department of National Archives Myanmar (December).

၁၀။ Project BUR/ 78/ 005, STRENGHTENING OF NATIONAL ARCHIVES OF BURMA, Report of Mission, 3 – 27 February 1983 by Bernard Wellbrenner.

Source: www.moi.gov.mm

မြန်မာနိုင်ငံရိုးရာလက်ဝှေ့အဖွဲ့ချုပ်နှင့် လက်ဝှေ့ပွဲများစီစဉ်သည့် MMAG တို့ ပူးပေါင်းပြီး ၂၀၂၅ ခုနှစ် မတ်လမှစ၍ လစဉ်မျိုးဆက်သစ်ရိုးရာလက်ဝှေ့ပွဲများ ကျင်းပတော့မည်ဟု သိရသည်။

ထိုပွဲများအတွက် မြန်မာ့စီးပွားရေးဦးပိုင်အများနှင့်သက်ဆိုင်သော ကုမ္ပဏီလီမိတက်က အဓိကပံ့ပိုးကူညီပေးထားပြီး ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့၊ စကိုင်းနက်ရုပ်သံ၊ မွန်မင်းလမ်းကုမ္ပဏီလီမိတက်နှင့် အောင်ပြီဟေ့ဖယောင်းတိုင်လုပ်ငန်းတို့က ပူးတွဲပံ့ပိုးပေးထားသည်။

ရွှေခါးပတ်ရှင် လက်ဝှေ့ကျော်များကို မွေးထုတ်နိုင်ခဲ့ မျိုးဆက်သစ်ရိုးရာလက်ဝှေ့ပွဲများကို ၂၀၁၅ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁ ရက် အိုလံပစ်နေ့မှစ၍ Myanmar Fight ဟူသော အမည်ဖြင့် ရန်ကုန်၊ ပုဂံ၊ မြောင်းမြမြို့များတွင် ပွဲစဉ် (၁) မှ (၁၉) အထိ မြန်မာနိုင်ငံရိုးရာလက်ဝှေ့အဖွဲ့ချုပ်နှင့် လက်ဝှေ့ပွဲများစီစဉ်သည့် MMAG တို့ ပူးပေါင်းစီစဉ်ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ထိုစဉ်က လက်ဝှေ့သမားများ မျိုးဆက်ပြတ်တောက်မည့် အရေးကို မြင်ခဲ့သော တာဝန်ရှိသူများက မျိုးဆက်သစ်ရိုးရာလက်ဝှေ့ပွဲများကို စီစဉ်ပေးခဲ့သည့်အတွက် ယခုမြန်မာ့လက်ဝှေ့လောကတွင် နာမည်ကျော်ကြားနေသော ကျော်စွာဝင်း၊ ထွန်းလွင်မိုး၊ ကောင်းကောင်း၊ ကိုကို၊ စွမ်းထက်နိုင်၊ ကျန်ကျောင်း၊ သွေးသစ်မောင်နှင့် အမျိုးသမီးလက်ဝှေ့ကျော် ဘရောနီကာအစရှိသည့် ရွှေခါးပတ်ရှင် လက်ဝှေ့ကျော်များကို မွေးထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။

ထိုသို့ မျိုးဆက်သစ်ပွဲများ အရှိန်အဟုန်ကောင်းနေစဉ်ပွဲစီစဉ်သူတစ်ဦးက သူသာစီစဉ်ခွင့်ရလျှင် မျိုးဆက်သစ်ပွဲများကို ထိုးသတ်ကြေးများစွာပေးမည်ဟု တောင်းဆိုလာသဖြင့် ထိုစဉ်က ရိုးရာလက်ဝှေ့အဖွဲ့ချုပ်သည် မျိုးဆက်သစ်ပွဲများ ကျင်းပပေးနေသည့် MMAG နှင့် လက်တွဲဖြုတ်ကာ အဆိုပါပွဲစီစဉ်သူကို မျိုးဆက်သစ်ပွဲ ကျင်းပခွင့်ပြုခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ပွဲစဉ်သုံးပွဲအပြီးတွင် ဆက်မလုပ်လိုတော့ဟုဆိုကာ ရပ်တန့်သွားခဲ့သည်။

ယခုလည်း မြန်မာလက်ဝှေ့ကျော်များသည် ထိုးသတ်ကြေးပိုမိုရရှိသော ပြည်ပကိုယ်ခံပညာပြိုင်ပွဲများသို့ ကူးပြောင်းယှဉ်ပြိုင်လျက်ရှိရာ ပြည်တွင်းတွင် ရိုးရာလက်ဝှေ့သမားများ မျိုးဆက်ပြတ်တောက်မည့် အခြေအနေနှင့် စတင်ရင်ဆိုင်နေရသည်။ ထို့အတွက် မြန်မာနိုင်ငံ ရိုးရာလက်ဝှေ့အဖွဲ့ချုပ်မှ တာဝန်ရှိသူများက မြန်မာ့စီးပွားရေး ဦးပိုင်အများနှင့် သက်ဆိုင်သော ကုမ္ပဏီလီမိတက်ဥက္ကဋ္ဌနှင့် သွားရောက်တွေ့ဆုံ၍ မျိုးဆက်သစ်ပွဲများ ကျင်းပရန် မေတ္တာရပ်ခံအကူအညီတောင်းခံခဲ့သည်။ ထိုတွေ့ဆုံမှုရလဒ်အဖြစ် မျိုးဆက်သစ်ရိုးရာ လက်ဝှေ့ပွဲများကို လစဉ်မြင်တွေ့ရတော့မည်ဖြစ်ပြီး ရန်ကုန်မြို့သို့ လာရောက်မကြည့်ရှုနိုင်သော ရိုးရာလက်ဝှေ့ချစ်ပရိသတ်များအတွက် စကိုင်းနက်ရုပ်သံမှ တစ်နိုင်ငံလုံးသို့ ပြသပေးမည်ဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။

မြန်မာ့စီးပွားရေးဦးပိုင် အများနှင့်သက်ဆိုင်သော ကုမ္ပဏီလီမိတက်သည် ၂၀၁၅ ခုနှစ်က မျိုးဆက်သစ် ရိုးရာလက်ဝှေ့ပွဲများကျင်းပရန် ပံ့ပိုးကူညီခဲ့ရုံမျှမက ၂၀၁၆ ခုနှစ်မှ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်အထိ မြန်မာ့ရိုးရာလက်ဝှေ့ကျော်များ ဂျပန်နိုင်ငံသို့ ၁၅ ပွဲ သွားရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ရာတွင်လည်း အဓိကပံ့ပိုးကူညီပေးခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က သွားရောက်ယှဉ်ပြိုင်သည့် ရိုးရာလက်ဝှေ့ကျော်များထဲတွင် မျိုးဆက်သစ်ရိုးရာလက်ဝှေ့ပွဲများမှ မွေးထုတ်လိုက်သော လက်ဝှေ့ကျော်များစွာ ပါဝင်ခဲ့သည်။ ထို့အပြင် မြန်မာ့စီးပွားရေးဦးပိုင် အများနှင့်သက်ဆိုင်သော ကုမ္ပဏီလီမိတက်သည် တောင်ငူမြို့တွင် ကျင်းပသော လွတ်လပ်ရေးနေ့ ရိုးရာလက်ဝှေ့ပြိုင်ပွဲများကို ရှစ်နှစ်ဆက်တိုက်ပံ့ပိုးကူညီခဲ့သည့် မြန်မာ့ရိုးရာလက်ဝှေ့တိုးတက်ရေးအတွက် အဓိကပံ့ပိုးခဲ့သော ကုမ္ပဏီတစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။

ရွက်ပုန်းသီးလက်ဝှေ့ထူးချွန်သူများ များစွာရှိ

မျိုးဆက်သစ် လက်ဝှေ့သမားများတွင် ရွက်ပုန်းသီးလက်ဝှေ့ထူးချွန်သူများ များစွာရှိနေပြီး ထိုမျိုးဆက်သစ်များကို မြေတောင်မြှောက်စင်တင်ပေးမည့် အခွင့်အရေးကို ရိုးရာလက်ဝှေ့အဖွဲ့ချုပ်က စီစဉ်ပေးလိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ ရိုးရာလက်ဝှေ့၏ မိခင်မြေဖြစ်သော သိမ်ဖြူရိုးရာလက်ဝှေ့ခန်းမ၌ မျိုးဆက်သစ်လက်ဝှေ့သမားများသည် မီးရောင်စုံအောက်တွင် ပြိုင်ပွဲကြီးတစ်ခုကို ယှဉ်ပြိုင်နေရသကဲ့သို့ စီစဉ်ပေးမည်ဖြစ်ရာ သူတို့အတွက် အတွေ့အကြုံကောင်းများ ရရှိစေမည်ဖြစ်သည်။

ထို့အပြင် လစဉ်ကျင်းပမည့် မျိုးဆက်သစ်လက်ဝှေ့ကျော်များထဲမှ ထူးချွန်သူများအား ရွေးချယ်ပြီး ထပ်မံ၍ ပွဲစီစဉ်ပေးခြင်းဖြင့် ပရော်ဖက်ရှင်နယ် လက်ဝှေ့သမားဘဝကို အချိန်တိုအတွင်း ရရှိစေနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံရိုးရာလက်ဝှေ့အဖွဲ့ချုပ်နှင့် လက်ဝှေ့ပွဲစီစဉ်သူ MMAG Co., Ltd. တို့က မျိုးဆက်သစ်လက်ဝှေ့ပွဲများ စီစဉ်နေသလိုမြန်မာနိုင်ငံ ရိုးရာလက်ဝှေ့အဖွဲ့ချုပ်က ၂၀၂၅ ခုနှစ်အတွင်း GYM ပေါင်းစုံရိုးရာလက်ဝှေ့ပြိုင်ပွဲကို ကျင်းပရန် စီစဉ်လျက်ရှိကြောင်း သိရသည်။

ယခုအခါ မြန်မာ့ရိုးရာလက်ဝှေ့သည် နိုင်ငံတကာတွင် စိတ်ဝင်စားမှုများပြားလာပြီး မြန်မာနိုင်ငံရိုးရာ လက်ဝှေ့အဖွဲ့ချုပ်သို့ ဒေသဆိုင်ရာကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ဆောင်ရွက်လိုသည့် ပြည်ပနိုင်ငံများစွာက ဆက်သွယ်လျက်ရှိသည်။ လက်ရှိတွင် ရုရှား၊ ဗြိတိန်၊ ဂျပန်၊ မော်ရိုကို၊ ဟန်ဂေရီ၊ တူကီယဲ၊ ထိုင်းနိုင်ငံနှင့် တရုတ်တိုင်ပေတို့တွင် မြန်မာ့ရိုးရာလက်ဝှေ့ဒေသဆိုင်ရာ ကိုယ်စားလှယ်များ ခန့်အပ်ပြီးဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် ရိုးရာလက်ဝှေ့ဆိုသောအမည်ဖြင့် ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ၁၅ ပွဲ၊ ထိုင်းနိုင်ငံတွင် နှစ်ပွဲ၊ တရုတ်တိုင်ပေတွင် တစ်ပွဲကျင်းပခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ထိုပွဲများတွင် မြန်မာ့ရိုးရာလက်ဝှေ့သမားအမျိုးသား ၈၀ နှင့် အမျိုးသမီးငါးဦးတို့ သွားရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ကြသည်။

မီးခဲပြာဖုံးမျိုးဆက်သစ်များအား မြေတောင်မြှောက်ပေး

လက်ရှိချန်ပီယံများသည် မျိုးဆက်သစ်မျက်နှာသစ်ကစားသမားဘဝမှ ကျားကုတ်ကျားခဲကြိုးစားအားထုတ်ရင်း တန်းဝင်လက်ဝှေ့ကျော်များဘဝသို့ ရောက်ရှိလာရသည်ဖြစ်ရာ အဆိုပါမီးခဲပြာဖုံးမျိုးဆက်သစ်များအား မြေတောင်မြှောက်ပေးရန်၊ စင်တင်ပေးရန်မှာ ရိုးရာလက်ဝှေ့ကလပ်များ၊ ပွဲစီစဉ်သူများနှင့် မြန်မာနိုင်ငံ ရိုးရာလက်ဝှေ့အဖွဲ့ချုပ်တွင် တာဝန်ရှိသလို ပြိုင်ပွဲများကျင်းပရာတွင် ကုန်ကျစရိတ်များရှိသည့်အတွက် ပံ့ပိုးမည့်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ၊ ဝါသနာရှင် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်များ၏ ပံ့ပိုးမှုကလည်း မရှိမဖြစ်လိုအပ်သည့်အရာ ဖြစ်သည်။

ထိုလိုအပ်ချက် နှစ်ခုစလုံးကို မြန်မာနိုင်ငံရိုးရာလက်ဝှေ့အဖွဲ့ချုပ်၊ ပွဲစီစဉ်သည့် MMAG Co., Ltd.၊ မြန်မာ့စီးပွားရေးဦးပိုင်အများနှင့်သက်ဆိုင်သော ကုမ္ပဏီလီမိတက်၊ ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီးအစိုးရအဖွဲ့၊ စကိုင်းနက်ရုပ်သံ၊ မွန်မင်းလမ်းကုမ္ပဏီ လီမိတက်နှင့် အောင်ပြီဟေ့ ဖယောင်းတိုင်လုပ်ငန်းတို့က ဖြည့်ဆည်းပြီးဖြစ်ရာ ကြိုးစားအားထုတ်ရမည်မှာ ရည်မှန်းချက်ကြီးမားသော မျိုးဆက်သစ်ရိုးရာလက်ဝှေ့သမားများနှင့် သူတို့ကို လေ့ကျင့်ပေးနေသည့် ရိုးရာလက်ဝှေ့နည်းပြများ၊ ကလပ်များ၏ တာဝန်သာကျန်ပေတော့သည်။

ပြည်တွင်း ပြည်ပတွင် ရိုးရာလက်ဝှေ့ပွဲများ ကျင်းပနေသော MMAG Co.,Ltd. ၏ တာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက “ကျွန်တော်တို့ ပြည်ပသုံးနိုင်ငံမှာ ရိုးရာလက်ဝှေ့သီးသန့်ပြိုင်ပွဲ ၁၈ ပွဲ ကျင်းပခဲ့ပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီပြိုင်ပွဲတွေကို နာမည်ကြီးလက်ဝှေ့ကျော်တွေသာမက မျိုးဆက်သစ်လက်ဝှေ့သမားလေးတွေပါ အချိုးကျခေါ်သွားပြီး ပြည်ပအတွေ့အကြုံရရှိအောင် ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့ပါတယ်။ အခုမျိုးဆက်သစ်ပြိုင်ပွဲကလည်း ၁၀ နှစ်အကြာမှာ ပြန်လည်ကျင်းပတဲ့ ပြိုင်ပွဲဖြစ်ပြီး ဒီပြိုင်ပွဲက တောက်ကြွားလာမယ့် မျိုးဆက်သစ်လက်ဝှေ့ကျော်တွေကို ပြည်ပနိုင်ငံတွေအထိ ခေါ်ယူပွဲပေးသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်”ဟု ပြောသည်။

မြန်မာနိုင်ငံ ရိုးရာလက်ဝှေ့အဖွဲ့ချုပ်ဥက္ကဋ္ဌကလည်း “မြန်မာနိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံလုံးရိုးရာလက်ဝှေ့ကို စိတ်ဝင်စားသလို ရိုးရာလက်ဝှေ့သမားတွေက တစ်နိုင်ငံလုံးမှာရှိပါတယ်။ ဒီကလေးတွေကို ပြိုင်ပွဲအတွေ့အကြုံရအောင် ဆောင်ရွက်ပေးဖို့က ကျွန်တော်တို့အဖွဲ့ချုပ်ရဲ့ တာဝန်ပါ။ ပွဲကို နှစ်လုံးပေါက်ကျင်းပရမှာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ကုန်ကျစရိတ်လည်းများပြားပါတယ်။ အခမဲ့ပြိုင်ပွဲဖြစ်ပေမယ့် ကစားသမားတွေအတွက် ခရီးစရိတ်၊ စားစရိတ်၊ ထိုးသတ်ကြေးတွေပေးရသလို ဒိုင်စရိတ်၊ ဆေးအဖွဲ့ စရိတ်၊ ဆိုင်း၊ မီး၊ အသံ၊ မော်ဒယ်စရိတ်တွေလည်း ရှိပါတယ်။ အခုမြန်မာ့စီးပွားရေးဦးပိုင် အများနှင့် သက်ဆိုင်သော ကုမ္ပဏီလီမိတက်က အဓိကပံ့ပိုးကူညီပေးပြီး ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး အစိုးရအဖွဲ့၊ စကိုင်းနက်ရုပ်သံ၊ မွန်မင်းလမ်းကုမ္ပဏီလီမိတက်၊ အောင်ပြီဟေ့ ဖယောင်းတိုင်တို့က ဝိုင်းဝန်းပံ့ပိုးကူညီတဲ့အတွက် အခုလိုပြိုင်ပွဲဖြစ်မြောက်အောင် ဆောင်ရွက်နိုင်တာပါ” ဟု ပြောပြသည်။

မြန်မာဖိုက် (Myanmar Fight) အမည်ဖြင့် ကျင်းပမည့် ရိုးရာလက်ဝှေ့မျိုးဆက်သစ်ပြိုင်ပွဲကြီးသည် ယခုမတ်လမှစ၍ လစဉ်ကျင်းပတော့မည်ဖြစ်ရာ ပြိုင်ပွဲသို့ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်မည့် ရိုးရာလက်ဝှေ့မျိုးဆက်သစ်ကစားသမားများအနေဖြင့် ပြိုင်ပွဲဝင်အသင့်ဖြစ်နေစေရန် ယခုကပင်ပြင်းပြင်းထန်ထန် လေ့ကျင့်အားထုတ်သင့်ပါကြောင်း အသိပေးတင်ပြလိုက်ရပါသည်။

Source: www.moi.gov.mm

ရုရှား၊ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်၊ အီတလီ၊ ဂျပန်၊ ထိုင်းနှင့် မြန်မာနိုင်ငံတို့မှ ထိပ်တန်းပညာရှင်များနှင့် သုတေသီများက ၂၀၂၅ အလွန်ကာလအား ရည်မျှော်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံကြုံတွေ့ရမည့် စိန်ခေါ်မှုများ၊ အခွင့်အလမ်းများနှင့် ပတ်သက်၍ မြန်မာနိုင်ငံရှေ့ဆက်သွားရမည့် လမ်းပြမြေပုံအား ဦးနှောက်မုန်တိုင်းဆင်ကာ ဆွေးနွေးကြမည်ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော်အဆင့် တာဝန်ရှိသူများ၊ အတတ်ပညာရှင်များ၊ သံတမန်များနှင့် အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများမှ ထင်ရှားသည့် ပုဂ္ဂိုလ်များ တက်ရောက်ကြမည့် နိုင်ငံတကာအဆင့် ဆွေးနွေးပွဲတစ်ရပ်ကို ၂၀၂၅ ခုနှစ် မတ်လ ၂၁ ရက်နေ့တွင် ခမ်းခမ်းနားနားကျင်းပလျက်ရှိပါသည်။

ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ကြီးမှူးပြီး မကြာသေးမီက ဖွဲ့စည်းထားသည့် မြန်မာ့ပုံရိပ်ဖော်ညွှန်းရေးအဖွဲ့က စီစဉ်ကျင်းပသည့် အဆိုပါဆွေးနွေးပွဲသည် ကမ္ဘာ့စနစ်တွင် အရေးကြီးသော ပါဝါရွှေ့ပြောင်းမှုများဖြစ်နေချိန်တွင် ကျင်းပခြင်းလည်း ဖြစ်သည်။ ဆွေးနွေးပွဲ၏ခေါင်းစဉ်ကို ၂၀၂၅ အလွန် ဗဟုဝင်ရိုးကမ္ဘာတွင် မြန်မာနိုင်ငံကြုံတွေ့လာရမည့် စိန်ခေါ်မှုများနှင့် အခွင့်အလမ်းများ သုံးသပ်ဆွေးနွေးပွဲဟု အမည်ပေးထားသည်။

ကမ္ဘာ့စနစ်သည် လွန်ခဲ့သည့် လအနည်းငယ်အတွင်းကပင် သိသိသာသာပြောင်းလဲလာခဲ့ရာ စိန်ခေါ်မှုအသစ်များ ကြုံတွေ့ရနိုင်သကဲ့သို့ မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့်ဆိုလျှင်လည်း ၂၀၂၅ ခုနှစ်အလွန်ကာလတွင် အပြုသဘောဆောင်သည့် အသွင်ကူးပြောင်းမှုများ ပြုလုပ်နိုင်မည်ဖြစ်ရာ အခွင့်အလမ်းသစ်များလည်း ရရှိနိုင်သည်။

ဗဟုဝင်ရိုးကမ္ဘာခေတ်သည် အားကောင်းမောင်းသန်နှင့် ပေါ်ထွက်လာခဲ့

ဧကဝင်ရိုးကမ္ဘာမှ ဗဟုဝင်ရိုးကမ္ဘာသို့ ပါဝါပြောင်းရွှေ့မှုသည် နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်းပြောင်းလဲနေခြင်းဖြစ်သည်။ ဗဟုဝင်ရိုးကမ္ဘာခေတ်သည် မကြာသေးမီနှစ်များ၊ လများအတွင်းကတည်းက အားကောင်းမောင်းသန်နှင့် ပေါ်ထွက်လာခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ဥရောပနှင့် အမေရိကန်တို့နည်းတူ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်နှင့် ရုရှားနိုင်ငံတို့ကဲ့သို့သော Civilizational States တို့သည် ကမ္ဘာ့အထိုင်သစ်တွင် ဝင်ရိုးများအဖြစ် ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ BRICS-plus, SCO, ASEAN နှင့် Gulf Cooperation Council (GCC) တို့သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာမြင်ကွင်းအား ပုံဖော်ရာတွင် အလွန်အရေးပါ အရာရောက်သည့် အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့ကြသည်။

တစ်နည်းအားဖြင့် ဧကဝင်ရိုးကမ္ဘာခေတ်သည် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုပြိုကွဲပြီးနောက် စတင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ယခုအခါ ပါဝါတို့သည် ပြန့်ကြဲလာခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ ပလေယာအသစ်များနှင့် အဖွဲ့အစည်းသစ်များသည် မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းအောက်တွင် ဟိုနေရာဒီနေရာမှ ပေါ်ထွက်လာခဲ့ပြီး အထက်တန်းစားနေရာများတွင် ရရှိရန်တောင်းဆိုလာကြသည်။ ယူကရိန်းပဋိပက္ခသည် အရှိန်ကျလာနေပြီဖြစ်သည်။ အဓိကအားဖြင့် အမေရိကန်နှင့်ရုရှားတို့သည် အတူလက်တွဲအလုပ်လုပ်လာကြသည်။ အတ္တလန္တိတ်မဟာမိတ်တို့မှာမူအတွင်းပိုင်း၌ အက်ကြောင်းများ ပေါ်ထွက်လာခဲ့ပြီဖြစ်သည်။

အထိုင်ဟောင်းသည် အရေခွံလဲရန် လိုအပ်လာပြီဖြစ်ရာ ကမ္ဘာ့အထိုင်သစ်တစ်ခုဖန်တီးရန် ဗဟုဝင်ရိုးကမ္ဘာမှ အင်အားကြီးနိုင်ငံများနှင့် Global South မှ နိုင်ငံများအကြား ဆွေးနွေးကြမည့် Yalta 2.0 ဖြစ်ပေါ်လာရေးအတွက် တရားမျှတမှုကို အပူတပြင်းတောင်းဆိုနေကြပြီဖြစ်သည်။ အဆိုပါဆွေးနွေးမှုသည် ခရိုင်းမီးယားရှိ နာမည်ကျော်မြို့ တစ်မြို့တွင် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မပြီးခင်က ကျင်းပခဲ့သည့် Yalta 1.0 က ချမှတ်ခဲ့သည့် အထိုင်ဟောင်းနေရာတွင် အစားထိုးဝင်ရောက်လာမည်ဖြစ်သည်။ ယင်းမှာ ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုပြိုကွဲပြီးနောက် ထိုစဉ်က ဧကဝင်ရိုးအထိုင်နှင့် စစ်ပြီးခေတ်ဒွိဝင်ရိုးကမ္ဘာတွင် ပထမဆုံးထွက်ပေါ်လာခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

ဒေါ်နယ်ထရမ့်သည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ၄၇ ဦးမြောက်သမ္မတအဖြစ် တစ်ကျော့ပြန်ရောက်ရှိလာခဲ့ရာ ကစားပွဲကို လုံးဝပြောင်းလဲစေခဲ့သူဖြစ်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံအတွက်ဆိုပါက ခမ်းနားသည့် အခွင့်အလမ်းသစ်များ ရရှိလာစေရန် လမ်းပွင့်စေခဲ့သည်။ စတုတ္ထနိုင်ငံရေးသီအိုရီကို ဖော်ထုတ်ရေးသားခဲ့သူ ရုရှားတွေးခေါ်ပညာရှင် Alexander Dugin သည် ယခုကွန်ဖရင့်တွင် မိန့်ခွန်းတစ်ရပ်ပြောမည်ဖြစ်သည်။ သမ္မတဒေါ်နယ်ထရမ့်သည် ထုထည်ကြီးမားသော ရှေးရိုးစွဲတော်လှန်ရေးတစ်ရပ်ကိုစတင်ခဲ့ရာ ယခုဆိုလျှင် အမေရိကန်ကိုကျော်လွန်ပြီး ဥရောပကိုပင် ရောက်ရှိပျံ့နှံ့ရန် ရည်ရွယ်ထားပုံရပါသည်။

အမြစ်ကနေဖြိုလှဲရန် ဦးတည်ချက်ထား

အချုပ်အခြာပိုင်နိုင်ငံများက ခုခံသည့်အချိန်တွင် အစိုးရအပြောင်းအလဲဖြစ်အောင် ပြုလုပ်ပြီး တစ်ခုတည်းသော အင်အားကြီးနိုင်ငံ တည်ဆောက်မည်ဆိုသည့် အယူဝါဒရေးရာတစ်ရပ် သို့မဟုတ် ကမ္ဘာပြုမှုအပေါ် သမ္မတဒေါ်နယ်ထရမ့်က တိုက်ခိုက်ဖြိုလှဲနေခြင်းတို့နှင့် ပတ်သက်၍လည်း ယခုဆွေးနွေးပွဲတွင် ဆွေးနွေးကြဖွယ်ရှိသည်။ သမ္မတဒေါ်နယ်ထရမ့်သည် ဘာသာရေး၊ ဓလေ့ထုံးတမ်းနှင့် မိသားစုတို့အပေါ်တိုက်ခိုက်မှု၊ Woke Culture ၊ Cancel Culture ၊ LGBTQ စသည့် ကမ္ဘာပြုမှုဖြစ်စဉ်၏ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာဒိုင်မန်းရှင်းများကို အမြစ်ကနေ ဖြိုလှဲရန် ဦးတည်ချက်ထားနေပါသည်။

နာမည်ဆိုးဖြင့် ကျော်ကြားသည့် BURMA Act ကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် ရည်ရွယ်လုပ်ဆောင်နေသည့် USAID အေဂျင်စီကဲ့သို့သော အင်စတီကျူးရှင်းများကို သမ္မတဒေါ်နယ်ထရမ့်တစ်ကျော့ပြန်တက်လာချိန်တွင် ရုတ်တရက်ကျဆင်းသွားခဲ့ခြင်းကနေ မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် မည်သို့သော အခွင့်အလမ်းများရရှိနိုင်ကြောင်း ယခုဆွေးနွေးပွဲတွင် ဦးနှောက်မုန်တိုင်းဆင်ကာ ဆွေးနွေးကြဖွယ်ရှိသည်။

ဘဏ္ဍာရေးအရကြည့်ပါက BURMA Act သည် ၎င်းတို့အခေါ် ဒုက္ခသည်ကူညီထောက်ပံ့ရေး၊ အထူးသဖြင့် ထိုင်းနိုင်ငံတွင် စခန်းချနေသူများအတွက် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၇၅ သန်း ထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်။ ယင်းတို့အထဲမှ လူကိုသေစေနိုင်သည့်အကြောင်း အချက်များနှင့်မဆိုင်သော အထောက်အပံ့ Non-Lethal assistance ဆိုသည့် ခေါင်းစဉ်အောက်တွင် တလွဲအသုံးပြုပြီး နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီက အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် ကြေညာထားသည့် NUG နှင့် PDF တို့ကို အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂၅ သန်း ထောက်ပံ့ပေးခဲ့သည်။

ပညာရှင်များက ဆွေးနွေးအဖြေရှာကြမည်

ပြောင်းလဲလာနေသည့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာအခြေအနေများသည် အမျိုးသားစည်းလုံးညီညွတ်ရေးအတွက် အခွင့်အလမ်းသစ်များ မည်သို့ရရှိနိုင်သည်၊ ၂၀၂၅ အလွန်တွင် ခမ်းနားသည့် အသွင်ကူးပြောင်းမှုအတွက် မည်သို့သောလမ်းကြောင်းများ ပေါ်ပေါက်လာနိုင်သည်ကို တက်ရောက်လာကြသည့် ပညာရှင်များက ဆွေးနွေးအဖြေရှာကြမည်ဖြစ်သည်။

ကသောင်းကနင်းဖြစ်နေသည့် ကမ္ဘာ့အပြောင်းအလဲတွင် နိုင်ငံစုံအဖွဲ့အစည်းနှစ်ခုဖြစ်သည့် ASEAN နှင့် BRICS+ နှင့်အတူ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်၊ ရုရှားနှင့် အမေရိကန်တို့ ပါဝင်သည့် ပလေယာလေးဦးနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံခြင်းသည် အဓိကသော့ချက်ဖြစ်နိုင်သည့် ပထဝီနိုင်ငံရေး ဗိသုကာအဆောက်အအုံကို ပြန်လည်တည်ဆောက်နိုင်သည့် အခွင့်အလမ်းသစ် မြန်မာနိုင်ငံရရှိနိုင်မည် လားဆိုသည်ကို တက်ရောက်လာကြသည့် ကိုယ်စားလှယ်များက ဆွေးနွေးကြဖွယ်ရှိသည်။

အခြားရည်ရွယ်ချက်များလည်း ရှိကောင်းရှိနိုင်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် အနာဂတ်တွင် ချမ်းသာကြွယ်ဝမှုရရှိစေရေးအတွက် ပထဝီနိုင်ငံရေးအားသာချက်ကို အသုံးချနိုင်မည်လား စသည်တို့ကိုလည်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် ငြိမ်းချမ်းရေးသာရရှိပါက အိန္ဒိယ၊ မြန်မာနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့ပါဝင်သည့် သုံးပွင့်ဆိုင်ရထားလမ်းစီမံချက်ဖြစ်ပေါ်လာစေရေး ကြိုးပမ်းနိုင်မည်ဖြစ်ပြီး ယင်းလမ်းကို ဗီယက်နမ်နိုင်ငံအထိ ဆွဲဆန့်နိုင်ပါသည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် တရုတ်−မြန်မာ စီးပွားရေးစင်္ကြံ (CMEC) ကို အိန္ဒိယနိုင်ငံအထိ တိုးချဲ့ရန်ကြိုးပမ်းနိုင်ပါသည်။ သို့သော် အဆိုပါအချက်သည် ၂၀၂၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလက ကျင်းပခဲ့သည့် Kazan BRICS ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲအပြီးတွင် နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေးပုံမှန်အခြေအနေ ရောက်လာသည့် တရုတ်နှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့အကြားတွင် လေးလေးနက်နက် ဆွေးနွေးပြောဆိုရန် လိုအပ်ပါလိမ့်မည်။

ရေကြောင်းလမ်းကို ကြည့်မည်ဆိုပါက မြန်မာနိုင်ငံသည် စစ်တွေနှင့် ကျောက်ဖြူဆိုသည့် အဓိကရေနက်ဆိပ်ကမ်းနှစ်ခုကို အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်နေပါသည်။ အဆိုပါရေနက်ဆိပ်ကမ်းများသည် ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် ရေလမ်းကြောင်းတစ်လျှောက် အချက်အချာကျသည့် နေရာတွင် ကုန်သွယ်သင်္ဘောလိုင်းများကိုဆွဲဆောင်နိုင်စွမ်းရှိပါသည်။ ထို့ပြင် ရုရှားနှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံအကြား ဗလာဒီဗော့စတော့နှင့် ချင်နိုင်းသင်္ဘောလိုင်းများ ခုတ်မောင်းခြင်းနှင့်အတူ မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာအတွင်း သင်္ဘောလိုင်းများ ကူးပြောင်းမှု ဗဟိုချက်အဖြစ် အဆိုပါဆိပ်ကမ်းများ၏ အရေးပါမှုကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်သည်။

ဗုဒ္ဓဘာသာအဝန်းအဝိုင်းတွင် အရေးပါအရာရောက်သည့် နေရာတစ်ခုဖြစ်လာနိုင်

နောက်ဆုံးတစ်ချက်မှာ ၂၀၂၅ အလွန် မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် နိုင်ငံတကာခရီးသွားမြေပုံပေါ်တွင် ပုဂံအပါအဝင် ကမ္ဘာကျော်သမိုင်းဝင်နေရာများကို ထုတ်ဖော်ပြသခြင်းဖြင့် ပထဝီယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ အချက်အချာနေရာအဖြစ် ပေါ်ထွက်လာစေရေးကြိုးပမ်းနိုင်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် ဗုဒ္ဓဘာသာအဝန်းအဝိုင်းတွင် အရေးပါအရာရောက်သည့် နေရာတစ်ခုဖြစ်လာနိုင်သည်။

နိဂုံးချုပ်ရမည်ဆိုပါက ရုရှားတွေးခေါ်ပညာရှင် ပါမောက္ခ Dugin ၊ တရုတ်နိုင်ငံ ဖူဒန်တက္ကသိုလ်မှ ပါမောက္ခ Zhang Wei ၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံ Vivekanand International Foundation (VIF) မှ အကြီးတန်းသုတေသီ Vinod Anand ၊ နီပေါဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း H.E Mr. Madhav Nepal ၊ ထိုင်းဒုတိယနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဟောင်း Mr. Sihasak Phuangketkeow နှင့် အခြားထိပ်တန်းပညာရှင်များ၊ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးပညာရှင်များသည် မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် ဗဟုဝင်ရိုးကမ္ဘာအထိုင်သစ်ထဲသို့ ဝင်ရောက်လာခြင်းသည် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ တိုးတက်ဖြစ်ထွန်းမှုအတွက် မမျှော်လင့်ထားသည့် အခွင့်အလမ်းများ၊ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် ကြွယ်ဝချမ်းသာမှုကို ရှေ့ဆောင်လမ်းပြနိုင်မည့် နောက်ထပ်သမိုင်းဝင်အခွင့်အရေးတစ်ရပ်ရှိနိုင်မည်လားဆိုသည်ကို ပထမဆုံးအကြိမ် လူသိရှင်ကြားဆွေးနွေးကြမည်ဖြစ်သည်။ ။

Source: www.moi.gov.mm