အကြမ်းဖက်ဝါဒနှင့်ပတ်သက်ပြီး ယူဆချက်များ

အကြမ်းဖက်ဝါဒနှင့် ပတ်သက်ပြီး ဆင်းရဲခြင်းကြောင့် အကြမ်းဖက်သမား ဖြစ်ရသည်။ အကြမ်းဖက်သမားများသည် စိတ်မူမမှန်သူများဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်မှုကြောင့် တစ်နေ့တစ်ခြား အသေအပျောက် ပိုများနေသည်။ အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အဓိကအားဖြင့် အနောက်အုပ်စုကို ဆန့်ကျင်သောဝါဒဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အောင်မြင်မှုရှိသည် စသည်ဖြင့် ယူဆချက်များရှိပါသည်။ ထိုယူဆချက်များသည် အမှန်တကယ်လော၊ ယုံတမ်းလောဆိုသည်ကို အချက်အလက်အထောက်အထားများဖြင့် ဝေဖန်သုံးသပ် ပါမည်။

၁။       ဆင်းရဲခြင်းကြောင့် အကြမ်းဖက်သမား ဖြစ်ရသည်

ဆင်းရဲခြင်းကြောင့် အကြမ်းဖက်သမားဖြစ်ရသည်ဆိုသော ယူဆချက်မှာ အကြမ်းဖက်ဝါဒကို ဖြစ်စေသော မူလအကြောင်းရင်းကို ဖော်ထုတ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုယူဆချက် မည်သည့်နေရာမှ စထွက်လာသနည်း ဆိုသည်ကို ကြည့်ရာတွင် ထိုယူဆချက်သည် နိုင်ငံရေးသမားများနှင့် လူသိများထင်ရှားသူများ စပြောခဲ့သည့် ယူဆချက် ဖြစ်ကြောင်းတွေ့ရသည်။ ဥပမာနှစ်ခု ပြပါမည်။ ပထမတစ်ခုမှာ အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ကောလင်းပါဝဲ (Colin Powell) ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် ပြောကြားခဲ့သည့်စကားဖြစ်သည်။ ၎င်းက အကြမ်းဖက်ဝါဒသည် အဓိကအားဖြင့် ဆင်းရဲမွဲတေသည့်နေရာ၊ မသိနားမလည်မှုများသာရှိသည့်နေရာ၊ ဘဝအတွက် မျှော်လင့်ချက်မရှိသည့် နေရာမှလာသည်ဟု ၎င်းအနေဖြင့် အပြည့်အဝ ယုံကြည်သည်ဟု ပြောသွားခဲ့သည်။ ဒုတိယတစ်ယောက်မှာ တောင်အာဖရိကနိုင်ငံမှ ခရစ်ယာန် ဘုန်းတော်ကြီး ဒစ်စမွန်တူးတူး (Desmond Tutu) ဖြစ်သည်။ ၎င်းက ကမ္ဘာကြီးတွင် မျှော်လင့်ချက် မရှိလောက်အောင် ဆင်းရဲမွဲတေမှု၊ ရောဂါဘယနှင့် မသိနားမလည်မှုများ ရှိနေသမျှ ကာလပတ်လုံး အကြမ်းဖက်မှုကို အနိုင်တိုက်နိုင်မည် မဟုတ်ဟု ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ပြောကြားခဲ့သည်။ ဆင်းရဲမှုနှင့်အကြမ်းဖက်ဝါဒ အဆက်အစပ်ရှိသည်ဟု ပြောကြား ခဲ့သူများမှာ ကောလင်းပါဝဲနှင့် ဒစ်စမွန်တူးတူးသာမက အခြားသြဇာရှိပုဂ္ဂိုလ် အများအပြားလည်း ပါဝင် ပါသည်။ စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းသည်မှာ ၎င်းတို့အနက်အများစုမှာ အကြမ်းဖက်ဝါဒကဲ့သို့သော အရေးကြီး ကိစ္စများနှင့်ပတ်သက်၍ မဟာဗျူဟာနှင့် မူဝါဒများချမှတ်ရန် တာဝန်ရှိသည့် နိုင်ငံရေးသမားများနှင့် ကမ္ဘာ့ ခေါင်းဆောင်များ ဖြစ်နေသည်ကို တွေ့ရသည်။

၎င်းတို့ပြောကြားခဲ့သည်မှာ အမှန်လော၊ အမှားလော။ ဆင်းရဲမှုသည် အကြမ်းဖက်မှု ဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းခံ ဖြစ်ပါသလော။ ထိုမေးခွန်းများကို အဖြေရှာရန်အတွက် ဆင်းရဲမှုနှင့် အကြမ်းဖက်ဝါဒ ဆက်စပ်မှုရှိသည်ဟု အဘယ်ကြောင့် ကောက်ချက်ချရသည်ကို ဆန်းစစ်ကြည့်ပါမည်။ အခြေခံစိတ်ကူးစိတ်သန်းမှာ ဆင်းရဲမှုကြောင့် ဘဝတိုးတက်ရန် အခွင့်အလမ်း မရှိသည့်အတွက် ချမ်းသာသူများအပေါ် ဒေါသထွက်ခြင်း (သို့မဟုတ်) အစိုးရကို အပြစ်တင်ခြင်း ဖြစ်ပြီး နာကျည်းချက်မှာအဓိကဖြစ်သည်။ မျှော်လင့်ချက်မရှိသည့် ဆင်းရဲသားများအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ နာကျည်းချက်၊ ၎င်းတို့၏ ဒေါသ၊ ၎င်းတို့၏စိတ်ပျက်ရမှုများကို အစိုးရ၏ နိုင်ငံရေး လုပ်ငန်းအစီအစဉ် အပေါ်ပုံချပြီး အကြမ်းဖက်ခြင်းဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ အချို့ကလည်း ဆင်းရဲသော နိုင်ငံ အချို့မှ အကြမ်းဖက်သမားအချို့သည် လူ့အသိုင်းအဝိုင်း၏ အောက်ဆုံးအလွှာမှ ဖြစ်သည်ကို ထောက်ပြ ကြသည်။ အချို့က ဆင်းရဲသားများအတွက် တိုက်ပွဲဝင်သည်ဟု ကြေညာထားသော လက်ဝဲစွန်း အကြမ်းဖက် အဖွဲ့အချို့ကို ထောက်ပြကြပါသည်။

ဆင်းရဲခြင်းသည် အကြမ်းဖက်မှုကို ဖြစ်စေသည့်အကြောင်းရင်းခံဟု ပြောကြခြင်းသည် တကယ့်အမှန်တရား ဟုတ်၊မဟုတ် အရေးကြီးပါ၏လော။ ထိုယူဆချက်မှန်၊ မမှန် စမ်းသပ်စစ်ဆေးရန် ဘာကြောင့် လိုအပ်ပါ သနည်း။ အကြမ်းဖက်မှုဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းခံများသည် အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေးတွင် သုံးရမည် ဖြစ်သောကြောင့် ထိုယူဆချက်မှန်/မမှန် စမ်းသပ်စစ်ဆေးရန် အရေးကြီးခြင်းဖြစ်သည်။ ဆင်းရဲခြင်းသည်သာ အကြမ်းဖက်မှု၏ တကယ့်အကြောင်းရင်းခံဆိုလျှင် ဆင်းရဲမွဲတေမှုတိုက်ဖျက်ရေးကို ယခုထက်ပို အားထည့် လုပ်ဆောင်ရမည်ဖြစ်ပြီး ၎င်းသည် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှ ကြည့်လျှင်လည်း အမှန်တကယ် ကောင်းမွန်ပါသည်။ သို့သော် ဆင်းရဲမှုပပျောက်ရေးဆောင်ရွက်ချက်များသည် အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှု ဖြစ်ပွားနိုင်ချေကို လျော့ချပေးရန် အကူအညီဖြစ်/ မဖြစ်သိရန် လိုအပ်ပါသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ပေါ်လစီမိတ်ကာများအနေဖြင့် အခြားသောပြဿနာများမှာကဲ့သို့ပင် အကြမ်းဖက်တိုက်ဖျက်ရေးအတွက်လည်း ငွေ၊ အချိန်၊ လူ စသော ရင်းမြစ်များ ကန့်သတ်ချက် ရှိခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ အကယ်၍ ထိုရင်းမြစ်များကို ဆင်းရဲမှုပပျောက်ရေးအတွက် သုံးလိုက်လျှင် အခြားကိစ္စများအတွက် သုံးစရာရှိမည်မဟုတ်တော့သောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဆင်းရဲမှုသည် အကြမ်းဖက်ဝါဒ၏ အမှန်တကယ် အကြောင်းရင်းခံ ဟုတ်၊ မဟုတ် သိရန် လိုအပ်ပြီး အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေးရှုထောင့်မှကြည့်လျှင် ဆင်းရဲမှုလျော့ချရေးသည် အရေးကြီး ကိစ္စ ဟုတ်၊ မဟုတ် ဆုံးဖြတ်ရန်လိုအပ်ပါသည်။

ထို့ကြောင့် ဆင်းရဲခြင်းကြောင့် အကြမ်းဖက်သမားဖြစ်ရသည်ဆိုသည့် အဆိုမှန်/ မမှန် ကို လက်တွေ့ မျက်မြင် အချက်အလက်များနှင့် ပညာရပ်ဆိုင်ရာသုတေသနများနှင့် တိုက်ဆိုင်စစ်ဆေးကြည့်ပါမည်။ အကြမ်းဖက်သမား များ၏ အချက်အလက်များကို လေ့လာကြည့်ရာတွင် အကြမ်းဖက်သမားအများစုသည် အလွန်ဆင်းရဲသူများ (သို့မဟုတ်) အခြားသူများထက် များစွာ ဆင်းရဲသူများမဟုတ်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ တကယ်တမ်းတွင် အချို့ အကြမ်းဖက်သမားများမှာ အလွန်ချမ်းသာသူများ ဖြစ်ကြသည်။ လူသိအများဆုံး အကြမ်းဖက်သမားဖြစ်သည့် အိုစမာဘင်လာဒင် (Osama binLaden) ဆိုလျှင် ချမ်းသာသည့်ဆော်ဒီမိသားစုမှ ဆင်းသက်လာသူဖြစ်သည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ်က ဒက်ထရွိုက်မြို့သို့ သွားသည့် လေယာဉ်ကို ဖောက်ခွဲရန် ကြိုးစားခဲ့သော အူမာဖာရွက် အဗ္ဗ ဒူမာတေလဘ် (Umar Farouk Abdumu tallab) သည် နိုင်ဂျီးရီးယားရှိ ချမ်းသာသောမိသားစုမှ ဆင်းသက် လာသူဖြစ်ပြီး လန်ဒန်တွင် ကျောင်းတက်ခဲ့သူဖြစ်သည်။ အခြားသော အကြမ်းဖက်သမား အများအပြား မှာလည်း လူလတ်တန်းစား (သို့မဟုတ်) လူလတ်တန်းစားတွင် ထိပ်ပိုင်းမှ ဖြစ်ကြသည်။ ဥပမာ လူ ၈၀ ကျော် ကို ပစ်သတ်ခဲ့သော နော်ဝေမှ အန်ဒါး ဘရီဗစ် (Anders Breivik) ဖြစ်သည်။ ၁၉၆၀-၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်များ အတွင်းက ဂျာမန်မှ လက်ဝဲစွန်းအကြမ်းဖက်အဖွဲ့ ဖြစ်သော တပ်နီ(Red Army Faction) ၏ ခေါင်းဆောင် ယူလိုက် မိန်းဟော့ (Ulrike Meinhof) ကိုကြည့်လျှင် သူမသည်လည်း ချမ်းသာသော မိသားစုမှဖြစ်ကာ ပညာကောင်းစွာတတ်ပြီး ဘဝအတွက် အခွင့်အလမ်းကောင်းများစွာ ရှိသူဖြစ်သည်။ ဥရောပမှ ဂျီဟတ် အကြမ်းဖက်သမားများကို လေ့လာကြည့်ရာတွင် အများစုမှာ ပြည်ပမှ ရွေ့ပြောင်းအခြေချသူများ (migrants) (သို့မဟုတ်) ၎င်းတို့၏ သား၊ သမီးများ ဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့သည် ၎င်းတို့နေသည့် နိုင်ငံတွင် အောက်ခြေ အသိုင်းအဝန်း မှ ဖြစ်သော်လည်း အခြားသော ပြည်ပမှရွေ့ပြောင်း အခြေချသူများထက် ပိုမိုဆင်းရဲသူများ မဟုတ်ကြောင်း တွေ့ရသည်။ အခြားသော ဖွံ့ဖြိုးဆဲကမ္ဘာမှ အကြမ်းဖက်သမားများကို လေ့လာကြည့်ရာတွင်လည်း ထိုအတိုင်းသာ တွေ့ရပါသည်။ အကြမ်းဖက်သမား အများအပြားမှာ ချမ်းသာသူများ (သို့မဟုတ်) လူလတ်တန်းစားပင် မဟုတ်ကြသော်လည်း ၎င်းတို့နိုင်ငံမှ အခြားနိုင်ငံသားအများစုထက် ပိုမိုဆင်းရဲသူများ မဟုတ်ကြပါ။

၂၀၁၂ ခုနှစ်စာရင်းအရ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြမ်းဖက်မှုအဖြစ်အများဆုံးငါးနိုင်ငံဖြစ်သော အီရတ်၊ အာဖဂန် နစ္စတန်၊ ပါကစ္စတန်၊ အိန္ဒိယ၊ ရုရှားနှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံတို့မှာလည်း ကမ္ဘာ့အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံများမဟုတ်ကြပါ။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၅ နိုင်ငံ၏ ဝင်ငွေအဆင့်အပေါ် ကမ္ဘာ့ဘဏ်က ပြုစုထားသော အချက်အလက်များအရ အီရတ်နိုင်ငံသည် အဆင့် ၁၁၁ ရှိပြီး ဝင်ငွေ အလယ်အလတ်အဆင့်နိုင်ငံများအနက် အမြင့်ပိုင်းတွင်ရှိပြီး ပါကစ္စတန်၊ အိန္ဒိယနှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားတို့မှာ အဆင့် ၁၃၉ မှ ၁၅၀ အတွင်းရှိကာ ဝင်ငွေ အလယ်အလတ်နိုင်ငံများအနက် အောက်ပိုင်းတွင် ပါဝင်သည်။ ရုရှားမှာ အဆင့် ၅၅ ဖြစ်ပြီး ဝင်ငွေမြင့် နိုင်ငံစာရင်းတွင် ပါဝင်သည်။ အကြမ်းဖက်မှု အဖြစ်အများဆုံးနိုင်ငံများအနက် အာဖဂန်နစ္စတန် တစ်နိုင်ငံသာ ဝင်ငွေ နည်းပါးသောနိုင်ငံဖြစ်ပြီး အာဖဂန်သည်ပင် ၎င်းထက် ဆင်းရဲသောနိုင်ငံ ၁၅ နိုင်ငံ ရှိသေးသည်။ ထို့ပြင် ဝင်ငွေအနိမ့်ဆုံး ၁၀ နိုင်ငံတွင် ကွန်ဂို တစ်နိုင်ငံမှလွဲ၍ မည်သည့်နိုင်ငံတွင်မှ အကြမ်းဖက်မှုနှုန်း မမြင့်ရုံသာမက အတော်အသင့်ဖြစ်ပွားသည့် အခြေအနေပင် မရှိပါ။ ၁၉၆၀ နှင့် ၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်များအတွင်းက လက်ဝဲစွန်း အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည့် ဂျာမနီ၊ အီတလီနှင့် ဂျပန်နိုင်ငံများကို ပြန်ကြည့်လျှင် ထိုအချိန် ကရော၊ ယနေ့ပါ ချမ်းသာသောနိုင်ငံများ ဖြစ်ကြသည်။ ထို့ကြောင့် အကြမ်းဖက်သမားတစ်ဦးချင်းနှင့် အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည့်နိုင်ငံများ နှစ်မျိုးစလုံးကို လေ့လာကြည့်ရာတွင် ဆင်းရဲမှုကြောင့် အကြမ်းဖက်သမားဖြစ်ရသည်ဆိုသောအချက်မှာ ခိုင်လုံမှု မရှိကြောင်း တွေ့ရပါသည်။ 

ဂျိမ်းပီယာဇာ(James Piazaa) က ဆင်းရဲမှုနှင့် အကြမ်းဖက်မှု အဆက်အစပ်ရှိ၊မရှိကို မေခရိုအဆင့်လေ့လာမှု ပြုလုပ်ခဲ့ရာတွင် ဝင်ငွေနိမ့်ခြင်း၊ စာမတတ်မှုနှုန်းမြင့်ခြင်း၊ မျှော်မှန်း သက်တမ်းနိမ့်ခြင်း၊ အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်း မရှိခြင်း စသောအချက်များနှင့် အကြမ်းဖက်မှု အဆက်အစပ်ရှိ/ မရှိ လေ့လာခဲ့ပြီးနောက်   ဆင်းရဲခြင်းနှင့် အကြမ်းဖက်မှု ဆက်စပ်ခြင်းမရှိဟု သုံးသပ်ခဲ့သည်။ အလန်ခရူဂါ(Alan Krueger)နှင့် ယေဂါမလက်ခိုဗာ (Jitka Maleckova) တို့ကလည်း အကြမ်းဖက်သမားတစ်ဦးချင်း၏ ဘဝကိုလေ့လာပြီး ဆင်းရဲမှုနှင့် အကြမ်းဖက်မှု အဆက် အစပ်ရှိ/မရှိ လေ့လာမှုဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့၏ သုတေသနကို လက်ဘနွန်မှ ရှီးယိုက် အစ္စလာမ်မစ်စစ်သွေးကြွအဖွဲ့ဖြစ်သော ဟစ်ဇဘိုလာအဖွဲ့ကို  အဓိကထား ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့သည် အကြမ်းဖက်သမား တစ်ဦးချင်း၏ ဘဝကိုလေ့လာပြီးနောက် ဆင်းရဲမှု၊ ပညာမတတ်မြောက်မှု တို့နှင့် အကြမ်းဖက်မှုတို့သည် ဆက်စပ်မှု အလွန်အားနည်းကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ပါသည်။ အကြမ်းဖက်မှုသည် နိုင်ငံရေးအခြေအနေကို တုန့်ပြန်ခြင်းသာဖြစ်ပြီး စီးပွားရေးနှင့် အဆက်အစပ်မရှိသလောက်ဖြစ်သည်ဟု သုံးသပ်ကြသည်။

ထို့ကြောင့် အချက်အလက်များနှင့် ပညာရပ်ဆိုင်ရာလေ့လာချက်များအရ ဆင်းရဲမှုနှင့် အကြမ်းဖက်မှု တိုက်ရိုက် ဆက်နွယ်မှုရှိသည်ဟူသောအချက်မှာ ခိုင်မာမှုမရှိကြောင်း တွေ့ရသည်။ ဆင်းရဲသည့်အတွက် အကြမ်းဖက် သမား ဖြစ်သွားသူ တစ်ဦးတစ်လေ ရှိကောင်းရှိနိုင်သော်လည်း ဆင်းရဲခြင်းသည် အကြမ်းဖက်သမားဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းဖြစ်သည် ဟူသော အဆိုကို ထောက်ခံပေးနိုင်သည့် သက်သေအထောက်အထားမရှိကြောင်း တွေ့ရပါသည်။

၂။       အကြမ်းဖက်သမားများသည် စိတ်မူမမှန်သူများဖြစ်သည်

ဆင်းရဲခြင်းကြောင့် အကြမ်းဖက်သမားဖြစ်ရသည်ဆိုသော အဆိုသည် အမှန်တကယ် ဟုတ်/မဟုတ် လေ့လာပြီးနောက် အကြမ်းဖက်သမားများသည် စိတ်မူမမှန်သူများဖြစ်သည် ဆိုသောယူဆချက် မှန်ကန်ခြင်း ရှိ/ မရှိ လေ့လာဆန်းစစ်သွားပါမည်။ ထိုအဆို နောက်ကွယ်မှ ယုတ္တိဗေဒမှာ ရိုးစင်းပါသည်။ လူတစ်ဦးအနေဖြင့် အပြစ်ကင်းမဲ့သူများ မည်သို့သတ်နိုင်ပါမည်နည်း။ မိမိကိုယ်ကို အသေခံ၍ လူများကို မည်သည့် အကြောင်းကြောင့် သတ်နိုင်ပါမည်နည်း ဟူသော စဉ်းစားချက်မှ လာခြင်းဖြစ်သည်။ အသိုင်းအဝိုင်းအများစုတွင် မိမိကိုယ်မိမိ အသေခံ၍ တိုက်ခိုက်ခြင်းဟူသော အယူအဆသည် နားလည်သဘောပေါက်ရန် ခက်ခဲသောကိစ္စ ဖြစ်သည်။ မည်သို့သောလူမျိုးက အသေခံပြီး အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကို ဆောင်ရွက်ပါမည်နည်း။ ၎င်းတို့အနေဖြင့် စိတ်ပုံမှန်မဟုတ်၍သာ ထိုသို့လုပ်ဆောင်ကြခြင်း ဖြစ်သည်ဟု သုံးသပ်ကြသည်။ ရုံးတင်တရားစွဲဆိုခြင်းခံရသော အကြမ်းဖက်သမားအချို့၏ အပြုအမူများကလည်း ထိုအဆိုကို ထောက်ခံအားပေးနေသည်။ သို့သော်လည်း အကြမ်းဖက်သမားများသည် တကယ်ပင် စိတ်ပုံမှန်မရှိသူများလော၊ သူတို့သည် ကျွန်တော်တို့နှင့် မတူသူများ လော။ သို့မဟုတ် အကြမ်းဖက်သမားများသည် အခြားသူများနှင့် ကွာခြားချက်မရှိသူသော သူလို၊ ကိုယ်လို လူများလော။ အကြမ်းဖက်သမားများသည် အမှန်တကယ်သာ စိတ်ကျန်းမာရေး ချို့ယွင်းနေသူများဆိုလျှင် ၎င်းသည် အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေးအပေါ် အကျိုးသက်ရောက်မှု ရှိမည်ဖြစ်ပြီး စိတ်ကျန်းမာရေးဆရာဝန်များ နှင့် ပိုမိုပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် အသိုင်းအဝိုင်းတိုင်းတွင် ပုံစံမျိုးစုံဖြင့် စိတ်ကျန်းမာရေး ချို့ယွင်းသူများစွာရှိနေပြီး ၎င်းတို့သည် သာမန်သူလို ငါလို မဟုတ်ရုံမျှဖြင့် အားလုံးကို ထောင်သွင်း အကျဉ်းချထားနိုင်မည်လည်း မဟုတ်သဖြင့် အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းရေးအတွက် ဘာမှလုပ်မရ ဟူသော သုံးသပ်ချက်မျိုး ထွက်လာနိုင်ပါသည်။

တက္ကသိုလ်များတွင် ဗုံးခွဲခဲ့သည် တဒ် ကာဇင်စကီ (Ted Kaczynzki)၊ နော်ဝေတွင် လူအများအပြားကိုပစ်သတ်ခဲ့သည့် အန်ဒရီ ဘရီဗစ် (Anders Breiviks)၊ ရှုးဖိနပ်အတွင်း ဗုံးထည့်ကာ လေယာဉ်ကို ဗုံးခွဲရန် ကြိုးစားခဲ့သည့် ရတ်ချတ်ရိဒ်(Richard Reid)၊ ၉/၁၁ ဖြစ်စဉ်ကို နောက်ကွယ်ကကြိုးကိုင်ခဲ့သည့် ခါလစ် ရှိတ် မိုဟာမက် (Khalid Sheikh Mohammed)၊  တက္ကဆပ်ပြည်နယ် ဟုတပ်မြို့တွင် လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် ၁၃ ဦးကို ပစ်သတ်ခဲ့သည့် အမေရိကန်တပ်မတော်မှ စိတ်ပညာရှင် ဗိုလ်မှူး နိဒယ်ဟတ်ဆန်(Nidal Hasan) စသည် တို့သည် ရူးသွပ်နေသူများလော၊ ပုံမှန်လော။ ကျွန်တော်တို့နှင့် များစွာကွာခြားသူများလော။ ထိုသို့ လူအများ အပြား သေစေမည့်ကိစ္စများကို ဘာကြောင့်လုပ်ကြသည်ကို ကျွန်တော်တို့ အများစုအနေဖြင့် နားလည်ရန် အလွန်ခက်ခဲပါလိမ့်မည်။ ထိုသို့အကြမ်းဖက်သူများသည် လူအစုလိုက် အပြုံလိုက်သတ်သူများနှင့် ကျောင်းများတွင် ဝင်ပစ်သူများကဲ့သို့ပင် သူလိုငါလို မဟုတ်သော စိတ်ပုံမမှန်သူများဟု ယူဆကြသည်။ ကျွန်တော်တို့သိကြသည့်အတိုင်းလူအစုလိုက် အပြုံလိုက်သတ်သူများနှင့် ကျောင်းများတွင် ဝင်ပစ်သူများထဲမှ အချို့သည် စိတ်ကျန်းမာရေး ချို့ယွင်းသူများ ဖြစ်ကြပါသည်။ သို့သော်လည်း အကြမ်းဖက်သမားများသည် စိတ်မမှန်၍ လူသတ်သူများနှင့် များစွာ ခြားနားပါသည်။

လူအစုလိုက် အပြုံလိုက်သတ်သူများ၊ ကျောင်းများတွင် ဝင်ပစ်သူများနှင့် အကြမ်းဖက်သမားများကြား အဓိက ခြားနားချက်မှာ ပထမအမျိုးစားများ လူသတ်ခြင်းတွင် နိုင်ငံရေးသည် အကြောင်းရင်းခံမဟုတ်ပဲ အကြမ်းဖက် သမားများတွင်မူ နိုင်ငံရေးမှာအကြောင်းရင်းခံဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်မှုသည် ဆင်ခြင်တုံတရားကို အခြေခံသော အပြုအမူဖြစ်ပြီး အကြမ်းဖက်သမားများ၏လုပ်ရပ်သည်လည်း နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်တစ်ခုခုကို ရရှိရန် လူသတ်ခြင်း ဖြစ်၍ ဆင်ခြင်တုံတရားကို အခြေခံသောအလုပ်ဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်သမားများ၏ စိတ်ပညာကို လေ့လာသည့်နယ်ပယ်တွင် ရှေ့ဆောင်ပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်ပြီး “The Mind of the Terrorist” စာအုပ်ကို ရေးသားသူ ဂျရိုး ပို့စ် (Jerrold Post) က အကြမ်းဖက်သမားများသည် စိတ်ကျ ရောဂါခံစား နေရသူများ၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာချို့ယွင်းနေသူများ မဟုတ်ပဲ သာမန်သူလို ကိုယ်လို ပုံမှန်စိတ်ရှိသူများသာ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ တကယ်တမ်းတွင် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များသည် လုံခြုံရေးကျိုးပေါက်မည့် အန္တရာယ် ရှိသည့်အတွက် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာမူမမှန်သူများကို ထုတ်ပစ်လေ့ရှိပြီး စိတ်မမှန်သူများကို လုံးဝလက်ခံလေ့ မရှိဟု ၎င်းကဆိုသည်။ အကြမ်းဖက်မှု လေ့လာရေးပညာရှင် လူစီ ရက်ချတ် ဆန် (Louise Richardson) ကလည်း အကြမ်းဖက်သမားများသည် ရူးသွပ်နေသူများဖြစ်ကြောင်း အထောက်အထားမတွေ့ရဟု ဆိုပါသည်။ စိတ်ပညာရှင်များ ဆောင်ရွက်သလို အကြမ်းဖက်မှုလေ့လာရေးပညာရှင်များအနေဖြင့် အကြမ်းဖက်သမား များကို အင်တာဗျူးရန်၊ စောင့်ကြည့်ရန် အခွင့်အလမ်း အလွန်နည်းပါသည်။ သို့သော်လည်း အကြမ်းဖက် သမားများသည် ရူးသွပ်နေသူများ ဖြစ်သည်ဆိုသော လက်တွေ့အထောက်အထား မရှိသလောက် နည်းသည့်အတွက် ထိုယူဆချက်သည် မှားယွင်းသောယူဆချက် ဖြစ်ပါသည်။

Reference; GeorgetownX: Terrorism and Counterterrorism, www.edx.org

Reference; Terrorism and Counterrorism: Comparing Theory and Practice by Leiden University, coursera.org

အပိုင်း(၃) ဖတ်ရှုရန်- https://sacministry.gov.mm/my/article/3954

ရုရှားနှင့် မြန်မာ

မြန်မာနှင့် ရုရှား။

အချစ်မပျက်ပါဘု

ခေတ်အဆက်ဆက် မနှေးကူလို့

အတွေးတူ အယူမကွဲပါပဲ

အရေးတယူ အတူတွဲတယ်

ခိုင်မြဲတဲ့အား။

၂၀၂၅ ခုနှစ်    မတ်လ ၃ ရက်၊ ၁၃၈၆ခုနှစ် တပေါင်းလဆန်း ၅ ရက်။ အမိမြန်မာနိုင်ငံ၏ သာယာစင်ကြယ် ငြိမ်းချမ်းလှပသော နေ့ရက်တစ်ရက်။

“ဝနပ္ပဂုမ္ဗေ ယထ ဖုဿိတဂ္ဂေ၊ ဂိမှာန မာသေ   ပဌမသ္မိံဂိမှေ - နွေလများတွင် နွေဦးအစဖြစ်သော၊ ကောင်းစွာပွင့်သော၊ ခက်ဖျားစုံရှိသောတောအုပ်သည် အသရေရှိဘိသကဲ့သို့     နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း တရားတော်မြတ်ပိဋကတ်ကို နိဗ္ဗာနဓာတ် အမြတ်ဆုံးအကျိုးစီးပွားအလို့ငှာ” ဟူ၍ရတနသုတ်၌ နွေရာသီ ၏ အဦးအစ အလှနှင့်အဓိပ္ပာယ်ကို နိဗ္ဗာနဓာတ်တရားမြတ်နှင့် ရူပကပြုထားပါသည်။

ထိုနေ့သည်ကား ရုရှား-မြန်မာဆက်ဆံရေးသမိုင်းစာမျက်နှာတွင် မှတ်တိုင်အသစ်တစ်ခုကို     ထပ်မံစိုက်ထူလိုက်နိုင်သော နေ့တစ်နေ့ပင်။ ရုရှားဖက်ဒရေးရှင်းနိုင်ငံသမ္မတ H.E. Vladimir Vladimirovich Putin ၏ ဖိတ်ကြားချက်အရ နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီဥက္ကဋ္ဌ နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်ဦးဆောင်သည့် မြန်မာအဆင့်မြင့်ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့၏  နိုင်ငံတော်အဆင့် တရားဝင်ချစ်ကြည်ရေးခရီး   အစပြုရာနေ့ရက်ပင်ဖြစ်ပါ၏။

မြန်မာနိုင်ငံနှင့်  ရုရှားနိုင်ငံတို့၏ ချစ်ကြည်ရင်းနှီးမှုနှင့် မိတ်ဖက်ဆောင်ရွက်မှုတို့မှာနွေးထွေးမြဲ နွေးထွေးဆဲ၊ နီးကပ်မြဲနီးကပ်နေဆဲပင်။ (၇၇)နှစ်တိုင်ကြာမြင့်ခဲ့ပြီဖြစ်သော နှစ်နိုင်ငံချစ်ကြည်ရင်းနှီးမှုနှင့် သံတမန်ဆက်ဆံရေးထူထောင်နိုင်ခဲ့သည့် သမိုင်းကြောင်းတစ်လျှောက် ယခင်ကာလများကလည်း  ယခုလိုမှတ်တိုင်များရှိခဲ့ဖူးသည်။  အတိတ်တွင် လှပသော သမိုင်းပုံရိပ်များရှိခဲ့သလို မျက်မှောက်ကာလတွင်လည်း   ယခုလို မှတ်တိုင်အသစ်များ ထပ်မံစိုက်ထူနိုင်မှုမှာ ရှိရင်းစွဲချစ်ကြည်ရင်းနှီးမှုနှင့် အပြန်အလှန် ထောက်မကူညီခဲ့မှုများအတွက် ပကတိအရှိတရားများဟု ဆိုရပါမည်။

အဆင့်မြင့်ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့သည် ချစ်ကြည်ရေးခရီးစဉ်အတွင်းရုရှားဖက်ဒရေးရှင်းနိုင်ငံသမ္မတ H.E. Vladimir Vladimirovich Putin နှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခြင်း၊ အစိုးရအဖွဲ့ဝန်ကြီးချုပ် H.E. Mikhail Vladimirovich Mishustim နှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခြင်း၊ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး H.E. Mr. Andrei Removich နှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခြင်း၊ လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌများနှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခြင်းများအပါအဝင်ရုရှားအစိုးရအဖွဲ့မှတာဝန်ရှိသူများနှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခြင်းများကို နိုင်ငံတော်နှင့် ပြည်သူအကျိုးကိုရှေးရှု၍ မှန်ကန်သောရည်ရွယ်ချက်၊ ခိုင်မာသောသန္နိဋ္ဌာန်၊ ပြင်းပြထက်သန်သော လုံ့လ ဥဿာဟတို့ဖြင့် အောင်မြင်စွာ ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့ကြသည်။

နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲဦးဆောင်သော အဆင့်မြင့်ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့သည် ၂၀၂၅ ခုနှစ် မတ်လ ၃ ရက် နံနက်ပိုင်းတွင် အထူးလေယာဉ်ဖြင့် နေပြည်တော် တပ်မတော်လေဆိပ်မှ စတင်ထွက်ခွာသည်။ ယင်းနေ့ ဒေသစံတော်ချိန်  ညနေပိုင်းမှာပင်မော်စကိုမြို့ရှိ  ဘနုကာဘာအပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလေဆိပ်သို့ ရောက်ရှိကြသည်။မော်စကို၏ ရာသီဥတုမှာ ဆောင်းနှောင်းကာလဟု ဆိုရပါမည်။ အအေးဓာတ်မှာ သိသိသာသာ လွန်ကဲပြင်းထန်ခြင်းမရှိဘဲ သင့်တင့်မျှတရုံမျှရှိ၏။    သို့သော်ငြားအပူချိန်မှာ မိမိတို့နိုင်ငံရာသီဥတုနှင့် အတန်ငယ်ခြားနားသဖြင့် အနွေးထည်ထူထူကြီးများ ဝတ်ထားကြသည်ကို တွေ့ရသည်။ နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲနှင့်တကွ ကိုယ်စားလှယ်တော်ကြီးများမှာ နာရီပေါင်းများစွာ ခရီးနှင်ခဲ့ရသော်လည်း နိုင်ငံတော်နှင့် ပြည်သူ့အကျိုးအတွက် အစွမ်းကုန်ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ကြမည်ဟူသော   အားမာန်အပြည့်ဖြင့်     လန်းဆန်းတက်ကြွနေသည်။

အဆင့်မြင့်မြန်မာကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့အား    ရုရှားစီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုဝန်ကြီး Mr. Maxim Reshetnikov၊ ရုရှားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန ဒုတိယဝန်ကြီးနှင့် တာဝန်ရှိသူများ၊ ရုရှားဖက်ဒရေးရှင်းနိုင်ငံဆိုင်ရာ  မြန်မာနိုင်ငံသံအမတ်ကြီး ဦးသစ်လင်းအုန်း၊     မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ရုရှားဖက်ဒရေးရှင်းနိုင်ငံ သံအမတ်ကြီး H.E. Mr. Iskander Azizov နှင့် မြန်မာစစ်သံ(ကြည်း၊ ရေ၊ လေ) ဗိုလ်မှူးချုပ်မိုးကျော်တို့က နွေးထွေးလှိုက်လှဲစွာ   ဆီးကြိုနေကြသည်။

လေယာဉ်ပေါ်မှအဆင်း   အနီရောင်လျှောက်လမ်း၏    လက်ယာဘက်တွင် ရုရှားဖက်ဒရေးရှင်းနိုင်ငံ၏     နိုင်ငံတော်ဂုဏ်ပြုတပ်ဖွဲ့က  နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲဦးဆောင်သော အဆင့်မြင့်ကိုယ်စားလှယ် အဖွဲ့အား အသင့်အနေအထားဖြင့် စောင့်ဆိုင်းလျက်ရှိသည်။

ယင်းမှာ နိုင်ငံတော်အဆင့် ချစ်ကြည်ရေးခရီးစဉ်လာရောက်သည့် နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်များကို ကြိုဆိုသည့်အစဉ်အလာနှင့်အညီ ဂုဏ်ပြုကြိုဆိုနေခြင်းပင် ဖြစ်သည်။    နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲက အလေးပြုခံနေရာ၌  ဂုဏ်ပြုတပ်ဖွဲ့၏ အလေးပြုခြင်းကို ခံယူသည်။ ထိုသို့ဆောင်ရွက်နေစဉ် ဂုဏ်ပြုတပ်ဖွဲ့က နှစ်နိုင်ငံနိုင်ငံတော်သီချင်းများကို တီးမှုတ်လျက် ဂုဏ်ပြုအလေးပြုသည်။

ဂုဏ်ပြုတပ်ဖွဲ့၏  အလေးပြုခြင်းကိုခံယူပြီးနောက် ရုရှားစီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုဝန်ကြီးက အကြီးအကဲအား ရုရှားနိုင်ငံအစိုးရအဖွဲ့မှ   တာဝန်ရှိသူများနှင့် မိတ်ဆက်ပေးသည်။    အကြီးအကဲကလည်း မြန်မာချစ်ကြည်ရေးကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ဝင်များနှင့်  ပြန်လည်မိတ်ဆက်ပေးခြင်းဖြင့် နှစ်နိုင်ငံတာဝန်ရှိသူများအကြား အပြန်အလှန်နွေးထွေးမှုတို့ စတင်သန္ဓေတည်ခဲ့ကြသည်။

ထိုနေ့ညနေပိုင်းမှာပင်   အကြီးအကဲဦးဆောင်သော အဆင့်မြင့်ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့သည် မော်စကိုမြို့ရှိ မြန်မာထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓစင်တာသို့ သွားရောက်၍ ဆရာတော်ကို ဖူးမြော်ကြည်ညိုကြသည်။

အကြီးအကဲသည်    သဒ္ဓမ္မဇောတိကသိမ်တော်အတွင်း၌ ကျောင်းထိုင်ဆရာတော် မဟာသဒ္ဓမ္မဇောတိကဓဇ ဒေါက်တာဘဒ္ဒန္တအစ္ဆရိယအား ဖူးမြော်ကြည်ညိုပြီးသည်နှင့်    ဘာသာ၊ သာသနာအပေါ် အလေးအမြတ်ပြု    ဦးထိပ်ထားသူပီပီ သာသနာရေးဆိုင်ရာကိစ္စရပ်များ၊ သီတင်းသုံးနေထိုင်ရမှုနှင့်သွားလာရေးအခြေအနေများ၊ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓစင်တာအတွက် လိုအပ်ချက်များ၊ ရုရှားနိုင်ငံတွင်    ထေရဝါဒဗုဒ္ဓသာသနာပြန့်ပွားရေးနှင့်   ပတ်သက်၍ သာသနာပြု လုပ်ငန်းများဆောင်ရွက်နေမှုအခြေအနေများကို မေးမြန်းလျှောက်ထားလေသည်။ လိုအပ်ချက်များကိုဖြည့်ဆည်းနိုင်ရန် စီမံဆောင်ရွက်ပေးသည်။

မော်စကိုမြို့ရှိ မြန်မာထေရဝါဒဗုဒ္ဓစင်တာမှာ ရုရှားနိုင်ငံတွင်   ထေရဝါဒဗုဒ္ဓသာသနာတော်  ထွန်းကားပြန့်ပွားရေးအတွက်  နိုင်ငံတော်ဩဝါဒါစရိယ၊ ရွှေကျင်နိကာယဥက္ကဋ္ဌ ဂဏာဓိပတိ သောဠသမရွှေကျင်သာသနာပိုင်    သီတဂူကမ္ဘာ့ဗုဒ္ဓတက္ကသိုလ်များနှင့် သီတဂူဆေးရုံတော်များ၏ အဓိပတိ၊ အဘိဓဇမဟာရဋ္ဌဂုရု အဘိဓဇအဂ္ဂမဟာသဒ္ဓမ္မဇောတိက မဟာဓမ္မကထိက ဗဟုဇနဟိတဓရ သီတဂူဆရာတော် ဒေါက်တာဘဒ္ဒန္တဉာဏိဿရနှင့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာသာသနာပြုတက္ကသိုလ်၊ ပါမောက္ခ မဟာဌာနမှူး ဓမ္မဒူတဆရာတော် ဒေါက်တာအရှင်ဆေကိန္ဒတို့၏ ဩဝါဒကိုခံယူ၍   ရည်ရွယ်တည် ဆောက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲနှင့်  ဇနီးအား အမှူးထား၍ တပ်မတော်(ကြည်း၊ ရေ၊ လေ)မိသားစုများ၊ ရုရှားဖက်ဒရေးရှင်းနိုင်ငံသံရုံးနှင့် စစ်သံရုံးမိသားစုများ၊ ရုရှားနိုင်ငံတွင် ပညာတော်သင်ရောက်ရှိနေသည့် သင်တန်းသားမိသားစုများ၏ ပေါင်းစည်းညီညွတ်မှုဖြင့် ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင်    စတင်စီစဉ်ကာ ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် ကျောင်းရေစက်ချအခမ်းအနားကြီးကို အောင်မြင်စွာကျင်းပနိုင်ခဲ့သည်။ ထို့အတူပင်   မြန်မာ့ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဝိဟာရ၌ ရဟန်းရှင်လူများ စိတ်အေးချမ်းသာစွာဖြင့် တရားအားထုတ်နိုင်ရန် သီတဂူ ဆရာတော်ကြီး၏  ဩဝါဒကိုခံယူ၍ နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲနှင့် ဇနီး၊ မြန်မာသံရုံးနှင့် မြန်မာစစ်သံ (ကြည်း၊ ရေ၊ လေ) မိသားစုများ၊ ရဟန်းရှင်လူပြည်သူများ၊ ရုရှားနိုင်ငံရောက်ပညာတော်သင်   သင်တန်းသားအရာရှိများ စုပေါင်းလှူဒါန်းခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲနှင့်အလှူရှင်များက ရေစက်ချလှူဒါန်းခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ယခုအခါတွင်   ရုရှားနိုင်ငံရှိဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များသာမက အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများမှ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များအတွက်ပါ သာသနာရေးလုပ်ငန်းများဆောင်ရွက်ရာတွင်  အလေးထားရသည့် နေရာတစ်ခုဖြစ်ကြောင်း ဝမ်းမြောက်ကြည်နူးဖွယ် သိရှိရသည်။

ခရီးစဉ်ပထမနေ့ရက်မှာပင်   မိမိတို့အထွတ်အမြတ်ထားရာ ဘာသာတရား၏ အရိပ်အာဝါသကို   ခိုလှုံလိုက်ရသဖြင့် ကိုယ်စားလှယ်တော်ကြီးများမှာ ရေခြားမြေခြားသို့ ရောက်ရှိနေလင့်ကစား စိတ်ဓာတ်ခွန်အားများတိုးပွားလျက်ရှိသည်။အချိန်မှာ ညဘက်သို့   ချဉ်းကပ်လာပြီဖြစ်ရာ အအေးဓာတ်ကအနည်းငယ်ပိုလွှမ်းလာသလိုခံစားရသည်။     အခန်းတွင်အပူချိန်ကမူ အနွေးပေးစက်များအစွမ်းဖြင့် သင့်တင့်ရုံမျှရှိနေသည်။

ယခုခရီးစဉ်မှာ   သာမန်ထက်ပိုသည့် ချစ်ကြည်ရေးခရီးစဉ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော်နှင့် ပြည်သူအတွက် ကြီးလေးသောတာဝန်ဝတ္တရားများပါသည်ကို တွေ့ရသည်။     တိုင်းပြည်နှင့် လူမျိုးအတွက် အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေမည့်   ကြီးမားသောဆောင်ရွက်ချက်များပါသည်ကို တွေ့ရသည်။ ခရီးစဉ်တစ်လျှောက် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုများ၊ စာချုပ်ချုပ်ဆိုခြင်းနှင့်   နားလည်မှုစာချွန်လွှာလက်မှတ်ရေးထိုးခြင်းများ၊ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရာမှ ထွက်ပေါ်လာသော သဘောတူညီချက်များကို နှစ်နိုင်ငံပူးတွဲထုတ်ပြန်ကြေညာခြင်း စသည်ဖြင့် ကျယ်ပြန့်လေးနက်သော လုပ်ငန်းဆောင်တာများ ပါဝင်နေသည်။

ခရီးစဉ်၏ အတိမ်အနက်ကို တွေးဆကြည့်ရုံနှင့်ပင် အမိနိုင်ငံကို တိုးတက်ဖြစ်ထွန်းစေချင်သည့်     မည်သူ့ကိုမဆို အားမာန်များ နိုးကြားတက်ကြွလာသည်အထိ ခံစားရစေမည်ဖြစ်သည်။

ခရီးစဉ်ဒုတိယနေ့တွင် ဆောင်ရွက်ဖွယ်ရာတို့မှာ နံနက်မှညတိုင်သည်အထိ များပြားလှစွာ အသင့်စောင့်ကြိုနေကြသည်။ နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲဦးဆောင်သော အဆင့်မြင့်ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့မှာတိုင်းကျိုးပြည်ကျိုးရွက်သယ်ပိုးသည့်နေရာတွင် “စက္ကန့်လေးတွေ စိန်စီထားသည်”ဟု ဆိုရမတတ်ပင် အချိန်ကိုတလေးတစားတန်ဖိုးထားကြပုံရသည်။ အိပ်စက်အနားယူချိန်ဖြစ်သော်လည်း နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲနှင့်တကွ  ကိုယ်စားလှယ်တော်ကြီးများမှာမိမိတို့အခန်းကဏ္ဍအလိုက်   လိုအပ်သည်များကို ကြိုတင်ပြင်ဆင်ဆောင်ရွက်ကြလျက်ရှိသည်။ ခရီးစဉ်မစတင်မီကပင် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ခဲ့ကြပြီးဖြစ်သော်လည်း   အချိန်နှင့်အမျှပြောင်းလဲလာနိုင်သည့် အချို့အကြောင်းအရာများအတွက် မတိုင်မီကာလအထိပြင်ဆင်မှုကို မလျော့ကြချေ။ ကောင်းသည်ထက်ကောင်းအောင်၊ ပြည့်စုံသည်ထက်ပြည့်စုံအောင် အားကြိုးမာန်တက်ဆောင်ရွက်ကြလျက်ရှိသည်။

အကြီးအကဲမှာ ခရီးစဉ်ပထမဆုံးနေ့မှာပင်   အနားမယူနိုင်သေးဘဲ လုပ်ငန်းတာဝန်များ တရစပ်ဆောင်ရွက်နေသော်လည်း မောပန်းနွမ်းနယ်ဟန်မရှိ၊ ရွှင်လန်းတက်ကြွလျက်ရှိသည်ကို သတိပြုမိသည်။

ပန်းတိုင်သို့ချီရာလမ်းဝယ်အကြီးအကဲနှင့်တကွ သူ၏ကိုယ်စားလှယ်တော်ကြီးများမှာ   အမိနိုင်ငံတော်အကျိုးအတွက်တစ်ရံမလပ် စိတ်ကိုနှစ်၍ ရှေးရှုဆောင်ရွက်နေကြပုံမှာ   ရှေ့သွားနောက်လိုက်ညီကြပါပေသည်။ သူတို့၏ အတွေးအာရုံထဲတွင် အမိနိုင်ငံတော်နှင့် ပြည်သူ့အကျိုးအတွက်ဟူသည့် တစ်ကြောင်းတည်းသောရည်မှန်းချက်ကသာလျှင် အပြည့်အဝ နေရာယူထားကြပုံရသည်။

ခရီးစဉ်၏   ပထမဆုံးသောနေ့ဟုဆိုသည့်တိုင်    သည်သို့လျှင် ပညာ၊ သဒ္ဓါ၊ဝီရိယတည်းဟူသော  အင်္ဂါရပ်သုံးတန်ဖြင့်   အရှိန်အဟုန်ကောင်းစွာ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ဆောင်ရွက်နေမှုများက   အမိနိုင်ငံတော်အတွက်   အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေမည့်  ရလဒ်ကောင်းများလည်း  ထွက်ပေါ်လာတော့မည်ကို  ထင်ရှားစွာပြဆိုနေပါသတည်း။      ။   

Source: https://myawady.net.mm/stories

သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး (Conservation Agriculture- CA)သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင်  မြေဆီလွှာပျက်စီးမှု၊ ရေရှားပါးမှုနှင့်  ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာစိန်ခေါ်မှုများကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်သော  အဓိကမဟာဗျူဟာတစ်ရပ်အဖြစ် ပေါ်ထွက်လျက်ရှိပါတယ်။ မြန်မာ့လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍ   ရေရှည်ရှင်သန်ရေးအတွက်  အရေးကြီးသောအချက်ဖြစ်သည့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကိုထိန်းသိမ်းကာကွယ်ရင်း    ရေရှည်တည်တံ့သော  စိုက်ပျိုးရေးစနစ်များအပေါ် အားထားကာ ကုန်ထုတ်စွမ်းအားမြှင့်တင်နိုင်သော နည်းလမ်းတစ်ခုအဖြစ် ရပ်တည်နေပါတယ်။

မြန်မာ့စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍ

စိုက်ပျိုးရေးသည် မြန်မာ့စီးပွားရေး၏ အဓိကကျောရိုးဖြစ်ပြီး   မြန်မာနိုင်ငံလူဦးရေ၏ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်သည်လယ်ယာလုပ်ငန်းဖြင့် လုပ်ကိုင်အသက်မွေးနေကြပါတယ်။ သို့သော်လည်း အလွန်အကျွံ  ထယ်ထိုးထွန်ယက်ခြင်း၊  သီးနှံတစ်မျိုးတည်းကိုသာ စိုက်ပျိုးခြင်းစသောမိရိုးဖလာစိုက်ပျိုးနည်းစနစ်များကြောင့်မြေဆီလွှာပျက်စီးဆုံးရှုံးခြင်းများ၊ အထွက်နှုန်းကျဆင်းခြင်းများအပါအဝင် သစ်တောပြုန်းတီးခြင်းများ၊ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဒဏ်များစသော   စိန်ခေါ်မှုများစွာနဲ့ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေကြရပါတယ်။ သို့ဖြစ်ပါ၍  မိရိုးဖလာလယ်ယာစိုက်ပျိုးရေး အလေ့အကျင့်များနှင့်  ဆက်စပ်နေပြီး သဘာဝအရင်းအမြစ်များကိုလည်းကာကွယ်ထိန်းသိမ်းကာ ရေရှည်တည်တံ့သောစိုက်ပျိုးရေးစနစ်ဆီသို့ ဦးတည်နေသောသဘာဝဝန်းကျင်မပျက် စိုက်ပျိုးရေးကိုပိုမိုလုပ်ဆောင်ကြရန် လိုအပ်လာပြီပဲဖြစ်ပါတယ်။

သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေးတွင် အဓိကလုပ်ဆောင်ရမည့်လုပ်ငန်းစဉ် (၃)ရပ်ရှိပါတယ်။

၁။ မြေဆီလွှာထွန်ယက်မှုကို အနည်းဆုံးဆောင်ရွက်ခြင်း (သို့) ထယ်ရေးမဲ့စိုက်ပျိုးခြင်း

ထယ်ထိုးထွန်မွှေတာဟာ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းရဲ့  ပထမဆုံးလုပ်ငန်းအဖြစ်ယူဆခဲ့ကြသလို   ထယ်ရေးနက်နက်ထွန်ရေးညက်ညက်ဖြစ်မှသာ မျိုးစေ့များ ကောင်းစွာ    အပင်ပေါက်နိုင်သည်ဟုမှတ်ယူခဲ့ကြပါတယ်။ သို့သော်  နှစ်လများစွာ      ထွန်ယက်စိုက်ပျိုးခဲ့သောမြေများသည်   မြေဆီလွှာအာဟာရဓာတ်များ တဖြည်းဖြည်းဆုံးရှုံး၍   မြေသားတည်ဆောက်မှုပျက်စီးသွားပြီး    မြေတိုက်စားမှုဒဏ်ကို အလွယ်တကူခံစားရကာ တောင်သူဦးကြီးများ၏ သီးနှံအထွက်နှုန်းများ ထိခိုက်လျက်ရှိပါတယ်။ ထို့ကြောင့်ပင် သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး(CA)တွင် မြေကြီးကို အနည်းငယ်မျှသာတူးဆွ၍ စိုက်ပျိုးရန် သို့မဟုတ် လုံးဝမထယ်မထွန်ဘဲစိုက်ပျိုးရန် လမ်းညွှန်ထားပါတယ်။

ထယ်ရေးမဲ့စိုက်ပျိုးမှုကြောင့် မြေဆီလွှာအား နေ၊ ရေ၊ လေ တိုက်စားမှုကာကွယ်ပေးပြီး မြေဆီလွှာအစိုဓာတ်နှင့် အပူချိန်ကိုထိန်းညှိပေးခြင်း၊  မြေဆီလွှာထဲရှိ အဏုဇီဝသက်ရှိများ ပိုမိုပေါက်ဖွားရှင်သန်နိုင်ပြီး မြေဆီလွှာအာဟာရဓာတ်ပြည့်ဝကာ ရေရှည်ထိ စိုက်ပျိုးလုပ်ကိုင်နိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

၂။ မြေဆီလွှာကို အမြဲတမ်းဖုံးအုပ်ထားခြင်း

သီးနှံပင်အကြွင်းအကျန်များ    (သို့)မြေဖုံးပင်များစိုက်ပျိုးခြင်းဖြင့် မြေဆီလွှာကို အမြဲတမ်းဖုံးအုပ်ထားရပါမယ်။ အဓိကသီးနှံပင်မစိုက်ပျိုးမီ မြေကြီးကို နေ၊ ရေ၊လေ တိုက်ရိုက်ထိတွေ့ခြင်းမှ ကာကွယ်စေရန်နှင့် မြေတွင်းရေသိုလှောင်ထိန်းသိမ်းမှုအားကောင်းကာ မြေဆီလွှာကျန်းမာပြီး   ရေရှည်တည်တံ့သော စိုက်ပျိုးရေးဖြစ်လာစေရန်ရည်ရွယ်ပါတယ်။   သီးနှံအကြွင်းအကျန်များကို မီးမရှို့ဘဲ ပြန်လည်အသုံးပြုခြင်းကြောင့် လေထုညစ်ညမ်းမှုကိုလျှော့ချနိုင်ပြီး  ၎င်းတို့မှမြေဆွေးအဖြစ်ရရှိကာ မြေဆီဩဇာပိုမိုထက်သန်လာစေသောစနစ်ဖြစ်ပါတယ်။

၃။ သီးနှံစုံအလှည့်ကျစိုက်ပျိုးခြင်း

သီးလှည့်စိုက်ပျိုးခြင်း၊  သီးနှံစုံကိုရောစပ်၍ စိုက်ပျိုးခြင်းဖြင့် သီးနှံတစ်မျိုးတည်းပေါ်တွင်  ကျရောက်လေ့ရှိသောရောဂါပိုးမွှားများ၏ သံသရာစက်ဝန်းကိုဖြတ်တောက်သကဲ့သို့ဖြစ်ကာ ရောဂါပိုးမွှားကျရောက်မှုကို လျော့နည်းစေပါတယ်။

အကျိုးကျေးဇူးများ

သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး  (CA)သည် မထွန်ယက်ခြင်းကြောင့် မြေကြီးတည်ဆောက်မှုမပျက်စီးခြင်း၊ မြေတွင်းရှိ အော်ဂဲနစ်ပစ္စည်းများနှင့် သက်ရှိအဏုဇီဝများပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုမရှိခြင်း၊  လောင်စာသုံးစွဲမှုလျှော့ချနိုင်ပြီး   ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းပေးနိုင်ခြင်း၊  ရာသီဥတုနှင့် လိုက်လျောညီထွေစွာ စိုက်ပျိုးနိုင်ခြင်း၊မြေဖုံးထားခြင်းကြောင့်  ပေါင်းပေါက်ရောက်မှု လျော့နည်းခြင်း၊ သစ်ဆွေးဓာတ်ရရှိပြီး မြေအပူချိန် သမမျှတကာ မြေဆီလွှာ၏ရုပ်ဂုဏ်သတ္တိ၊ ဓာတ်ဂုဏ်သတ္တိ၊ ဇီဝဂုဏ်သတ္တိများ ပိုမိုကောင်းမွန်လာခြင်းနှင့်အတူ   သီးနှံမျိုးကွဲအစုံစိုက်ပျိုးခြင်းဖြင့် ရောဂါပိုးမွှားကျရောက်မှုလျော့နည်းလာပြီး သဘာဝအရင်းအမြစ်များကို ပိုမိုထိရောက်အောင် သုံးစွဲလာနိုင်ကာ ရေရှည်တည်တံ့သောစိုက်ပျိုးရေးစနစ်ဖြစ်ပါတယ်။

သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး(CA )သည် အနာဂတ်တွင်လိုအပ်လာမည့်စားနပ် ရိက္ခာကို အကောင်းဆုံးဖြည့်ဆည်းပေးမည့်နည်းစနစ်ဖြစ်ပါတယ်။ လုပ်ကွက်ငယ်တောင်သူများအနေဖြင့်   အထူးသင့်လျော်ပြီး  အကျိုးအမြတ်ရရှိကာမိသားစုဝမ်းစာ ဖူလုံရုံသာမက ပိုလျှံလာစေမည့်   စိုက်ပျိုးရေးစနစ်ဖြစ်ပါတယ်။ ရေငွေ့ပြန်ခြင်းကို လျှော့ချပေးခြင်းကြောင့် မိုးခေါင်ရေရှားဒေသများတွင် ရေအရင်းအမြစ်ကို  ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ပေး ပါတယ်။ ဓာတ်မြေဩဇာနှင့်ပိုးသတ်ဆေး သုံးစွဲမှုကို လျှော့ချနိုင်ပြီး ထုတ်လုပ်မှု ကုန်ကျစရိတ်ကို လျော့နည်းစေတယ်။ တောင်သူဝင်ငွေတိုးတက်စေပြီး လူမှုဘဝသာယာဝပြောလာစေနိုင်တဲ့ နည်းစနစ်ကောင်းဖြစ်ပါတယ်။

လက်ရှိဆောင်ရွက်ဆဲ

ယခုလက်ရှိတွင် စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေးနှင့်ဆည်မြောင်းဝန်ကြီးဌာနအနေဖြင့်ဌာနဆိုင်ရာများနှင့်ပူးပေါင်းကာ သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး( CA) နည်းပညာပြန့်ပွားရေးအစီအစဉ်များ၊   စမ်းသပ်စိုက်ကွင်းများ၊ စိုက်ပျိုးရေးသင်တန်းကျောင်းများမှတစ်ဆင့် သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး(CA)ကို  အဆင့်မြှင့်တင်ကာ တောင်သူများအား မိရိုးဖလာစိုက်ပျိုးနည်းစနစ်မှ ရေရှည်တည်တံ့သောစိုက်ပျိုးရေးစနစ်ဆီသို့ပြောင်းလဲရန် လိုအပ်သောကိရိယာများ၊  နည်းပညာဖြန့်ဝေခြင်းသင်တန်းများ   ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါတယ်။

အနာဂတ်အလားအလာ

မြန်မာနိုင်ငံ၏   မတူကွဲပြားသောစိုက်ပျိုးရေးဂေဟစနစ်နှင့် လိုက်လျောညီထွေဖြစ်သော  စိုက်ပျိုးနည်းစနစ်ဖြစ်စေရန်လိုအပ်သောသုတေသနဆောင်ရွက်မှုများလုပ်ဆောင်ခြင်း၊  စွမ်းဆောင်ရည်မြှင့်တင်ရေးသင်တန်းများပို့ချခြင်း၊ စမ်းသပ်စိုက်ကွင်းများ ပိုမိုတိုးချဲ့စိုက်ပျိုးခြင်း၊ သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး ( CA )ကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်လက်ခံကျင့် သုံးခြင်းဖြင့် ရရှိလာမည့်အကျိုးကျေးဇူးများကို တောင်သူများအား လက်ဆင့်ကမ်းမျှဝေပေးကာ လိုအပ်သောအရင်းအမြစ်များဖြစ်သည့် စက်ကိရိယာများ၊ သီးနှံမျိုးစေ့များအား အစိုးရနှင့်ပုဂ္ဂလိကအဖွဲ့ များပူးပေါင်း၍ တောင်သူများအား ကူညီထောက်ပံ့ပေးခြင်းဖြင့် သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး(CA )ကို တွင်ကျယ်စွာလက်ခံကျင့်သုံးသော  တောင်သူများတိုးပွားလာကာ မိမိတို့မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရေရှည်တည်တံ့သော  ဝန်းကျင်မပျက် စိုက်ပျိုးရေးစနစ်မှာ အနာဂတ်စိုက်ပျိုးရေးစနစ်တွင်  အရေးပါသည့်အခန်းကဏ္ဍ အနေဖြင့် ပါဝင်လာမည်ဖြစ်ပါတယ်။

သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေးသည် မြန်မာ့လယ်ယာကဏ္ဍ၏အနာဂတ်အတွက် မြေဆီဩဇာထက်သန်ပြီး သီးနှံအထွက်နှုန်းတိုးတက်စေရန်၊  သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကိုကာကွယ်ရန်နှင့် ရာသီဥတုဖောက်ပြန်မှုဒဏ်ကို   ခံနိုင်ရည်ရှိအောင်  မြှင့်တင်ပေးနိုင်ကာ   ရေရှည်တည်တံ့သော စိုက်ပျိုးရေးနည်းလမ်းတစ်ခုအဖြစ် ရှေ့ဆောင်နေပါတယ်။ စိုက်ပျိုးပညာပေးရေးနှင့် သဘာဝအရင်းအမြစ်များတွင် မှန်ကန်သော ပံ့ပိုးကူညီမှုများနှင့်   ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ  ဆက်လက်ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် သဘာဝဝန်းကျင်မပျက်စိုက်ပျိုးရေး  (CA)သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင်ရေရှည်တည်တံ့သော စိုက်ပျိုးရေးစနစ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု၏ အခြေခံအုတ်မြစ်ဖြစ်လာနိုင်ပြီး နောင်လာနောက်သားများအတွက် စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေးနှင့်  လူမှုစီးပွားဘဝ စည်ပင်ဝပြောလာမည်ဖြစ်ကြောင်း   တိုက်တွန်းရေးသားလိုက်ရပါတယ်။   ။

Source: https://myawady.net.mm/stories

အစ္စတန်ဘူလ်မြို့သည် ဥရောပနှင့် အာရှတိုက်ကြား နယ်နိမိတ်တစ်ခုဖြစ်သည့် Bosporus ရေလက်ကြားကို ခွလျက်တည်ရှိသည့် တူရကီနိုင်ငံ၏ အကြီးဆုံးမြို့တစ်မြို့ဖြစ်ပြီး စီးပွားရေး၊ ယဉ်ကျေးမှုနှင့်သမိုင်းဝင်မြို့တော်အဖြစ်သတ်မှတ်ခံထားရသည်။ အစ္စတန်ဘူလ်မြို့တွင် နေထိုင်သူလူဦးရေ (၁၅)သန်း ကျော်ရှိပြီး ဥရောပတိုက်တွင်လူဦးရေအထူထပ်ဆုံးမြို့တစ်မြို့ဖြစ်ကာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် (၁၆) ခုမြောက် အကြီးဆုံး မြို့တစ်မြို့လည်းဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့သည် မတူကွဲပြားသော ယဉ်ကျေးမှုများ၊ သမိုင်းကြောင်း ကြွယ်ဝမှုနှင့် ခေတ်မီမှုတို့ ရောယှက်နေသည့် မြို့တစ်မြို့ဖြစ်ပြီး တိုက်ကြီးများ ကြားတွင် တံတားတစ်ခုအဖြစ် ၎င်း၏ထူးခြားသောအနေအထားသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဆွဲဆောင်မှုအရှိဆုံး မြို့များထဲမှ တစ်မြို့ဖြစ်လာစေခဲ့ကြောင်းလည်းသိရသည်။ အစ္စတန်ဘူလ်မြို့ကို ဘိုင်ဇန်တီယမ် အင်ပါယာအဖြစ် ဘီစီ (၇)ရာစုတွင် Megara မြို့မှ ဂရိအခြေချနေထိုင်သူများက စတင်တည်ထောင်ခဲ့ ခြင်းဖြစ်ကြောင်းသိရသည်။ ခရစ်နှစ်(၃၃၀)တွင် ရောမဧကရာဇ် Constantine the Great သည် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့ကို ၎င်း၏အင်ပါယာမြို့တော်အဖြစ် ပြုလုပ်ခဲ့ကာ ပထမဆုံးရောမမြို့သစ်အဖြစ် အမည်ပြောင်းခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် Constantinople အဖြစ် အမည်ပြောင်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်ကြောင်းသိရ သည်။ထို့နောက် (၁၁)ရာစုတည်းက ဂရိအခေါ်အဝေါ်သုံးသော ဂရိဘာသာစကားအသုံးပြုသူများ သည်(၁၉၃၀)ပြည့်နှစ်တွင် အဆိုပါမြို့၏ အမည်ကို အစ္စတန်ဘူလ်အဖြစ် တရားဝင်ပြောင်းလဲခဲ့ ကြောင်းသိရသည်။ထို့ပြင် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့သည် အင်ပါယာမြို့တော်အဖြစ် နှစ်ပေါင်း (၁၆၀ဝ) နီးပါး ကြာအောင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ပြီး ဘိုင်ဇန်တီယမ်အင်ပါဘာ (၃၃၀-၁၂၀၄) ခုနှစ်၊ လက်တင် (၁၂၀၄- ၁၂၆၁)ခုနှစ်၊ late Byzantine အင်ပါယာ (၁၂၆၁-၁၄၅၃) ခုနှစ်နှင့် အော်တိုမန်အင်ပါယာ(၁၄၅၃-၁၉၂၂)ခုနှစ်တို့ ဖြစ်ကြောင်းသိရသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့သည် အရွယ်အစားနှင့် ဩဇာအာဏာကြီး မားလာခဲ့ပြီး ပိုးလမ်းမ၏ မီးရှူးတန်ဆောင်အဖြစ် သမိုင်းတွင် အရေးအပါဆုံး မြို့များထဲမှ တစ်မြို့ဖြစ်လာခဲ့ကြောင်းသိရသည်။

အစ္စတန်ဘူလ်မြို့သည် ရောမနှင့် ဘိုင်ဇန်တိုင်းခေတ်များအတွင်း ခရစ်ယာန်ဘာသာ ထွန်းကား ရေးတွင် အဓိကအခန်းကဏ္ဍမှပါဝင်ခဲ့ပြီး ခရစ်နှစ်(၁၄၅၃)ခုနှစ်တွင် Constantinople မြို့ကျဆုံးပြီး နောက် အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်များ၏ အမာခံနယ်မြေအဖြစ်သို့ အသွင်ပြောင်းခြင်းမပြုမီ ပထမဦးဆုံးသောခရစ်ယာန်အသင်းတော်များကောင်စီ(၇)ခုမှ (၄)ခုကို လက်ခံထားရှိခဲ့ကြောင်းသိရသည်။ထို့နောက် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့သည် (၁၅၁၇)ခုနှစ်တွင် အော်တိုမန် Caliphate ၏ ထိုင်ခုံနေရာတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ ကြောင်းသိရသည်။တူရကီလွတ်လပ်ရေးစစ်ပွဲအပြီး (၁၉၂၃)ခုနှစ်တွင် အန်ကာရာမြို့ကို အသစ် ဖွဲ့စည်းလိုက်သော တူရကီသမ္မတနိုင်ငံ၏ မြို့တော်အဖြစ် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့နေရာတွင် အစားထိုးခဲ့ ကြောင်းသိရသည်။အစ္စတန်ဘူလ်မြို့ကို (၂၀၂၃)ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံခြားခရီးသွား ဧည့်သည် သန်း(၂၀) ကျော် လာရောက်လည်ပတ်ခဲ့မှုနှင့်အတူ ကမ္ဘာပေါ်တွင်ခရီးသွားလာရောက်လည်ပတ်မှု အများဆုံး မြို့တစ်မြို့အဖြစ် လန်ဒန်နှင့်ဒူဘိုင်းမြို့တို့ကို ကျော်တက်သွားခဲ့ကြောင်း လည်းသိရသည်။ (၂၀၂၄) ခုနှစ်တွင် Euromonitor International ကုမ္ပဏီ သည် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့ကို ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဒုတိယ မြောက် လာရောက်လည်ပတ်မှုအများဆုံး မြို့တစ်မြို့အဖြစ် အဆင့်သတ်မှတ်ခဲ့ပြီး လာရောက်လည်ပတ်သူ ဦးရေမှာ (၂၃)သန်းကျော်ရှိခဲ့ကြောင်းသိရသည်။ထို့ပြင် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့၏သမိုင်းဝင်မြို့လယ်ကောင် သည် ယူနက်စကို ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာတစ်ခုဖြစ်ပြီး တူရကီနိုင်ငံစီးပွားရေး၏ (၃၀) ရာခိုင်နှုန်း ကျော်ရှိသော တူရကီကုမ္ပဏီများ၏ ဌာနချုပ်များစွာသည် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့တွင် အခြေစိုက်ကြောင်း လည်းသိရသည်။

(၂၀၁၈)ခုနှစ်တွင် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့သည် ကမ္ဘာ့မြို့ပြဧရိယာများကြားတွင် (၁၁)ခုမြောက်အကြီးဆုံး စီးပွားရေးရှိသည့် မြို့တစ်မြို့ဖြစ်ပြီး တူရကီနိုင်ငံ စက်မှုထုတ်ကုန်၏(၃၀)ရာခိုင်နှုန်း၊ ဂျီဒီပီ၏(၃၁) ရာခိုင်နှုန်းနှင့် အခွန်ရငွေတို့၏ (၄၇)ရာခိုင်နှုန်းရှိကြောင်း သိရသည်။ ဝယ်လိုအားတန်းတူညီမျှမှု စွမ်းအားအရ ပြုပြင်ပြောင်းလဲထားသော အစ္စတန်ဘူလ် မြို့၏ ဂျီဒီပီသည် (၂၀၁၈)ခုနှစ်တွင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ (၅၃၇ ဒသမ ၅၀၇)ဘီလီယံရှိခဲ့ပြီး ထုတ်လုပ်မှုလုပ်ငန်းနှင့် ဝန်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းသည် စီးပွားရေးထွက်ရှိမှု၏ (၃၆)ရာခိုင်နှုန်းနှင့် (၆၀)ရာခိုင်နှုန်း အသီးသီးရှိကြကြောင်း သိရသည်။ ထို့အပြင် အစ္စတန် ဘူလ်မြို့၏ ကုန်ထုတ်လုပ်မှုစွမ်းအားသည် တစ်နိုင်ငံလုံး ပျမ်းမျှအတိုင်း အတာထက် (၁၁၀)ရာခိုင်နှုန်း ပိုမြင့်မားကြောင်းလည်းသိရသည်။ ကုန်သွယ်မှုသည် စီးပွားရေးအရ အရေးပါသည့်လုပ်ငန်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး အစ္စတန်ဘူလ်မြို့စီးပွားရေးထွက်ရှိမှု၏ (၃၀)ရာခိုင်နှုန်း ရှိကြောင်းသိရသည်။ (၂၀၁၉)ခုနှစ်တွင် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့တွင် အခြေစိုက်‌သောကုမ္ပဏီများသည် အမေရိကန်ဒေါ်လာ(၈၃ ဒသမ ၆၆)ဘီလီယံတန်ဖိုးရှိ ပို့ကုန်များကို ထုတ်လုပ်ခဲ့ပြီး စုစုပေါင်း အမေရိကန် ဒေါ်လာ(၁၂၈ ဒသမ ၃၄)ဘီလီယံတန်ဖိုးရှိ သွင်းကုန်များကို လက်ခံရရှိခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ အဆိုပါကိန်းဂဏန်းများသည် တူရကီနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ စုစုပေါင်းပို့ကုန်နှင့် သွင်းကုန်၏ (၄၇)ရာခိုင်နှုန်းနှင့် (၆၁)ရာခိုင်နှုန်း အသီးသီး ညီမျှကြောင်းလည်းသိရသည်။ Bosporus ရေလက် ကြားကို ခွလျက်တည်ရှိသော အစ္စတန်ဘူလ်မြို့သည် ဥရောပနှင့်အာရှတိုက်ကို ဆက်သွယ်ပေးသည့် နိုင်ငံတကာဆိပ်ကမ်းများကို လက်ခံထားရှိသည့် မြို့တစ်မြို့လည်းဖြစ်သည်။

Bosporus ရေလက်ကြားသည် ပင်လယ်နက်မှ မြေထဲပင်လယ်သို့သွားသော တစ်ခုတည်းသော လမ်းကြောင်းကိုပေးဆောင်ထားသည့် ရေလက်ကြားတစ်ခုဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတကာ ရေကြောင်းသွားလာမှု အတွကအသုံးပြုသည့် ကမ္ဘာပေါ်တွင်အစည်ကားဆုံးနှင့်အကျဉ်းဆုံး ရေလက်ကြားဖြစ်ကာ နှစ်စဉ် ရေနံတန်ချိန် သန်း(၂၀ဝ)ကျော် ဖြတ်သန်းလျက်ရှိကြောင်း သိရသည်။ရေနံတင်သင်္ဘောများက ရေနံ၊ သဘာဝ ဓာတ်ငွေ့၊ ဓာတုပစ္စည်းများနှင့် အခြားမီးလောင်လွယ်သော သို့မဟုတ် ပေါက်ကွဲစေတတ်သော ပစ္စည်းများကို ကုန်စည်အဖြစ်သယ်ဆောင်သည့်တိုင်အောင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကွန်ဗင်းရှင်းများသည် ပင်လယ်နက်နှင့်မြေထဲပင်လယ်ကြား ဖြတ်သန်းသွားလာမှုများကို အာမခံထားကြောင်းသိရသည်။ ထို့ပြင် (၂၀၁၁)ခုနှစ်တွင် တူရကီ ဝန်ကြီးချုပ် အာဒိုဂန်သည် ပင်လယ်နက်နှင့် Marmara ပင်လယ် ကြားတွင် ရေလက်ကြားအသစ်တစ်ခု ဖွင့်လှစ်မည့်စီမံကိန်း တစ်ခုဖြစ်သော အစ္စတန်ဘူလ် တူးမြောင်းကို တင်ပြခဲ့ကြောင်းသိရသည်။ အဆိုပါ စီမံကိန်းသည် (၂၀၂၂)ခုနှစ်အထိ တူရကီ၏ အစီအစဉ်တွင်ရှိနေဆဲဖြစ်သော်လည်း ယင်းအတွက် ရက်အတိအကျ သတ်မှတ်ထားခြင်းမျိုး မရှိသေး ကြောင်းသိရသည်။ သင်္ဘောဖြင့် ကုန်စည်ပို့ဆောင်မှုသည် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့၏ စီးပွားရေးအတွက် အရေးပါသော အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး (၂၀၁၈)ခုနှစ်တွင် ပို့ကုန်၏ (၇၃ ဒသမ ၉)ရာခိုင်နှုန်းနှင့် သွင်းကုန်၏ (၉၂ ဒသမ ၇) ရာခိုင်နှုန်းကို ပင်လယ်ရေကြောင်းဖြင့် အကောင်အထည်ဖော် ခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ အစ္စတန်ဘူလ်မြို့တွင် အဓိကဆိပ်ကမ်းသုံးခုဖြစ်သည့် Haydarpasa ဆိပ်ကမ်း၊ Ambarl ဆိပ်ကမ်းနှင့် Zeytinburn ကဆိပ်ကမ်းတို့အပြင် Bosporus ရေလက် ကြားနှင့် Marmara ပင်လယ်တို့တစ်လျှောက်ရှိ သေးငယ်သောဆိပ်ကမ်းများနှင့် ရေနံဆိပ်ကမ်းများလည်းရှိကြောင်း သိရသည်။ Bosporus ရေလက်ကြား၏ အရှေ့တောင်ဘက်စွန်းတွင်ရှိသော Hayd- arpasa ဆိပ်ကမ်း သည် (၂၀ဝဝ) ပြည့်နှစ် အစောပိုင်းအထိ အစ္စတန်ဘူလ်မြို့၏ အကြီးဆုံးဆိပ်ကမ်းဖြစ်ခဲ့ကြောင်း သိရသည်။

သို့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် Haydarpasa ဆိပ်ကမ်းကို ခရီးသွားလုပ်ငန်းလည်ပတ်ရာနေရာ တစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းလဲရန် အစီအစဉ်များနှင့်အတူ လုပ်ငန်းလည်ပတ်မှုများကို Ambarl ဆိပ်ကမ်းသို့ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ကြောင်းသိရသည်။(၂၀၁၉)ခုနှစ်တွင် Ambarl ဆိပ်ကမ်းသည် နှစ်စဉ်စွမ်းရည်(၃၁၀၄၈၈၂) TEUs ရှိခဲ့ပြီး မြေထဲပင်လယ်ချိုင့်ဝှမ်းတွင် တတိယမြောက်အကြီးဆုံး ကုန်တင်ကုန်ချ ဆိပ်ကမ်းတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ကြောင်းသိရသည်။ထို့ပြင် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့သည် (၁၉၈၀)ပြည့်နှစ်များမှ စတင်ပြီး နိုင်ငံတကာ ဘဏ်လုပ်ငန်းအချက်အချာနေရာတစ်ခုဖြစ်ခဲ့ပြီး (၁၈၆၆) ခုနှစ်တွင် အော်တိုမန်စတော့ အိတ်ချိန်း အဖြစ် ယခင်ကတည်ထောင်ခဲ့သော တူရကီရှိ တစ်ခုတည်းသောလည်ပတ်မှုရှိသည့် စတော့ အိတ်ချိန်းဖြစ်သော Borsa Istanbul ၏ နေအိမ်လည်းဖြစ်သည်။(၂၀၁၈)ခုနှစ်တွင် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့ကို နိုင်ငံခြားခရီးသွား(၁၃.၄)သန်း လာရောက်လည်ပတ်ခဲ့ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် (၅)ခုမြောက် လာရောက် လည်ပတ်မှုအများဆုံးမြို့တစ်မြို့ဖြစ်ခဲ့ကြောင်းသိရသည်။အစ္စတန်ဘူလ်နှင့် အန်တာလီရာမြို့တို့သည် တူရကီ၏ အကြီးဆုံးနိုင်ငံတကာဝင်ပေါက်နှစ်ခုဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတွင်းရှိ နိုင်ငံခြားခရီးသွားများ၏ လေးပုံပုံ တစ်ပုံခန့်ကို လက်ခံရရှိကြကြောင်းသိရသည်။အစ္စတန်ဘူလ်မြို့တွင် ခရီးသွား လာရောက်လည်ပတ်မှု အများဆုံးပြတိုက်ဖြစ်သည့် Topkap Palace ပြတိုက်နှင့်အတူ ပြတိုက်ပေါင်း (၅၀) ကျော်ရှိပြီး နှစ်စဉ်ဝင်ငွေမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ သန်း(၃၀)ကျော်ရှိကြောင်းသိရသည်။ထို့ပြင် အစ္စတန်ဘူလ် အာဏာပိုင်များသည် Karaköy ခရိုင်ရှိ Galataport ဟု လူသိများကြသော အပျော်စီး သင်္ဘော ဆိပ်ကမ်းကို ပြုပြင်မွမ်းမံမှုများလုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီးနောက် အပျော်စီးသင်္ဘော ကုမ္ပဏီများထံမှခရီးသွား(၁) သန်း ခန့်ကို မျှော်လင့်ထားကြကြောင်းလည်း သိရသည်။

အနောက်တိုင်းပညာရှင်အများစုက ရုရှားသည် တရုတ်၏ “မိတ်ဖက်ငယ်” အဖြစ်သော်လည်းကောင်း၊ တစ်ခါတစ်လေတွင် “လက်အောက်ခံနိုင်ငံ” အဖြစ်ပင်လည်းကောင်း မကြာခဏ ပြောဆိုလေ့ရှိသည်။ ထိုဇာတ်လမ်းသည် ရုရှား-တရုတ်ဆက်ဆံရေးနှင့်ပတ်သက်၍ အနောက်တိုင်း ဆွေးနွေးမှုအားလုံးတွင် အချိန်အတော်ကြာ လွှမ်းမိုးထားသည်။လွန်ခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ်အနည်းငယ်အတွင်း နှစ်နိုင်ငံအကြား ဆက်ဆံရေးသည် အင်တိုက်အားတိုက် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာသည်မှာ အမှန်ပင်ဖြစ်သည်။ ယူကရိန်းပဋိပက္ခ စတင်ပြီးနောက် အနောက်နိုင်ငံများက ရုရှား နှင့် စီးပွားရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာကဏ္ဍများတွင် အဆက်အသွယ် ဖြတ်တောက်ရန် ကြိုးပမ်းလာ သောကြောင့် ပေကျင်းသည် မော်စကို၏ စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံရေး မဟာမိတ်အဖြစ် ချွင်းချက်မရှိ ကြီးထွား လာခဲ့သည်။ တရုတ်နှင့် ရုရှားတို့သည် ဆရာ-တပည့် ဆက်ဆံရေးရှိနေသည်ဟု ယုံကြည်သူများသည် ရုရှားအနေဖြင့် တရုတ်နောက်သို့လိုက်ရန်မှလွဲ၍ အခြားရွေးချယ်စရာမရှိဟု သက်သေပြရန် ဤဆွေးနွေးမှု ကို အသုံးပြုကြသည်။ဤသီအိုရီကို ထောက်ခံသည့် နောက်ထပ်ရေပန်းစားသောဆွေးနွေးမှုတစ်ခုမှာ နှစ်နိုင်ငံ၏ လူဦးရေနှင့် စီးပွားရေးပမာဏ ကွာခြားချက်ဖြစ်သည်။ (တရုတ်နိုင်ငံ၏လူဦးရေသည် ရုရှားထက် ဆယ်ဆများပြားပြီး စီးပွားရေးသည်လည်း အလားတူပင်ဖြစ်သည်။) စာရင်းအင်းဆိုင်ရာ အချက်အလက်များအရ မှန်ကန် သော်လည်း နိုင်ငံအချင်းချင်းဆက်ဆံရေး၏ နက်နဲမှုများကို စာရင်းအင်းကိစ္စအဖြစ် လျှော့ချခြင်းသည် မိုက်မဲမှုတစ်ရပ် သို့မဟုတ် တမင်တကာ အလေးအနက်မထားခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ ပထမဦးစွာ ရုရှားသည် စစ်ရေး-ဗျူဟာမြောက်အလားအလာကဲ့သို့သော အခြားနယ်ပယ်များတွင် ပြတ်ပြတ်သားသား အသာစီးရနေ ပါသည်။ ဒုတိယအချက်မှာ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြားရေးရာမူဝါဒကို ထိန်းချုပ်သည့်ကိရိယာအဖြစ် ၎င်း၏ စီးပွားရေးသြဇာကို အသုံးချနိုင်ခဲ့သည့်ဖြစ်စဉ် (အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ကြီးစိုးမှုမှလွဲ၍) ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဥပမာ များစွာမရှိပါ။ တရုတ်သည် ကုန်သွယ်မှု ကဏ္ဍတွင် အာရှနှင့် အာဖရိကဈေးကွက်များကို လွှမ်းမိုးထား သော်လည်း နိုင်ငံခြားရေးရာမူဝါဒနှင့် ပတ်သက်လာလျှင် အနည်းငယ်မျှသာ လွှမ်းမိုးမှုရှိသည်ကို တွေ့ရှိ ရပါသည်။တရုတ်နှင့် စစ်ရေး-နိုင်ငံရေး မဟာမိတ်ဖွဲ့ထားသည့် တစ်ခုတည်းသောနိုင်ငံဖြစ်သည့် မြောက်ကိုရီးယား ကို သုံးသပ်ကြည့်ကြပါစို့။ နိုင်ငံနှစ်နိုင်ငံ၏ အရွယ်အစားနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ကွာခြားချက်များ (မြောက် ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် စီးပွားရေးအရ မှီခိုနေရမှုအပါအဝင်) မှာ ထင်ရှားသော်လည်း ပေကျင်း သည် ပြုံယမ်း၏လုပ်ရပ်များအပေါ် ပြည်တွင်း သို့မဟုတ် နိုင်ငံတကာ မူဝါဒများအရ လွှမ်းမိုးခြင်းမရှိပါ။တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ချစ်ကြည်ရင်းနှီးမှုရှိသော်လည်း မြောက်ကိုရီးယားခေါင်းဆောင်များသည် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်နှင့်ပတ်သက်၍ အမြဲတစေအခိုင်အမာရပ်တည်လျက်ရှိသည်။ ပေကျင်းက ကန့်ကွက် နိုင်စွမ်းမရှိသည့် မြောက်ကိုရီးယားနှင့် ရုရှားတို့၏ စစ်ရေး-နိုင်ငံရေး မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးသည် ၎င်း၏ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်အတွက် ခိုင်မာသောသက်သေတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် မြောက်ကိုရီးယားထက် အဆပေါင်းများစွာကြီးမားပြီး ပိုမိုအားကောင်းသည့် ရုရှားနိုင်ငံအပေါ် တရုတ်၏ သြဇာလွှမ်းမိုးနိုင်မှုသည် ဖြစ်နိုင်ဖွယ်ရာမရှိဟု ထင်ရသည်။တရုတ်နှင့်ဆက်ဆံရေးတွင် ရုရှားသည် “လက်အောက်ခံ” အဆင့်ဖြစ်သည်ဟူသော မဟုတ်မမှန်သည့် အယူအဆကို သွတ်သွင်းရန် ကြိုးပမ်းခြင်းသည် အချိန်ဖြုန်းသလိုပင်ဖြစ်မည်။ တရုတ်သည် ရုရှား၏ “နောင်တော်ကြီး” ဖြစ်လာရန် အမှန်တကယ်လိုလားခြင်း ရှိ၊ မရှိနှင့် အနောက်နိုင်ငံများအနေဖြင့် ရုရှား-တရုတ် ဆက်ဆံရေးနှင့်ပတ်သက်လာလျှင် ဤအချက်ကို အလေးထားရန် သင့်၊ မသင့် ဆိုသည့်အချက်မှာ ပို၍စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာဖြစ်သည်။ 

အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ရှုထောင့်

အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Marco Rubio က “ရုရှားတွေဟာ တရုတ်ကို ပိုမိုမှီခို လာရပြီး ဒါဟာ အမေရိကန်နဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာတည်ငြိမ်မှုအတွက် ကောင်းမွန်တဲ့ရလဒ်မဟုတ်ဘူး” ဟုပြောကြားခဲ့သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ တရုတ်နှင့်ဆက်ဆံရေးကြောင့် ရုရှားသည် ၎င်း၏ဗျူဟာမြောက် လုပ်ပိုင်ခွင့်ကို ဆုံးရှုံးရနိုင် သည်ဟု အမေရိကန်က ယုံကြည်နေသည်။ ထို့အပြင် အမေရိကန်၏ မဟာဗျူဟာအကျိုးစီးပွားအတွက် တိုက်ရိုက်ခြိမ်းခြောက်မှုအဖြစ် ရှုမြင်ပြီး ဝါရှင်တန်ကိုဆန့်ကျင်သည့် မော်စကိုနှင့် ပေကျင်းအကြား မဟာမိတ် ဖွဲ့ရန်အလားအလာကို အကြံပြုထားသည်။မကြာသေးမီက အမေရိကန်သမ္မတ Donald Trump ၏ မော်စကိုနှင့် ဆက်ဆံရေးကို ပုံမှန်ဖြစ်စေရန် ကြိုးပမ်းမှုများကို “Nixon Effect” ကို ပုံတူကူးရန် ကြိုးပမ်းမှုအဖြစ် သရုပ်ဖော်ကြသော်လည်း လက်တွေ့ တွင် ပြောင်းပြန်ဖြစ်နေသည်။ ၁၉၇ဝ ပြည့်နှစ်ဦးကာလများတွင် ထိုစဉ်က သမ္မတ Richard Nixon ၏ တရုတ် နိုင်ငံခရီးစဉ်သည် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုကို ဆန့်ကျင်သူများ ကြားတွင် အမေရိကန်-တရုတ် ဆက်ဆံရေး ကို ခိုင်မာစေခဲ့သည်။ ယခုအခါတွင် အမေရိကန်သံခင်း တမန်ခင်းအရ ရုရှားအား တရုတ်နှင့်ဝေးရာသို့ ဆွဲဆောင်ပြီး အမေရိကန်သည် တရုတ်အား ဗျူဟာမြောက် ထိုးနှက်နိုင်မည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။သို့သော် အဆိုပါနှိုင်းယှဉ်ချက်မှာ ယုတ္တိခိုင်လုံခြင်းမရှိပါ။ ပထမအချက်မှာ ၁၉၇ဝ ပြည့်နှစ် လွန်ကာလ များတွင် တရုတ်နှင့် ဆိုဗီယက်တို့သည် ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်နှင့်ပြီးသား အခြေအနေ ဖြစ်သည်။ Nixon ၏ လုပ်ရပ်များသည် အဆိုပါထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုကို မဖြစ်ပေါ်စေသော်လည်း ၎င်းသည် အမေရိကန်အတွက် တရုတ်ဈေးကွက်ဖွင့်လှစ်ရန်နှင့် ဆိုဗီယက်ကို တွန်းလှန်ရာတွင် သြဇာ လွှမ်းမိုးမှုရရှိရန် ကောင်းမွန်သော အခြေအနေများကို အသုံးချခဲ့သည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် ရုရှားနှင့် တရုတ်တို့သည် အမေရိကန်နှင့် ဝေးကွာ လိုခြင်း မရှိကြပေ။ အကယ်၍ ၎င်းတို့၏ နီးကပ်သော မဟာမိတ်ပြုမှုအတွက် တစ်စုံတစ်ဦးအပေါ် အပြစ်တင် ရမည်ဆိုလျှင် ၎င်းတို့အား “မဟာရန်သူတော် ကြီးများ” ဟုတံဆိပ်ကပ်ပြီး အထက်စီးဆန်မှုနှင့် တွက်ကိန်း လွဲမှားမှုများဖြင့် နှစ်နိုင်ငံစလုံးကို ထိန်းချုပ်ရန်ကြိုးပမ်းခဲ့သည့် “Dual Containment” မူဝါဒကို စတင် ချမှတ်လုပ်ဆောင်ခဲ့သော အမေရိကန်ကိုယ်တိုင်ပင်ဖြစ်သည်။ယခု Dual Containment မူဘောင်တွင် အမေရိကန်သည် တရုတ်နိုင်ငံကို ပို၍ အန္တရာယ်များသော ပြိုင်ဘက်အဖြစ် ရှုမြင်ပြီး ရုရှားသည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာလွှမ်းမိုးရေးကြိုးပမ်းမှုအတွက် အမေရိကန် သို့မဟုတ် တရုတ်နှင့် လိုက်လျောညီထွေနေမည့် “အဖြည့်ခံ” အဖြစ်မြင်သည်။ သို့သော် ဤအရာသည် မမှန်ကန်ပါ။ ဤအမြင်သည် အမေရိကန်အထက်တန်းလွှာများ၏ စိတ်ထဲမှ ပုံရိပ်လွှာမျှသာဖြစ်သည်။ပထမအချက်မှာ ရုရှားသည် အင်အားကြီးနိုင်ငံဖြစ်ပြီး လိုအပ်သော စစ်ရေး၊ နိုင်ငံရေးနှင့် အရင်းအမြစ် ဆိုင်ရာ စွမ်းရည်များရှိပြီး မည်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်၏ အဖြည့်ခံအဖြစ် နေထိုင်ရန် လိုလားခြင်းမရှိပါ။ ဒုတိယ အချက်မှာ တရုတ်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာကြီးအား ကြီးစိုးရန်အတွက် အမေရိကန်နှင့် ယှဉ်ပြိုင်လိုခြင်းမရှိပါ။ သို့ဖြစ်ရာ တရုတ်သည် အမေရိကန်နှင့် “ခေတ်သစ်စစ်အေး တိုက်ပွဲ” တွင် ရုရှားကို မဟာမိတ်အဖြစ် မလိုအပ်ပေ။ ယင်းအစား ရုရှားသည် ပဋိပက္ခဖြစ်မှ ထိတွေ့ဆက်ဆံခြင်းထက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ထား ခြင်းက ပိုမိုအကျိုးရှိသောမိတ်ဖက်အဖြစ် ရှုမြင်သည်။ ရုရှားသည် တရုတ်အတွက် အရေးပါသော မိတ်ဖက် နိုင်ငံဖြစ်သော်လည်း မော်စကိုနှင့် ပိုမိုနီးကပ်သော ဆက်ဆံရေးအတွက် ပေကျင်းက စွန့်စားလိမ့်မည် မဟုတ်ပေ။

တရုတ်နိုင်ငံ၏ရှုထောင့်

တရုတ်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် တင်းမာမှုများ ပြင်းထန်လာသည်ကိုသိရှိပြီး ဒွိဝင်ရိုးကမ္ဘာအုပ်စုနှစ်ခုကြား ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုတွင် ပါဝင်လိုခြင်းမရှိပေ။ ယင်းမှာ တရုတ်နိုင်ငံ၏ တရားဝင်ရပ်တည်ချက်ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်သည် “စစ်အေးတိုက်ပွဲခံယူချက်” ၏ ရလဒ်ကို ထိန်းချုပ်ရန် သဲကြီးမဲကြီး ဆောင်ရွက်နေသည် ဟု တရုတ်က မှတ်ယူပြီး နှစ်နိုင်ငံစလုံးကို အကျိုးရှိ စေသည့် အမြတ်အစွန်းရှိသော စီးပွားရေး မိတ်ဖက် ဆက်ဆံရေးကို အမေရိကန်က အဘယ်ကြောင့် ထိခိုက်စေသည်ကို အံ့အားသင့်နေသည်။တရုတ်သည် အမေရိကန်ကို ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်အဖြစ်မှ ဖြုတ်ချ၍ အစားထိုးနိုင်သည်ဟု ယုံကြည်သော အမေရိကန်နိုင်ငံရေးသမားများနှင့်မတူဘဲ တရုတ်တို့သည် ၎င်းတို့၏ကိုယ်ပိုင် စွမ်းရည်များကို တော်သင့်ရုံသာ အကဲဖြတ်လေ့ရှိသည်။ ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုနှင့် အမေရိကန်တို့ ကြားတွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ကမ္ဘာ့ အာဏာလုပွဲကို သတိထားစရာပုံပြင်အဖြစ် ရှုမြင်ကြသည်။ ဆိုဗီယက်သည် အရင်းအနှီးပေါင်းများစွာကို အဆိုပါပြိုင်ဆိုင်မှုထဲသို့ ပုံအောခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် နိုင်ငံသည် ပင်ပန်းနွမ်းလျကာ ကြီးစွာသော အကြပ် အတည်းများက ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စု ပြိုကွဲရေးဆီအထိ ရောက်စေခဲ့သည်။ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စု၏ အမှားမျိုးကို ထပ်တလဲလဲမလုပ်ရန် တရုတ်က ဆုံးဖြတ်ထားသည်။ လူမှုစီးပွား ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးသည် ၎င်း၏ထိပ်တန်းဦးစားပေးဖြစ်သည်။ နိုင်ငံခြားရေးရာမူဝါဒသည် ဤဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်မှုကို မြှင့်တင်ရန်အတွက် ကိရိယာတစ်ခုဟု ယူဆသော်လည်း အဆုံးသတ်မဟုတ်ပေ။ ယခင် ကိုလိုနီနိုင်ငံများနှင့် ကိုလိုနီတစ်ပိုင်းနိုင်ငံများ၏ အရေးပါမှုကို တိုးမြှင့်ခြင်းဖြင့် ယခင် ကိုလိုနီ အာဏာရှင် ဟောင်းများ အထူးသဖြင့် အမေရိကန်၏သြဇာကို မလွဲမသွေကျဆင်းစေမည်ဟု တရုတ်က ယုံကြည်သည်။တစ်နည်းဆိုရသော် ရုရှားကဲ့သို့ပင် တရုတ်သည် အမေရိကန်၏ ကြီးစိုးမှုကို ရုပ်သိမ်းရန် ကြိုးပမ်း သော်လည်း ၎င်း၏နေရာကို အစားထိုးရယူရန် ဆန္ဒမရှိပေ။ တရုတ်၏အယူအဆသည် နိုင်ငံပေါင်းစုံဝါဒဖြင့် သွင်ပြင်လက္ခဏာရှိသော “အမေရိကန်ခေတ်လွန်” စုပေါင်းအင်အားနှင့် ကမ္ဘာကို မျှော်မှန်းထားသည်။ ၎င်းတို့၏စုပေါင်းအင်အားကြောင့် သြဇာလွှမ်းမိုးမှုကြီးမားမည် ဖြစ်သော်လည်း အခြားသူတစ်ဦး၏ ပြည်တွင်းရေးကို ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်း သို့မဟုတ် မည်သည့်အရာကိုလုပ်ဆောင်ရန် ညွှန်ကြားခြင်း စသည်တို့ ရှိမည်မဟုတ်ပေ။ အဆိုပါစိတ်ကူးကို “ကံကြမ္မာတူလူ့အသိုက်အဝန်း” ဟု အမည်ပေးထားသည်။၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် တရုတ်ခေါင်းဆောင် Xi Jinping က ကမ္ဘာကြီးအား ကြီးစိုးလိုသူများက ဤသမိုင်းဝင် အရွေ့ကို တွန်းလှန်နေသည့်တိုင် ဤကံကြမ္မာတူလူ့အသိုက်အဝန်းသည် ပုံပေါ်နေပြီး ဖြစ်သည်ဟု ပြောကြား ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ရုရှား၊ ဘရာဇီးလ်နှင့် အိန္ဒိယ အပါအဝင် ကမ္ဘာ့ တောင်ပိုင်း၏ အဓိကနိုင်ငံကြီး များကြား ဆက်ဆံရေးသည် နိုင်ငံများကို ခေါင်းဆောင် - နောက်လိုက် အဖြစ် ခွဲခြားထားသော အစဉ်အလာ ရှိသည့် စစ်ရေး-နိုင်ငံရေး မဟာမိတ်များနှင့်မတူဘဲ တရုတ်၏ အကျိုးစီးပွားနှင့် နီးကပ်စွာ လိုက်လျောညီထွေ ဖြစ်နေသည်။ အကျိုးဆက်အနေဖြင့် ပေကျင်း၏ ရှုထောင့်မှကြည့်လျှင် ရုရှားနိုင်ငံနှင့် တရုတ်နိုင်ငံအကြား လက်ရှိမဟာဗျူဟာမြောက် မိတ်ဖက် ဆက်ဆံရေးသည် ပိုမိုနက်ရှိုင်းသောဆက်ဆံရေးဆီသို့ ခြေလှမ်းလှမ်း လာရုံမျှသာမက ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု၏ ပန်းတိုင်ဖြစ်နေသည်။ဤပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုသည် နှစ်ဘက်စလုံးအတွက် ဧကန်မုချ အကျိုးရှိစေသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ရုရှား၏ လူဦးရေသန်း ၁၄၀ ရှိသော စျေးကွက်သို့ ယင်း၏ကုန်ပစ္စည်းများ ရောင်းချနိုင်ပြီး ရေနံ၊ သဘာဝ ဓာတ်ငွေ့နှင့် ကျောက်မီးသွေးကဲ့သို့သော ရုရှား၏မဟာဗျူဟာမြောက် အရင်းအမြစ်များကိုလည်း တရုတ်က ရရှိစေပါသည်။ ထို့အပြင် အရှေ့နှင့်အနောက်ကြား ရုရှား၏ ပေါင်းကူးတံတားတစ်ခုအဖြစ် ဆောင်ရွက်ပေး သကဲ့သို့ ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီ၊ BRICS နှင့် SCO တို့၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ရုရှားနိုင်ငံနှင့် ၎င်း၏နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒဆိုင်ရာ ဆောင်ရွက်မှု များကို ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ပေးလျက်ရှိသည်။တရုတ်နိုင်ငံသည် အဆိုပါအားသာချက်များအားလုံးကို ခံစားနေပြီး ရုရှားသည် ၎င်း၏ မဟာဗျူဟာမြောက် လုပ်ပိုင်ခွင့်နှင့် လွတ်လပ်သော နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒတို့ကို ထိန်းသိမ်းထားသည်။ ဤအချက်သည် တရုတ် နိုင်ငံအား ရုရှားနှင့် နိုင်ငံရေးအရ ကတိကဝတ်များကို ရှောင်ရှားနိုင်စေခဲ့သည်။ ၂၀၂၂-၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် ရုရှားနှင့်မတူဘဲ တရုတ်သည် အမေရိကန်၊ ယူကရိန်းနှင့် အနောက်နိုင်ငံများနှင့် သံတမန်ဆက်ဆံရေးကို အောင်မြင်စွာ ထိန်းသိမ်းနိုင်ခဲ့သည်။ ရုရှားနှင့် ပိုမိုနီးကပ်သော မဟာမိတ်ဆက်ဆံရေးရှိပါက ထိုကဲ့သို့ ဆောင်ရွက်ရန် မဖြစ်နိုင်ကြောင်း ပေကျင်းက ခံယူသည်။ နောက်ဆုံးအနေဖြင့် ဥရောပနှင့် အမေရိကန် ဈေးကွက်များသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးအတွက် ပိုမိုအရေးကြီးပြီး မည်သည့်အခြေအနေမျိုးတွင်မှ ၎င်းကိ အထိခိုက်ခံမည် မဟုတ်ပေ။ထို့အပြင် ရုရှားသည် ကမ္ဘာ့အင်အားကြီးနိုင်ငံတစ်ခုအနေဖြင့် ရှုပ်ထွေးသော ကမ္ဘာ့စိန်ခေါ်မှုများစွာကို ဖြေရှင်းရာတွင် ကြီးမားသောအတွေ့အကြုံနှင့် မဟာဗျူဟာမြောက် နျူကလီးယား လက်နက်များ သိုလှောင် ထားရှိမှုတို့နှင့်အတူ လက်အောက်ခံနိုင်ငံအဖြစ် ဘယ်သောအခါမှ လက်ခံမည်မဟုတ်ကြောင်း တရုတ်က နားလည်သည်။ထို့ကြောင့် ယုတ္တိရှိသော ကောက်ချက်အနေဖြင့် Marco Rubio ၏ ပြောကြားချက်များနှင့် လုံးဝ ဆန့်ကျင် နေလိမ့်မည်ဖြစ်သည်။ ပထမအချက်မှာ တရုတ်သည် ရုရှားနှင့် အလွန်နီးကပ်လိုခြင်း မရှိဘဲ ချစ်ကြည် ရင်းနှီးသည့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ဆက်ဆံရေးကို ထိန်းသိမ်းပြီး ခပ်လှမ်းလှမ်းမှ နေရန်သာ ဆန္ဒရှိသည်။ ဒုတိယအချက်မှာ ရုရှားနှင့် တရုတ်ကြား မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးသည် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးတွင် မတည်မငြိမ် ဖြစ်စေသော အချက်မဟုတ်ပေ။ ဆန့်ကျင်ဘက်အနေဖြင့် အချုပ်အခြာ အာဏာကို လေးစားပြီး အပြန်အလှန် သာတူညီမျှလက်တွဲလုပ်ဆောင်ရန် အင်အားကြီးနိုင်ငံများက ကြိုးပမ်းနေသည့် ကမ္ဘာ့အစီအစဉ်သစ်၏ အခြေခံအုတ်မြစ်များထဲမှ တစ်ခုကို ကိုယ်စားပြုသည်။စိတ်ဝင်စားစရာမှာ အမေရိကန်အနေဖြင့် “ကမ္ဘာ့ပုလိပ်” (အခြားသောအချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံ များတွင် ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ရန် ကြိုးပမ်းသည့် သို့မဟုတ် တောင်းဆိုသည့် အင်အားကြီးနိုင်ငံ) နှင့် လူသားမျိုးနွယ်၏ တရားသူကြီး ဖြစ်လိုသော ၎င်းတို့၏ရည်မှန်းချက်များကို စွန့်လွှတ်ကာ နိုင်ငံများကို “လူဆိုးနှင့် လူကောင်း” ဟူ၍ အမျိုးအစားခွဲခြားနေခြင်းကို ရပ်တန့်လိုက်လျှင် ဤတူညီသောပုံစံသည် အမေရိကန် တို့ထံ သက်ရောက်နိုင်ကောင်းပေသည်။ ထို့နောက် အမေရိကန်အနေဖြင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်း ရောင်စုံ တော်လှန်ရေးများ  ဖန်တီးခြင်း သို့မဟုတ် စိတ်ကူးယဉ် ရုရှား-တရုတ် မဟာမိတ်ဖွဲ့ခြင်းကို တန်ပြန်ခြင်း တို့ထက် ၎င်းတို့၏ လူနေမှုအဆင့်အတန်း မြင့်မားရေးအတွက်  စိုးရိမ်နေကြသည့် (မကြာသေးမီက သိသာ ထင်ရှားစွာ ကျဆင်းသွားခဲ့သောကြောင့်) အမေရိကန်နိုင်ငံသားများ၏ အကျိုးစီးပွားကိုသာ ဦးစားပေး ဆောင်ရွက်သင့်ပေသည်။

Source: https://www.rt.com/news/613825-china-russia-junior-partner/

(RT website တွင် ဖော်ပြထားသည့် ဆောင်းပါးရှင် Ivan Zuenko ၏ “Is Russia at risk of becoming a ‘satellite’ of China?” ဆောင်းပါးကို ဦးရဲကျော်တေဇ၊ ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူး၊ နစက-၂ က ဆီလျော်အောင် ပြန်ဆိုထားပါသည်။)

အမေရိကန်သမ္မတဒေါ်နယ်ထရမ့်အစိုးရအဖွဲ့သည် “မျက်နှာနှစ်ဖက်” မူဝါဒ လုပ်ဆောင်နေခြင်းဖြစ်ကြောင်း စွပ်စွဲလိုက်ပြီး အမေရိကန်အနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် ပိုမိုပိတ်ဆို့မှု များပြားလာပါက တုံ့ပြန်တိုက်ခိုက် သွားမည်ဟု တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဝမ်ယိက  ဖေဖော်ဝါရီ ၇ ရက် သောကြာနေ့တွင် ပြုလုပ်သော ပါလီမန်ဆိုင်ရာအစည်းအဝေး (Annual Parliamentary Meeting)တွင် ကြေညာလိုက်ပါသည်။ ထိုအခြေအနေမှာ လက်ရှိကမ္ဘာပေါ်တွင် စီးပွားရေးအင်အား အတောင့်တင်းဆုံး နှစ်နိုင်ငံအကြား တင်းမာမှုများ  ဆက်လက်မြင့်တက်နေသည်ကို  သက်သေပြလျက်ရှိပါသည်။

အမေရိကန်သမ္မတဒေါ်နယ်ထရမ့် စတင်တာဝန်ယူချိန်မှစ၍  အမေရိကန်အစိုးရသည် တရုတ်နိုင်ငံမှ အမေရိကန်သို့ တင်သွင်းလာသည့် ကုန်ပစ္စည်းအားလုံးအတွက် အခွန်ကို ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်း အထိ နှစ်ဆတိုးမြှင့်လိုက်ပါသည်။ ထို့အပြင် ဒေါ်နယ်ထရမ့်သည် တရုတ်၊ မက္ကဆီကိုနှင့် ကနေဒါ စသည့် နိုင်ငံများမှ တင်သွင်းလာသည့် ကုန်ပစ္စည်းများအပေါ်တွင်လည်း  ပိတ်ဆို့မှုများ ထပ်မံချမှတ်ခဲ့ပါသည်။ ထိုသို့ပြုမူလုပ်ဆောင်ရခြင်းမှာ  အမေရိကန်၏အကျိုးစီးပွားကို ကာကွယ်ရန်လိုအပ်သည်ဟု ဒေါ်နယ်ထရမ့် အစိုးရက အကြောင်းပြ၍  ကြွေးကြော်ထားပါသည်။ တစ်ဖက်ကလည်း အမေရိကန်နှင့် တရုတ်အကြား ကုန်သွယ်ရေးမှာ မျှတမှုမရှိခြင်း၊  တရားမဝင် ရွေ့ပြောင်းသွားလာနေမှုနှင့် မူးယစ်ဆေးဝါးပြဿနာတို့ကို ဖြေရှင်းကိုင်တွယ်ရန်ဟု  ဒေါ်နယ်ထရမ့်အစိုးရအဖွဲ့က တုံ့ပြန်ထားပါသည်။

တရုတ်နိုင်ငံ၏ နှစ်ပတ်လည် ပါလီမန်ဆိုင်ရာအစည်းအဝေးတွင် တရုတ်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး ဝမ်ယိက အမေရိကန်ဘက်က ချမှတ်လိုက်သည့် အခွန်တိုးမြှင့်သတ်မှတ်မှုများကို ပြင်းပြင်းထန်ထန်ဝေဖန် ရှုတ်ချ လိုက်ပါသည်။ တစ်ဖက်သတ် အတင်းအဓမ္မ ဖိအားပေးခြင်းကို တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် လုံးဝလက်ခံမည် မဟုတ်ဟု  ဝမ်ယိက သတိပေး ပြောကြားလိုက်ပါသည်။  တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် ဖိအားပေး လုပ်ဆောင်နေပြီးအခြားတစ်ဖက်တွင် မိတ်ဖက်တည်ဆောက်နေမှု ကောင်းမွန်မှု ရှိလာမည်မဟုတ်ကြောင်း ၎င်းက ထပ်လောင်း ပြောကြားလိုက်ပါသည်။ 

ယခုအခါ အမေရိကန်ဘက်က ထိုသို့အခွန်စည်းကြပ်လိုက်မှုအပေါ် တရုတ်အစိုးရဘက်ကလည်း ထိရောက်ပြီး သက်ရောက်မှုရှိစေမည့် လုပ်ဆောင်မှုများကို တန်ပြန်ဆောင်ရွက်လိုက်ပြီ ဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းတို့တွင် အမေရိကန်က တရုတ်နိုင်ငံသို့ တင်သွင်းလာသည့် လယ်ယာထွက်ကုန်များနှင့် စွမ်းအင် ထုတ်ကုန်များအပေါ် အခွန် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းအထိ တိုးမြှင့်လိုက်ပါသည်။ ထို့ပြင်  အမေရိကန် ကုမ္ပဏီ ၂၅ ခုကိုလည်း  တရုတ်နိုင်ငံအတွင်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံခွင့် ပိတ်ဆို့လိုက်ပြီဖြစ်ပါသည်။ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့ ( World Trade Organization ) တွင် အမေရိကန်၏ ကုန်သွယ်ရေး အခွန် တိုးမြှင့်ခြင်းအပေါ်  တရုတ်အစိုးရက တရားလိုအဖြစ် လုပ်ဆောင်လျက်ရှိပါသည်။ အမေရိကန်သည် ချမှတ် ထားသော ကုန်သွယ်ရေးဆိုင်ရာ အခွန်များကို နိုင်ငံတကာ ကုန်သွယ်ရေးစည်းမျဉ်းများ( International Trade Rules )များ ချိုးဖောက်နေကြောင်း  စွပ်စွဲပြောကြားထားပါသည်။ 

တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဝမ်ယိက တရုတ်အစိုးရသည် အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် မူးယစ်ဆေးဝါး ပြဿနာကို ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်နိုင်ရန်  အကူအညီများ ပံ့ပိုးပေးခဲ့သော်လည်း  အမေရိကန်ဘက်က တရုတ်နိုင်ငံအပေါ်  ယခုကဲ့သို့ လုပ်ဆောင်နေမှုကို ကန့်ကွက်ရှုတ်ချကြောင်း ပြောကြားလိုက်ပါသည်။ အမေရိကန် အစိုးရ၏ တရုတ်က တရားမဝင် fentayl ထုတ်လုပ်မှုများတွင် အသုံးပြုသည့် ဓာတုပစ္စည်းများကို ဖြန့်ဖြူးပေးနေ သည်ဟု စွပ်စွဲထားပါသည်။ 

အမေရိကန်အစိုးရသည် တရုတ်နည်းပညာကုမ္ပဏီများအပေါ် ပိတ်ဆို့မှု ပြုလုပ်နေခြင်းသည်လည်း အဆိုပါ တားဆီးပိတ်ဆို့မှုများက တရုတ်နိုင်ငံအတွက် တီထွင်မှုအသစ်များကို ဖြစ်ပေါ်စေလာကြောင်း မစ္စတာ ဝမ်ယိက ပြောကြားထားပါသည်။ အမေရိကန်အစိုးရ၏ အမြဲတစေ ခြိမ်းခြောက်နေမှုများနှင့် နည်းပညာ ဆိုင်ရာပိတ်ဆို့မှုများ အပါအဝင် စီးပွားရေးအရ ဖိနှိပ်မှုများက  တရုတ်နိုင်ငံ၏ တီထွင်ဆန်းသစ်မှုကို ပိုမို မြှင့်တင်ပေးနေသလို ဖြစ်နေကြောင်း ၎င်းက ဆက်လက်ပြောကြားထားပါသည်။ 

အမေရိကန်သမ္မတဒေါ်နယ်ထရမ့်လက်ထက် အမေရိကန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ကုန်သွယ်ရေး တင်းမာမှု အခြေအနေကို လေ့လာကြည့်ပါက  ဒေါ်နယ်ထရမ့် ပထမသမ္မတ ကာလက ၎င်းသည် တရုတ် ကုန်ပစ္စည်း များအပေါ် အခွန်များ ချမှတ်ပြီးနောက်ပိုင်းတွင် အခြေအနေမှာ ပိုမိုဆိုးရွားလာခဲ့ပါသည်။  ထိုအခါက ဒေါ်နယ်ထရမ့်၏ ယုံကြည်ချက်မှာ တရုတ်သည် တရားမျှတမှုမရှိသော  ကုန်သွယ်ရေး နည်းစနစ်များကို ပြုလုပ်လေ့ရှိပြီး မူပိုင်ခွင့်များ ခိုးယူနေသည်ဟု  ထင်မြင်ယူဆနေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ လက်ရှိအခါ တရုတ် အစိုးရကလည်း အမေရိကန်၏ လုပ်ဆောင်မှုများကို တုံ့ပြန်ခဲ့ရာ ထိုအခွန်များကြောင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဈေးကွက်များနှင့် ထုတ်လုပ်မှု၊ ဖြန့်ဖြူးမှုများစွာ ထိခိုက်ခဲ့ပါသည်။

အချုပ်ဆိုရပါသော် အမေရိကန်နှင့် တရုတ်ကုန်သွယ်မှု တင်းမာလာမှုအခြေအနေမှာ အဆိုပါ နှစ်နိုင်ငံအနက် တစ်နိုင်ငံက အကျိုးရှိမည့် ရလဒ်မျိုးမဟုတ်ဘဲ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးနှင့် သက်ဆိုင်နေသူအားလုံးကို ထိခိုက် စေလာနိုင်ကြောင်း သုံးသပ်ရပါသည်။

မှီငြမ်း- China accuses US of ‘two faced’ polices/ RT (7/2/2025) 

ခန္ဓာကိုယ်က အစိတ်အပိုင်းတွေ အားလုံးကျန်းမာနေမှ နေ့ရက်တိုင်းမှာ ကျန်းမာပျော်ရွှင်စွာ လှုပ်ရှားနိုင်မှာပါ။ အစိတ်အပိုင်းတိုင်းက သူ့အခန်းကဏ္ဍကို အကောင်းဆုံး ထမ်းဆောင်နေလို့သာ စိတ်သွားတိုင်းကိုယ်ပါနေရ တာပါ။ တကယ်လို့များ ခန္ဓာကိုယ် အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုခုက အလုပ်တွေကို ကောင်းကောင်း မလုပ်နိုင်တော့တဲ့ အခါ နာမကျန်းဖြစ်မှုတွေက စလာတော့မှာပါ။ ဒီတစ်ခေါက်တော့ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အဆိပ်အတောက်တွေကို ဖယ်ရှား ပေးနေတဲ့ ကျောက်ကပ်လေးကျန်းမာနေစေဖို့ ဘာတွေကို ဂရုစိုက်ရမလဲဆိုတာကို ပြောပြပေးချင်ပါတယ်။

ကျောက်ကပ်

ကျောက်ကပ်ဆိုတာ ကျောဘက်နံရိုးတွေရဲ့ အောက်ဘက်နားမှာရှိတဲ့ လက်သီးဆုပ်အရွယ် ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါ အစိတ်အပိုင်းပါ။ ကျောရိုးရဲ့ တစ်ဖက်တစ်ချက်ဆီမှာရှိကြပါတယ်။ ကျောက်ကပ်က ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အလုပ် အများဆုံး အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဆိုလည်း မမှားပါဘူး။

ကျောက်ကပ်ရဲ့ အဓိကတာဝန်က ခန္ဓာကိုယ်တွင်းက အညစ်အကြေးတွေကို စစ်ထုတ်ပေးတာပါ။ သွေးတွင်းက အညစ်အကြေးတွေကိုလည်း သန့်စင်ပေးပါတယ်။ စစ်ထုတ်လိုက်တဲ့ အညစ်အကြေးတွေကို ဆီးအိမ်ထဲမှာ သိမ်းထားပြီး ဆီးအဖြစ်နဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ပြင်ပကို စွန့်ထုတ်ပေးပါတယ်။

ဒါတွေအပြင် ကျောက်ကပ်က ကိုယ်တွင်း pH ပမာဏနဲ့ ပိုတက်ဆီယမ်ပမာဏကိုလည်း ထိန်းညှိပေးပါတယ်။ ဟော်မုန်းတွေကို ထုတ်လုပ်ပေးပြီး သွေးပေါင်ချိန်ကို ထိန်းညှိပေးသလို သွေးနီဥဆဲလ်တွေ ထုတ်လုပ်မှုကိုလည်း ထိန်းညှိပေးပါတယ်။ အရိုးတွေ သန်မာစေပြီး ကြွက်သားတွေ အကောင်းဆုံး လုပ်ဆောင်မှုတွေရရှိစေဖို့အတွက် ကယ်လ်ဆီယမ်ကို စုပ်ယူနိုင်စေဖို့ ဗီတာမင် D ဖြစ်ပေါ်အောင် လှုံ့ဆော်ပေးပါတယ်။ ဒီလောက် တာဝန်အများကြီးကို ယူထားမှတော့ ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးကျန်းမာဖို့အတွက် ကျောက်ကပ်ကျန်းမာဖို့က မရှိမဖြစ်လိုအပ်မယ်ဆိုတာ ထွေထွေထူးထူးပြောနေစရာမလိုအောင်ပါ။

ကျောက်ကပ်လေးကျန်းမာနေစေဖို့

ကျောက်ကပ်လေးကျန်းမာနေစေဖို့ဆိုရင် ဒီအချက်လေးတွေ သတိထားလုပ်ဆောင်ပေးသင့်ပါတယ်။

ကိုယ်လက်လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ပါ

နေ့စဉ် ပုံမှန်ကိုယ်လက်လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တာက ခန္ဓာကိုယ်ကို ကျစ်လျစ်စေရုံတင်မဟုတ်ဘဲ နာတာရှည် ကျောက်ကပ်ရောဂါကနေပါ ကာကွယ်ပြီးသားဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ သွေးပေါင်ချိန်ကို လျော့ကျစေနိုင်လို့ နှလုံး ကျန်းမာစေနိုင်သလို နာတာရှည်ကျောက်ကပ်ရောဂါကနေပါ ကာကွယ်ပြီးသားဖြစ်စေမှာပါ။

ဒါကြောင့် နေ့စဉ် အပြေးလေ့ကျင့်တာ၊ လမ်းလျှောက်တာ၊ စက်ဘီးစီးတာ၊ ယောဂကစားတာ၊ ရေကူး တာတွေကို လုပ်ပေးသင့်ပါတယ်။ လေ့ကျင့်ခန်းပုံမှန်လုပ်တာက ကျောက်ကပ်လေးတွေကို ကျန်းမာစေနိုင်မှာပါ။

သွေးချိုထိန်းပါ

ဆီးချိုရောဂါရှိသူတွေနဲ့ ပုံမှန်ထက် သွေးတွင်းသကြားဓာတ်မြင့်နေသူတွေက ကျောက်ကပ်ထိခိုက်နိုင်ခြေ ပိုများနေ ကြပါတယ်။ သွေးတွင်းသကြားဓာတ်က ခန္ဓာကိုယ်ဆဲလ်တွေ လိုအပ်တဲ့ ပမာဏထက် ပိုများနေတဲ့အခါ ကျောက်ကပ်က သွေးကြောတွေကို ထိခိုက်လာပါတယ်။ ဒီအခြေအနေက ရေရှည် ဖြစ်လာတဲ့အခါ ကျောက်ကပ် ကို ဆိုးဆိုးရွားရွားထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။

သွေးပေါင်ချိန်ကို ထိန်းညှိပါ

ခဏခဏသွေးတိုးတာက ကျောက်ကပ်ကို ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် သွေးမတိုးအောင် ဂရုစိုက်ပါ။ ဒါကရေရှည်မှာကျောက်ကပ်ကို ပျက်စီးနိုင်ခြေနည်းစေပါတယ်။

အဝမလွန်ပါစေနဲ့

အဝလွန်တာက ကျောက်ကပ်ကို ပျက်စီးစေနိုင်တဲ့ ကျန်းမာရေးအခြေအနေတွေထဲက တစ်ခုပါ။ အဝလွန်တာရဲ့ နောက်ဆက်တွဲတွေဖြစ်တဲ့ ဆီးချို၊ နှလုံးနဲ့ သွေးတိုးရောဂါတွေ ဖြစ်လာခဲ့ရင် ကျောက်ကပ်ကို အလွယ်တကူ ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် နေ့စဉ်စားသောက်မှုပုံစံကို ဂရုစိုက်လို့ ပုံမှန်ကိုယ် အလေးချိန်ကို ထိန်းညှိပေးပါ။

ရေများများသောက်ပါ 

နေ့စဉ် ရေလုံလောက်အောင် သောက်တာက ကျောက်ကပ်ကျန်းမာရေးကို ဂရုစိုက်နေတာပါပဲ။ ဒါကြောင့် ရေသောက်မပျင်းပါနဲ့။ ရေကိုလုံလောက်တဲ့ ပမာဏဖြစ်အောင်သောက်သုံးပေးပါ။ ရေသောက်တာက ကျောက်ကပ် ထဲက အဆိပ်အတောက်တွေကို အထိရောက်ဆုံးဖယ်ရှားပစ်နိုင်ပါတယ်။ နာတာရှည် ကျောက်ကပ် ရောဂါခံစားရ နိုင်ခြေကိုလည်း နည်းစေနိုင်ပါတယ်။

ဆေးလိပ်ဖြတ်ပါ

ဆေးလိပ်သောက်တာက ခန္ဓာကိုယ်က သွေးကြောတွေကို ပျက်စီးစေနိုင်ပါတယ်။ သွေးကြောလေးတွေ ထိခိုက်မှုက ကျောက်ကပ်နဲ့ ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းတွေဆီကို သွေးစီးဆင်းရောက်ရှိမှု နည်းသွားစေနိုင် ပါတယ်။ ဆေးလိပ်သောက်တာက ကျောက်ကပ်ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေကို တိုးစေနိုင်တာကြောင့် ကျောက်ကပ် ကျန်းမာချင်တယ်ဆိုရင် ဆေးလိပ်ဖြတ်သင့်သလို တစ်ဆင့်ခံဆေးလိပ်ငွေ့ကိုလည်း ရှောင်သင့်ပါတယ်။

မလိုအပ်ဘဲ ဆေးတွေမသောက်ပါနဲ့ ဆေးတွေကိုမလိုအပ်ဘဲသောက်တာကလည်း ကျောက်ကပ် ထိခိုက်စေနိုင်တဲ့ အဓိကအကြောင်းအရင်းတွေထဲကတစ်ခုပါ။ ဒါကြောင့် အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးတွေကို စိတ်ထင်တိုင်း သောက်တာ၊ အဖျားပျောက်ဆေးတွေကို မလိုအပ်ဘဲသောက်တာအပြင် အချို့သော ဆေးဖက်ဝင် အပင်တွေကနေ ထုတ်တယ်ဆိုတဲ့ ဆေးတွေကို ထင်တိုင်းမသောက်သင့်ပါဘူး။

ကျောက်ကပ်လေးကျန်းမာနေစေဖို့ ဘာတွေစားမလဲ………

အစားအသောက်တိုင်းက ကျောက်ကပ်ကို မကျန်းမာစေနိုင်ပါဘူး။ အချို့ အစားအစာတွေဆိုရင် ကျောက်ကပ်ကို တော်တော်လေးထိခိုက်စေနိုင်တာပါ။ ဒါကြောင့် ကျောက်ကပ်ကျန်းမာနေစေဖို့ဆိုရင်

ပန်းဂေါ်ဖီ

ဘလူးဘယ်ရီ

ငါး

ကြက်သွန်ဖြူ

ကြက်သွန်နီ

ဂေါ်ဖီထုတ်

ပန်းငရုတ်ပွ

ပန်းသီး စတာတွေကို စားသုံးပေးလို့ ရပါတယ်။ ပြုပြင်ထားတဲ့ အစားအစာတွေ၊ အငန်ကဲတဲ့ အစားအစာတွေကိုတော့ ရှောင်သင့်ပါတယ်။

ကိုးကား- https://hellosayarwon.com/

မြန်မာနိုင်ငံလွတ်လပ်ရေးရခဲ့သည်မှာ ၁၉၄၈ ခုနှစ်ကဖြစ်ပြီး ၂၀၂၅ ခုနှစ်တွင် ၇၇ နှစ်ပြည့် မြောက်ခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ ထို ၇၇ နှစ်တာကာလအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံသမိုင်းတွင် နိုင်ငံရေးအရွှေ့အပြောင်း များစွာဖြစ် ခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏လွတ်လပ်ရေးကို လွယ်လွယ်နှင့်ရယူခဲ့ရခြင်းကား မဟုတ်ပေ။ ပြည်သူများ၏ အသက်၊ သွေး၊ ချွေးပေါင်းများစွာ စတေးပြီးမှရယူခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ လွတ်လပ်ရေးတိုက်ပွဲကာလတွင် နိုင်ငံရေး ခေါင်းဆောင်များ၊ နိုင်ငံရေးပါတီများ အလျှိုလျှို ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး အမြင်မကြည်လင်မှုများမှ သည် မိမိအာဏာရရှိရေး၊ မိမိပါတီဩဇာအာဏာရရှိရေးကို ဦးတည်ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။ ပကတိ အမြင်ဖြင့် ရှုမြင်သုံးသပ်ခြင်းမပြုနိုင်ခဲ့ကြဘဲ နိုင်ငံရေး အယူအဆမတူမှု၊ နိုင်ငံရေးရေလိုက်လွဲမှုများကြောင့် နိုင်ငံတွင်း နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းများကို တွေ့ခဲ့ကြရသည်။ နိုင်ငံရေးရေလိုက်လွဲမှုကြောင့် တွေ့ကြုံခဲ့ရသော နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းများမှာ (၅) ကြိမ် ရှိခဲ့ပြီး ယင်းအကျပ်အတည်းများကြောင့်ပင် နိုင်ငံ၏ဖွံ့ဖြိုးရေး၊ နိုင်ငံသူနိုင်ငံသားများ၏ လူမှုစီးပွားဘဝ တိုးတက်ရေးတွင် အဟန့်အတားအနှောင့်အယှက်များဖြစ်ခဲ့ကာ ပြည်သူများဘဝဖွံ့ဖြိုးမှုနည်းခဲ့ရသည်။

နိုင်ငံတော်တာဝန်ယူနေကြသူများ၊ နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုခေါင်းဆောင်များအနေဖြင့် နိုင်ငံတော်၏ ရေရှည်အကျိုးစီးပွား အတွက် ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည်များကို လေ့လာသုံးသပ်ဆင်ခြင် နိုင်ကြပြီး သမိုင်းသင်ခန်းစာများကိုရယူကာ ပြုပြင်သင့်သည်များကိုပြုပြင်၊ ရှောင်တန်သည်ကို ရှောင်၊ ဆောင်ရမည့် အရာများကိုဆောင်၍ နိုင်ငံတော်၏အနာဂတ်ရေးအတွက် ရှေးရှုဆောင်ရွက်သွားကြရန်လိုပေမည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းများ

၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံလွတ်လပ်ရေးရခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ဗမာပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီသည် ၁၉၄၈ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၂၈ ရက်တွင် တောခိုသွားခဲ့သည်။ ကွန်မြူနစ်ပါတီ တောခိုသောအခါ ပြည်တွင်းစစ်ကို ရှောင်လွှဲနိုင်ရန် ဖဆပလ အစိုးရအဖွဲ့က နည်းမျိုးစုံဖြင့်ကြိုးစားခဲ့သည်။ ကွန်မြူနစ်များနှင့် ဆွေးနွေးသည်။ ရလဒ်မှာ ပြည်သူ့ရဲဘော်အဖွဲ့ချုပ်နှစ် ခြမ်းကွဲပြီး ရဲဘော်ဖြူများထပ်မံတောခိုခြင်းဖြစ်သည်။ ကွန်မြူနစ်များ စည်းရုံးထားသော တပ်ရင်းတပ်ဖွဲ့အချို့ကလည်း တောခိုသည်။ ကေအင်(န်)ဒီအို လက်နက်ကိုင်တပ်များကလည်း မြို့များ၊ ရွာများကို သိမ်းယူလာသည်။ ၁၉၄၈ခုနှစ်၊ ၁၉၄၉ ခုနှစ် တို့တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော အဖြစ်အပျက်များမှာ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးသောနိုင်ငံရေး အကျပ်အတည်းကြီးလည်း ဖြစ်သည်။ တိုင်းပြည်ကို ပြည်တွင်းစစ်သို့တွန်းပို့ခဲ့သော ဖြစ်ရပ်လည်းဖြစ်သည်။

၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် ပြည်တွင်းသောင်းကျန်းသူအချို့ လက်နက်ချကြသည်။ ထိုအချိန်တွင် ဖဆပလ အစိုးရ အဖွဲ့သည်လည်း တည်မြဲနှင့်သန့်ရှင်း ဆိုပြီး နှစ်ပိုင်းကွဲခဲ့သည်။ ကိုယ်ပိုင်ခါးပိုက်ဆောင်တပ်များဖွဲ့ ကြသည်။ အစိုးရသည် ကိုယ့်လူကိုယ်မနိုင်တော့။ တပ်မတော်မှနိုင်ငံတော်အာဏာကိုထိန်းသိမ်းရေး ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ်ဦးနု နှင့်သွားရောက်ဆွေးနွေးသည်။ ဦးနုက အာဏာသိမ်းယူသည့်ပုံစံဖြင့် တိုင်းပြည်အာဏာကိုသိမ်းယူပါက သူ့အတွက်လည်းမကောင်း၊ တပ်မတော်အတွက် လည်းမကောင်း၊ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံတော်အာဏာကို ဗိုလ်ချုပ်ကြီး နေဝင်းသို့ တရားဝင်လွှဲပြောင်းပေးမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

ဦးနုသည် ၁၉၅၈ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ ၂၈ ရက်တွင် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်အစည်းအဝေးခေါ်ယူပြီး ဗိုလ်ချုပ်ကြီး နေဝင်း ဦးဆောင်ပြီး အိမ်စောင့်အစိုးရဖွဲ့စည်းပေးရန် တရားဝင်တာဝန်လွှဲပြောင်းပေးခဲ့သည်။ အိမ်စောင့်အစိုးရအဖွဲ့သည် ၁၉၅၉ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလအထိ ၆ လကြာတာဝန်ယူခဲ့သည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ ရွေးကောက်ခံလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်မဟုတ်သူတစ်ဦးက ဝန်ကြီးချုပ် တာဝန် ကို ၆ လသာရယူခွင့် ရှိသဖြင့် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနေဝင်းက နိုင်ငံတော်သမ္မတထံသို့ နုတ်ထွက်လွှာ တင်သွင်း ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် အိမ်စောင့်အစိုးရ၏တာဝန်ဖြစ်သော လွတ်လပ်ပြီး တရားမျှတသော ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပခြင်းမပြုနိုင်သေးသဖြင့် ပါလီမန်လွှတ်တော်ခေါ်ယူပြီး ဗိုလ်ချုပ် ကြီးနေဝင်းအား ၁၉၅၉ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၇ ရက်တွင် ဒုတိအကြိမ်တာဝန်အပ်နှင်းခဲ့သည်။ ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနေဝင်း၏ အိမ်စောင့် အစိုးရ သည် ရွေးကောက်ပွဲပြုလုပ်ပေးပြီး အနိုင်ရသော ပြည်ထောင်စုပါတီ(သန့်ရှင်း ဖဆပလ)သို့ ၁၉၆၀ပြည့် နှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၈ ရက်တွင်ပြန်လည် တာဝန်လွှဲ ပြောင်းပေးအပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ် ဖဆပလအဖွဲ့တွင်း နိုင်ငံရေးပဋိပက္ခသည် နိုင်ငံ၏ ဒုတိယအကြိမ် နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းဖြစ်သည်။

သို့သော် ဦးနုခေါင်းဆောင်သော အရပ်သားအုပ်ချုပ်မှုသည် ကြာရှည်ခြင်းမရှိခဲ့။ ပါတီတွင်း ဦး၊ ဗိုလ်၊ သခင် အုပ်စုကွဲများဖြစ်လာသည်။ တိုင်းရင်းသားပြည်နယ်များ၏ အရေးကလည်းမအေး။ ပြည်နယ် တစ်ခုဆိုလျှင် ပြည်မမှခွဲထွက်ပြီး အနောက်အုပ်စု ဆီတိုးအဖွဲ့နှင့်ပူးပေါင်းရန်ကြံစည်လာသည်။ အနောက်အုပ်စု၏ ကွန်မြူနစ်ဆန့်ကျင်ရေးအခြေစိုက်စခန်းကြီးတစ်ခုဖြစ်လာမည်။ ဦးနုအစိုးရကဟန့်တားခြင်းငှာတတ်နိုင်စွမ်း မရှိတော့။ ထို့ကြောင့် ပြည်ထောင်စု မပြိုကွဲရေးအတွက် ၁၉၆၂ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၂ ရက်တွင် တပ်မတော်က နိုင်ငံတော်အာဏာကို ထိန်းသိမ်းခဲ့ရသည်။ တည်ဆဲ ၁၉၄၇ ခုနှစ် အခြေခံ ဥပဒေ ကိုဖျက်သိမ်းခဲ့သည်။ ၁၉၆၂ ခုနှစ် နိုင်ငံရေး အကျပ်အတည်းမှာ တတိယအကြိမ်နိုင်ငံရေး အကျပ်အတည်းဖြစ်သည်။

၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင်အာဏာသိမ်းယူပြီး တော်လှန်ရေး ကောင်စီအစိုးရကိုဖွဲ့စည်းသည်။ ၁၉၆၄ ခုနှစ်တွင် မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီကို ဖွဲ့စည်းသည်။ ၁၉၇၄ ခုနှစ်တွင် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ ကိုရေးဆွဲခဲ့ပြီး ရွေးကောက်ပွဲများပြုလုပ်ကာ လွှတ်တော်ခေါ်ယူလျက် တစ်ပါတီအာဏာရှင်အစိုးရအဖြစ် အုပ်စိုးခဲ့သည်။ တိုင်းပြည်ကို ဆိုရှယ်လစ်စီးပွားရေးစနစ်ဖြင့် ထူထောင်ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ကမ္ဘာပေါ်၌ ဆိုရှယ်လစ်စနစ် များကျဆုံးလာခြင်းနှင့် ကြုံရသည်။ ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုကဲ့သို့ အင်အားတောင့်တင်းလှသော ကွန်မြူနစ် အင်ပါယာကြီးပင်လျှင် ပြိုကွဲရသောအခါ မြန်မာနိုင်ငံကဲ့သို့ အမှီအခိုကင်းစွာရပ်တည်ခဲ့သောနိုင်ငံမှာ ပိုမို ဆိုးရွားခဲ့သည်။ ၁၉၈၈ ခုနှစ်ကာလတွင် နိုင်ငံ၏စီးပွားရေးမှာ ချွတ်ခြုံကျနေသည်။ ပြည်သူများ ကျေနပ်ခြင်း မရှိကြတော့။ လူများလမ်းပေါ်ထွက် ဆန္ဒပြလာကြသည်။

၁၉၈၈ ခုနှစ်က တစ်နှစ်အတွင်း လမ်းစဉ်ပါတီအစိုးရအဖွဲ့တွင် သမ္မတ(၃)ဆက် အပြောင်းအလဲဖြစ်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော်သမ္မတ ဦးစိန်လွင်အပြီး ဆက်ခံသော နိုင်ငံတော်သမ္မတ ဦးမောင်မောင်က မိမိ တို့အစိုးရအဖွဲ့ကို ဖျက်သိမ်းပေးမည်။ လွှတ်တော်ခေါ်ယူပြီး ပါတီစုံဒီမိုကရေစီလမ်းကြောင်းပေါ်သို့ ရောက်ရေး ဆောင်ရွက် ပေးမည်။ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ဖွဲ့စည်းပေးပြီး ရွေးကောက်ပွဲတွင်ဝင်ရောက် ယှဉ်ပြိုင်ကြရန် တိုက်တွန်း သည်။ ရွေးကောက်ပွဲတွင် လမ်းစဉ်ပါတီဗဟိုကော်မတီဝင်များ၊ အစိုးရအဖွဲ့ဝင်ဝန်ကြီးများ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခြင်း ပြုမည်မဟုတ်ကြောင်း ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော်သမ္မတ ဦးမောင်မောင်က အာဏာလွှဲပြောင်း ရေးသည် ၁၉၇၄ ခုနှစ်ဥပဒေနှင့်အညီသာဖြစ်သင့်သည်။ ဥပဒေနှင့်မညီသောအလုပ်ကို လုပ်ခွင့်မပေးနိုင်။ ရွေးကောက်ပွဲ ပြုလုပ်ပြီးသည်အထိ ခဏစောင့်ပါဟုဆိုသည်။ သို့ရာတွင် ထိုစဉ်ကအင်အားကြီး အဖွဲ့အစည်း များကလက်ခံခြင်းမရှိခဲ့ကြ။ ကြားဖြတ်အစိုးရအဖွဲ့ ဖွဲ့စည်းပေးရန်သာ တွင်တွင်တောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။

သို့ဖြင့် နိုင်ငံအတွင်း မည်သည့်နေရာမျှ မတည်ငြိမ်။ လူများကျီးလန့်စာ စားဖြစ်နေရသည်။ ရပ်ရွာများလည်း မအေးချမ်း၊ မသာယာ။ မည်သူ့ကို ကြောက်ရမှန်းမသိ။ မည်သူ့စကားနားထောင်ရမှန်း မသိ။ ဖြစ်ချင်တိုင်း ဖြစ်နေပြီး တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးဆို သည်မှာယုံတမ်းစကားဖြစ်နေသည်။ လူသတ်မှု၊ လုယက်မှု၊ ဓားပြမှုများ ဖြစ်နေသည်။

ပြည်သူပိုင် စက်ရုံ၊ အလုပ်ရုံများလုယက် ဖျက်ဆီးခြင်းခံနေရသည်။ သို့ဖြင့် တပ်မတော်မှ ၁၉၈၈ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ ၁၈ ရက်တွင် နိုင်ငံ အာဏာကိုသိမ်းယူခဲ့သည်။ အာဏာသိမ်းယူသည် ဆိုခြင်းထက် ထိုစဉ် ကလမ်းစဉ်ပါတီအစိုးရက အာဏာသိမ်းရန်လမ်းဖွင့်ပေးလိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ အာဏာကို လွှဲပြောင်း ပေးလိုက်ခြင်းလည်းဖြစ်သည်။အာဏာသိမ်းခြင်းနှင့်အတူ ၁၉၇၄ ခုနှစ်အခြေခံ ဥပဒေသည်လည်း နိဂုံးချုပ် သွားခဲ့ရသည်။ ၁၉၈၈ ခုနှစ်တွင်ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည့် နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းကား မြန်မာနိုင်ငံ၏ စတုတ္ထ အကြီးမားဆုံး နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းလည်းဖြစ်သည်။

နောက်ဆုံး ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်တွင်ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည့်အရင်းခံအကြောင်းတရားမှာ ရွေးကောက်ပွဲ မသမာမှုကြောင့်ဖြစ်သည်။ တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်သည် မဲစာရင်းကွာခြားမှု ကြီးမားနေခြင်းနှင့် ပတ်သက်၍ရွေးကောက်ပွဲနှင့်သက်ဆိုင်သည့်ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်ကဖြေပေးရန် ပထမ အဆင့် တောင်းဆိုခဲ့သော်လည်း ဖြေရှင်းပေးရန်ငြင်းဆန်သဖြင့် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်ကတစ်ဆင့် ဥပဒေ နှင့်အညီ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော် အထူးအစည်းအဝေးခေါ်ယူပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ငြင်းဆန်ခြင်းခံလိုက်ရသည်။ ရွေးကောက်ပွဲမသမာမှုများနှင့်ပတ်သက်သည့် အခြေအနေများကို နိုင်ငံတော် အစိုးရ၊ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်၊ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင် တစ်ခုခုက နည်းလမ်းရှာ ဖြေရှင်း ပေးရန် အဆင့်ဆင့်တောင်းဆိုခဲ့သော်လည်း အဆင့်အားလုံးတွင် ငြင်းပယ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ ထိုအဆင့်များ အားလုံးတွင် ငြင်းပယ်ခြင်းခံရသည့်အခါ “အမျိုးသားကာကွယ်ရေးနှင့်လုံခြုံရေးကောင်စီ” အစည်းအဝေး ခေါ်ယူပြီး တွေ့ဆုံဆွေးနွေးပေးရန်တင်ပြခဲ့သေးသော်လည်း တာဝန်ရှိသူအဆင့်ဆင့်က ဖြေရှင်းပေးခြင်း မရှိခဲ့။ ထိုသို့ ဖြေရှင်းမပေးဘဲ အမှန်တရားကိုလျစ်လျူရှုပြီး မသမာသည့်ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်များဖြင့် လွှတ်တော်အသီးသီးကိုခေါ်ယူခြင်း၊ အစိုးရဖွဲ့ရန်ကြိုးစားခြင်းတို့မှာ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (၂၀ဝ၈)ပုဒ်မ (၄၀)၊ ပုဒ်မခွဲ(ဂ)နှင့်ပုဒ်မ(၄၁၇) ပါ “နိုင်ငံတော်အာဏာကို အဓမ္မနည်းဖြင့်ရယူရန်ဆောင်ရွက်ခြင်း” ဖြစ်သည့် အတွက် တပ်မတော်သည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေ (၂၀ဝ၈)ပါ အရေးပေါ်ကာလဆိုင်ရာ ပြဋ္ဌာန်းချက်များ နှင့်အညီ နိုင်ငံရေးအရ အရေးပေါ်အခြေအနေကို ကြေညာဆောင်ရွက်ခဲ့ရခြင်းဖြစ်သည်။ ၂၀၂၁ခုနှစ် မြန်မာနိုင်ငံ၏နိုင်ငံရေး အကျပ်အတည်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံ၏ပဉ္စမမြောက်အကျပ်အတည်းလည်းဖြစ်သည်။

ဤအကျပ်အတည်းမှာယနေ့ထက်ထိပြီးဆုံးခြင်းမရှိနိုင်သေး။ အာဏာလက်လွတ်ခဲ့ရသော NLD ပါတီ နှင့် ၎င်း၏လက်အောက်ခံအဖွဲ့အစည်းများ၊ ပါတီဝင်များသည် နိုင်ငံရေးအာဏာပြန်လည်ရရှိနိုင်ရေး အတွက် လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲများကိုဆင်နွှဲကာ တိုင်းပြည်အားစစ်နွံအတွင်းသက်ရောက်စေခဲ့သည်။ တစ်ဆက်တည်း မှာပင် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများကလည်း မိမိတို့တိုင်းရင်းသား လူမျိုးတို့၏ ရပိုင်ခွင့်ကို အကြောင်းပြကာ ဖက်ဒရယ်အရေးရှေ့တန်းတင်ပြီး တိုက်ပွဲများကိုဖော်ဆောင်ခဲ့ ကြသည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလတွင် ကျားဖြန့်ငွေလိမ်ဂိုဏ်းများကို အကြောင်းပြုကာ တရုတ်နိုင်ငံ၏ ကျောထောက် နောက်ခံပေးမှုဖြင့် (၁၀၂၇)စစ်ဆင်ရေးကိုစတင်ခဲ့ပြီး နယ်မြေများချဲ့ထွင် တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်ခဲ့ကြသည်။ သိမ်းပိုက်ခံထားရသောနယ်မြေများရှိ တိုင်းရင်းသားပြည်သူများ၏ ဘဝမှာ ဆင်းရဲဒုက္ခများနှင့် ကြုံတွေ့ နေကြရသည်။ ထို့ထက်မက ဖက်ဒရယ်အရေးအကြောင်းပြကာ နိုင်ငံတော် ပြိုကွဲမည့်အန္တရာယ်နှင့် ရင်ဆိုင် နေရပြီ ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၂၀၂၁ ခုနှစ်မှစတင်ကြုံတွေ့ခဲ့ရသော နိုင်ငံတော်၏ ပဉ္စမမြောက် အကျပ်အတည်းမှာ စစ်ရေး၊ နိုင်ငံရေး၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေရေးရာ အကျပ်အတည်းများကို ဖြစ်ပေါ် စေပြီး နိုင်ငံတော်မှဖြေရှင်းရန် ကြိုးပမ်းလုပ်ဆောင်ရဆဲလည်း ဖြစ်သည်။

တပ်မတော်မှ နိုင်ငံရေးတာဝန်ယူခဲ့ရမှုများ

မြန်မာနိုင်ငံသမိုင်းတွင် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သောနိုင်ငံရေး အကျပ်အတည်းအဖြစ်အပျက်များကို လေ့လာသုံးသပ် ရသလောက်ဆိုပါက (၅)ကြိမ်ရှိခဲ့သည်။ ဤကာလများအတွင်း တပ်မတော်သည် နိုင်ငံရေး တာဝန်ကို ယူခဲ့ရသည့် အကြိမ်ပေါင်း(၄)ကြိမ်ရှိခဲ့သည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင်တစ်ကြိမ်၊ ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် တစ်ကြိမ်၊ ၁၉၈၈ ခုနှစ်တွင်တစ်ကြိမ်နှင့် ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင်တစ်ကြိမ်ဖြစ်သည်။ ဤ (၄)ကြိမ် အနက် ၁၉၅၈ခုနှစ် ဖြစ်စဉ်နှင့် ၂၀၂၁ခုနှစ် ဖြစ်စဉ်နှစ်ရပ်တွင် တပ်မတော်မှနိုင်ငံတာဝန်ယူခဲ့ရခြင်းမှာ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေများနှင့်အညီ ရယူခဲ့ခြင်းဖြစ်ကြောင်း လေ့လာတွေ့ရှိရသည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ် ဖြစ်စဉ်တွင် နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ်မှ လွှတ်တော် ခေါ်ယူပြီးတာဝန်ပေးအပ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ကာ ထိုစဉ်ကရှိခဲ့သော ၁၉၄၇ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ကိုလည်း ဖျက်သိမ်းခြင်းမပြုခဲ့ပေ။ ၂၀၂၁ခုနှစ် ဖြစ်စဉ်တွင်လည်း ၂၀ဝ၈ ခုနှစ်ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေပါ ပေးထားချက်ဖြစ်သော အရေးပေါ်ကာလဆိုင်ရာပြဋ္ဌာန်းချက်များနှင့်အညီ အာဏာကို လွှဲပြောင်း ထိန်းသိမ်း ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး တည်ဆဲဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကိုဖျက်သိမ်းခြင်း မပြုချေ။ ၁၉၈၈ ခုနှစ်ဖြစ်စဉ်တွင်လည်း တပ်မတော်မှ နိုင်ငံတော်အာဏာကိုထိန်းသိမ်းရယူခဲ့သည်ဆိုသော်လည်း ထိုစဉ်က လမ်းစဉ်ပါတီအစိုးရအနေဖြင့် နိုင်ငံတော်ကိုထိန်းချုပ်နိုင်ခြင်းမရှိတော့သဖြင့် နိုင်ငံတော်အာဏာကိုတပ်မတော်သို့ လွှဲပြောင်း ပေးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်ကိုတွေ့ရပေသည်။

(ဆက်လက်ဖော်ပြပါမည်)

မြန်မာနိုင်ငံသည် စိုက်ပျိုး မွေးမြူရေးကိုအခြေခံသည့် နိုင်ငံဖြစ်သည်နှင့်အညီ  နိုင်ငံအတွင်းရှိ နိုင်ငံသားတိုင်း စားရေရိက္ခာဖူလုံစွာရရှိရေးသည် လွန်စွာအရေးပါလှသည်။ ထိုသို့ စားရေရိက္ခာဖူလုံစေရန်အတွက်စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေးနှင့်ဆည်မြောင်းဝန်ကြီးဌာန မွေးမြူရေးနှင့်ကုသရေးဦးစီးဌာနသည် နိုင်ငံတော်၏ စီးပွားရေးဦးတည်ချက်(၃)ရပ်အနက် “စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေးကိုအခြေခံသည့်  ကုန်ထုတ်လုပ်မှုကို ခေတ်မီနည်းစနစ်များဖြင့် ပိုမိုတိုးတက်အောင်ဆောင်ရွက်ပြီး အခြေခံစီးပွားရေးကဏ္ဍများကိုလည်း ဘက်စုံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်အောင်ဆောင်ရွက်ရေး” ဆိုသည့် ဦးတည်ချက်များနှင့်အညီ မွေးမြူရေးကဏ္ဍဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရန်အတွက် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။   မွေးမြူရေးကဏ္ဍဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်အောင် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ရာတွင် မွေးမြူရေး အသိပညာရှင်၊ အတတ်ပညာရှင်များ၊ မွေးမြူရေးကျွမ်းကျင်လုပ်သားများလည်း မွေးထုတ်နိုင်ရန် များစွာလိုအပ်လျက်ရှိသည်။

ပြည်တွင်းစားသုံးမှုလုံလောက်စေရန်သာမက ပိုလျှံစေရန်အတွက်မွေးမြူရေးထုတ်ကုန်များကိုထုတ်လုပ်ရာတွင်  စံချိန်စံညွှန်းပြည့်မီစွာထုတ်လုပ်နိုင်ပါမှ   ပြည်ပနိုင်ငံများဆီသို့ ဈေးကွက်ဝင် မွေးမြူရေးထုတ်ကုန်ပစ္စည်းများ တင်ပို့ရောင်းချနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ အရည်အသွေးပြည့်ဝသော မွေးမြူရေးထုတ်ကုန်ပစ္စည်းများထုတ်လုပ်တင်ပို့နိုင်စေရန်   အခြေခံအကျဆုံးအချက်မှာ နိုင်ငံအတွင်းရှိ မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းလုပ်ကိုင်နေသော မွေးမြူရေးသမားများဆီသို့ တိုးတက်ပြောင်းလဲလာသောခေတ်စနစ်နှင့်အညီ မွေးမြူရေးနည်းစနစ်ကောင်းများကို မွေးမြူရေးအသိပညာရှင်၊ အတတ်ပညာရှင်များမှတစ်ဆင့် ဖြန့်ဝေပညာပေးခြင်း၊  လက်တွေ့လမ်းညွှန်ပြသခြင်း၊    ဆင့်ပွားသင်တန်းများပို့ချပေးခြင်း စသည့်နည်းလမ်းများစွာကိုအသုံးပြုပြီး ဆောင်ရွက်ပေးခြင်းအားဖြင့် နိုင်ငံအတွင်းလိုအပ်လျက်ရှိသော မွေးမြူရေးကျွမ်းကျင်လုပ်သားများ များစွာပေါ်ထွန်းလာမည် ဖြစ်သည်။      

ထိုသို့ နိုင်ငံ၏အသားကဏ္ဍဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန် လိုအပ်လျက်ရှိသောမွေးမြူရေးအသိပညာရှင်၊ အတတ်ပညာရှင်၊  မွေးမြူရေးကျွမ်းကျင်လုပ်သားများပေါ်ထွက်လာနိုင်စေရေးရည်ရွယ်ကာ  နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲ၏လမ်းညွှန်ချက်အရ  စိုက်ပျိုး မွေးမြူရေးပညာရပ်ဆိုင်ရာ သင်တန်းကျောင်းများ၊ တက္ကသိုလ်များ ဖွင့်လှစ်သင်ကြားပို့ချပေးလျက်ရှိသည်။ ယခုလက်ရှိဖွင့်လှစ်ထားသော တက္ကသိုလ်များမှာ မြန်မာတစ်နိုင်ငံလုံးတွင် တစ်ကျောင်းတည်းသာရှိသော ရေဆင်း နေပြည်တော်ရှိ “မွေးမြူရေးဆိုင်ရာဆေးတက္ကသိုလ်”၊ ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး အင်းစိန်မြို့နယ်ရှိ “တိရစ္ဆာန်ဆေးကု သိပ္ပံသင်တန်းကျောင်း” နှင့် တိုင်းဒေသကြီး/ ပြည်နယ်အသီးသီးရှိ “အခြေခံပညာနှင့် စက်မှု စိုက်ပျိုး မွေးမြူရေးအထက်တန်းကျောင်း” တို့ ဖြစ်သည်။

ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး    အင်းစိန်မြို့နယ်ရှိ “တိရစ္ဆာန်ဆေးကုသိပ္ပံသင်တန်းကျောင်း”ကို  တိရစ္ဆာန်မွေးမြူထုတ်လုပ်မှု ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရေးအတွက် တိရစ္ဆာန်ရောဂါကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးနှင့်  ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုဆိုင်ရာ   အလယ်အလတ်ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်များ မွေးထုတ်ပေးနိုင်ရန်ရည်ရွယ်ကာ သိပ္ပံဘွဲ့ရများကိုခေါ်ယူပြီး ၂၀၂၄ ခုနှစ်မေလ  ၂ ရက်တွင်  သင်တန်းအမှတ်စဉ် (၁)ကို စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။    သင်တန်းကာလတစ်နှစ်အတွင်း မွေးမြူရေးဆိုင်ရာဘာသာရပ် (၁၅) ဘာသာအား စာတွေ့လက်တွေ့   သင်ကြားပို့ချပေးမည်ဖြစ်သည်။ “တိရစ္ဆာန်ဆေးကုသိပ္ပံသင်တန်းကျောင်း”တွင် တစ်နှစ်သင်တန်းတက်ရောက်ခြင်းအားဖြင့် မွေးမြူရေးပညာရပ်များကို  ဆည်းပူးခွင့်ရကာ ဒေသအတွင်းတိရစ္ဆာန်ကူးစက်ရောဂါများကို ကုသပေးခွင့်ရမည့်အပြင် မွေးမြူရေးအတတ်ပညာရပ်များကို ဖြန့်ဝေပေးနိုင်သူ၊   မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းများကို လွယ်လင့်တကူ လက်တွေ့ လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်နိုင်သူ၊နိုင်ငံ၏အသားကဏ္ဍဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ဖို့ဆောင်ရွက်ရာတွင်    တစ်ဖက်တစ်လမ်းမှ ကူညီပေးနိုင်သူလည်း ဖြစ်လာမည်ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် သင်တန်းပြီးမြောက်ပါက တိရစ္ဆာန်ဆေးကု ဒီပလိုမာ(Dip.V.Sc)ရရှိမည်ဖြစ်ပြီး မွေးမြူရေးနှင့်ကုသရေးဦးစီးဌာနတွင် ဒုတိယလက်ထောက်ဦးစီးမှူး ရာထူးဖြင့် စတင်တာဝန်ထမ်းဆောင်ခွင့်လည်း ရရှိမည်ဖြစ်သည်။

ထို့ပြင်  မွေးမြူရေးပညာရပ်များ တစ်နိုင်ငံလုံးသို့ပြန့်ပွားနိုင်ရန်၊အဆင့်မြင့်ပညာ  ဆက်လက်မသင်ကြားနိုင်သော   ကျောင်းသား၊ကျောင်းသူများအတွက် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းပညာရပ်များရရှိရန်နှင့် မွေးမြူရေးကျွမ်းကျင်လုပ်သားများ ပေါ်ထွန်းလာစေရန်ရည်မှန်းကာ စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေးနှင့် ဆည်မြောင်းဝန်ကြီးဌာန၊ မွေးမြူရေးနှင့်ကုသရေးဦးစီးဌာနသည် ၂၀၂၃-၂၀၂၄ ပညာသင်နှစ်တွင် တိုင်းဒေသကြီး/ပြည်နယ်အသီးသီးရှိ ခရိုင် ၅၀၊ မြို့နယ် ၅၁ မြို့နယ်တွင် စိုက်ပျိုး မွေးမြူရေးအထက်တန်းကျောင်း ၅၁ ကျောင်းကို စတင်ဖွင့်လှစ်သင်ကြားခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ၂၀၂၄-၂၀၂၅ ပညာသင်နှစ်တွင် အခြေခံပညာနှင့် စက်မှု၊ စိုက်ပျိုး၊ မွေးမြူရေးအထက်တန်းကျောင်း ၃၄ ကျောင်းကို တိုးချဲ့ဖွင့်လှစ်ကာ စုစုပေါင်း  ၈၅ ကျောင်း တိုးချဲ့ဖွင့်လှစ်နိုင်ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။

အခြေခံပညာနှင့် စက်မှု၊ စိုက်ပျိုး၊ မွေးမြူရေးအထက်တန်းကျောင်းတွင် တက်ရောက်လိုသူ/ လျှောက်ထားသူသည် အောက်ပါ သတ်မှတ်အရည်အချင်းများနှင့်ပြည့်မီသူဖြစ်ရမည်။

     စိုက်ပျိုးရေးနှင့်မွေးမြူရေးပညာရပ်များ၏လက်တွေ့  လုပ်ငန်းများအား ဆောင်ရွက်နိုင်ရန်အတွက် ကျန်းမာရေး  ကောင်းမွန်သူဖြစ်ရပါမည်။

     အခြေခံပညာအလယ်တန်းအဆင့် Grade -9 အောင်မြင်သူ ဖြစ်ရပါမည်။

အခြေခံပညာနှင့် စက်မှု၊ စိုက်ပျိုး၊ မွေးမြူရေးအထက်တန်းကျောင်း တွင် လေ့ကျင့်သင်ကြားပို့ချပေးလျက်ရှိသော မွေးမြူရေးအထူးပြု ဘာသာရပ်များမှာ -

ပထမနှစ်သင်တန်းတွင် -

(က)  ကြက်မွေးမြူထုတ်လုပ်ရေးဘာသာ

(ခ) စားမြုံ့ပြန်သတ္တဝါမွေးမြူထုတ်လုပ်ရေးဘာသာ

(ဂ) ရေသတ္တဝါနှင့်ပျားမွေးမြူထုတ်လုပ်ရေးဘာသာ

(ဃ) သီးနှံစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်ရေးနှင့်ကာကွယ်ရေးဘာသာ

(င) မြန်မာစာ

(စ) အင်္ဂလိပ်စာ

(ဆ) သင်္ချာ

(ဇ)  ပေါင်းစပ်ဘာသာရပ်(ဓာတု+ရူပ)

(ဈ) ဇီဝဗေဒ

ဒုတိယနှစ်သင်တန်းတွင် -

(က) ကြက်မွေးမြူထုတ်လုပ်ရေးဘာသာ

(ခ) စားမြုံ့ပြန်သတ္တဝါမွေးမြူထုတ်လုပ်ရေးဘာသာ

(ဂ)  ဝက်မွေးမြူထုတ်လုပ်ရေးဘာသာ

(ဃ) သီးနှံစိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်ရေးနှင့်ကာကွယ်ရေးဘာသာ

(င) မြန်မာစာ

(စ) အင်္ဂလိပ်စာ

(ဆ) သင်္ချာ

(ဇ)  ပေါင်းစပ်ဘာသာရပ်(ဓာတု+ရူပ)

(ဈ) ဇီဝဗေဒ

(ည) သတင်းအချက်အလက်နှင့်နည်းပညာ

တတိယနှစ်သင်တန်းတွင် -

(က)ကြက်မွေးမြူထုတ်လုပ်ရေးဘာသာ

(ခ) စားမြုံ့ပြန်သတ္တဝါမွေးမြူထုတ်လုပ်ရေးဘာသာ

(ဂ) ဝက်မွေးမြူထုတ်လုပ်ရေးဘာသာ

(ဃ) ရေသတ္တဝါနှင့်ပျားမွေးမြူထုတ်လုပ်ရေးဘာသာ

(င) မြန်မာစာ

(စ) သတင်းအချက်အလက်နှင့်နည်းပညာတို့ဖြစ်သည်။

အခြေခံပညာနှင့်  စက်မှု၊ စိုက်ပျိုး၊ မွေးမြူရေးအထက်တန်းကျောင်းတွင် တက်ရောက်သူသည်   အခြေခံပညာကျောင်းများမှ Grade -9  အောင်မြင်ခဲ့ပြီး အခြေခံပညာနှင့် စက်မှု၊ စိုက်ပျိုး၊ မွေးမြူရေးအထက်တန်းကျောင်းတွင် Grade-10 မှစပြီး သုံးနှစ်သင်တန်းတက်ရောက်ကာ သတ်မှတ်နှစ်အလိုက် အခြေခံပညာအထက်တန်းအဆင့်ဘာသာရပ်များအပြင် မွေးမြူရေးအတတ်ပညာဆိုင်ရာဘာသာရပ်များကိုစာတွေ့လက်တွေ့ လေ့ကျင့်သင်ကြားပို့ချပေးသွားမည်ဖြစ်သည်။ စက်မှုနည်းပညာ၊ စိုက်ပျိုးရေးနှင့်မွေးမြူရေး အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းအတတ်ပညာများကို   သင်ယူတတ်မြောက်နိုင်ပြီး ထူးချွန်စွာအောင်မြင်ပါက ပညာဆက်လက်သင်ယူနိုင်ခွင့်နှင့် အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းများလည်း ရရှိမည်ဖြစ်သည်။ သင်တန်းသားများအား သုံးနှစ်တက်ရောက်သင်ကြားမှုအပေါ် အကဲဖြတ်စစ်ဆေး၍ အထူးအောင်၊ အဆင့်မီအောင်နှင့် ရိုးရိုးအောင်ဟူ၍ သတ်မှတ်ထားရှိသည်။

အခြေခံပညာနှင့်   စက်မှု၊ စိုက်ပျိုး၊ မွေးမြူရေးအထက်တန်းကျောင်း၌ မွေးမြူရေးအထူးပြုကျောင်းသားသည် အထူး (Credit)အောင်ဖြင့် အောင်မြင်ပါက မွေးမြူရေးဆိုင်ရာဆေးတက္ကသိုလ် (ရေဆင်း) နေပြည်တော်တွင် ဖွင့်လှစ်ထားသည့် တိရစ္ဆာန်ဆေးပညာဘွဲ့ (Doctor of Veterinary Medicine)ခြောက်နှစ်သင်တန်းနှင့် မွေးမြူရေးပညာဘွဲ့(Bachelor of Animal Science) လေးနှစ်သင်တန်းများကို တက်ရောက်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။

အဆင့်မီ(Qualified)အောင်ဖြင့် အောင်မြင်သူသည်  စိုက်ပျိုးရေးသိပ္ပံကျောင်းများတွင် သင်ကြားလျက်ရှိသည့် မွေးမြူရေးဒီပလိုမာ(Diploma in Animal Husbandry) သုံးနှစ်သင်တန်းနှင့် ငါးလုပ်ငန်းသိပ္ပံ၏ငါးလုပ်ငန်းဒီပလိုမာ (Diploma in Fisheries and Aquaculture)သုံးနှစ်သင် တန်းသို့ တက်ရောက်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ မွေးမြူရေးဒီပလိုမာ(Diploma in Animal Science) သင်တန်းတွင် ထူးချွန်စွာအောင်မြင်သူများသည်မွေးမြူရေးဆိုင်ရာဆေးတက္ကသိုလ်လေးနှစ်သင်တန်း မွေးမြူရေးပညာဘွဲ့(Bachelor of Animal Science)၏ တတိယနှစ်(ပထမနှစ်ဝက်)သင်တန်းမှ စတင်တက်ရောက်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ငါးလုပ်ငန်းဒီပလိုမာ(Diploma in Fisheries and Aquaculture)သင်တန်းတွင် ထူးချွန်စွာအောင်မြင်သူများသည် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ငါးလုပ်ငန်းဆိုင်ရာဘာသာရပ် တတိယနှစ် (ပထမနှစ်ဝက်) သင်တန်းမှ စတင်တက်ရောက်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။

ရိုးရိုးအောင်မြင်ပါက  မွေးမြူရေးအတတ်ပညာအောင်လက်မှတ်ရရှိမည်ဖြစ်ပြီး  မွေးမြူရေးနှင့်သက်ဆိုင်သောအခန်းကဏ္ဍတွင် လုပ်ကိုင်နိုင်ရန် အခွင့်အလမ်းကောင်းများရရှိမည်ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် “အခြေခံပညာနှင့် စက်မှု၊   စိုက်ပျိုး၊ မွေးမြူရေးအထက်တန်းကျောင်း” သို့ တက်ရောက်သူတိုင်း အထူးအခွင့်အရေးအနေဖြင့် ကျောင်းတက်နေစဉ်အတွင်း လစဉ်လတိုင်း ပညာသင်ထောက်ပံ့ကြေးများကိုလည်း နိုင်ငံတော်မှ ပေးအပ်ချီးမြှင့်သွားမည်ဖြစ်သည်။

အချုပ်အားဖြင့်ဆိုသော် နိုင်ငံတော်၏မွေးမြူရေးကဏ္ဍဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာရန် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ရာတွင်  နိုင်ငံအတွင်း မွေးမြူရေးကိုစိတ်ပါဝင်စားစွာ ခေတ်မီနည်းလမ်းများဖြင့် နည်းလမ်းမှန်ကန်နည်းစနစ်ကျကျဖြင့် မွေးမြူလုပ်ကိုင်သူများ များပြားလာမှသာလျှင် နိုင်ငံအတွင်း အသားထုတ်လုပ်မှုများပြားလာကာ    အသားစားသုံးမှုဖူလုံလာရုံသာမကပိုလျှံသည်များကို ပြည်ပနိုင်ငံများသို့ တန်ဖိုးမြှင့်မွေးမြူရေးထုတ်ကုန်များအဖြစ် ပိုမိုထုတ်လုပ်လာနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ပြည်ပနိုင်ငံများသို့ တန်ဖိုးမြှင့်မွေးမြူရေးထုတ်ကုန်များ တင်ပို့ခြင်းအားဖြင့် နိုင်ငံ့စီးပွားလည်းမြင့်မားလာမည်ဖြစ်သည်။ မွေးမြူရေးကဏ္ဍဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာခြင်းအားဖြင့် နိုင်ငံအတွင်းနေပြည်သူများ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းများတိုးတက်လာကာ ကျေးလက်နှင့်မြို့ပြကွာဟမှုများလည်း လျော့နည်းပပျောက်လာမည်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် မွေးမြူရေးပညာရပ်များကိုပြန့်ပွားအောင် နည်းပြလမ်းပြပေးသူ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးဆိုင်ရာ လူသားအရင်းအမြစ်များပေါ်ထွန်းလာစေရန်ရည်ရွယ်ကာ   နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲ၏လမ်းညွှန်ချက်အရဖွင့်လှစ်ထားရှိသော“မွေးမြူရေးဆိုင်ရာဆေးတက္ကသိုလ်”၊ “တိရစ္ဆာန်ဆေးကုသိပ္ပံသင်တန်းကျောင်း” နှင့်“အခြေခံပညာနှင့် စက်မှု၊ စိုက်ပျိုး၊ မွေးမြူရေးအထက်တန်းကျောင်း” သို့ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းနေ အသားကဏ္ဍ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးတွင် ပါဝင်အားဖြည့်လိုသူ နိုင်ငံချစ်စိတ်ရှိသည့်နိုင်ငံသားတိုင်း တက်ရောက်သင့်ပါကြောင်း တိုက်တွန်းနှိုးဆော်အပ်ပါသည်။      ။

Source: https://myawady.net.mm/

နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံတွင် အခွန်ကောက်ခံရန် နိုင်ငံတော်အစိုးရက သတ်မှတ် တာဝန် ပေးအပ်ထားသည့် အခွန်ဌာနများမှ ကောက်ခံသည့် အခွန်အခများ၊ ဆုံးဖြတ်ချက်များ အပေါ် မကျေနပ်ပါက အခွန်ထမ်းပြည်သူအနေဖြင့် အယူခံဝင်ပိုင်ခွင့် ရှိပါသည်။ ထိုသို့ အခွန်အယူခံဝင်ရန် သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းချက်များမှာ တစ်နိုင်ငံနှင့်တစ်နိုင်ငံ မတူညီကြပေ။ သီးခြားလွတ်လပ်သည့်အဖွဲ့အစည်းအဖြစ်လည်းကောင်း၊ သက်ဆိုင်ရာဝန်ကြီးဌာနအောက်ရှိ အဖွဲ့အစည်းအဖြစ်လည်းကောင်း ရပ်တည်နေမှုမှာလည်း တစ်နိုင်ငံနှင့်တစ်နိုင်ငံ ကွဲပြားခြားနားကြပါသည်။ 

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတွင် အခွန်တရားရုံးကို အခွန်အာဏာပိုင် သို့မဟုတ် အစိုးရ၏ လွှမ်းမိုးခြင်းမပြုနိုင်သည့် အခွန်အငြင်းပွားမှုများကို ဓမ္မဓိဋ္ဌာန်ကျကျ စီရင်ဆုံးဖြတ်သည့် အဖွဲ့ အစည်းအဖြစ် တည်ထောင်ထားသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ အခွန်ဆိုင်ရာခုံရုံးဥပဒေပုဒ်မ ၁၊ ပုဒ်မခွဲ (ဒ)အရ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အခွန်တရားရုံးသည် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာန လက်အောက်တွင် တည်ရှိသည့် တရားစီရင်ရေးအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး လွတ်လပ်စွာစီရင်ဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့် အာဏာ ရှိသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတွင်  အခွန်ထမ်းပြည်သူများသည်   အခွန်အာဏာပိုင်များ စည်းကြပ်သော အခွန်ဆိုင်ရာဆုံးဖြတ်ချက်များကို ကျေနပ်မှုမရှိပါက အခွန်တရားရုံးတွင် အယူခံဝင်ခွင့် ရှိသည်။ တည်ဆဲဥပဒေအရ အခွန်ထမ်းများသည် အခွန်စည်းကြပ်မှုဆုံးဖြတ်ချက်ကို လက်ခံရရှိပြီး (၃)လ အတွင်း  အယူခံဝင်နိုင်သည်။ အယူခံလွှာကို အင်ဒိုနီးရှားဘာသာစကားဖြင့် ရေးသား ထားသည့်လျှောက်လွှာနှင့်အတူ ဘဏ္ဍာရေးရှင်းတမ်းများ၊ အခွန်ပြန်တမ်းနှင့် အခြား သက်ဆိုင်ရာ အထောက်အထား စာရွက်စာတမ်းများ ပူးတွဲ၍ အခွန်တရားရုံးသို့ တင်သွင်းရမည် ဖြစ်ပါသည်။ အခွန်ဆိုင်ရာခုံရုံး ဥပဒေအရ  အခွန်ဆိုင်ရာအငြင်းပွားမှုကို  စစ်ဆေးဆုံးဖြတ်ရာတွင် ပထမ အဆင့်နှင့် နောက်ဆုံးအဆင့် တရားရုံးပင်ဖြစ်ပါသည်။ အမှုကြောင်းခြင်းရာ ပြဿနာနှင့် စပ်လျဉ်း၍အခွန်တရားရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် အပြီးအပြတ်ဖြစ်ပါသည်။ အခွန်တရားရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို မကျေနပ်ပါက နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ် (Supreme Court) သို့ အယူခံ တင်သွင်းနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။ သို့သော် နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်သို့ အယူခံဝင်လိုပါက လျှောက်ထားသူနှင့် လျှောက်ထားခံရသူတို့က ဥပဒေကြောင်းခြင်းရာ ပြဿနာနှင့် စပ်လျဉ်းသည့်အမှုကို   နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်သို့ လွှဲအပ်ပေးရန် လျှောက်ထားလာပါက  အခွန်တရားရုံးသည်  အမှုအကြောင်းအရာဖော်ပြချက်နှင့်တကွ လွှဲအပ်ပေးပို့ရမည်ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်က အမှုတွင် ဥပဒေကြောင်းခြင်းရာပြဿနာပါဝင်သည်ဟု  ယူဆ မှသာ ထိုအမှုကို   လက်ခံအမှုဖွင့်လှစ်ပေးမည် ဖြစ်ပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အခွန်အကောက်အငြင်းပွားမှုများကို ဖြေရှင်းရန် ၁၉၈၃ ခုနှစ် ကတည်းကပင် အခွန်စည်းကြပ်မှုအား နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်၏ ဆုံးဖြတ်ချက်များ ထုတ်ပြန်သည့်အထိ လေးနှစ်မှ ငါးနှစ်အထိ ကြာမြင့်ပါသည်။ ဌာနဆိုင်ရာအခွန်အာဏာပိုင်တို့၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို သဘောမတူသော အခွန်ထမ်းတစ်ဦးသည် အခွန်အငြင်းပွားမှုများကို နှစ်ဆင့် ဖြေရှင်းသည့် စနစ်ဖြင့် ပထမအဆင့် အခွန်တရားရုံးသို့ အယူခံဝင်ရောက်နိုင်ပြီး နောက်ဆုံးအဆင့် အနေဖြင့် နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်သို့ အယူခံဝင်ရောက်နိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။ 

အခွန်တရားရုံးစနစ်၏ ဖွဲ့စည်းပုံမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်ပါသည်-

(က)    ဗဟိုအခွန်တရားရုံး

(အခွန်ခုံရုံးဥပဒေ ပုဒ်မ ၃ အရ မြို့တော် ဂျကာတာတွင် တည်ရှိသော အဓိက အမျိုးသားအဆင့် အခွန်တရားရုံး (Tax Court) ဖြစ်သည်။ ထိုရုံးသည် အင်ဒိုနီးရှား တွင် အခွန်အငြင်းပွားမှု အယူခံမှုအတွက် အမြင့်ဆုံးတရားရုံး ဖြစ်ပါသည်။)

(ခ)     ဒေသဆိုင်ရာအခွန်တရားရုံးများ

(အခွန်ခုံရုံးဥပဒေ ပုဒ်မ ၃ အရ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အဓိကပြည်နယ်များတွင် ဒေသဆိုင်ရာအခွန်တရားရုံးများ အများအပြားရှိပါသည်။ ဒေသဆိုင်ရာအခွန် တရားရုံးများမှ ဆုံးဖြတ်ချက်များကို ဗဟိုအခွန်တရားရုံးသို့ အယူခံဝင်နိုင်ပါသည်။) 

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ မြို့တော် ဂျကာတာရှိ ဗဟိုအခွန်တရားရုံးချုပ်နှင့် ပြည်နယ် အသီးသီးရှိ ဒေသဆိုင်ရာအခွန်တရားရုံးတို့၏  တစ်ခုတည်းသော ကွန်ရက် ဖြစ်ပါသည်။ အခွန် တရားရုံးဖွဲ့စည်းပုံသည် နိုင်ငံအတွင်း အခွန်ဆိုင်ရာအယူခံဝင်မှုနှင့် အငြင်းပွားမှုများကို ကိုင်တွယ် ဖြေရှင်းရန်အတွက် အထူးတရားစီရင်ရေးအဖွဲ့အစည်းအဖြစ် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။

အခွန်ခုံရုံးဥပဒေ ပုဒ်မ ၆ အရ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရှိ အခွန်တရားရုံးတွင် ဥက္ကဋ္ဌ၊ အဖွဲ့ဝင် တရားသူကြီးများ၊ အတွင်းရေးမှူးနှင့် မှတ်ပုံတင်အရာရှိတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပါသည်။ အခွန်ခုံရုံး ဥပဒေ ပုဒ်မ ၇ အရ တရားစီရင်ရေးခုံအဖွဲ့သည် ဥက္ကဋ္ဌနှင့် ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ ၅ ဦးဖြင့် အများဆုံး ပါဝင် ဖွဲ့စည်းထားပါသည်။

အခွန်ခုံရုံးဥပဒေ ပုဒ်မ ၈ အရ အောက်ပါအတိုင်း ရွေးချယ်အတည်ပြု ခန့်အပ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပါသည်-

(က) နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ် ဥက္ကဋ္ဌ၏ အတည်ပြုချက် ရယူပြီး ဝန်ကြီးက အဆိုတင်သွင်းသည့် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းစာရင်းမှ တရားသူကြီးများအား ခန့်အပ်ခြင်း၊

(ခ) နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ် ဥက္ကဋ္ဌ၏ အတည်ပြုချက် ရယူပြီး ဝန်ကြီးက အဆိုပြုသည့် တရားသူကြီးများအား သဘာပတိနှင့် ဒုတိယ ဥက္ကဋ္ဌများအား ခန့်အပ်ခြင်း၊ 

(ဂ) ဥက္ကဋ္ဌ၊ ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌများနှင့် တရားသူကြီးများသည် အခွန်အကောက်အငြင်းပွားမှု နယ်ပယ်တွင် တရားစီရင်ရေးတာဝန်ကို ထမ်းဆောင်နေသော အရာရှိများဖြစ်ခြင်း၊

အခွန်တရားရုံးသည် အခွန်ဥပဒေနှင့် အခွန်ကောက်ခံခြင်းဆိုင်ရာ နယ်ပယ်တွင် အတွေ့အကြုံ ၁၀ နှစ်ရှိပြီး ကျွမ်းကျင်သော တရားသူကြီးများဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပါသည်။ 

အခွန်ခုံရုံးဥပဒေပုဒ်မ ၃၁ အရ အခွန်စည်းကြပ်မှုဆိုင်ရာ အယူခံဝင်မှု၊ အခွန်ကောက် ခံမှု လုပ်ဆောင်ချက်များနှင့် အခွန်အာဏာပိုင်များက ပြုလုပ်သော အခြားအခွန်ဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ချက်များနှင့် ပတ်သက်သည့် အယူခံဝင်မှုများကို အခွန်တရားရုံးတွင် ကြားနာစီရင်ပိုင် ခွင့်ရှိပါသည်။ အခွန်တရားရုံးသည် အယူခံတင်သွင်းခြင်း၊ ကြားနာစစ်ဆေးခြင်းနှင့် စီရင်ချက် ထုတ်ပြန်ခြင်းအတွက် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများအတိုင်း လိုက်နာဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။အခွန်ထမ်းပြည်သူများအနေဖြင့် တရားဥပဒေအရ ကိုယ်စားလှယ်၊ အကျိုးဆောင်ရှေ့နေနှင့် သက်သေများနှင့် အငြင်းပွားမှုများကို တရားရုံးရှေ့မှောက်သို့ တင်သွင်းခွင့်ရှိပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်အခွန်ရုံးမှ ပြုလုပ်သော စည်းကြပ်မှုအပေါ် ကျေနပ်မှုမရှိသော အခွန်ထမ်းတစ်ဦးသည် အောက်ပါအတိုင်း အဆင့်ဆင့် အယူခံတင်သွင်း လျှောက်ထား နိုင်ပါသည်-

(က) အခွန်အထွေထွေညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာန (DGT- Directorate General of Taxes) ထံ ကန့်ကွက်လွှာ တင်သွင်းခြင်း - အခွန်စည်းကြပ်လွှာ လက်ခံရရှိ သည့်နေ့မှ သုံးလအတွင်း အခွန်ထမ်းသည် ကန့်ကွက်လွှာရေးသားပေးပို့ခြင်းဖြင့် အခွန်စည်းကြပ်လွှာကို ကန့်ကွက်နိုင်ပါသည်။

(ခ) အခွန်တရားရုံးသို့ အယူခံလွှာတင်သွင်းခြင်း - DGT သည် ကန့်ကွက်လွှာ တင်သွင်းမှုကို ပယ်ချပါက အခွန်ထမ်းမှ DGT ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို အယူခံဝင် လိုပါက ဆုံးဖြတ်ချက်ကို လက်ခံရရှိပြီး နောက်သုံးလအတွင်း အခွန်တရားရုံး သို့ အင်ဒိုနီးရှားဘာသာစကားဖြင့် အယူခံလွှာကို စာဖြင့်ပေးပို့ရမည် ဖြစ်ပါ သည်။

(ဂ) နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်ရုံးသို့ ပြန်လည်သုံးသပ်ပေးရန်တင်သွင်းခြင်း - အခွန်တရားရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် အပြီးအပြတ်ဖြစ်သော်လည်း အခွန်ထမ်း သည် ဥပဒေကြောင်းအရ ဖြေရှင်းပြီး ဆက်လက်ဆောင်ရွက်နိုင်သည်ဟု ယူဆပါက နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်ထံ အသနားခံစာအား ရေးသား ပေးပို့ခြင်း လုပ်ဆောင်နိုင်သည်။ နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်သည် ဥပဒေကြောင်းအရ ပြဿနာပါဝင်သည်ဟုလက်ခံမှသာ အမှုအား လက်ခံ ဆောင်ရွက်မည်ဖြစ်ပါသည်။

(ဃ) နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်ထံ အခွန်တရားရုံး (ဗဟိုအခွန်တရားရုံးနှင့် ဒေသဆိုင်ရာအခွန် တရားရုံးများ) မှ ချမှတ်ခဲ့သော ဆုံးဖြတ်ချက်များအပေါ် အယူခံဝင်ရန် အခွင့်အာဏာရှိသည်။ နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်သို့ အယူခံဝင်သည့်အခါ အခွန်တရားရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်နှင့် တင်ပြထားသည့် အထောက်အထားများကို ပြန်လည်သုံးသပ်ပြီး တင်သွင်းလာသောအမှုအတွက် အခွန်တရားရုံး၏ စီရင်ချက်ကို အတည်ပြုခြင်း၊ ပယ်ဖျက်ခြင်း သို့မဟုတ် ပြင်ဆင်ခြင်း ဆောင်ရွက်နိုင်သည်။ နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်၏ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် စည်းနှောင်မှု ရှိပြီး ထပ်မံအယူခံဝင်ခွင့် မရှိပါ။

အခွန်အယူခံမှုများအတွက် နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်၏ စီရင်ချက်သည် အခွန် ဥပဒေများကို အနက်အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုခြင်းနှင့် အသုံးချခြင်းတို့ကို လမ်းညွှန်ပြနိုင်သည့် အဓိက တရားစီရင်ထုံးများကို သတ်မှတ်နိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် အခွန်တရားရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်များကို မကျေနပ်သော အခွန်ထမ်းများအတွက် နောက်ဆုံးအယူခံအာဏာပိုင်အဖြစ် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ တရားလွှတ်တော်ချုပ်သည် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍတွင် ပါဝင်နေပါသည်။ နိုင်ငံတော်တရား လွှတ်တော်ချုပ်၏ အခွန်အကောက်အငြင်းပွားမှုများကို ပြန်လည်သုံးသပ်ပြီး စီရင်ဆုံးဖြတ်ခြင်းသည် နိုင်ငံအတွင်း တရားမျှတပြီး ဘက်မလိုက်သော အခွန်အယူခံမှုလုပ်ငန်းစဉ်ကို ကောင်းမွန် စေရန် ထိန်းကျောင်းပေးသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။

၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ မေလ ၂၅ ရက်နေ့တွင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ တရားစီရင်ရေးမဏ္ဍိုင်နှင့် စပ်လျဉ်း၍ အနှစ်သာရရှိသည့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ခု ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ယင်းမှာ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာခုံရုံး (Constitutional Court ) က ဆုံးဖြတ်ချက်အမှတ် No.26/PUU-XXI/2023 ဖြင့် “အခွန်တရားရုံး၏ ဖွဲ့စည်းပုံ၊ စီမံခန့်ခွဲမှုနှင့် ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာကိစ္စများကို လက်ရှိတာဝန်ယူနေသည့် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနအောက်မှ နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်ရုံးသို့  ၃၁-၁၂-၂၀၂၆  ရက်ထက်  နောက်မကျစေဘဲ လွှဲပြောင်း ဆောင်ရွက်ရန်” ချမှတ်လိုက်ခြင်းပင်ဖြစ်ပါသည်။ 

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာခုံရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်အမှတ် No.26/ PUU- XXI/2023 အရ အောက်ပါအကျိုးရလဒ်များ ရရှိလာမည်ဖြစ်ပါသည်- 

(က)    အခွန်တရားရုံးသည် နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်ရုံးအောက်တွင် တစ်မိုးအောက် တရားစီရင်ရေးစနစ် (One Roof Judicial System) ဖြင့် တည်ရှိ နေမည် ဖြစ်ပါသည်။

(ခ)     သက်ဆိုင်ရာတာဝန်ရှိသူများအနေဖြင့် ၂၀၂၆ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၃၁ ရက်နေ့ မတိုင်မီတွင် အခွန်တရားရုံး၏ ဥပဒေ၊ နည်းဥပဒေနှင့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများကို ပြင်ဆင်နိုင်မည့် အခြေအနေရရှိလာမည် ဖြစ်ပါသည်။ 

(ဂ) အခွန်တရားရုံးအတွက် တရားသူကြီးများ ရွေးချယ်ခန့်အပ်ခြင်း၊ စီမံခန့်ခွဲရေး ဆိုင်ရာနှင့် ဘဏ္ဍာရေးရာများအပါအဝင် ကိစ္စအဝဝကို နိုင်ငံတော်တရား လွှတ်တော်ချုပ်ရုံး၏ ကြီးကြပ်မှုအောက်တွင် လွတ်လပ်စွာဆောင်ရွက်နိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။

(ဃ) ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာခုံရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ တရားစီရင်ရေးစနစ်ကို တိုးတက်မှုရှိစေမည် ဖြစ်ပါသည်။ အဘယ်ကြောင့် ဆိုသော် အခွန်တရားရုံးမှာ လက်ရှိစီမံခန့်ခွဲမှုအာဏာပိုင် အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည့် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနအပေါ် မှီခိုနေမှုအခြေအနေကို အဆုံးသတ်သွားမည် ဖြစ်ပါသည်။ 

 (င)  ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ပြန်သည့် အခွန်အထွေထွေညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာန၏ ဆောင်ရွက်မှု အစီရင်ခံစာဖော်ပြချက်အရ အခွန်ပြဿနာများနှင့် ပတ်သက်၍ အခွန်တရားရုံးသို့ ပထမအကြိမ်တင်ပြလာသည့် အမှုများအနက် အခွန် အထွေထွေညွှန်ကြားမှုဦးစီးဌာနသည် ၇၃.၉၀ ရာခိုင်နှုန်းတိုင်အောင် အနိုင်ရခဲ့ သဖြင့် အခွန်ထမ်းများအနေဖြင့် နောက်တစ်ဆင့်ဖြစ်သည့် တရားစွဲဆိုခြင်း၊ အယူခံဝင်ခြင်းတို့ကို သီးခြားလွတ်လပ် မှုရှိလာမည့် အခွန်တရားရုံးသို့ တင်ပြ နိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။

(စ)  ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာခုံရုံး ဆုံးဖြတ်ချက်ဖြင့် အခွန်တရားရုံးသည် လွတ်လပ်မှုအပြည့်အဝဖြင့် အခွန်အမှုများကို စစ်ဆေးနိုင်ပြီး အခွန်ထမ်း ပြည်သူများအတွက် တရားမျှတမှုကို ပိုမိုရှာဖွေနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။ သက်ဆိုင်ရာတာဝန်ရှိသူ များအနေဖြင့်လည်း ပိုမိုထိရောက်မှုရှိစေမည့် တရားစီရင်ရေးဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းဥပဒေများနှင့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများကို ပြဋ္ဌာန်းနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။

(ဆ) ထည့်သွင်းစဉ်းစားရမည့်အချက်အနေဖြင့် အဆိုပါဆုံးဖြတ်ချက်အရ အခွန်တရားရုံး၏ ဝန်ထမ်းဖွဲ့စည်းပုံအင်အားသည် ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဌာနအောက်တွင် မရှိတော့ဘဲ နိုင်ငံတော်တရားလွှတ်တော်ချုပ်ရုံး၏ ကြီးကြပ်မှုအောက်တွင် ရောက်ရှိသွားမည်ဖြစ်ပါသည်။ ထိုအကူးအပြောင်းအခြေအနေတွင် အခွန်တရားရုံး ၏ ဝန်ထမ်း ဖွဲ့စည်းပုံ၊ ဝန်ထမ်းရာထူးအဆင့်အတန်း၊ အခွန်တရားသူကြီးများ၏ လုပ်ငန်းခွင် အခွင့်အလမ်းတို့ကို ထိန်းညှိဆောင်ရွက်ရန် အရေးကြီးလှပေသည်။

အချုပ်အားဖြင့်အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို တစ်ဆင့်ပြီးတစ်ဆင့် အောင်မြင်စွာ ကျင့်သုံးနေသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည့်အားလျော်စွာ အခွန်အယူခံစနစ် ပိုမို ကောင်းမွန်လာစေရန်အတွက် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးလုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်နေသည်ကို တွေ့ရ ပါသည်။ အခွန်အယူခံခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်တွင် မလိုအပ်သောစာရွက်စာတမ်းများကို လျှော့ချခြင်း အပါအဝင် အယူခံတင်သွင်းခြင်းလုပ်ငန်းစဉ် ရိုးရှင်းလွယ်ကူစေခြင်း၊ အခွန်အယူခံခြင်း လုပ်ငန်း စဉ်၏ အချိန်ကာလကို လျှော့ချခြင်း၊ ထိရောက်မှုနှင့် ပွင့်လင်းမြင်သာမှု တိုးတက်စေရန် အီလက်ထရောနစ်ဖိုင်တွဲနှင့် အမှုတွဲ စီမံခန့်ခွဲမှုစနစ်များကို အကောင်အထည်ဖော်ခြင်း၊ အခွန် တရားရုံးရှိ ဝန်ထမ်းများနှင့် တရားသူကြီးများအား နည်းပညာဆိုင်ရာအရည်အချင်းနှင့် ဆုံးဖြတ် ချက်ချနိုင်မှု စွမ်းရည်များ တိုးတက်ကောင်းမွန်လာစေရန် စဉ်ဆက်မပြတ် လေ့ကျင့်ရေးနှင့် စွမ်းရည်မြှင့်တင်ရေး အစီအစဉ်များ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိခြင်း၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့်အညီ အခွန်တရားရုံးကို အုပ်ချုပ်ရေးမဏ္ဍိုင်အောက်မှ တရားရေးမဏ္ဍိုင်အောက်သို့ ကူးပြောင်းရန် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိခြင်းတို့ကို  လေ့လာတွေ့ရှိရပါသည်။ 

ကိုးကားချက်များ

၁ The law of tax tribunal of Indonesia 

၂ The tax dispute settlement according to justice and court system in Indonesia

၃ The position of the Tax Court in the Indonesian Judicial System After the Decision of the Constitutional Court Number 26/PUU- XXI/ 2023

၄ https://en.mkri.id/news/details/2023-05

၅ https://journal.ypidathu.or.id/index.php/rjl

၆ https://ssek.com/blog/indonesia-tax-court-reform-authority-over-tax-court-moves-from-finance-ministry-to-supreme-court

၇  “အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အခွန်စနစ်နှင့် အခွန်အယူခံစနစ်ကို လေ့လာတင်ပြခြင်း” စာတမ်း၊ ဒေါ်ဝင့်စန္ဒီကျော်(ဦးစီးအရာရှိ)၊ အခွန်အယူခံခုံအဖွဲ့ရုံး၊ နစက-၃