ယခုတစ်လော မျက်စိနာသူ အတော်များသည်။ မိုးရွာသောအခါ ကမ္ဘာမြေကြီး အတွင်းမှ အပူများသည်  အငွေ့ပြန်၍ ထွက်လာသည်။ မိုးရေထဲတွင် သွားလာနေကြသူများသည်ခြေထောက်ရေစိုသဖြင့် အပူငွေ့အပေါ်တက်ကာ မျက်စိသို့  အခိုးရောက်ပြီး မျက်စိနာခြင်းဖြစ်သည်။

အနောက်တိုင်းအယူအဆမှာ မျက်စိနာ ခြင်းသည် ပိုးကြောင့်ဖြစ်သည်။ တိုင်းရင်း ဆေးအယူအဆမှာ ခြေဖဝါးအအေးပတ်လျှင် အခိုးပိတ်ပြီး အထက်ဆန်သဖြင့်ခြေဖဝါးမှထွက်ရမည့်အခိုးအငွေ့များ မျက်စိမှ ကန်ထွက်ခြင်းကြောင့် မျက်စိ သွေးကြောများနီရဲကာ မျက်စိနာရခြင်း ဖြစ်လေသည်။

တိုင်းရင်းမြန်မာအကြောပြင်ပညာအယူအဆတွင် မဏိဥက္ကပ်ခေါ် အကြောခွေသည် မျက်စိအတွင်းနှာခေါင်းရင်းဘက်တွင်ရှိပြီး ယင်းအကြောခွေတွင် မျက်ရည် ထွက်ပေါက်နှင့်အငွေ့ထွက်ပေါက်များ ရှိသည်။ အပူအခိုးကန်၍ ထွက်ပေါက်ပိတ်သွားသောအခါ မျက်စိအတွင်းမှ အကြော များရောင်ပြီး မျက်သားတက်ကာ မျက်စိ နာရောဂါရရှိလေတော့သည်။

မျက်စိနာ ချောင်ပို့ဟူသော မြန်မာစကားရှိသည်။ အဓိပ္ပာယ်မှာ မျက်စိနာသူသည် မှောင်ရိပ်ကျသော ချောင်တွင် နေရမည်။ အလင်းရောင်ကို မကြည့်ရ။ အလင်းတုံ့ပြန်သော နေရောင်၊ မီးရောင်များကို မကြည့်သင့်။  ယခုခေတ်ဆိုလျှင်  တီဗွီ၊  ဇာတ်လမ်းများ ကြည့်ရှုခြင်းကို နားထားသင့်သည်။    အလင်း ရောင်ကိုကာကွယ်သော နေကာမျက်မှန်တပ်ထားသင့်သည်။

မျက်စိကို အပြင်မှကြည့်လျှင်  မမြင်ရသော  နေကာမျက်မှန်မှာ   အကောင်းဆုံးဖြစ်သည်ဟု မျက်စိ ဆရာဝန်ကြီးများက ပြောကြားထားသည်။

မျက်စိနာလျှင် မျက်စိအတွင်းရှိ သွေးကြောလေးများရောင်သဖြင့် နီရဲပြီး ယားယံခြင်း ဖြစ်တတ်သည်။ ယား၍ပွတ်မိလျှင်မျက်ကြည်လွှာ (အနက်ရောင်) ပျက်စီးတတ်သည်။တစ်သျှူးစက္ကူဖြင့် ပွတ်ခြင်းလည်း မကောင်းပါ။ စက္ကူတွင် ကြမ်းရှသောမျက်နှာပြင်ရှိသည်။ အသားချောသော လက်ကိုင်ပဝါ၊ အမွေးပွ သော မျက်နှာသုတ်ပဝါငယ်ဖြင့် အပေါ်မှအုပ်၍တို့ပေးခြင်းသာ အကောင်းဆုံးဖြစ်သည်။ ဖြစ်နိုင်လျှင် ကြွေဇလုံတစ်ခုတွင် ရေနွေးအပူ ဓာတ်ဘူးငယ်တစ်လုံးစာထည့်ပါ။ ယင်းနောက်ဆားဇွန်းငယ်တစ်ဇွန်း ထည့်ဖျော်ပါ။ဆားခါးထည့်လျှင် ပို၍ကောင်းသည်။ ယင်းရေနွေးအတွင်းသို့ မျက်နှာသုတ်ပဝါငယ် ကိုထည့်စိမ်ကာ (ရေနွေးနွေးဖြစ်မှစိမ်ပါ) ယင်းတဘက်ကို ရေစင်အောင် ညှစ်ပြီး   မျက်စိနာဖြစ်နေသော   မျက်စိ မျက်ခွံပေါ်မှအုပ်ပေးပါ။   ခြောက်သွေ့သွားလျှင် တစ်ဖန်ဆားရည်နွေးဇလုံတွင် ပြန်စိမ်ပြီး   ရေညှစ်ပါ။  မျက်စိအရောင် ကျသွားပါလိမ့်မည်။

ဆားရည်ကြည်သည် မျက်စိနှင့်သင့်ကြောင်း ရှေးက တိုင်းရင်းဆေးကျမ်းများတွင်ဖော်ပြထားသည်။  မျက်စိမှာရေ၊ နားမှာဆီ၊ ဒန္တီမှာဆား၊ ဝမ်းမှာခါးဟူသော စာနှင့်အညီ ဆားအနည်းငယ်ကို ရေတွင် ဖျော်ပြီး အရည်ကြည်ကိုယူကာ မျက်စိတွင် ခတ်ပေးခြင်းဖြင့် မျက်သားအရောင်ကို ကျစေနိုင်သည်။ ဆားကို ဖျော်သောရေသန့်ရမည်။ ဆူပြီးရေနွေးကို အအေးခံထားသောရေကျက်အေးနှင့် ဖျော်ခြင်းကသာ အကောင်းဆုံးဖြစ်သည်။ ယခုခေတ်သောက်ရေသန့်ဘူးများတွင်အနည်ပါတတ်သဖြင့် စိတ်မချရပါ။ ဆူပွက်ပြီးသားရေနွေး၏ ရေကျက်အေးကသာ စိတ်အချရဆုံးဖြစ်သည်။

လက်တွေ့တစ်နည်းမှာ ဆားအနည်းငယ်ကို ရေနွေးအဖြူဖြင့်ဖျော်ပြီး အအေးခံ၍ မျက်စိတစ်လုံး ဝင်ဆံ့သည့် ကိုင်းခွက်ငယ်တွင်ထည့်ကာ  ယင်းခွက်အတွင်းသို့ မျက်နှာအပ်၍ မျက်စိကို ဆားရည် အတွင်း ဖွင့်၊ ပိတ်၊ ဖွင့်၊ ပိတ်လုပ်ပေးခြင်းဖြစ်သည်။

ရှားစောင်းလက်ပပ်ပင်မှကျောက်ကျောကဲ့သို့အနှစ်ကိုခွဲယူပြီး  အနေတော်အတုံးလေးများပြုလုပ်ကာ မျက်ခွံပေါ်အုပ်ထားပါက မျက်စိနာသက်သာစေသည်။

တခြားထူးခြားသောမျက်စဉ်းတစ်ခုမှာ မိခင်နို့ရည်ကို မျက်စဉ်းအဖြစ်ခတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုနည်းမှာ နို့တိုက်နေသော မိခင်တစ်ဦးထံမှ နို့ရည်ကို လက်ဖက်ရည်ပန်းကန်ငယ်ဖြင့်ခံ၍ ညှစ်ယူပြီး မျက်စဉ်းခတ်ပိုက်ငယ်  သို့မဟုတ်    မင်စုပ်ပိုက်အသုံးပြု၍ နို့ရည်ကို မျက်စဉ်းခတ်ပေးခြင်းဖြစ်သည်။

မြန်မာ့ရိုးရာအိမ်သုံးဆေးနည်းဖြစ်သည့် သနပ်ခါးမြစ်၊ မန်ကျည်းခေါက်၊ သီးခေါက်၊ ကျားမနိုင်မြစ်များကိုသွေးပြီး မျက်စိကွင်းပေးခြင်းဖြင့် မျက်လုံးအရောင် ကျစေနိုင်သည်။

တိုင်းရင်းဆေးအယူအဆတွင် ညှော်ကိုလည်း အဓိကထားသည်။ငရုတ်သီးညှော်၊အမှိုက်မီးရှို့သောအနံ့များရှူရှိုက်မိလျှင် မျက်စိနာကို ပိုဆိုးစေသဖြင့် သတိပြုရှောင်ကြဉ်သင့်သည်။ထို့အတူ မီးခိုးငွေ့များ ရှိသောနေရာများသို့လည်း မသွားသင့်၊ မနေသင့်ပါ။ မီးခိုးငွေ့များ    မျက်စိအတွင်း ဝင်လျှင် မျက်စိအာရုံ ကြောများစပ်သဖြင့်   အပိတ်၊  အဖွင့်များပြီး  မျက်စိသူငယ်အိမ်ကို   ပို၍ရောင် စေနိုင်သည်။

မျက်စိအထူးကုဆရာဝန်ကြီးများနှင့် ပြသခြင်းမဟုတ်ဘဲ မိမိသဘောဖြင့် ဆေးအရောင်းဆိုင်များမှ တွေ့ကရာမျက်စဉ်းများကို ဝယ်မခတ်သင့်ပါ။ မိမိနှင့် ဓာတ်မတည့်သောမျက်စဉ်းများကို မှားခတ်မိသဖြင့် မျက်စိကွယ်ရသူများရှိကြောင်း မျက်စိဆရာဝန်ကြီးများ ကိုယ်တိုင်ရေးသည်ကို ဖတ်ရှုရဖူးသည်။  ထို့အတူ တိုင်းရင်းဆေးဟုဆိုကာ မိုးရေတွင် သွပ်၊ ဒန်၊ ဆေးဒန်း၊ တခြားဆေးမြစ်များ စိမ်ထားသော မျက်စဉ်းဆေးများကို ခတ်မိသဖြင့် မျက်စိကွယ်ရသူများလည်း ရှိသည်။ တိုင်းရင်းဆေးဆိုတိုင်း အန္တရာယ်မရှိဟု မထင်ပါနှင့်။ ရောင်းတမ်းဆေးများကြောင့် အမှားများစွာတွေ့ကြုံရသဖြင့် တိုင်းရင်းဆေးပညာဦးစီးဌာနဗဟိုဆေးဝါးကြီးကြပ်မှုအဖွဲ့မှစစ်ဆေးပြီး  အန္တရာယ်ကင်းရှင်းကြောင်း အတည်ပြု ထားသော ခွင့်ပြုချက်လိုင်စင်ယာယီမှတ်ပုံတင် နံပါတ်ပါရှိသော ဆေးဝါးများမှလွဲလျှင် ဝယ်ယူသုံးစွဲခြင်းမပြုပါနှင့်။

မျက်စိအဆုံး၊  နားအရှုံးဟု  အဆိုရှိသဖြင့် မျက်စိကွယ်လျှင် အလွန်ကြီးသော ဆုံးရှုံးမှုကြီးဖြစ်ပါသည်။ သာမန်မျက်စိနာရာမှ ပေါ့ဆမှုကြောင့် မျက်စိကွယ်ရသည်အထိ မဖြစ်စေရန် -

- မျက်စိနာလျှင်  အရမ်းမပွတ်ပါနှင့်။

- တွေ့ကရာမျက်စဉ်းများကို (ဆရာဝန်များ ညွှန်ကြားချက်မရှိဘဲ) မခတ်ပါနှင့်။

- ညှော်၊ မီးခိုးများကို ရှောင်ပါ။

- စူးရှသောနေရောင်၊ အလင်းရောင်တွင်မနေပါနှင့်။

- တီဗွီမကြည့်ပါနှင့်။ ကြည့်ချင်လျှင်နေကာမျက်မှန် အမည်းရောင်တပ်ကြည့်ပါ။

- အသီးအနှံပို၍စားပါ။  အသားစားခြင်းကို ရှောင်ပါ။  အသားစားလျှင်မျက်စိပို၍ ယားတတ်သည်။

- အပူအစပ်နှင့် မဆလာပါသောအစာများကို ရှောင်ပါ။ မျက်စိကို ရောင်စေပါသည်။

-နေအိမ်အပြင်ဘက်မထွက်ပါနှင့်။ဆိုင်ကယ်မစီးပါနှင့်။လေတိုက်လေတိုးလျှင် မျက်စိပို၍ ရောင်တတ် သည်။

- ဆားရည်ကြည်ခတ်ခြင်း၊ ဆားရည်ငွေ့ပါသော တဘက်ငယ်ဖြင့် အုပ်ခြင်းပြုလုပ်ပါ။

Photo - Park Slope eye

MWD Web Portal

“ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက ၁၁-၅-၂၀၂၅ ရက်နေ့ည ၈ နာရီမှ ၁၈-၅-၂၀၂၅ ရက်နေ့ ည ၈ နာရီအထိ ရက်သတ္တပတ်အတွင်း ဓာတ်ခွဲနမူနာစုစုပေါင်း ၂၄၆၁ ခုကိုစစ်ဆေးခဲ့ရာ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ ဓာတ်ခွဲအတည်ပြုလူနာသစ်တစ်ဦးတွေ့ရှိ” ဆိုတဲ့ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါနဲ့ပတ်သက်တဲ့ အသိပေးထုတ်ပြန်ချက်ကို မေလ ၁၉ ရက်နေ့ည ၈ နာရီမှာ ကြားသိလိုက်ရပါတယ်။ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါနဲ့ပတ်သက်ပြီး နှစ်နှစ်ကျော်ကာလမှာ ပထမဆုံးပြန်လည်ကြားသိလိုက်ရတဲ့ ကျန်းမာရေး အချက်ပေးခေါင်းလောင်းထိုးသံ ဖြစ်ပါတယ်။

အသိပေးထုတ်ပြန်

နောက်ထပ်မေလ ၂၆ ရက်နေ့ ည ၈ နာရီမှာ “မေ ၁၈ ရက် ည ၈ နာရီမှ မေ ၂၅ ရက် ည ၈ နာရီအထိ ရက်သတ္တပတ်အတွင်း ဓာတ်ခွဲနမူနာ စုစုပေါင်း ၂၇၅၄ ခုကို စစ်ဆေးပြီးစီးခဲ့ရာ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ ဓာတ်ခွဲအတည်ပြုလူနာသစ် ခြောက်ဦးတွေ့ရှိ” ဆိုတဲ့သတင်းကို ထပ်မံကြားသိရပြန်ပါတယ်။ နောက်ထပ်ရက်သတ္တတစ်ပတ်ကျော်အကြာမှာ “မေ ၂၅ ရက်မှ ဇွန် ၁ ရက်အထိ ရက်သတ္တပတ်အတွင်း ဓာတ်ခွဲနမူနာစုစုပေါင်း ၁၇၇၈ ဦးကို စစ်ဆေးခဲ့ရာ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ အတည်ပြုလူနာသစ် ၁၇ ဦးတွေ့ရှိ” ဆိုတဲ့ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနရဲ့ အသိပေးထုတ်ပြန်ချက်သတင်းကို ဆက်လက်ကြားသိရပြန်ပါတယ်။

ဒါ့အပြင် “ဇွန် ၈ ရက်ည ၈ နာရီမှ ဇွန် ၁၅ ရက် ည ၈ နာရီအထိ ရက်သတ္တပတ်အတွင်း ဓာတ်ခွဲနမူနာစုစုပေါင်း ၂၂၈၅ ခုကို စစ်ဆေးပြီးစီး ခဲ့ရာ ကိုဗစ်-၁၉ အတည်ပြုလူနာသစ် ၅၂ ဦးတွေ့ရှိ”ဆိုတဲ့ ဖော်ပြပါသတင်းတွေအရ မေလ ၁၁ ရက်နေ့မှ ဇွန်လ ၈ ရက်နေ့အတွင်း ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ ဓာတ်ခွဲ အတည်ပြုလူနာသစ် စုစုပေါင်း ၁၀၀ ကျော် တွေ့ရှိခဲ့ပြီဖြစ်ပါတယ်။ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ တစ်ကျော့ပြန်လာ တယ်လို့ဆိုနိုင်ပေမယ့် လတ်တလောမှာ မြန်မာနိုင်ငံ မှာဖြစ်တဲ့ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါဟာ မျိုးရိုးဗီဇအသစ်နဲ့ ထပ်မံဖြစ်လာတဲ့ စိုးရိမ်စရာမရှိနိုင်ဆိုတဲ့ အသက်ရှူ လမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ကူးစက်ရောဂါဖြစ်ပါတယ်။ ဒီရောဂါမျိုးဆက်သစ်ဟာ ရောဂါကူးစက်ဖြစ်ပွားမှုနဲ့ သေဆုံးမှုမှာ စိုးရိမ်ဖွယ်ရာမရှိပေမယ့် ပတ်ဝန်းကျင်နိုင်ငံတွေမှာ ကူးစက်ဖြစ်ပွားနှုန်းမြင့်မားပြီး သေဆုံး သူရှိတဲ့အတွက် ဂရုစိုက်ဖို့လိုပါတယ်။

သတိမူလိုက်နာ

လက်ရှိကာလဟာ ရာသီအကူးအပြောင်း ကာလဖြစ်လို့ ဒီကာလမှာဖြစ်ပွားတတ်တဲ့ ရာသီတုပ်ကွေးရောဂါ၊ သွေးလွန်တုပ်ကွေးရောဂါ၊ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောရောဂါစတဲ့ ကူးစက်တတ်တဲ့ ရောဂါတွေ ဖြစ်ပွားနေတဲ့အချိန်မှာ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါဟာ ပထမရက်သတ္တပတ်မှာ ကူးစက်မှုသုည ဒသမ ၀၄ ရာခိုင်နှုန်း၊ ဒုတိယရက်သတ္တပတ်မှာ သုည ဒသမ ၂၂ ရာခိုင်နှုန်း၊ တတိယရက်သတ္တပတ်မှာ ကူးစက်မှု သုည ဒသမ ၉၆ ရာခိုင်နှုန်း၊ စတုတ္ထ ရက်သတ္တပတ်မှာ ကူးစက်မှု ၁ ဒသမ ၄၄ ရာခိုင် နှုန်းနဲ့ ရာခိုင်နှုန်းတွေ တဖြည်းဖြည်းတိုးလာတာ ဟာ စိုးရိမ်စရာဖြစ်ပါတယ်။ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက အသိပေးထုတ်ပြန်ချက်တွေ၊ ဆောင်ရန်/ရှောင်ရန်အချက်တွေ ထုတ်ပြန်ပေးနေတာကို ပြည်သူတွေအနေနဲ့ သတိမူလိုက်နာဆောင်ရွက်ကြရမှာဖြစ်ပါတယ်။

ပြီးခဲ့တဲ့ ရက်သတ္တပတ်အတွင်းက မိမိကိုယ်တိုင်၊ မိမိမိသားစု၊ မိမိမိတ်ဆွေအသိုင်းအဝိုင်းတွေကြားမှာ ကိုယ်လက်မအီမသာဖြစ်တာ၊ ကိုက်ခဲတာ၊ ဖျားနာတာ၊ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောဖြစ်တာတွေ တစ်ယောက်ပြီးတစ်ယောက် ဖြစ်ခဲ့ကြတဲ့အချိန်မှာ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ အိုမီခရွန်ဗီဇမျိုးကွဲသစ်ရောဂါ ကူးစက်မှုဟာ မြန်မာတို့ရဲ့ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ဖြစ်နေပြီဆိုတဲ့ သတင်းတွေနဲ့အတူ လတ်တလောကျန်းမာရေး ပြဿနာတွေမှာ အိုမီခရွန်လား၊ တုပ်ကွေးလား၊ ဘာလား၊ ညာလာ မဝေခွဲတတ်အောင်ဖြစ်ခဲ့ကြတာ အမှန်ပါ။ ဖြစ်နေတဲ့ရောဂါကို နီးစပ်ရာဆေးခန်း တွေမှာပြသကြတော့ ဆေးခန်းဆရာဝန်က ဖြစ်တဲ့ ရောဂါကို ပျောက်ကင်းအောင်ကုသပေးပြီး အိုမီခရွန်ရောဂါဟာ ပတ်ဝန်းကျင်မှာဖြစ်နေပေမယ့် စိုးရိမ်စရာမရှိပါဘူးလို့ပြောတဲ့အတွက် စိတ်သက်သာ ရာရကြပါတယ်။

ကိုဗစ်နဲ့အတူယှဉ်တွဲ

ဒါပေမယ့်လည်း ကျွန်တော်တို့ လူ့အသိုင်းအဝိုင်းမှာ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ အိုမီခရွန်ဗီဇမျိုးကွဲသစ် ကူးစက်ဖြစ်ပေါ်နေတယ်ဆိုတာကို ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက တရားဝင်အသိပေးထုတ်ပြန်ထား တာဖြစ်လို့ သတိပြုလိုက်နာ ဆောင်ရွက်ကြရပါမယ်။ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါနဲ့ပတ်သက်လို့ စိုးရိမ်စရာ မရှိသည်ဖြစ်စေ၊ ရှိသည်ဖြစ်စေ ကူးစက်မှုမဖြစ်အောင် ကြိုတင်ကာကွယ်ကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ရောဂါဟာ ဘယ်သောအခါမှ ပျောက်ကွယ်သွားဖွယ်မရှိဘဲ ကမ္ဘာသူကမ္ဘာသားတွေအနေနဲ့ HIV ဗိုင်းရပ်စ်နဲ့ ဆက်လက်နေထိုင်နေရသလို ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်နဲ့နေထိုင်ဖို့ သင်ယူရတော့မှာဖြစ်ကြောင်း ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) ရဲ့ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် မေလ ၁၄ ရက်နေ့ သတိပေးစကားကို သတိပြုမိပါတယ်။

ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့က နိုင်ငံတကာပြည်သူ့ ကျန်းမာရေးအရေးပေါ်အခြေအနေအဖြစ် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဇန်နဝါရီလ ၃၀ ရက်နေ့မှာ သတ်မှတ်ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီး အနေနဲ့ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါနဲ့ပတ်သက်လို့ နိုင်ငံတကာပြည်သူ့ကျန်းမာရေး အရေးပေါ်အခြေအနေ အဖြစ်ကြေညာထားတာကို ၂၀၂၃ ခုနှစ် မေလ ၅ ရက်နေ့မှာ ပြန်လည်ရုပ်သိမ်းခဲ့ပေမယ့်လည်း ကမ္ဘာအနှံ့မှာ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါကူးစက်မှုဟာ အသွင်ပြောင်းမျိုးရိုးဗီဇကွဲအနေနဲ့ ဆက်လက်တည်ရှိနေဆဲပင်ဖြစ်လို့ ကိုဗစ်နဲ့အတူ ယှဉ်တွဲနေထိုင်ရေးယဉ်ကျေးမှုကို မိမိတို့အားလုံး တည်ဆောက်ကြရတော့မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဖြစ်ပွားမှုပြန်လည်မြင့်တက်

မြန်မာနိုင်ငံမှာ နိုင်ငံတော်အစိုးရရဲ့ ဦးဆောင် လမ်းညွှန်ပံ့ပိုးမှု၊ တာဝန်သိ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေ၊ နှီးနွှယ်ဝန်ကြီးဌာနတွေ၊ လူမှုရေးအသင်းအဖွဲ့တွေ၊ ပြည်သူတွေရဲ့ တက်ညီလက်ညီ ပူးပေါင်းပါဝင် ဆောင်ရွက်မှုတွေကြောင့် ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ တတိယလှိုင်းအပါအဝင် ပြင်းထန်တဲ့ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါကူးစက်မှုတွေကို အချိန်တိုအတွင်း ကာကွယ် ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့တာဟာ သမိုင်းတွင်မှတ်တမ်းတင်ရမယ့် ဖြစ်စဉ်တစ်ခုအဖြစ် မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရေးထိုး နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီလိုထိရောက်စွာ ကာကွယ်ထိန်းချုပ် ဆောင်ရွက်နိုင်တာကြောင့် ၁၃-၅-၂၀၂၃ ရက်နေ့ မှာ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါနဲ့ သေဆုံးသူကို နောက်ဆုံးတွေ့ရှိခဲ့ရပြီး ကိုဗစ်နဲ့ ထပ်မံသေဆုံးသူမရှိတော့တာ နှစ်နှစ်ကျော်ကြာသည့်တိုင် ရှိပြီဖြစ်ပါတယ်။

လတ်တလောမှာ ကမ္ဘာ့မီဒီယာတွေနဲ့ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံတွေရဲ့ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာန တွေရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်တွေအရ ထိုင်း၊ စင်ကာပူ၊ တရုတ်(ဟောင်ကောင်)နဲ့ တရုတ်နိုင်ငံစတဲ့ ဒေသတွင်းနိုင်ငံအချို့မှာ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါဖြစ်ပွားမှု ပြန်လည်မြင့်တက်လာတာကို တွေ့ရှိရပါတယ်။ အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့မှ မေလ ၁၇ ရက်နေ့အထိ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါဖြစ်ပွားသူ ၁၀၆၄၈၁ ဦးရှိပြီး ရောဂါကြောင့် သေဆုံးသူ ၂၆ ဦးရှိကြောင်း ကြားသိလိုက်ရပါ တယ်။ ယခုနှစ်အတွင်း ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါဖြစ်ပွားမှု အမြင့်မားဆုံးကာလဟာ မေလ ၁၁ ရက်နေ့မှ ၁၇ ရက်နေ့အတွင်းဖြစ်ပြီး ရောဂါ ဖြစ်ပွားသူ လူနာသစ် ၃၃၀၃၀ ရှိပြီး ဆေးရုံတက်သူ ၁၉၁၈ ဦးနဲ့ သေဆုံးသူ နှစ်ဦးရှိကြောင်း သိရပါတယ်။

ကူးစက်နှုန်းမြင့်မား

ရှေ့ရက်သတ္တပတ်တွေမှာလည်း ရောဂါဖြစ်ပွား သူ လူနာသစ်တွေ၊ ဆေးရုံတက်ရောက်သူတွေနဲ့ သေဆုံးသူတွေရှိကြောင်း သိရပါတယ်။ ရောဂါကူးစက်မှု မြင့်မားရခြင်းအကြောင်းရင်းဟာ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ မိုးရာသီကာလစတင်ခြင်း၊ ကျောင်းတွေ ပြန်လည်ဖွင့်လှစ်ခြင်းနဲ့ သင်္ကြန်ပွဲတော်လို လူစုလူဝေးနဲ့ ခရီးသွားလာတာတွေများပြားခဲ့တဲ့အကြောင်း တွေကြောင့်လို့ သိရပါတယ်။ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံဖြစ်လို့ သင်ခန်းစာယူ သတိပြုရမှာဖြစ်ပါတယ်။ အဓိကကူးစက်ပျံ့နှံ့တဲ့ ကိုဗစ်-၁၉ ဗိုင်းရပ်စ်မျိုးကွဲဟာ ကူးစက်လွယ်အိုမီခရွန်အုပ်စုမှ ဆက်လက်မျိုးရိုးဗီဇ ပြောင်းလဲလာတဲ့ JN.1 အုပ်စု၊ ထိုမှဆက်၍ မျိုးရိုးဗီဇပြောင်းလာတဲ့ XEC မျိုးကွဲ အများစုဖြစ်ကြောင်း သိရပါတယ်။ ဗန်ကောက်၊ ချွန်ဘူရီနဲ့ ရယောင်း စတဲ့နေရာတွေမှာ ကူးစက်မှုနှုန်းမြင့်မားပြီး ကလေးတွေမှာ ကူးစက်နှုန်းမြင့်မားတယ်လို့ သိရပါတယ်။

ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါကူးစက်ပြန့်ပွားမှုဟာ မျိုးဟောင်းအနေနဲ့ရော မျိုးသစ်အနေနဲ့ပါ ကမ္ဘာအနှံ့ခြေဆန့်ခဲ့တာမှာ ယခုအခါ အချိန်ကာလအားဖြင့် ငါးနှစ်နဲ့ သုံးလကျော်ခဲ့ပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ အိုမီခရွန်မျိုးကွဲသစ်(XEC)ဟာ ရောဂါပြင်းထန်မှုနည်းပါးသော်လည်း ကူးစက်မှုနှုန်းမြန်ဆန်တဲ့အတွက် သတိထားစောင့်ကြည့် ကာကွယ်ထားဖို့လိုပါတယ်။ XEC မျိုးကွဲရဲ့ အဓိကလက္ခဏာတွေထဲက တစ်ခုဟာ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာဖြစ်ပါတယ်။ အဆက်မပြတ် ချောင်းဆိုးတာဟာ ကိုဗစ် XEC အမျိုးအစားရဲ့ နောက်ထပ်ထင်ရှားတဲ့ လက္ခဏာဖြစ်ပါတယ်။ လူနာတွေဟာ မကြာခဏ ချမ်းတုန်ခြင်းနဲ့ ချွေးထွက်ခြင်းတို့နဲ့အတူ အဖျားကြီးခြင်းကို ခံစားရနိုင်ပါတယ်။ ခန္ဓာကိုယ်အပူချိန်ကို ပုံမှန်စောင့်ကြည့်ခြင်းဟာ ဗိုင်းရပ်စ်ကို စောစီးစွာ သိရှိနိုင်စေဖို့ ကူညီပေးနိုင်ပါတယ်။

ဆေးဝါးကုသမှုခံယူ

ကိုဗစ် XEC မျိုးကွဲဟာ အဆုတ်အတွင်း လေအိတ်တွေကို ရောင်ရမ်းစေတဲ့၊ ရောဂါပိုးကူးစက်မှုမြင့်မားတဲ့ အဆုတ်ရောင်ရောဂါဖြစ်ပွားမှုနဲ့ ဆက်စပ်နေပါတယ်။ လူနာဟာ ချောင်းဆိုးခြင်းလို လက္ခဏာတွေ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပါတယ်။ အဖျားရောဂါချမ်းတုန်ခြင်း၊ အသက်ရှူရခက်ခဲခြင်း အဆုတ်ရောင်နာ XEC မျိုးကွဲကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ အထူးသဖြင့် ပြင်းထန်နိုင်ပြီး ဆေးရုံတက်ကုသဖို့နဲ့ အလေးထားတဲ့ကုသမှုတွေ လိုအပ်ပါတယ်။ နာမကျန်းမှုရဲ့ ပြင်းထန်တဲ့အဆင့်မှ ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာပြီးနောက်မှာ ကိုဗစ် XEC မျိုးကွဲ ကူးစက်ခံထားရတဲ့လူနာတွေဟာ ရေရှည်အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရနိုင်ပါတယ်။ ၎င်းတို့မှာ နာတာရှည် ချောင်းဆိုးခြင်း၊ အဆုတ်လုပ်ဆောင်ချက်လျော့ကျခြင်းနဲ့ အသက်ရှူကျပ်ခြင်းတို့ ပါဝင်ပါတယ်။ ဒီလိုဖြစ်လာရင် ဆေးဝါးကုသမှုဆက်လက်ခံယူဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

ကိုဗစ် XEC မျိုးကွဲကူးစက်ခံထားရရင် အသက်အန္တရာယ်မထိခိုက်ပေမယ့် ခံစားရတဲ့ ဝေဒနာတွေဟာ မနည်းပါဘူး။ အလုပ်ပျက် အကိုင်ပျက်နဲ့ ဆေးဝါးကုသနေရတဲ့ ရောဂါဝေဒနာ ရှင်တစ်ယောက်ဖြစ်မှာ သေချာပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် ကိုဗစ်-၁၉ XEC မျိုးကွဲကူးစက်မခံရအောင် ကာကွယ်ကြဖို့လိုပါတယ်။ ကလေးသူငယ်တွေ၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်တွေနဲ့ ရောဂါအခံရှိတဲ့ သက်ကြီးပိုင်းတွေအနေနဲ့ ရောဂါကူးစက်ခံရရင် အသက်အန္တရာယ်ဖြစ်နိုင်တဲ့အထိ အခြေအနေဆိုးနိုင်တဲ့အတွက်ကြောင့် နှာစေး၊ ချောင်းဆိုး၊ ကိုယ်အပူချိန်မြင့်မားလာရင် နီးစပ်ရာကျန်းမာရေး ဆေးခန်း၊ ဆေးရုံကို သတင်းပို့ဖို့နဲ့ ဆေးကုသမှုခံယူ ကြဖို့လိုအပ်ပါတယ်။ ပြည်သူတွေအနေနဲ့ မျိုးရိုး ဗီဇပြောင်း ကိုဗစ်-၁၉ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကို ကာကွယ်နိုင်ဖို့ ကာကွယ်ဆေးထိုးနှံပေးတဲ့အခါမှာလည်း မပျက်မကွက်ထိုးနှံကြဖို့ တိုက်တွန်းအပ်ပါတယ်။ ။

MOI

မိုးရာသီကာလရောက်လျှင်အအေးမိ၊နှာစေး၊ ချောင်းဆိုးရောဂါနှင့် ရာသီတုပ်ကွေးရောဂါတို့ဖြစ်လေ့ ရှိသည်။ ယခုကာလတွင် ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါအား ကမ္ဘာ့ ကပ်ရောဂါအဖြစ်သတ်မှတ်ထားခြင်းမရှိတော့ ဘဲ ရာသီတုပ်ကွေးရောဂါကဲ့သို့ အသက်ရှူလမ်းကြောင်း မှတစ်ဆင့်ဒေသတွင်းပုံမှန်ကူးစက်ဖြစ်ပွား တတ် သည့်ရောဂါအဖြစ်သတ်မှတ်လိုက်ပြီဖြစ်သည်။ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါသည်လည်း စိုစွတ်သော မိုးရာသီတွင် ကူးစက်နှုန်းမြင့်မားသည့်အတွက်ယခုနှစ်မိုးရာသီ တွင် လတ်တလောအသက်ရှူ လမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ရောဂါများဖြစ်သည့် အအေးမိ၊  နှာစေး၊  ချောင်းဆိုး ရောဂါ၊ ရာသီတုပ်ကွေးရောဂါ၊  ကိုဗစ်-၁၉  ရောဂါ တို့ကို သတိပြုကာကွယ်ကြရမည်ဖြစ်သည်။

အအေးမိ၊ နှာစေး၊ ချောင်းဆိုးရောဂါ

အအေးမိ၊ နှာစေး၊ ချောင်းဆိုးခြင်းသည် မိုးရာသီ ရောက်တိုင်းတွေ့ကြုံရသည့်ကူးစက်ရာသီ ရောဂါ တစ်မျိုးဖြစ်၍ အအေးမိ၊ နှာစေး၊ ချောင်းဆိုးရောဂါအစ မိုးမိခြင်းကဟု မှတ်သားသင့်သည်။ ထို့ကြောင့်မိုးမိလာပါက ရေစိုအ၀တ်များချက်ချင်းလဲ၍ နွေးနွေးထွေး ထွေးနေသင့်သည်။ လူဦးရေထူထပ်သော နေရာများတွင် ရောဂါကူးစက်ပြန့်ပွားနိုင်ခြေပိုများသဖြင့် ကိုယ်ခံ အားနည်းသူများဂရုစိုက်သွားလာ သင့်သည်။ အအေးမိဖျားနာခြင်းကြောင့်အသက်အန္တရာယ် မစိုးရိမ်ရသော်လည်း အဖျားပျောက်ပြီး နောက်ချောင်း အစို(ချွဲပါသောချောင်းဆိုးခြင်း)တဟွတ်ဟွတ်စွဲကျန်ရစ်ခဲ့သည်။ တခြားသူများကို ဆက်လက်မကူး အောင်လက်ကို စင်ကြယ်စွာဆေးကြောပါ။ နှာချေ၊ ချောင်းဆိုးသည့်အခါ တစ်ခါသုံး တစ်သျှူးသုံး၍ စနစ်တကျစွန့်ပစ်ပါ။ အထူးသဖြင့် ကိုယ်ခံအားနည်းသော ကလေးငယ်များနှင့် သက်ကြီး ရွယ်အိုများမှာ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကူးစက်လွယ်၍အချိန်မရွေးဖျားနာတတ်သဖြင့် အအေးမိ တုပ်ကွေး  ဖျားနာ ရောဂါပျောက်ဆေးများ အိမ်၌ အသင့်ဆောင်ထားခြင်း၊ ကိုယ်ခံအားကောင်း စေရန် ဗီတာမင် C ဆေးပြားများသောက်ခြင်း၊ ရေများများသောက်ခြင်း၊ သန့်ရှင်းလတ်ဆတ်သောဟင်းသီးဟင်းရွက်နှင့် အရည်ရွှမ်းသော သစ်သီးများစားသင့်သည်။ 

ရာသီတုပ်ကွေးရောဂါ

ကမ္ဘာပေါ်၌ကူးစက်ပျံ့နှံ့မှုအမြန်ဆုံးနှင့် အဖြစ် များဆုံးသောရောဂါများထဲတွင် ရာသီတုပ်ကွေးရောဂါ လည်း အပါအ၀င်ဖြစ်သည်။  ရာသီတုပ်ကွေးရောဂါ သည်တုပ်ကွေးရောဂါဗိုင်းရပ်စ်(Influenza) ကြောင့်ဖြစ်ပွားပြီး အသက်ရှူလမ်းကြောင်းမှတစ်ဆင့် ကူးစက်နိုင်သည်။ ယင်းဗိုင်းရပ်စ်သည်  မိုးဦး ကျနှင့် ဆောင်းရာသီကဲ့သို့အေးသောရာသီဥတုတွင်ပေါက်ပွားနှုန်းများသည်။ထို့ကြောင့်   ပြင်ပနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုများလျှင်ကူးစက်ရန်လွယ်ကူသည်။ တုပ်ကွေးရောဂါကိုဖြစ်စေသောဗိုင်းရပ်စ်များ အားအေ၊ ဘီ၊ စီဟူ၍  အုပ်စုသုံးစုခွဲခြားထားပြီးယင်းတို့ အနက် အေအုပ်စုတွင်ပါ၀င်သောဗိုင်းရပ်စ် များက အများဆုံးဒုက္ခပေးသည်။ အချိန်ပိုင်း၊ ရက်ပိုင်းအတွင်းလူအစုလိုက်အပြုံလိုက်လျင်မြန်စွာ ကူးစက်စေသည်။  မြန်မာနိုင်ငံ၌  ဗိုင်းရပ်စ်အေကြောင့်ဖြစ်သော တုပ်ကွေးရောဂါသည် အများဆုံး ဖြစ်သည်။

ရာသီတုပ်ကွေးရောဂါသည်  အထက်တွင်ဖော်ပြ ထားသော  သာမန်အအေးမိ၊  နှာစေး၊  ချောင်းဆိုး ရောဂါထက် ပိုမိုပြင်းထန်၍ အဖျားကြီးကာ အဖျား လည်း တာရှည်သည်။ ခေါင်းအုံ၊ ခေါင်းကိုက်၊ ကိုယ်ပူ၊ မျက်စိပူ၊ လည်ချောင်းနာ၊ နှာမွှန်၊ ချောင်းဆိုး၊ အဆစ် အမျက်များနာကျင်ကိုက်ခဲစေခြင်း၊  အားအင်ကုန် ခန်း မောပန်းခြင်းနှင့်အစားအသောက်ပျက်ခြင်းတို့သည် ရာသီတုပ်ကွေးရောဂါ၏ လက္ခဏာများဖြစ်ကြ သည်။

နောက်ဆက်တွဲရောဂါများအဖြစ် အသက်ရှူ ပြွန်ရောင်ခြင်း၊နမိုးနီးယား(ခေါ်)အဆုတ်ရောဂါ ဖြစ်ခြင်း၊ အာသီးများရောင်ခြင်း၊ အာသီးရောင်ခြင်းမှ အစပြု၍ နှလုံးရောဂါဖြစ်ခြင်း၊ ဦးနှောက်ရောင် ရောဂါ ဖြစ်ခြင်းနှင့် နှလုံးကြွက်သားများလှုပ်ရှားမှုအားနည်း ခြင်းတို့ဖြစ်သည်။ ထိုရောဂါသည် အသက်ခြောက်လ နှင့်အထက်  ကလေးသူငယ်မှစ၍ဖြစ်နိုင်သည်။ထိုအရွယ်ရင်သွေးငယ်များအတွက်မိုးဦးကျမတိုင်မီ ကတည်းက တစ်နှစ်တစ်ကြိမ် Influenza ကာကွယ် ဆေး  ကြိုတင်ထိုးနှံပေးသင့်သည်။ 

ကူးစက်လွယ်ရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်၍ လူနာကိုထိတွေ့ကိုင်တွယ်ခြင်း၊ တံတွေးနှင့်သလိပ်ကို ထိတွေ့ မိခြင်း၊ လူနာဆီမှ နှာချေ၊ ချောင်းဆိုး၊ စကားပြောစဉ် ဗိုင်းရပ်စ်ပါလာသောလေများကိုရှူရှိုက်မိရာမှတစ်ဆင့် အလွယ်တကူကူးစက်နိုင်သည်။ အအေးမိ တုပ်ကွေးဖြစ်နေသူတစ်ယောက်သည် တစ်သျှူးအုပ်၍ နှာချေ၊ ချောင်းဆိုးသင့်ပြီး ထိုတစ်သျှူးကို အမှိုက်ပုံး ထဲသို့  စနစ်တကျစွန့်ပစ်သင့်သည်။  လက်ကိုင်ပဝါ ဖြင့်အုပ်၍ နှာချေ၊ ချောင်းဆိုးသောအခါ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး က ထိုလက်ကိုင်ပဝါထဲတွင် နှစ်နာရီ၊ သုံးနာရီကြာ သည် အထိအသက်ရှင်နိုင်သည်။  အကယ်၍  လူအများ ကြား  နှာချေ၊ ချောင်းဆိုးပါက တုပ်ကွေးဗိုင်းရပ်စ် များ တစ်ပေ၊ နှစ်ပေခန့်အထိ ပျံ့နှံ့သွားပြီး ထိုအချိန် ၌   ပတ်၀န်းကျင်မှ  ကိုယ်ခံအားနည်းသူထံ   ယင်း ဗိုင်းရပ်စ်များ အလွယ်တကူ ကူးစက်နိုင်သည်။

 ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ

အရှေ့တောင်အာရှနှင့် အရှေ့အာရှနိုင်ငံများတွင် ၂၀၂၅ ခုနှစ် မေလအစောပိုင်းမှစ၍ ဗီဇပြောင်းအိုမီ ခရွန် ကိုဗစ်မျိုးကွဲအသစ်ဖြစ်သည့် JN.1 နှင့် XEC တို့ ကူးစက်ပျံ့နှံ့မှု ပြန်လည်မြင့်တက်လာသည်။ လက်ရှိ ကူးစက်နေသည့်  ကိုဗစ်-၁၉  ရောဂါမျိုးကွဲများမှာ ယခင်နှစ်များက   ကူးစက်ပျံ့နှံ့ခဲ့သည့်    အိုမီခရွန် (Omicron) အုပ်စုမှ ဗီဇပြောင်းလာခြင်းဖြစ်ပြီး JN.1 အုပ်စုနှင့်  ယင်းမှတစ်ဆင့် ပေါ်ပေါက်လာသည့်  XEC မျိုးကွဲတို့ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၌လည်း ဇွန်လ ၁ ရက်မှ ၈ ရက် ပထမရက်သတ္တပတ်အတွင်း ကိုဗစ်- ၁၉ ရောဂါ ဓာတ်ခွဲအတည်ပြုလူနာသစ် ၃၁ ဦး တွေ့ရှိ ခဲ့ပြီး ဇွန်လ ၈ ရက်မှ ၁၅ ရက် ဒုတိယရက် သတ္တပတ် အတွင်း ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ ဓာတ်ခွဲအတည်ပြုလူနာ သစ် ၅၂ ဦးတွေ့ရှိခဲ့သည့် အတွက် ရောဂါ ဖြစ်ပွားမှု ရာခိုင်နှုန်းတိုးလာသည်။

ကံကောင်းသည်ဟုဆိုရမည့်အချက်မှာ   ထိုမျိုး ကွဲ၏ရောဂါကူးစက်ပုံသည် အသက်ရှူလမ်းကြောင်း အထက်ပိုင်းဖြစ်သည့် နှာခေါင်း၊ လည်ချောင်း၊ ပါးစပ် နှင့် အာခေါင်တို့ကို အဓိကတိုက်ခိုက်ခြင်းဖြစ်သော ကြောင့် ရောဂါပြင်းထန်မှုကိုလျော့နည်းစေရာ ရောဂါ ကြောင့်သေဆုံးမှုကိုလည်း နည်းပါးစေသည်။ ယခင် ကူးစက်ပျံ့နှံ့ခဲ့သည့် ဒယ်တာမျိုးကွဲ၏ရောဂါကူးစက် ပုံမှာ အသက်ရှူလမ်းကြောင်း အောက်ပိုင်း ဖြစ်သည့် အဆုတ်ကိုတိုက်ခိုက်ခြင်းဖြစ်သောကြောင့်  အဆုတ် ရောင်ရောဂါဖြစ်ပွားရသည့် အတွက် ရောဂါပြင်းထန် ပြီး သေဆုံးမှု များပြားရခြင်းဖြစ်သည်။

မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူထိုမျိုးကွဲအသစ်များသည် ရောဂါပြင်းထန်မှုကိုလျော့နည်းစေသော်လည်း ကူးစက် မှုနှုန်းမြန်ဆန်စေခြင်း၊ ယခုနှစ်မြန်မာနိုင်ငံ၏ ရာသီဥတုသည်ယခင်နှစ်ကထက် မုတ်သုံစော၀င်ခြင်းနှင့်အတူလက်ရှိရာသီဥတုအခြေအနေမှာလည်း ယခင်နှစ်ကထက် မိုးရေချိန်လက်မ နှစ်ဆပိုနေခြင်း၊ မိုးဦး၊ မိုးလယ်၊ မိုးနှောင်းကာလပတ်လုံးမိုးကြီးမည် ဖြစ်ရာ  ကျောင်းဖွင့်ရာသီချိန်နှင့်  တိုက်ဆိုင်နေခြင်း စသည်တို့ကြောင့်   ကိုဗစ်-၁၉   ရောဂါဖြစ်ပွားမှု မြင့်တက်လာနိုင်သည့်အတွက်အထူးသတိထားရ မည်ဖြစ်သည်။

ကိုဗစ်-၁၉ရောဂါ၏    ပင်မရောဂါလက္ခဏာ များမှာ ဖျားခြင်း၊ နုံးခြင်း၊ ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ ကိုယ် လက်ကိုက်ခဲခြင်း၊ နှာရည်ယိုခြင်း၊ နှာစေးခြင်း၊ ချောင်း ဆိုးခြင်းနှင့်လည်ချောင်းနာခြင်းတို့ ဖြစ်ကြသော်လည်းနောက်ပိုင်းတွင် တချို့လူနာများ၌၀မ်းပျက်၀မ်းလျှောလက္ခဏာများကိုပါ တွေ့ရပြီး အမေရိကန် သုတေသနပညာရှင်များသည် ကိုဗစ်-၁၉ ဗိုင်းရပ်စ် ဆိုင်ရာ လေ့လာချက်ပေါင်း ၂၉ ခုကို ပြန်လည်စိစစ်ပြီး နောက် ယင်းဗိုင်းရပ်စ်သည် မစင်အညစ်အကြေးများမှလည်း  ကူးစက်နိုင်ကြောင်း   ဖော်ထုတ်တွေ့ရှိ ထားသည်။

ကာကွယ်ရန် နည်းလမ်းကောင်းများ

လတ်တလော  အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာရောဂါများအတွက်  မိမိကစ၍ကာကွယ်ရန်နည်းလမ်းကောင်းများကို  အောက်ပါအတိုင်း အကြံပြုလို ပါသည်။

-လတ်တလောအသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာရောဂါလက္ခဏာများဖြစ်ကြသော  ဖျားခြင်း၊ နှာစေးခြင်း၊နှာချေခြင်း၊ ချောင်းဆိုးခြင်း၊ လည် ချောင်းနာခြင်း     စသည့်လက္ခဏာရှိသူများ အနေဖြင့်  မိမိမှ တခြားသူများသို့  ကူးစက်မှု မရှိစေရေး   ပါးစပ်နှင့်နှာခေါင်းကို   လုံခြုံစွာ ဖုံးအုပ်ကာ စနစ်တကျ Mask တပ်ဆင်ပါ။ အသုံး ပြုပြီးသော Mask ကို အဖုံးပါသော အမှိုက်ပုံး ထဲတွင်သာစွန့်ပစ်ပါ။  ပြီးနောက်  စနစ်တကျ လက်ဆေးပါ။

-လူထူထပ်သောနေရာများသို့သွားခြင်းကို ရှောင် ကြဉ်ခြင်းနှင့် မဖြစ်မနေသွားရောက်ရန်ရှိပါကပါးစပ်နှင့် နှာခေါင်းစည်း (Mask) ကို စနစ်တကျ တပ်ဆင်ပါ။

-ပါးစပ်နှင့်    နှာခေါင်းစည်းတပ်ဆင်ထားခြင်း မရှိချိန်၌ နှာချေ၊ ချောင်းဆိုးပါက လက်ကိုင်ပဝါ သို့မဟုတ် တံတောင်ကွေးဖြင့် လုံအောင်အုပ်၍ နှာချေ၊ ချောင်းဆိုးခြင်းပြုလုပ်ပါ။

-ရောဂါလက္ခဏာပြင်းထန်ပါက နီးစပ်ရာဆေးရုံ၊ ကျန်းမာရေးဌာနသို့ ချက်ချင်းပြသ၍ ဆေးကုသ မှုခံယူပါ။

-တစ်ကိုယ်ရေကာကွယ်ရေးနည်းလမ်းများဖြစ်သည့် လက်ကိုရေနှင့်ဆပ်ပြာ သို့မဟုတ် ရေမလို လက်သန့်စင်ဆေးရည် (Hand Sanitizer) ဖြင့် မကြာခဏဆေးကြောပါ။

-ကိုဗစ်-၁၉ရောဂါကာကွယ်ဆေးများသည် ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါမျိုးရိုးဗီဇကွဲများဖြစ်ပွားခြင်း၊ ရောဂါ လက္ခဏာပြင်းထန်မှုနှင့် အသက်ဆုံးရှုံး မှုတို့မှ    ထိရောက်စွာကာကွယ်ပေးနိုင်သည့်အတွက် ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ ထပ်ဆောင်းကာကွယ် ဆေးထိုးနှံမှုခံယူပါ။

-ရောဂါကူးစက်ခံရပါက ရောဂါပြင်းထန်နိုင်ခြေနှင့်အသက်ဆုံးရှုံးနိုင်ခြေမြင့်မားသည့်အသက် ၆၀နှင့်အထက်အသက်အရွယ်ကြီးသူများ၊ ဆီးချိုရောဂါ၊နာတာရှည်အဆုတ်ရောဂါ၊ ကင်ဆာရောဂါ ရှိသူ များ၊ ကိုယ်၀န်ဆောင်ကာလ သုံးလနှင့်အထက်ကိုယ်၀န်ဆောင်မိခင်များ အနေဖြင့်  ကိုဗစ်-၁၉  ရောဂါ  ထပ်ဆောင်းကာကွယ်ဆေးထိုးနှံမှုကို   မဖြစ်မနေခံယူသင့် သည်။

ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ မျိုးကွဲသစ်များသည်  လူ့ခန္ဓာ ကိုယ်၏ကိုယ်ခံအားစနစ်ကိုရှောင်ရှားပြီးကူးစက် မြန်ဆန်စေသည်။အဆိုပါမျိုးကွဲများသည် ယခင် ကာကွယ်ဆေးများ၏ထိရောက်မှုကိုအားနည်းစေ နိုင်သည်။ထို့ကြောင့်ယခင်ကကာကွယ်ဆေးထိုးနှံပြီးသူများအနေဖြင့်ကိုယ်ခံအားနည်းလာကာ ပြန်လည် ကူးစက်ခံရနိုင်မှုနှုန်း   မြင့်မားလာနိုင်သဖြင့်ထပ်ဆောင်းကာကွယ်ဆေးများထိုးနှံရန် လိုအပ်သည်။

အချုပ်အားဖြင့်ဆိုသော် ယခုတွေ့ရှိရသော ကိုဗစ်- ၁၉  ရောဂါပိုးမျိုးကွဲအသစ်သည်   အသက်ရှူလမ်း ကြောင်း အထက်ပိုင်းဖြစ်သည့်  နှာခေါင်း၊ လည်ချောင်း၊  ပါးစပ်နှင့် အာခေါင်တို့ကို အဓိကတိုက်ခိုက် ခြင်းဖြစ် သောကြောင့်  မိမိကိုယ်ကို ကိုဗစ်- ၁၉ ရောဂါသံသယ ရှိသူများနှင့်မဖြစ်မနေလူစုလူဝေးရှိရာ နေရာသို့ သွားရပြီးနောက် အိမ်ပြန်ရောက်ပါက ဆားငန်ရည် ငုံခြင်း  သို့မဟုတ်  ဆားငန်ရည်ဖြင့်  အာလုတ်ကျင်း ခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်သင့်သည်။

အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာရောဂါများ ကူးစက်ဖြစ်ပွား၊သေဆုံးမှုများမှကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်ရန်ပြည်သူလူထုအနေဖြင့်အထက်ဖော်ပြပါအချက်အလက်များကိုမိမိကစ၍သတိပြုလိုက်နာဆောင်ရွက်ကြရန်လိုအပ်ပြီး တခြားသူများကိုလည်း လိုက်နာ ရန်တိုက်တွန်းပြောကြားရန်လိုကြောင်းအကြံပြုရေးသားလိုက်ရပါသည်။  

မုတ်သုံမိုးက ယခုရက်ပိုင်းအတွင်း နေ့စဉ်နီးပါးရွာသွန်းလျက်ရှိသည်။ မိုးကြောင့်ပတ်ဝန်းကျင်သည် စိမ်းစိုလန်းဆန်းနေသည်။ ကျောင်းတက်ကျောင်းဆင်းချိန်နှင့် ကြုံကြိုက်ပါက ဝန်းကျင်တစ်ခိုသည် ပို၍ စိမ်းမြသစ်လွင်နေတော့သည်။ သည်မြင်ကွင်းကား အခြေခံပညာကျောင်းများဖွင့်လှစ်ချိန် ဇွန်လရောက်လျှင် တွေ့မြင်နေကျမြင်ကွင်းတစ်ခုဖြစ်သော်လည်း ဘယ်သောအခါမျှမရိုးနိုင်ပါပေ။ စိတ်အစဉ်ကို ကြည်နူးချမ်းမြေ့စေသည်။

ယခုနှစ် ၂၀၂၅-၂၀၂၆ ပညာသင်နှစ်တွင် နိုင်ငံတစ်ဝန်းရှိ အခြေခံပညာကျောင်းများ၊ ဘုန်းတော်ကြီးသင်ပညာရေးကျောင်းများနှင့် ကိုယ်ပိုင်ကျောင်းများတွင် ကျောင်းသား ကျောင်းသူ စုစုပေါင်း ခြောက်သန်းနီးပါး တက်ရောက်ပညာသင်ကြားလျက်ရှိကြောင်း သိရသည်။

၂၀၂၅-၂၀၂၆ ပညာသင်နှစ်တွင် အခြေခံပညာမူလတန်း၊ အလယ်တန်းနှင့် အထက်တန်း ကျောင်းသား ကျောင်းသူများကို ကျောင်းအပ်နှံချိန်တွင် သင်ရိုးညွှန်းတမ်းစာအုပ်များ၊ ဗလာစာအုပ်များ၊ စာရေးကိရိယာများကိုအခမဲ့ပေးဝေပြီး KG နှင့် မူလတန်း ကျောင်းသား ကျောင်းသူများအား ကျောင်းဝတ်စုံများလည်း အခမဲ့ပေးအပ်ခဲ့ကြောင်း သိရသည်။

ငယ်စဉ်အခါမှာ ပညာရှာကြရပေမည်။ ပညာခေတ်တွင် ပညာရေးသည် လူတိုင်းအတွက် အရေးပါသည်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးကလည်း မိမိတို့နိုင်ငံအလိုက် လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်များဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် ပညာရေးကဏ္ဍတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများစွာ ပြုလုပ်လာကြသည်။

တီထွင်ဆန်းသစ်မှုရှိလာစေရန် ဉာဏ်အလင်းဖွင့်ပေး

တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံသည် ကျောင်းသား ကျောင်းသူများကို သိပ္ပံပညာအကြောင်း ပြောပြလာနိုင်စေရန်၊ သိပ္ပံပညာရပ်ကိုသင်ယူလာနိုင်စေရန်၊ သိပ္ပံပညာရပ်ကို အသုံးပြုလာနိုင်စေရန်နှင့် တီထွင်ဆန်းသစ်မှုရှိလာစေရန် ဉာဏ်အလင်းဖွင့်ပေးပြီး လက်တွဲခေါ်ဆောင်ပေးလျက်ရှိသည်။

CRI သတင်း၏ အဆိုအရ ၂၀၂၅ ခုနှစ် မေလ ၂၇ ရက်နေ့နံနက်တွင် တရုတ်နိုင်ငံစန်းကျန့်မြို့၊ ပေကျင်းမြို့၊ ဟော်ပေပြည်နယ်၊ စန်းတုန်းပြည်နယ်တို့မှ အာကာသဝါသနာရှင် အထက်တန်းကျောင်းသားများကိုယ်တိုင် စမ်းသပ်ပြုလုပ်ထားသော ပထမဆုံး မိုးလေဝသနှင့် အာကာသစူးစမ်းလေ့လာရေးဒုံးပျံ “ဖေးယန့်-၁” (Feiyan-1)ကို ချင်းဟိုင် ပြည်နယ်လန်ဟူမြို့နယ်တွင် အောင်မြင်စွာပစ်လွှတ်နိုင်ခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။ ဒုံးပျံပစ်လွှတ်ပြီးနောက်တွင် မြေပြင်ဂြိုဟ်တုလက်ခံစခန်းမှ ရှာဖွေစုဆောင်းရန်စီစဉ်ထားသည့် မိုးလေဝသအချက်အလက်များကို အောင်မြင်စွာလက်ခံရရှိခဲ့သည်ဟု သိရသည်။

ဖေးယန့်-၁ ၏ တီထွင်စမ်းသပ်မှုကို ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၆ ရက်နေ့တွင်စတင်ခဲ့ပြီး အဆိုပါအာကာသဝါသနာရှင် အထက်တန်းကျောင်းသားများက ပေကျင်း-ကျင်ရှို့အာကာသနှင့် လေကြောင်းသိပ္ပံ နည်းပညာအခြေစိုက်စခန်းသို့ သွားရောက်လေ့လာဆည်းပူးခဲ့ကြပြီး အစီအစဉ်များ ဆန်းစစ်သုံးသပ်ခဲ့ကြကာ ဒုံးပျံ၏ ပဏာမဒီဇိုင်းကို ပြီးမြောက်အောင်ရေးဆွဲခဲ့ကြသည်။

ယင်းနောက် သက်ဆိုင်ရာကျောင်းများသို့ ပြန်သွားခဲ့ကြပြီး ကျောင်းပြင်ပအချိန်ကို အသုံးချကာ ဒုံးပျံစမ်းသပ်ထုတ်လုပ်မှုဆိုင်ရာ စံချိန်စံညွှန်းလုပ်ငန်းစဉ်များနှင့်အညီ ဒုံးပျံဒီဇိုင်းရေးဆွဲမှု၊ လက်တွေ့စမ်းသပ်မှု၊ အချောသပ်မှု၊ စုပေါင်းမှု၊ တပ်ဆင်မှုနှင့် စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုတို့ကို ပြီးမြောက်သည်အထိ စနစ်တကျလုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။

စန်းကျန့်မြို့ ယန့်ချွမ်းအထက်တန်းကျောင်းမှ အထက်တန်းကျောင်းသားတစ်ဦးဖြစ်သူ ဝမ်ယွိနင်က ဒီဇိုင်နာချုပ်အဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။ ဝမ်ယွိနင်သည် ငယ်စဉ်ကတည်းက ဒုံးပျံနှင့် အာကာသဆိုင်ရာ ပညာရပ်များကို စူးစမ်းလိုစိတ်ရှိပြီး လေကြောင်းအာကာသ အသိပညာများကို စနစ်တကျ လေ့လာဆည်းပူးခဲ့သည်။ ယန့်ချွမ်းအထက်တန်းကျောင်းလေကြောင်းနှင့် အာကာသဆိုင်ရာ အထူးပညာသင်ကြားရေးစနစ်၏ အားပေးမှုနှင့်အတူ အာကာသအသင်းကို ဦးဆောင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ဒုံးပျံဒီဇိုင်း ရေးဆွဲမှု၊ လောင်စာဖော်စပ်မှု၊ လေကြောင်းအီလက်ထရောနစ်ထိန်းချုပ်ရေး စသည့်အသိပညာများကို သင်ယူခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။

ဖေးယန့်-၁ အာကာသစူးစမ်းလေ့လာရေးဒုံးပျံသည် တရုတ်နိုင်ငံနေရာဒေသအနှံ့မှ အာကာသဝါသနာရှင် အထက်တန်းကျောင်းသားများ ကိုယ်ပိုင်သဘောဆန္ဒဖြင့် စတင်ခဲ့သည့် အာကာသသိပ္ပံတီထွင်မှု စီမံကိန်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး ဒုံးပျံပညာရှင်များ၏ လမ်းညွှန်မှုအောက်တွင် အထက်တန်းကျောင်းသားများ ကိုယ်တိုင်တီထွင်ပြုလုပ်ခဲ့ကြသော ပထမဆုံးအာကာသစူးစမ်းလေ့လာရေးဒုံးပျံဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။

ရေကြောင်း၊ လေကြောင်း လူငယ်သင်တန်းကျောင်းများ နှစ်စဉ်ဖွင့်လှစ်

မြန်မာနိုင်ငံတွင်လည်း ကျောင်းသား ကျောင်းသူ မျိုးဆက်သစ်လူငယ် မောင်မယ်များ နွေရာသီကျောင်းပိတ်ရက်ကာလအတွင်း လေကြောင်းနှင့် အာကာသသိပ္ပံပညာရပ်များတွင် စိတ်ဝင်စားမှုတိုးပွားလာစေရန်၊ လေယာဉ်ပျံသန်းမှုနှင့် သက်ဆိုင်သောပညာရပ်များကို တတ်သိနားလည်ခြင်းဖြင့် နိုင်ငံတော်ကာကွယ်ရေးလုပ်ငန်းများတွင် အထောက်အကူဖြစ်လာစေရန်၊ လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်များ မွေးထုတ်ပေးနိုင်ရန်စသည့် ရည်ရွယ်ချက်များဖြင့် တပ်မတော်(လေ)က လေကြောင်းလူငယ်သင်တန်းများကိုလည်းကောင်း၊ တပ်မတော်(ရေ)က ကျောင်းသား ကျောင်းသူ မျိုးဆက်သစ်လူငယ်မောင်မယ်များကို နွေရာသီကျောင်းပိတ်ရက်ကာလအတွင်း အသိပညာ များဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန်၊ အားလပ်ရက်များကို အကျိုးရှိစွာအသုံးချနိုင်ရန်၊ မိမိဝါသနာပါသည့် ပညာရပ်များကို လေ့လာဆည်းပူးနိုင်စေရန်နှင့် နိုင်ငံတော်အတွက် ရေကြောင်းပညာကျွမ်းကျင်သော အနာဂတ်မျိုးဆက်သစ် လူငယ်များပေါ်ထွန်းလာစေရန် ရည်ရွယ်၍ ရေကြောင်းလူငယ်သင်တန်းများကို လည်းကောင်း နှစ်စဉ်ဖွင့်လှစ်သင်ကြားပေးလျက်ရှိသည်။

အိမ်နီးချင်း လာအိုနိုင်ငံတွင်လည်းပညာရေး၏ တန်ဖိုးကိုမြှင့်တင်ရန်၊ ကျောင်းထွက်နှုန်းလျှော့ချရန်နှင့် နိုင်ငံတစ်ဝန်း အခြေခံပညာသင်ကြားခွင့်ကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ရရှိနိုင်စေရန် ရည်ရွယ်၍ လှုံ့ဆော်မှုအစီအစဉ်တစ်ရပ်ကို ဖော်ဆောင်ရန် ပညာရေးနှင့်အားကစားဝန်ကြီးဌာနမှ တာဝန်ရှိသူများ တိုင်ပင်ဆွေးနွေးလျက်ရှိကြောင်း သိရသည်။

အဆိုပါအစည်းအဝေးသည် စီးပွားရေးကျပ်တည်းခြင်းနှင့် ပညာရေးတန်ဖိုးအပေါ် ယုံကြည်မှုကင်းမဲ့ခြင်းတို့ကြောင့် ကျောင်းထွက်နှုန်းမြင့်မားလာခြင်းကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်ရာတွင် ကနဦး ခြေလှမ်းတစ်ရပ်ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။

ကျောင်းတက်ရခြင်း၏ အရေးပါမှုကို မီးမောင်းထိုးပြနိုင်ရန်နှင့် ပညာရေးသည် လူမှုဘဝအတွက်ရော လုပ်ငန်းခွင်အတွက်ပါ အခြေခံအုတ်မြစ်ဖြစ်ကြောင်းကို လာအိုပြည်သူများ နားလည်ပြီး လက်ခံလာအောင် တိုက်တွန်းလှုံ့ဆော်နိုင်မည့် ဗီဒီယိုတစ်ခုဖန်တီးနိုင်ရန် ဇာတ်ညွှန်းရေးသားခြင်းနှင့် ပုံပြောခြင်းတို့ကို အဓိကထားဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။

ပညာရေး၏တန်ဖိုးနှင့်ပတ်သက်၍ ဘဝဇာတ်ကြောင်းများ

ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် မြန်မာလူမျိုးတို့အဖို့မူ ငယ်စဉ်တောင်ကျေးကလေးဘဝကပင် ပညာရေး၏ တန်ဖိုးနှင့်ပတ်သက်၍ ငယ်စဉ်အခါမှာပညာမရှာခဲ့၍ ကြီးခါမှခွက်လက်စွဲကာ တောင်းရမ်းစားသောက်နေရသော ဗာရာဏသီပြည်မှကုဋေရှစ်ဆယ်သူဌေးသားတစ်ဦး၏ ဘဝဇာတ်ကြောင်း၊ မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ထက်တော်ကာလက ပထမအရွယ်တွင် လုံ့လဝီရိယဖြင့် ကြိုးပမ်းအားထုတ်ပါက လောကီအရာတွင် ပထမတန်းထိပ်တန်းသူဌေးကြီး၊ လောကုတ္တရာနယ်ပယ်တွင် ကိလေသာအာသဝေါ တရားကင်းစင်သော ရဟန္တာအရှင်မြတ်အဖြစ်လည်းကောင်း၊ ဒုတိယအရွယ်တွင် အသိတရားရပြီး ကြိုးစားအားထုတ်ပါက လောကီအရာတွင် ဒုတိယတန်းစားသူဌေး၊ လောကုတ္တရာနယ်ပယ်တွင် အနာဂါမ်၊ သကဒါဂါမ်အဖြစ်လည်းကောင်း၊ တတိယအရွယ်တွင်လည်း အချိန်မနှောင်းမီကြိုးစားခဲ့ပါက လောကီအရာတွင် တတိယတန်းစားသူဌေးတစ်ဦး၊ လောကုတ္တရာနယ်ပယ်တွင် သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးအဖြစ်လည်းကောင်း လောကီ၊ လောကုတ္တရာနှစ်ဝနှစ်ဌာနတွင် တစ်ဖက်ဖက်က အကျိုးများ နိုင်ဖွယ်ရှိမည်ဖြစ်သော်လည်း အရွယ်သုံးပါးလုံးကို အချည်းနှီးကုန်ဆုံးခဲ့သဖြင့် အရွယ်လွန်အချိန်နှောင်းကာ အသက် အရွယ်ကြီးမြင့်ချိန်ရောက်မှ ခွက်လက် စွဲကာ တောင်းရမ်းစားသောက်ခဲ့ရသော အဘိုးအို ဇနီးမောင်နှံနှစ်ဦးတို့၏ ဘဝဇာတ်ကြောင်းတို့ကို လေ့လာမှတ်သားခဲ့ကြဖူးပေမည်။

မျက်မှောက်ခေတ်တွင်လည်း ပညာသည် လူသားတို့၏ စဉ်းစားတွေးခေါ်နိုင်စွမ်း၊ ပြဿနာဖြေရှင်းနိုင်စွမ်း၊ လူမှုဘဝနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ကို နားလည်သဘောပေါက်နိုင်စွမ်းတို့ကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်၍ မိမိကိုယ်ကို ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန်၊ မိမိမိသားစုနှင့် လူမှုအဖွဲ့အစည်းအားအကျိုးပြုရန်နှင့် မှန်ကန်သောဆုံးဖြတ်ချက်များကို ချမှတ်နိုင်ရန်အတွက် ငယ်စဉ်အခါကတည်းက ပညာရှာကြရလေသည်။ ပညာသင်ကြားကြရပေသည်။ ဘဝတက်လမ်းအမြင့်သို့ တက်လှမ်းလိုသူတိုင်းအဖို့မူလည်း ပညာရေးနောက်ခံကောင်းမှ၊ ပညာတတ်မှ၊ ပညာရှိမှ လိုရာခရီး ပန်းတိုင်ကို တက်လှမ်းနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံအချို့တွင် စီးပွားရေးကျပ်တည်းခြင်းနှင့် ပညာရေးတန်ဖိုးအပေါ် ယုံကြည်မှု ကင်းမဲ့ခြင်းတို့ကြောင့် ကျောင်းထွက်နှုန်းမြင့်မားလာခြင်း၊ ကျောင်းအပ်နှံမှုနည်းပါးလာခြင်းတို့နှင့် ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့လာခဲ့ကြသော်လည်း ခေတ်မီဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်နေသော နိုင်ငံကြီးများအဖို့မူ ပညာရေး၏တန်ဖိုးကို ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများထက် ဆယ်စုနှစ်များစွာရာစုနှစ် နီးပါးစောစီးစွာ နားလည်သဘောပေါက်ခဲ့ကြပြီး လက်ရှိပညာရေးစနစ်ကိုလည်း ခေတ်နှင့်လျော်ညီစွာ အထပ်ထပ်မွမ်းမံ တည်ဆောက်ခဲ့ကြ၍ ယနေ့ကမ္ဘာတွင် ဦးဆောင်မှုအခန်းကဏ္ဍကို ဆက်လက်ရယူနိုင်ခြင်းဖြစ်ပေသည်။

သို့ဖြစ်၍ ပညာခေတ်တွင် ကျောင်းသား လူငယ်မောင်မယ်များသာမက ကျောင်းသားမိဘများကိုယ်တိုင် ပညာရေး၏တန်ဖိုးကို နားလည်သဘောပေါက်ကာ မိမိတို့ရင်သွေးငယ်များ ၂၀၂၅-၂၀၂၆ ပညာသင်နှစ်တွင် မပျက်မကွက် ပညာသင်ကြားသင်ယူနိုင်ရေးအပေါ် အလေးထား အားပေးဆောင်ရွက်နိုင်ရန် တိုက်တွန်းနှိုးဆော်လိုက်ရပါသည်။ ။

MOI

ဗာဒံပင်သည် အသီးရော အရွက်ပါ ဆေးဖက်ဝင်ပြီး ကျန်းမာရေးအတွက် အကျိုးများစွာရရှိစေနိုင်သည်။ ဗာဒံစေ့ ၂၈ ဂရမ်တွင် အမျှင်ဓာတ် ၃ ဒသမ ၅ ဂရမ်၊ အသားဓာတ် ၆ ဂရမ်၊ အဆီ ၁၄ ဂရမ်၊ ဗီတာမင်- E ၃၇ ရာခိုင်နှုန်း၊ မဂ္ဂနိစ် ၃၂  ရာခိုင်နှုန်း၊ မဂ္ဂနီဆီယမ် ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းပါဝင်သည့်အပြင် ဗီတာမင် B2၊  ကော့ပါး နှင့်    ဖော့စပရပ်စ်ဓာတ်များလည်း    အနည်းငယ်စီ ပါဝင်သည်။

ဗာဒံစေ့တွင်   ခန္ဓာကိုယ်အတွက်   လိုအပ်သောအာဟာရဓာတ်ပြည့်ဝစွာပါဝင်နေသဖြင့် လိုအပ်သည့် ဗီတာမင်နှင့်သတ္တုဓာတ်များကို ပြည့်ဝအောင်စားသုံးခြင်းဖြင့် စိတ်ဖိစီးမှု၊ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများကို လျော့ကျစေကာ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကျန်းမာရေးကို ကောင်းမွန်စေနိုင်သကဲ့သို့ သွေးပေါင်ချိန်ကို အကောင်းဆုံးထိန်းညှိပေးနိုင်သည်။ ဗာဒံစေ့သည် အသားအရေကိုနုပျိုစေပြီး   မှတ်ဉာဏ်စွမ်းအားလည်း ကောင်းစေသောကြောင့် အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီး အရွယ်သုံးပါးမရွေး  စားသုံးသင့်ကြောင်းကို အမေရိကန်စိုက်ပျိုးရေးဌာနမှ အကြံပြုထားသည်။ ဗာဒံစေ့ကို တစ်ကြိမ်စားလျှင် ၄-၅ စေ့စားနိုင်ပြီး တစ်ရက်လျှင်  နှစ်ကြိမ်ခန့်စားနိုင်သည်။

အရွယ်တင်နုပျိုစေသောဗာဒံစေ့

ဗာဒံစေ့စားခြင်းအားဖြင့်   အူသိမ်၊ အူမများနှင့် အတွင်းပိုင်းအကျဆုံးရှိ အူအားလုံးကိုသန့်စင်စေသည်။ ဗာဒံစေ့ကို ပုံမှန်စားပေးခြင်းဖြင့် အစာအိမ်ထဲရှိအကျိုးပြုဗက်တီးရီးယားများကို လှုံ့ဆော်ပေးသောကြောင့် အစာချေဖျက်မှုကိုအားပေးကာ ဝမ်းပုပ်များ သက်စေပြီး  အစာခြေအင်္ဂါအဖွဲ့အစည်းကိုလည်းသန့်စင်စေကာ အသားအရေကိုကောင်းမွန်စေသည်။လူတစ်ဦး၏အသားအရေသည် အစာခြေအင်္ဂါအဖွဲ့အစည်း၏   အလုပ်လုပ်နိုင်စွမ်းအားနှင့်   တိုက်ရိုက်အချိုးကျနေသည်။   အစာခြေအင်္ဂါများ  အားနည်းလာ‌သည့်အခါ ဝမ်းချုပ်ခြင်းကိုဖြစ်စေပြီး ဝက်ခြံစို၊ ဝက်ခြံခြောက်များဖြစ်ပေါ်လာစေသည်။  ဝက်ခြံစို၊ ဝက်ခြံခြောက်၊  ဆားဝက်ခြံအမျိုးမျိုးနှင့်  မျက်နှာပေါ်ရှိ   အမည်းစက်များ၊   အမာရွတ်များအတွက်   ဗီတာမင်-E   သောက်သုံးနိုင်သည်။ ထိုဗီတာမင်-E ဆေးတောင့်နှင့်  ဗီတာမင်-E  ဓာတ်ပါသော    ဆေး အားလုံးသည် Alpha-Tocopherol  ဓာတ်ပစ္စည်းနှင့်ဖော်စပ်ထားခြင်းကြောင့် အသားအရေကိုကောင်း မွန်စေသည်။ ဗီတာမင်- E ကြွယ်ဝရာအရင်းအမြစ် ဖြစ်သော ဗာဒံစေ့သည် ဝက်ခြံပေါက်သူများသာမက အရေပြားရောဂါရှိသူများလည်း  မဖြစ်မနေ စားသုံးသင့်သည်။ 

အသားအရေကိုလှပစေသောဗာဒံစေ့

ဗာဒံစေ့ကိုမှန်မှန်စားသည့်အပြင်  ဗာဒံစေ့အဆီနှင့်  မျက်နှာကို  အသာအယာနှိပ်နယ်ပေးခြင်းဖြင့် အရေးအကြောင်းများမဖြစ်စေနိုင်ဘဲ အသားအရေကို ပိုကောင်းစေနိုင်သည်။ မျက်လုံးအောက်တစ်ဝိုက် ဗာဒံစေ့အဆီမှန်မှန်လိမ်းပေးခြင်းဖြင့်    မျက်ကွင်းညိုခြင်းကို    ရက်အနည်းငယ်အတွင်း    လျော့ပါးစေသည်။

ကင်ဆာအကျိတ်ကိုချေဖျက်ပေးနိုင်သောဗာဒံစေ့

အမျိုးသမီးတော်တော်များများတွင်    ခံစားနေရသော ရင်သားကင်ဆာဖြစ်ပွားမှုမရှိစေရန် ဗာဒံစေ့ စားသုံး၍  ကာကွယ်နိုင်သည်။   ဓာတ်တိုးဆန့်ကျင် အာနိသင်(Antioxidant)  ကြွယ်ဝသော   ဗာဒံစေ့ သည် ကင်ဆာရောဂါအမျိုးမျိုးကို အထိရောက်ဆုံး  ကာကွယ်ပေးနိုင်သည်။    ဗာဒံစေ့တွင်    ဓာတ်တိုး ဆန့်ကျင်ပစ္စည်းများပါဝင်သည့်အတွက်    ကင်ဆာရောဂါဖြစ်ပွားခြင်းကိုလျော့ကျစေပြီး    အူမကြီး ကင်ဆာ၊   ရင်သားကင်ဆာနှင့်    ဆီးကျိတ်ကင်ဆာ ဖြစ်ပွားမှုများကို   အဓိကလျော့ကျစေနိုင်သည်ဟု လေ့လာချက်များအရ သိရှိရသည်။  ဗာဒံစေ့ကိုပုံမှန် စားသုံးပေးခြင်းဖြင့်   အူမကြီးတစ်လျှောက်  အစာလှုပ်ရှားမှုကိုအားကောင်းစေသည်။ 

လူမမာများစားသုံးသင့်သောဗာဒံစေ့

အာဟာရပိုမိုရရှိစေရန်နှင့် အစာကြေညက်စေရန် ဗာဒံစေ့အဆန်ကို ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များ ဖြစ်သည့် ငရုတ်ကောင်း၊ နနွင်း၊ ဖာလာတို့နှင့်တွဲဖက်စားသုံးလေ့ရှိသည်။ နွေရာသီနှင့်ပူအိုက်သည့် အခြေအနေ များတွင် ဗာဒံသီးစားပါက အပေါ်ယံအခွံပါးကိုဖယ်ရှားပြီးစားရန်လိုသည်။  သို့မဟုတ်ပါက  ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း အလွန်ပူလာနိုင်သည်။ ဗာဒံစေ့သည် ဖွံ့ဖြိုးစ အရွယ်ကလေးများအတွက်  အားဆေးတစ်မျိုးဖြစ်သည်။  ဗာဒံစေ့အဆန် သုံးခုမှခြောက်ခုကို   ရေစိမ်၊အခွံပါးကိုခွာ၍   ကြိတ်ပြီး   နို့နှင့်ပျားရည်တစ်ဇွန်းထည့်ကာ   ကလေးငယ်များကို    တစ်နေ့နှစ်ကြိမ် နှစ်လဆက်တိုက်ကျွေးပါက ခန္ဓာကိုယ်ကြီးထွားပြီး   အရိုးများသန်မာစေသည်။  အပျိုဖော်ဝင်နောက်ကျ သော    အမျိုးသမီးငယ်များအတွက်    အထူးသင့်လျော်သည်။  နာလန်ထလူမမာများအတွက်လည်း အကောင်းဆုံးအစားအစာဖြစ်သည်။

အားကောင်းစေသောဗာဒံစေ့

ဗာဒံစေ့အဆန် ၁၂ ခုမှ ၁၅ ခုခန့်ကို ရေနွေးဖြင့်စိမ် ပြီး အခွံပါးကိုဖယ်၍  ညက်အောင်ကြိတ်ကာ နို့နှင့် ရောပြီးနောက် ငှက်ပျောသီးအမှည့်တစ်လုံးကိုခြေထည့်ပြီး အဖတ်များကို အဝတ်ပါးဖြင့်စစ်၍ ပျားရည် လေးဇွန်းထည့်ကာ တစ်နေ့နှစ်ကြိမ်ခန့် စားသုံးခြင်း ဖြင့်  အားနည်းခြင်းကို  သက်သာပျောက်ကင်းစေသည်။ ဆံပင်ကျွတ်သူများအနေဖြင့် ဗာဒံဆီကိုလိမ်း ပေးနိုင်သည်။ သွေးထဲရှိ ကိုလက်စထရောပမာဏကို လျော့နည်းစေသောကြောင့်    နှလုံးကျန်းမာစေပြီး  မှတ်ဉာဏ်နှင့် ကိုယ်ခံစွမ်းအားများ   တိုးပွားလာစေ သည်။  အယ်လ်ဇိုင်းမား (ခေါ်)  ဦးနှောက်ဇရာအကြို ရောဂါဝေဒနာရှင်များ     ဗာဒံစေ့ကို     ဖြည့်စွက်စာအားဆေးအဖြစ် စားပေးနိုင်သည်။

ဗာဒံရွက်၏အကျိုးကျေးဇူးများ

ဗာဒံရွက်တွင် ပိုးသတ်ဆေးအာနိသင်ပါဝင်သဖြင့် ဗာဒံရွက်သတ္တုရည်ကို  ထိခိုက်ဒဏ်ရာများအတွက် လိမ်းဆေးအဖြစ် အသုံးပြုနိုင်သကဲ့သို့ ဓာတ်မတည့်မှုကြောင့် အရေပြားယားယံခြင်း၊ အရေပြားနီမြန်းခြင်း၊ နာကျင်ခြင်းနှင့် ရောင်ရမ်းခြင်းများဖြစ်လျှင်လည်း အရွက်သတ္တုရည်ကို     လိမ်းပေးခြင်းဖြင့်သက်သာစေသည်။   သွေးအားနည်းခြင်းအတွက်   ဗာဒံရွက် သတ္တုရည်  ဟင်းစားဇွန်းတစ်ဇွန်းကို  တစ်ရက်လျှင် နှစ်ကြိမ်မှ   သုံးကြိမ်အထိ   သောက်ပေးနိုင်သည်။ အသည်းရောင်ခြင်းနှင့် အသည်းဆိုင်ရာရောဂါများအတွက် ဗာဒံရွက်ပြုတ်ရည် ရေနွေးကြမ်းတစ်ခွက်ကို  တစ်ရက်လျှင် နှစ်ကြိမ်မှသုံးကြိမ်အထိ သောက်ပေးနိုင်သည်။       ဝမ်းကိုက်ရောဂါရှိသူများအတွက်  အခေါက်ပြုတ်ရည် ရေနွေးကြမ်းတစ်ခွက်ကို တစ်ရက်လျှင် နှစ်ကြိမ်မှ သုံးကြိမ်အထိ သောက်ပေးနိုင်သည်။ မျက်စိနာခြင်းအတွက် ဗာဒံရွက်သတ္တုရည်ကိုမျက်စဉ်း ခတ်ပေးနိုင်သည်။ သွားနှင့်ခံတွင်းရောဂါများအတွက် ဗာဒံပင်၏အခေါက်ပြုတ်ရည်ကို     ငုံဆေးအဖြစ် အသုံးပြုနိုင်သည်။

အချုပ်အားဖြင့်ဆိုသော်  ဗာဒံစေ့သည်  ဗီတာမင်- E ကြွယ်ဝသည့် အရင်းအမြစ်တစ်ခုဖြစ်သောကြောင့် ဝက်ခြံပေါက်သူများသာမက  အရေပြားရောဂါရှိသူ များလည်း မဖြစ်မနေစားသုံးသင့်သည်။ ဗီတာမင်-E သည်    အသားအရေတစ်ခုတည်းအတွက်သာမက  နှလုံးရောဂါ၊   ကင်ဆာရောဂါနှင့်     အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါကဲ့သို့  ရောဂါများဖြစ်ပွားနိုင်ခြေကိုပါ လျော့နည်းစေသည်။  မဂ္ဂနီဆီယမ်ဓာတ်ပါဝင်နေခြင်းကလည်း ခန္ဓာကိုယ်၏သွေးဖိအားကျဆင်းရန် အထောက် အကူပြုသည်။     ခန္ဓာကိုယ်တွင်   သွေးဖိအားတက်နေမည်ဆိုလျှင်    လေဖြတ်ခြင်းအပြင်     နှလုံးနှင့် ကျောက်ကပ်ကို ထိခိုက်နိုင်သောကြောင့် မဂ္ဂနီဆီယမ် ဓာတ်ရရှိမည်ဆိုပါက သွေးဖိအားကျဆင်းရန် များစွာ ကူညီနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

ဗာဒံစေ့တွင်ပါဝင်သည့်  အမျှင်ဓာတ်များက စားသုံးလိုက်သောအစားအစာများတွင်ပါလာသည့် ပြင်ပအဆီများအား     ခန္ဓာကိုယ်မှစုပ်ယူခြင်းကို   ဟန့်တားပေးသည်။  ထို့ပြင် ဗာဒံစေ့တွင်  ဗီတာမင်-E၊  ပြည့်ဝဆီများ၊   မဂ္ဂနီဆီယမ်နှင့်    ခန္ဓာကိုယ်အကျိုးပြုဓာတ်တိုးဆန့်ကျင်ပစ္စည်းများ လုံလောက်စွာပါဝင်နေသောကြောင့် နှလုံးသွေးလည်ပတ်စီးဆင်းမှုအားကောင်းစေသည်။ ဗာဒံစေ့သည် ကိုယ်ခံစွမ်းအားကိုမြှင့်တင်ပေးခြင်း၊ ရောင်ရမ်းမှုကိုဆန့်ကျင်ခြင်းနှင့် အသည်းအဆိပ်သင့်ခြင်းတို့ကို   တားဆီးပေးသောကြောင့် ကျန်းမာရေးအတွက် ကောင်းမွန်သည့်ဓာတ်စာတစ်ခုဖြစ်သည်။  ဗာဒံစေ့က  နာကျင်ရောင်ရမ်းမှုကိုသက်သာစေနိုင်သကဲ့သို့   ဗာဒံစေ့တွင်ပါဝင်သည့်အဆီက  ဝမ်းဗိုက်ပိုင်းတွင် ဖြစ်သည့် နာကျင်ရောင်ရမ်းမှုကိုသက်သာစေနိုင်သည်။

ဗာဒံစေ့တွင်  Linolenic   အက်စစ်နှင့်  Linolenic   အက်စစ်ကဲ့သို့   အကျိုးပြု  Fatty  Acid  များပါဝင် နေသောကြောင့်  ခန္ဓာကိုယ်တွင်ဖြစ်သည့် ရောင်ရမ်းမှုများကိုသက်သာစေနိုင်သည်။  Fatty   Acid  က  သွေးတွင်းရှိ အကျိုးမပြုသောကိုလက်စထရောများကို  ကျဆင်းစေနိုင်သည်။  ကိုယ်ဝန်ဆောင်ချိန်တွင်    မိခင်ရော ကလေးပါလိုအပ်သည့် ဖောလစ်အက်စစ် ကို ဗာဒံစေ့မှရရှိနိုင်သည်။  ဗာဒံစေ့က စိတ်ကျေနပ်မှု ရစေပြီး   မကြာခဏအစာစားချင်စိတ်မဖြစ်အောင် ကာကွယ်ပေးနိုင်သည်။     အမျှင်ဓာတ်ကြွယ်ဝစွာ ပါဝင်သောကြောင့် အဆာခံနိုင်ပြီး အစာခြေစနစ်နှင့် အူမကြီးကို ကျန်းမာစေနိုင်သည်။ ဗာဒံစေ့ကိုပုံမှန် စားသုံးပေးခြင်းဖြင့် ဝမ်းမှန်စေနိုင်ပြီး ကိုယ်အလေး ချိန်ကို အကောင်းဆုံး ထိန်းညှိပေးနိုင်ကာ ဦးနှောက် စွမ်းဆောင်ရည်ကောင်းစေသည်။

ဗာဒံစေ့ကို အတန်အသင့်စားသုံးခြင်းဖြင့် ကျန်းမာ ရေးအကျိုးကျေးဇူးများ  ရရှိနိုင်မည်ဖြစ်သော်လည်း အလွန်အကဲစားသောက်ခြင်းဖြင့်     ဝမ်းချုပ်ခြင်း၊ ဗိုက်အောင့်ခြင်း၊   မူးဝေခြင်း၊   ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ အမြင်မှုန်ဝါးခြင်း၊  ဝမ်းလျှောခြင်း၊  ထုံထိုင်းခြင်းတို့ ဖြစ်စေနိုင်သည်။    ဓာတ်မတည့်သူများအနေဖြင့် အသက်ရှူရခက်ခြင်း၊ အဖုများထွက်ခြင်း၊ ပျို့အန်ခြင်း တို့ဖြစ်နိုင်သောကြောင့်   ဗာဒံစေ့နှင့် ဓာတ်မတည့်သူများ   ဗာဒံပင်ထွက်ပစ္စည်းများကို   ရှောင်ကြဉ်သင့်ပါ ကြောင်း ရေးသားလိုက်ရပါသည်။

MWD Web Portal

ကမ္ဘာပေါ်မှာ ဆီးချို ဖြစ်ပွားမှုနှုန်း က တစ်နှစ်ထက်တစ်နှစ် တစ်ရှိန်ထိုးကို တက်တက်လာပါသည်။ ပြောင်းလဲတိုးတက်လာသည်နှင့်အမျှ ဇိမ်ခံပစ္စည်းတွေလည်းများလာသလို ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုကလည်း မရှိသလောက် နည်းပါးလာပါသည်။ ထို့အပြင် အသင့်စား အစားအစာတွေ၊ အချိုရည်တွေ၊ fast food ဆိုင်တွေများလာသည်နှင့်အမျှ ခန္ဓာကိုယ်အလေးချိန်ကလည်း မိမိသတိမထားမိသည့် အချိန်မှာ တော်တော်လေးတက်လာတက်ပါသည်။ ယခုလိုမျိုး ဝလာခြင်း ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု နည်းလာခြင်းတို့က ဆီးချိုဖြစ်စေသည့် အဓိကတရားခံ နှစ်ခုပါ။ ယခုတစ်ခေါက်တော့ ဆီးချိုဝေဒနာရှင်များအတွက် ကျန်းမာသည့် အစားအသောက်ပုံစံ အကြောင်း ပြောပြပေးချင်ပါသည်။

ဆီးချိုဝေဒနာရှင်များအတွက် ကျန်းမာသည့်အစားအသောက်ပုံစံ

ဆီးချိုစဖြစ်နေပြီဆိုပါက အောက်ပါအချက်လေးတွေ လိုက်နာဆောင်ရွက်နိုင်ရန် တိုက်တွန်းပါရစေ။ ဆီးချိုဝေဒနာရှင် များအတွက် ကျန်းမာသည့်အစားအသောက်ပုံစံ အကြောင်းလေး လေ့လာလိုက်ရအောင်နော်။

(၁) ထမင်းကို သတ်မှတ်ထားသည့်ပမာဏအတိုင်း စားပေးရပါမည်

ဒီနေရာမှာ ထမင်းလုံးဝ မစားရဘူးဟု မိမိအနေဖြင့် မပြောလိုပါ။ မြန်မာလူမျိုးဖြစ်တော့ ထမင်းကတော့ စားချင်မှာပဲ။ သို့သော် စားသည့်အခါမှာ ချင့်ချိန်ပြီးစားပေးရန် လိုပါသည်။ ဥပမာ နေ့လယ်စာထမင်း ကို ထမင်းစားဇွန်း ၅-၆ ဇွန်းစား နိုင်ပါသည်။ စားသည့် နေရာမှာလည်း ဆန်ကို ရေငှဲ့ချက်ပါက ပိုကောင်းပါသည်။ ပေါ်ဆန်းမွှေးအစားဆန်လုံးညို ဘာစမာတီ တို့စားလည်းရပါသည်။ ဆန်လုံးညို ၊ ဘာစမာတီ တို့သည် အမျှင်ဓာတ်များသည့် အတွက် ကိုလက် စထရော ကျစေသည့်အပြင် ပေါ်ဆန်းမွှေးထက်စာပါက အဆာပိုခံပါသည်။

သို့သော် ကစီဓာတ်(carbohydrate) ပါဝင်သည့် ပမာဏကတော့ ပေါ်ဆန်းမွှေးနှင့် မကွာပါ။ ထို့ကြောင့် ထမင်းကို ၅-၆ ဇွန်းပဲ ထိန်းပြီးစားနိုင်ပြီ ဆိုပါက ပေါ်ဆန်းမွှေးဆန် အဖြူ စားလို့ရပါသည်။ ထိန်းပြီး မစားနိုင်ပါက ဘာစမာတီ တို့ ဆန်လုံးညိုတို့စားပေးပါ။ သူတို့က ၅-၆ ဇွန်း လောက်စားလျှင် ဗိုက်ပြည့်သွားတတ်ပါသည်။ သတိထားရမှာက ဘာဆန် ပဲစားစား များများစားရင် ဆီးချိုတက်မယ်ဆိုတာပါ။

(၂) အရွက်များများစားပါ

ဆီးချိုဝေဒနာရှင်တွေမှာ ထမင်းကို စားနေကျထက် လျှော့စားလိုက်ရတဲ့ အတွက် ဗိုက်မဝသည့် ပြဿနာ ဖြစ်တတ် ပါသည်။ ဒါကို ဖြေရှင်းပေးနိုင်မည့် အကောင်းဆုံးနှင့် အန္တရာယ်အကင်းဆုံး နည်းလမ်းက ပာင်းသီးပာင်းရွက်များများ စားပေးတာပါပဲ။ အမျှင်ဓာတ် ကြွယ်ဝသည့်အပြင် ဗီတာမင်၊ သတ္တုဓာတ် များစွာပါဝင်သည့်အတွက် ဆီးချို ဝေဒနာရှင် တော်တော်များများမှာကြုံတွေ့နေရသည့် ဗီတာမင်နှင့် သတ္တုဓာတ်ချို့တဲ့နေသည့် ပြဿနာကိုပါ ဖြေရှင်းပြီးသား ဖြစ်သွားပါသည်။

(၃) အမျှင်ဓာတ် ကြွယ်သည့် oatmeal လိုမျိုးကို နံနက်စာ အနေဖြင့် စားပေးပါ

အမျှင်ဓာတ်များသည့် အတွက် သွေးတွင်းကိုလက်စထရောကို ကျစေသည့်အတွက် ဆီးချိုထိန်းသည့်နေရာမှာ အထောက်အကူ ဖြစ်စေပါသည်။ ထို့အပြင် oatmeal စားခြင်းဖြင့် အလွယ်တကူ ဗိုက်ပြည့်လွယ်သည့်အတွက် စားသည့်ပမာဏ နည်းသွားပြီး သွေးတွင်းသကြားဓာတ် တက်နှုန်းကို ထိန်းပေးနိုင်ပါသည်။

(၅) အသားပမာဏ ပြည့်မီအောင်စားပါ

မိမိတို့ မြန်မာလူမျိုးများ၏ အဓိက ပြဿနာကတော့ အသားများများ စားတတ်သည့်အကျင့်မရှိတာပါပဲ။ အသားစားပေးခြင်းက အဆာပိုခံပါသည်။ အသားသိပ်မစားကြတော့ ဗိုက်မပြည့်ကြ၊ ဗိုက်မပြည့်တော့ ထမင်းပိုစားမိ ကြပြီး ဆီးချိုက လည်းထိန်းမရ ဖြစ်သွားပါသည်။ အနည်းဆုံး နေ့လယ်စာ နှင့် ညစာမှာ အသား ငါးကျပ်သားစီ စားပေးဖို့လိုပါသည်။ ကြက်ဥအကာလည်း အလျဉ်းသင့်လျှင် သင့်သလို စားပေးသင့်ပါသည်။

(၆) ပာင်းအနှစ်ကို တတ်နိုင်သမျှရှောင်ပါ

လုံးဝရှောင်နိုင်ရင်တော့ အကောင်းဆုံးပါ။ သို့သော် မြန်မာလူမျိုးဖြစ်နေတော့ မြန်မာပာင်းကတော့ စားချင်မှာပဲ ဆိုတော့ ချက်ကတည်းက ဆီလျှော့ချက်တာမျိုး၊ ထမင်းစားရင် အသားပဲ ရွေးခပ်စားတာမျိုး လုပ်ပေးပါ။ ခပ်လိုက်သည့် အသားတုံးမှာ ကပ်နေသော အနှစ်နည်းနည်းလေးဖြင့်သာ နယ်စားတတ်သည့် အကျင့်လုပ်ပါ။ ပာင်းအနှစ်ချည်း သပ်သပ် ခပ်စားတာမျိုး လုံးဝ မလုပ်သင့်ပါ။

(၇) အသီးစားနိုင်ပါသည်

ဆီးချိုဝေဒနာရှင်များတွင် အသီးလုံးဝ မစားရဘူးဆိုပြီး လွဲမှားနေတာတွေ တွေ့ရပါသည်။ တကယ်တော့ ဆီးချို ဝေဒနာရှင်များအနေဖြင့် အသီးစားနိုင်ပါသည်။ သို့သော် သတ်မှတ်ထားသည့် အသီးကို သတ်မှတ်ထားသည့်ပမာဏ စားပေးရန် လိုပါသည်။

ဥပမာ –

• ပန်းသီး အလုံးသေး တစ်လုံး၊

• လိမ္မော်သီး (ပျားလိမ္မော် မဟုတ်ပါ) တစ်လုံး၊

• မာလကာသီး တခြမ်း၊

• ငှက်ပျောသီး တဝက်၊

• နှင်းသီး သုံးလုံး၊

• ကြက်မောက်သီး ၄ လုံး၊

• မင်းဂွတ်သီး ၄ လုံး၊

• ကျွဲကောသီး နှစ်စိတ်၊

• ပန်းသစ်တော် တခြမ်း၊

• သင်္ဘောသီး ၄ တုံး၊

• စပျစ်သီး အသေး ၁၅ လုံး၊ အကြီး ၇-၈ လုံး စသဖြင့် စားနိုင်ပါသည်။

မစားသင့်သည့် အသီးတွေကတော့ နာနတ်သီး၊ ဒူးရင်းသီး၊ ပျားလိမ္မော် စတာတွေ မစားသင့်ပါ။ ယခုပြောထားသည့် စားလို့ရသည့် အသီးများနှင့် ပမာဏ အတိအကျကို နေ့လယ်စာနှင့် ညစာစားပြီး ၁ နာရီခွဲလောက် ကြာမှ စားပေး ရပါမည်။ ထမင်း စားစားပြီးချင်း အချိုတည်းတယ်ဆိုပြီး ချက်ချင်း အသီးစားလိုက်ပါက ဆီးချို ချက်ချင်း တက်သွား နိုင်ပါသည်။

(၈) ကလီစာရှောင်ပါ

ဝမ်းတွင်းကလီစာတွေ ဖြစ်သည့် ကြက်အသည်း၊ ဝက်အသည်း၊ ဝက်အူ၊ အမဲအူ၊ ဝက်သားတုတ်ထိုး စတာတွေ မှာ ကိုလက်စထရော အရမ်းများသည့်အတွက် ရှောင်ရှားသင့်ပါသည်။ တစ်နေ့ကို ကိုလက်စထရော ၂၀၀-၃၀၀ mg ပဲ စားလို့ရပါသည် ဥပမာ- ကလီစာ တစ်မျိုးဖြစ်သည့် ဝက်ဦးနှောက် ဆိုရင် ၆ကျပ်သားမှာ ကိုလက်စထရော ၁၅၀၀ ကျော်ခန့် ပါပါသည်။ ဒါမျိုးဆို အရမ်း များပါသည်။ သွေးတွင်းကိုလက်စထရော အရမ်းတက် လာစေပြီး ဆီးချိုပါ ထိန်းမရဖြစ်တတ်ပါသည်။

(၉) ကြက်ဥအနှစ် ကို တစ်နေ့ ၁ လုံး ထက်ပို မစားမိပါစေနှင့်

ကြက်ဥ အနှစ် ၁ လုံးမှာ ကိုလက်စထရော ၁၈၀ mg ပါဝင်သည့်အတွက် တစ်ရက်တစ်လုံး ထက်မပိုသင့်ပါ။ အကာ ကတော့ ၄-၅ လုံး ထိစားလို့ရပါသည်။

(၁၀) ဆား ကို တစ်နေ့ လက်ဖက်စားဇွန်း ၁ ဇွန်းထက်မပိုပါစေနှင့်

အကယ်၍ ငံပြာရည်သုံးသည် ဆိုပါက တစ်နေ့လုံးကို ထမင်းစားဇွန်း ၂ ဇွန်းထက် မပိုသင့်ပါ။ ပဲငံပြာရည် အကြည် သုံးရင်တော့ ထမင်းစားဇွန်း ၃ ဇွန်းထက် မပိုသင့်ပါ။ ယခုပြောထားသည့် အမျိုးအစားများအနက် တစ်နေ့ကို တစ်မျိုးသာ သုံးရမှာဖြစ်ပါသည်။

(၁၁) ဆီကို တစ်နေ့ ထမင်းစားဇွန်း ၂ ဇွန်းထက် မပိုသင့်ပါ

ယခုလိုပြောသဖြင့် ပာင်း အနှစ် ၂ ဇွန်း ထည့်စားနိုင်သည်ဟု မဆိုလိုပါ။ ယခုပြောထားသည့် နှစ်ဇွန်းပမာဏသည် အရွက်ကြော်နှင့် အသားချည်းခပ်သည့်နေရာမှာ ကပ်ပါလာမည့် ဆီပမာဏ နှင့် တူတူပါပဲ။

သွေးတိုးတာက နာတာရှည် ကျန်းမာရေး ပြဿနာဖြစ်သလို အရမ်းပြင်းထန်မည်ဆိုပါက အသက်အန္တရာယ် ထိခိုက် စေနိုင်ပါသည်။ သွေးတိုးသမားများ သိထားရန် လိုအပ်သည့် အန္တရာယ်ရှိသည့် လက္ခဏာတွေက ဘာတွေလဲဆိုတာကို ပြောပြပေးချင်ပါသည်။

ဘယ်လောက်ဆိုရင် သွေးတိုးနေပြီဟု ဆိုနိုင်လဲ

ပုံမှန်ကတော့ သွေးပေါင်ချိန်က အပေါ်သွေး 120 mmHg အောက်သွေး 80 mmHg ဆိုရင် ပုံမှန် အခြေအနေလို့ ဆိုနိုင်ပါသည်။ တကယ်လို့ အပေါ်သွေးက 120 mmHg ထက်ပိုများနေမယ်။ 120 mmHg – 139 mmHg ‌အောက်သွေးက 80 mmHg – 89 mmHg ဆိုရင် သွေးတိုး အစပျိုးနေတာ ဖြစ်ပြီး အပေါ်သွေးက 140 mmHg နှင့် အောက်သွေးက 90 mmHg ဆိုရင်တော့ သွေးတိုးနေတာပါ။

ဒါကို တစ်ကြိမ်တည်း တိုင်းကြည့်ရုံဖြင့် သွေးတိုးရှိနေပြီဟု ဆုံးဖြတ်၍ မရပါ။ သေချာအောင် ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းများတွင် စနစ်တကျတိုင်းဖို့ လိုပါသည်။

သွေးတိုးသမားများ သိထားရန် လိုအပ်သည့် နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ

သွေးတိုး ရှိသည်ကို သေချာ ဂရုမစိုက်ဘူးဆိုလျှင် နောက်ဆက်တွဲ အနေဖြင့်

• ရုတ်တရက် နှလုံးရပ်တာ

• နှလုံးရောဂါ

• လေဖြတ်တာတွေ ခံစားရနိုင်ပြီး အဆိုးဆုံးအနေဖြင့် အသက်ဆုံးရှုံးနိုင်ပါသည်။

သွေးတိုးသမားများ သိထားရန် လိုအပ်သည့် အန္တရာယ်ရှိသည့် လက္ခဏာများ

သွေးတိုးသမားတွေ ယခုလို လက္ခဏာတွေ ခံစားရရင် နီးစပ်ရာ ဆေးခန်းကို အမြန်ဆုံး သွားရောက်သင့်ပါသည်။

• သွေးပေါင်ချိန် 180/120 mmHg အထက်

• ခေါင်းကိုက်မယ် (ပြင်းပြင်းထန်ထန် ကိုက်တာမျိုး)

• အမြင်တွေ ဝေဝါးလာမည်

• စိတ်ရှုပ်ထွေးမည်

• စိုးရိမ်စိတ်တွေ များလာမည်

• မအီမသာ ဖြစ်မယ်

• အသက်ရှူတာ ပြတ်တောင်းပြတ်တောင်း ဖြစ်မည်

• ဘာလက္ခဏာမှ မရှိဘဲ သွေးတက်နေမယ်ဆိုရင်လည်း ဆေးခန်းသွားဖို့ လိုပါသည်

သွေးတိုးကြောင့် အသက်အန္တရာယ် ထိခိုက်စေနိုင်သည့် လက္ခဏာများ

• အမြင်အာရုံ ဆုံးရှုံးမည် (ယာယီအားဖြင့် ဘာမှ မမြင်ရတော့တာမျိုး)

• တက်မည်

• သတိလစ်မည်

• အသက်ရှူမြန်မည်

• အော့အန်မည်

• ခြေဆစ်လက်ဆစ်တွေ ဖောရောင်မည်။ ဒါတွေက မြင်သာသည့် လက္ခဏာတွေပါ။

အထက်ပါ လက္ခဏာတွေခံစားနေရလျှင် ဘာလုပ်သင့်သလဲ

သွေးတိုးရောဂါရှိတာကို သိသည်ဖြစ်စေ၊ မသိသည်ဖြစ်စေ အထက်ပါ လက္ခဏာတွေ ခံစားရသည့်အခါ နီးစပ်ရာ ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်းကို အမြန်သွားသင့်ပါသည်။ ဒါတွေက အရေးပေါ် လက္ခဏာတွေ ဖြစ်ပြီး အခန့်မသင့်လျှင် အသက် အန္တရာယ် ဖြစ်သွားနိုင်ပါသည်။

ယခုလိုအချိန်မှာ အိမ်ကသွေးကျဆေးတွေ သောက်တာ၊ သွေးတိုးမြန်မြန်ကျအောင် မလုပ်သင့်ပါ။ ထိုအချိန်မှာ သွေးတိုးကို အမြန်ချတာက အန္တရာယ်ရှိသောကြောင့် တတ်သိနားလည်သည့် ဆရာဝန်ဖြင့် ပြသခြင်းသည် အကောင်းဆုံးပါ။

ကိုယ်တွင်းပိုင်းမှာ သွေးတိုးတာကြောင့် ထိခိုက်မှုများ

သွေးတိုးခြင်းက ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါတွေ ထိခိုက် ပျက်စီးနိုင်ပါသည်။ သွေးတိုးသည့်အခါ ပြင်းထန်သည့် လက္ခဏာများ အနေဖြင့် 

• စိတ်တွေ ထွေပြားလာမည်

• ဦးနှောက်ထဲ သွေးယိုမည် (ဦးနှောက် သွေးကြောပေါက်ခြင်း)

• နှလုံးရပ်မည်

• ရင်ဘတ်အောင့်မည်

• အဆုတ်ထဲမှာ ရေဝင်မည်

• ရုတ်တရက် နှလုံးရပ်မည်

• ကိုယ်ဝန်သည်တွေမှာ ကိုယ်ဝန်ဆိပ်တက်မည် စတာတွေကို ခံစားရနိုင်ပါသည်။

သွေးတိုးရောဂါရှိသူတွေအနေဖြင့် မိမိ၏သွေးတိုးကို ပုံမှန်မတိုင်းဘူး။ သေချာမကုသဘူးဆိုပါက အထက်ပါ ပြဿနာတွေ ဖြစ်လာနိုင်သောကြောင့် ပုံမှန်ကျန်းမာရေးစစ်ဆေးခြင်းနှင့် ရက်ချိန်းပုံမှန်ပြသခြင်းတို့ လိုအပ်ပါသည်။

လူ့ခန္ဓာကိုယ်သည် ကားတစ်စီးဆိုပါက နှလုံးသည် အင်ဂျင်နှင့်တူပါသည်။ လူတစ်ယောက်အသက်ရှင်ရန် အတွက် အဓိက မောင်းနှင်ပေးနေသည့်အရာသည် နှလုံးဖြစ်သည့်အတွက်နှလုံးကျန်းမာရေးသည် အရေးကြီးပါသည်။ နှလုံးမှာ ကြွက်သားသုံးထပ်ရှိပြီး အခန်း ၄ ခန်းရှိပါသည်။ နှလုံးသည် လူတစ်ယောက်၏ ရင်ဘတ်အလယ်ပိုင်းနှင့် အဆုတ် နှင့်ကြားတွင် တည်ရှိပါသည်။ ပုံမှန်လူတစ်ယောက်၏ နှလုံးသည် လက်သီးဆုပ်အရွယ်ရှိပြီး တစ်မိနစ်ကို အကြိမ် ၆၀ မှ ၁၀၀ ကြားဖြင့် တစ်နေ့ကို အကြိမ်ပေါင်း ၁၀၀၀၀ ခန့်ခုန်ပါသည်။ နှလုံး၏အဓိကတာဝန်ကို နှလုံးကြွက်သားတွေက ထမ်းဆောင်ကြပါသည်။ နှလုံး၏ကြွက်သားတွေက Contraction ဟုခေါ်သည့် ညှစ်ထုတ်ခြင်းနှင့် Relaxation ဟု ခေါ်သည့် လျော့ချခြင်းတို့ကို စနစ်တကျပြုလုပ်ပေးမှသာ နှလုံးသည် ကောင်းစွာအလုပ်လုပ်ပါသည်။ သို့မှသာ နှလုံး ကျန်းမာသည်ဟု ခေါ်ဆိုနိုင်ပါသည်။

နှလုံး၏ကြွက်သားတွေကျန်းမာရန်အတွက် အောက်ဆီဂျင်ပါသည့်သွေးတွေလိုပါသည်။ ထိုသွေးကို ပို့လွှတ်ပေးနေ သည့် သွေးကြောတွေကို Right & Left Coronary arteries (ဘယ်/ညာ ကိုရိုနရီ သွေးကြောများ) ဟုခေါ်ပါသည်။ အဆိုပါသွေးကြောလေးများ ကျဉ်းသွားခြင်းကို နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းသည်ဟု ခေါ်ဆိုပြီး နှလုံးနှင့်ပတ်သက်ပြီး လူတွေအဖြစ်များဆုံးရောဂါဖြစ်ပါသည်။

နှလုံးကျန်းမာရေးအတွက် မည်သို့ပြုမူနေထိုင်ရမလဲ 

နှလုံးကျန်းမာဖို့အတွက်အရေးကြီးဆုံးကတော့ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ခြင်းနှင့် အစားအသောက်ပါ။ လေ့ကျင့်ခန်း လုပ်ဖို့ ဆိုတာကတော့ နှလုံးအတွက်မှမဟုတ်ဘဲ လူတစ်ယောက်အတွက်မဖြစ်မနေလိုအပ်သည့် အရာဖြစ်သဖြင့် လေ့ကျင့်ခန်း လုပ်ရန် တိုက်တွန်းခဲ့ပါသည်။ သို့သော် နှလုံးအတွက်ကတော့ လေ့ကျင့်ခန်းအပြင်းစားကြီးတွေမလိုပါ။ ကခုန်ခြင်းနှင့် လမ်းမှန်မှန်လျှောက်ခြင်းသည် နှလုံးသွေးလည်ပတ်မှုစနစ်ကို အထောက်အကူဖြစ်စေပါသည်။

အဓိကကတော့ အစားအသောက်ပါပဲ။ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းတာ ၊ နှလုံးနှင့် ဆက်စပ်သည့်ရောဂါတွေဖြစ်လို့ ဆေးခန်း သွားပြသည့်အခါ ဆရာဝန်အများစုက သင့်ကိုဘာတွေအများဆုံးစားသလဲလို့မေးကြမှာပါ။ အဲ့ဒါကြောင့် နှလုံး ကျန်းမာရေး အတွက် ရှောင်ရမည့်အစားအစာများနှင့် စားရမည့် အစားအစာတွေကို တွဲဖက်တင်ပြပေးလိုက်ပါသည်။

ကိုလက်စထရောကိုရှောင်ပြီး / အနီရောင်ကိုဆောင်ပါ

ကိုလက်စထရောသည် သွေးကြောများကို ဒုက္ခအပေးဆုံးပါ။ ထို့ကြောင့် အစားအစာ စားသောက်သည့် အခါတိုင်းမှာ ကိုလက်စထရောပါဝင်မှုနည်းသည့် အစားမျိုးကိုရှောင်ပြီး ကရိုတီနွိုက်ဓာတ်နှင့် အင်တီအောက်ဆီးဒင့်ဓာတ်များ ပါဝင်သည့် စတော်ဘယ်ရီ၊ ရက်စ်ဘယ်ရီ၊ ဖရဲသီး၊ ခရင်မ်ဘယ်ရီ၊ သလဲသီး၊ ခရမ်းချဉ်သီး၊ စပျစ်သီးတွေကို များများစားပေးပါ ။ အဆိုပါအစားစာများသည် ဆဲလ်တွေ ပျက်စီးမှုကို ကာကွယ်ပေးသည့်အပြင် ဗီတာမင်စီပါ ထပ်ဆောင်း ပါဝင်သောကြောင့် နှလုံးရောဂါသည်များအတွက် အကောင်းဆုံး အာဟာရ ဟု ဆေးပညာရှင် တချို့က ဆိုပါသည်။

ဆိုဒါကိုရှောင်ပါ / ဟင်းခတ်အမွှေးကြိုင်သုံးပါ

ဆိုဒါသည် သကြားဓာတ်အလွန်ပါသောကြောင့် အဝလွန်ပြီး နှလုံးရောဂါကိုပါဖြစ်ပွားစေနိုင်ပါသည်။ ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်တွေကတော့ ရောဂါတချို့ကို တိုက်ထုတ်ပေးနိုင်သည့် အစွမ်းရှိပါသည်။ ဟင်းလျာ တခုခု ချက်ပြုတ် သည့်အခါမှာ သစ်ကြံပိုးခေါက်၊ ဇာတိပ္ဖိုလ်သီး၊ ပင်စိမ်းပင်၊ ငရုတ်ကောင်းစသည့် ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်တွေကို သုံးပေးတာ နှလုံးအတွက်သင့်တော်ပါသည်။

Ready-made သစ်သီးဖျော်ရည်ကိုရှောင်ပါ / လတ်ဆတ်သည့် သစ်သီးဖျော်ရည်ကိုဖျော်သောက်ပါ

ဆိုလိုရင်းကတော့ Ready – made သစ်သီးဖျော်ရည်များနှင့် ဖျော်ရည်အဆီတွေကို မသောက်စေချင်တာပါ။ လတ်လတ်ဆတ်ဆတ်သစ်သီးတွေကို အသီးချည်းပဲဖျော်သောက်ခြင်းက အကောင်းဆုံးပါပဲ။

Fast food နှင့် sausage တွေကိုရှောင်ပါ / မပြည့်ဝသည့် ဆီကိုစားပါ

အသင့်စား အစားအစာများနှင့် တာရှည်ခံအောင်ပြုလုပ်ထားသည့် ဝက်အူချောင်း၊ကြက်အူချောင်းများတွင် ဆိုဒီယမ် နှင့် ဓာတုပစ္စည်းများကိုလွန်ကဲစွာသုံးထားပါသည်။ ထို့ကြောင့်ရှောင်ကိုရှောင်သင့်ပြီး တခြားအစားအသောက် ချက်ပြုတ်ရာမှာလည်း ထောပတ်၊ မာဂျရင်း၊ စားအုန်းဆီတို့ကိုရှောင်သင့်ပါသည်။ ဆီနှင့်ပတ်သက်ရင် ပဲဆီ ၊ နှမ်းဆီ ၊ သံလွင်ဆီ ကဲ့သို့ မပြည့်ဝဆီမျိုးကိုသာ သုံးသင့်ပြီး ငါးကြီးဆီများများပါသည့် ငါးများကိုစားသုံးခြင်းဖြင့် သင့်နှလုံးကို အမြဲကျန်းမာနေစေမှာပါ။

ထိုအချက်သည် နှလုံးကျန်းမာရေးအတွက် အရေးကြီးသည့် အစားအသောက်နှင့် နေထိုင်မှုပုံစံဖြစ်ပြီး မိမိကိုယ်ကို ကျန်းမာရေးနှင့် သင့်တော်အောင် ရွေးချယ်ချက်ပြုတ်စားသောက်နိုင်ပါသည်။ ထို့အပြင် ခါးမှာအဆီတွေ စုလာပြီ ဆိုပါက နှလုံးအတွက်အန္တာရယ်ရှိသောကြောင့် ကိုယ်အလေးချိန်ကိုမဖြစ်မနေလျှော့ချရန် လိုအပ်ပါသည်။

အထက်ဖော်ပြပါ အချက်များ အားလုံးထက်ပိုပြီးထိရောက်သည့် အရေးကြီးဆုံးအချက်တစ်ချက်လည်း ကျန်ပါသေးသည်။ ဆေးလိပ်သောက်သူဆိုရင်ဆေးလိပ်ဖြတ်လိုက်ဖို့ပါပဲ။ ဆေးလိပ်ဖြတ်ခြင်းသည် နှလုံး ၊ အဆုတ် တင်မက လူတစ်ကိုယ်လုံး အတွက်ကောင်းပါသည်။ သင်တစ်ယောက်တည်းအတွက်တောင်မဟုတ်၊ သင့်မိသားစုနှင့် သင့်ပတ်ဝန်းကျင် လေထု အတွက်လည်း ကောင်းပါသည်။ သင်သည် မည်သည့်နှလုံးအားဆေးမှသောက်စရာမလိုဘဲ ဆေးလိပ်လေးဖြတ်လိုက် ရုံဖြင့် သင့်နှလုံးသည် မူလထက် သုံးပုံတစ်ပုံပိုကျန်းမာသန်စွမ်းသွားပါသည်။

နှလုံးကျန်းမာရေးနှင့်ပတ်သက်ပြီး အကြမ်းဖျဉ်းဆောင်ရန်၊ရှောင်ရန်လေးတွေကတော့ ဒီလောက်ပါပဲ။

မိဘပြည်သူများအားလုံးနှလုံးနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဂရုတစိုက်ဆင်ခြင်စားသောက်နေထိုင်ခြင်းဖြင့် ကိုယ်စိတ်နှလုံး အမြဲ ကျန်းမာရွှင်ပြုံးနိုင်သည့် ဘဝလေးများပိုင်ဆိုင်နိုင်ကြပါစေကြောင်း အာရှတော်ဝင်ကနေ ဆုတောင်းဂါရဝပြုလိုက် ပါသည်။

မိုးတွင်းမှာမိုးရွာတာ ဘာဆန်းလို့လဲ။ မိုးရွာရင် ထီးဆောင်းတာ ပုံမှန်ပါပဲ။ မိုးရွာတာကို ထီးဆောင်းပြီး ကာပါဆိုတာက ဥပမာအနေနဲ့ တင်စားထားတာပါ။မိုးရွာတာကို ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါပိုး၊ တုပ်ကွေးရောဂါပိုး အနေနဲ့မြင်ပြီး ထီးဆောင်းတာကို ကာကွယ်ဆေး(VACCINE) ထိုးတာလို့ မြင်စေလိုပါတယ်။

ပုံမှန်ကျန်းမာသူလူငယ်တစ်ဦးအတွက်ကတော့ တုပ်ကွေးရောဂါဖြစ်ပြီဆိုရင်ဖျားနာတာ၊ နှာစေးတာ၊ ချောင်းဆိုးတာ၊အဆစ်အမျက်ကိုက်တာလောက်ပဲဖြစ်တာပါ။ အစားအသောက်မပျက်ဘူး၊ အလုပ် အကိုင်မပျက်ဘူး။

အသက်အရွယ်ကြီးသူတွေ အသက် ၆၀ ကျော် တွေဆိုရင်တော့ အိပ်ရာထဲလဲသွားတဲ့အထိ နေထိုင် မကောင်းဖြစ်နိုင်ပါတယ်။    ဆောင်းဝင်စဆိုရင် တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးထိုးဖို့လိုပါတယ်။ အဆုတ်ပွ ရောဂါ၊ ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါ၊ နှလုံးအားနည်းရောဂါ၊ ကျောက်ကပ်အားနည်းရောဂါ၊ လေဖြတ် ရောဂါရှိသူတွေဆိုရင် ပြင်းထန်တုပ်ကွေးဖြစ်တတ်ကြပါတယ်။

ဒါကြောင့် တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးကို နှစ်စဉ် မှန်မှန်ထိုးသင့်ပါတယ်။   တုပ်ကွေးပိုးက  အင်မတန် ဉာဏ် ကောင်းပါတယ်။ကျွန်မတို့လူသားတွေက တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးတီထွင်လိုက်တာနဲ့ တုပ်ကွေးပိုး ကလည်း ဒီကာကွယ်ဆေးကို ဘယ်လိုလွတ်အောင်ရှောင်ရမလဲဆိုတာ အမြဲတမ်း ကြိုးစား ပါတယ်။

ဥပမာ ဒီနှစ်မှာ တုပ်ကွေးပိုးက ကုတ်အင်္ကျီအနက်  ဝတ်ဆင်ရင် ကျွန်မတို့လူသားတွေကလည်း ကုတ်အင်္ကျီအနက်ဝတ်တဲ့  တုပ်ကွေးပိုးကို  ဦးတည်ပြီး ကာကွယ်ဆေးထုတ်ကြတယ်။ ဒါကို အကင်း ပါးတဲ့ တုပ်ကွေးပိုးက နောက်နှစ်မှာ ကုတ်အင်္ကျီအနီရောင်ပြောင်းဝတ်လိုက်တယ်။   ဒီတော့   ကျွန်မတို့ က ကာကွယ်ဆေးကို အနီရောင်ကုတ်အင်္ကျီဝတ်တဲ့ပိုးကို ရည်ရွယ်ပြီးထုတ်တယ်။ ဒါဆိုရင် နောက်တစ် နှစ်ကြာရင်  သူက  ကုတ်အင်္ကျီအဝါရောင်ပြောင်းဝတ်တာပေါ့။

ဒီတော့ မိုးရွာတာနဲ့ ဥပမာပေးထားတဲ့ တုပ်ကွေး ပိုးက ပုံစံအမျိုးမျိုးပြောင်းနေတော့ ကာကွယ်ဆေး (VACCINE) ဆိုတဲ့ ထီးကလည်း အမြဲတမ်းလုံအောင် ဘယ်ကာနိုင်ပါ့မလဲ။

မိုးရွာထဲမှာ ထီးမဆောင်းဘူးဆိုရင် အအေးမိမှာတော့    ရာနှုန်းပြည့်သေချာပါတယ်။   ဒါကြောင့် ကျွန်မတို့အားလုံး ရတဲ့ထီးဆောင်းပြီး မိုးကို ကာရပါမယ်။  မိုးသဲကြီးမဲကြီးရွာရင် ဘယ်ထီးမှ မလုံပါဘူး၊ဆိုလိုတာက တုပ်ကွေးပိုးက အားပြင်းရင် ကာကွယ်နိုင်စွမ်းအား လျော့သွားပါတယ်။ ဒီသဘောတရားကို ကျွန်မတို့အားလုံး မြင်ကြရပါမယ်။

တုပ်ကွေးပိုးလိုမျိုး    အလားသဏ္ဌာန်တူတာက တော့ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါပိုးဖြစ်ပါတယ်။ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ ကလည်း ကျွန်မတို့ကို ဒုက္ခပေးလာတာ ငါးနှစ်နီးနီးရှိပြီလေ။ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါကာကွယ်ဆေးမပေါ်မီက ကျွန်မတို့တွေ နေမကောင်းဖြစ်ကြရတာလည်း အတုံးအရုံးပဲလေ။ ကာကွယ်ဆေးပေါ်လာတော့မှ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါဖြစ်နှုန်းက အရမ်းလျော့ပါးသွားတာပါ။ ကျွန်မတို့တွေရဲ့ ကိုယ်ပိုင်ကိုယ်ခံစွမ်းအား တက်လာ တာလည်း ပါတာပေါ့။

ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါပိုးကလည်း တုပ်ကွေးပိုးလိုပဲ မျိုးကွဲဗီဇတွေ ပြောင်းပြောင်းလာတော့ အသစ်အသစ် တွေက ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါကာကွယ်ဆေးကို နည်းမျိုးစုံနဲ့ ယဉ်ပါးလာကြတယ်။ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါပိုးသတ် ဆေးကိုလည်း   ယဉ်ပါးလာကြတယ်။   ကျွန်မတို့လူသားတွေရဲ့ ကိုဗစ်နဲ့ဆိုင်တဲ့ ကိုယ်ခံစွမ်းအားကလည်း သိပ်မဆိုးတာမို့ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ ဆိုးဆိုးဝါးဝါးဖြစ်နှုန်းက အရင်နှစ်တွေကနဲ့ယှဉ်ရင် အလွန်နည်းပါး တယ်လို့ ပြောလို့ရပါတယ်။ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေမှာတော့ အခုဖြစ်နေတဲ့ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါရဲ့ အဖိတ်အစဉ်နှုန်း အနည်းငယ်ရှိကြောင်း သတင်းမှာဖော်ပြထားပါတယ်။

အနှစ်ချုပ်ရရင် မိုးရာသီနဲ့ မိုးရွာတာက အမြဲရှိနေမှာပါ။ တုပ်ကွေးရောဂါလိုမျိုး၊ ကိုဗစ်-၁၉ရောဂါလို မျိုးကလည်း အမြဲရှိနေမှာပါ။ ကျွန်မတို့အဘိုးအဘွားလက်ထက်ကတည်းကရှိနေတဲ့  တုပ်ကွေးရောဂါကလည်း    အခုချိန်အထိ  လူသားတွေနဲ့  နှလုံးရည်ပြိုင်ဆိုင်ပြီး လူသားတွေကို ဒုက္ခပေးနေဆဲဖြစ်ပါတယ်။ ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါကလည်း ဒီသဘောတရားပဲဆောင်ပါတယ်။   ဒါကြောင့် ကျွန်မတို့အားလုံး ကာကွယ်ဆေးပုံမှန်ထိုးရင်း ရောဂါကို ခုခံကာကွယ်နိုင်ကြပါစေကြောင်း ရေးသားတင်ပြလိုက်ရပါတယ်။       ။

MWD Web Portal

Photo - presse.inserm

နှလုံးဆိုတာ လူ့ကိုယ်ခန္ဓာ တစ်ခုအတွက် တစ်ကယ်ကို အရေးအပါဆုံး အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး သူနှင့်ပတ်သက် ဆက်နွှယ်ပြီး ဖြစ်သည့်ရောဂါတွေကလည်း အများကြီးပါ။ ကြားဖူးပြီးသားဖြစ်သူတွေလည်း ရှိကြသလို နှလုံးရောဂါ ဘယ်နှစ်မျိုးရှိလဲ။ ဘာတွေလဲဆိုတာ မသိကြသေးသည့်သူတွေ ရှိကြမည်ဟု ထင်ပါသည်။ ဒါဆို သင့်နှလုံးမှာ ဘယ်လို ပြဿနာတွေ ဖြစ်နိုင်သလဲ။ 

ခန္ဓာ ဗေဒအရ နှလုံးတစ်ခုကို

• နှလုံးကြွက်သား (cardiac muscle)

• အဆို့ရှင် (valves)

• သွေးပြန်ခန်း (atrium) နှစ်ခု

• သွေးလွှတ်ခန်း (ventricles) နှစ်ခု

• သွေးခန်းတွေကို ခြားထားသည့် အလယ်က ကြွက်သား

• နှလုံးအပြင်ဘက်ကို ဖုံးထားပေးသည့် အလွှာပါး (pericardium)

• နှလုံးသွေးကြော၊ (veins နှင့် artries) တို့အပြင် အခြားသွေးကြောတွေ အများကြီးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားတာပါ။ ဆိုတော့ အဲဒီနေရာတွေမှာဖြစ်သည့် ပြဿနာတိုင်းသည့် နှလုံးရောဂါဖြစ်စေသည့် အရာတွေပါပဲ။

သင့်နှလုံးမှာ ဘယ်လို ပြဿနာတွေ ဖြစ်နိုင်သလဲ ဆိုတော့

Congenital heart disease (မွေးရာပါ နှလုံးရောဂါ ) 

အမေ့ဗိုက်ထဲမှာနေသည့် အချိန်တည်းက ဖွံဖြိုးမှု အပိုင်းမှာ တစ်စုံတရာ ချို့ယွင်းခဲ့သဖြင့် မွေးရာပါ နှလုံးရောဂါ ဖြစ်ရတာပါ။

• နှလုံးသွေးခန်းတွေ ဆက်သည့်ကြားက ကြွက်သားလေးက ပိတ်မနေဘဲ အပေါက်ပါသောကြောင့် ဖြစ်ရသည့် ရောဂါ (Septal defects)

• နှလုံးမှာ သွေးတွေ စီးဝင်သည့် ပြန်ထွက်သည့် အပေါက်တွေ ပိတ်နေတာ (Obstruction defects)

• နှလုံးသွေးညှစ်အားမကောင်းသဖြင့် တစ်ကိုယ်လုံးကို အောက်ဆီဂျင်တွေ အပြည့်အဝ မရောက်တော့ဘဲ တစ်ကိုယ်လုံး ပြာလာသည့် ရောဂါ (Cyanotic heart disease) တို့သည် မွေးရာပါ နှလုံးရောဂါတွေပါ။

နှလုံးကြွက်သား မှာ ဖြစ်တတ်သည့် ရောဂါများ ( Cardiomyopathy)

နှလုံးကြွက်သား myocardium မှာ အများဆုံးဖြစ်သည့် ပြဿနာတွေပါ။

• နှလုံးကြွက်သားတောင့်သွားတာ -Hypertrophic cardiomyopathy

• ကြီးလာတာ -Dilated cardiomyopathy

• ရှုံ့သွားတာ – Restrictive cardiomyopathy တို့သည် အများဆုံးဖြစ်တတ်သည့် နှလုံးကြွက်သားဆိုင်ရာ ပြဿနာ တွေပါ။ ၎င်းတို့ကိုဖြစ်စေသည့် အကြောင်းအရင်းတွေကို သေချာ မသိသော်လည်း အရက်ကြောင့်၊ ဆေးဝါး တချို့ကြောင့် ဖြစ်ရသည်ဟု ယူဆထားကြပါသည်။

နှလုံး အဆို့ရှင်မှာ ဖြစ်တတ်သည့် ရောဂါ (Heart valves disease)

နှလုံးနှင့် သွေးကြောများ ကြားထဲက သွေးများ အဝင်အထွက်လုပ်လျှင် အဖွင့်အပိတ်တာဝန်ကို ယူထားရသည့် အဆို့ရှင်လေးများသည် မွေးရာပါချို့ယွင်းချက်ကြောင့်ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး ကြောင့်ပဲဖြစ်ဖစ်၊ သွေးတိုး ရောဂါကြော့င့် ဖြစ်ဖြစ် ပြဿနာတက်နိုင်သည့်အပြင် Endocarditis ဟုခေါ်သည့် ဘက်တီးရီးယားကြောင့် နှလုံးပိုးဝင်သည့်အခါမှာ အဆို့ရှင်လေးတွေ ထိနိုင်သလို rheumatic fever ကြောင့် နှလုံးထိသွားသည့် Rheumaticheart disease မှာလည်း အဆို့ရှင်လေးတွေ ပြင်းပြင်းထန်ထန်ထိခိုက်နိုင်ပါသည်။

Coronary Artery Disease (CAD) (နှလုံးသွေးကြောများတွင် ဖြစ်တတ်သည့်ရောဂါ) 

အဖြစ်အများဆုံး နှလုံးရောဂါ တစ်ခုပါ။ အသက်အရွယ်ကြီးလာသောကြောင့် နှလုံးသွေးကြောများ  တောင့်လာတာ၊ အဆီတွေအစားများသဖြင့် သွေးကြောထဲ အဆီစုပြီး နှလုံး သွေးကြောကျဉ်းတာ၊ ဆေးလိပ်ကြောင့်၊ စိတ်ဖိစီးမှုကြောင့်၊ သွေးကြောတွေ ကျဉ်းသွားတာမျိုးတွေဟာ (CAD) ကို ဖြစ်စေရသည့် အကြောင်းအရင်းတွေပါ။ ယခုလိုသွေးကြောတွေ ကျဉ်းသွားတာကြောင့်

• နှလုံးဆီကို သွေးရောက်တာနည်းသွားပြီး နှလုံးကြွက်သားပုတ်တာ (Ischemic heart disease)

• နှလုံးအောင့်တာ (angina နှင့် myocardial infarction) တို့အပြင်

• နှလုံးမှာရှိသည့် သွေးကြောတွေ အကုန်ပိတ်သွားသဖြင့် ရုတ်တရက် သေဆုံးခြင်း ဖြစ်နိုင်ပါသည်။

နှလုံးခုန် စည်းချက် မမှန်တာ

နှလုံးခုန် စည်းချက် မမှန်သည့် ရောဂါ တွေဖြစ်သည့်

• Tachycardia (arrythemia) – နှလုံးခုန်မြန်ခြင်း

• Bradycardia – နှလုံးခုန် နှေးခြင်း တို့သည် နှလုံးခုန် စည်းချက် မူမှန်သည့် ပြဿာနာတွေပါ။

နှလုံး အပြင်ဘက်ကို ဖုံးထားပေးသည့် အလွှာပါး (pericardium)

ဘက်တီးရီးယားကြောင့် pericardium ရောင်တာ၊ နှလုံးနှင့် pericardium ကြားထဲမှာ အရည်တွေ စုလာသဖြင့် ဖြစ်သည့် pericardial effusion တို့သည်လည်း ဖြစ်တတ်သည့် နှလုံး ရောဂါတွေပါ။

Heart failure ( နှလုံး ကိုယ်တိုင်က မခုန်နိုင်တော့တာ)

အပေါ်မှာပြောထားသည့် အကြောင်းအရာတွေ ကြောင့် နှလုံးဆိုးဆိုးဝါးဝါးထိခိုက်ပြီး နောက်ဆုံး အဆင့်မှာ နှလုံး လုံးဝ အလုပ် မလုပ်နိုင်တော့တာမျိုးပါ။ လုံးဝကို သွေးတွေ မညှစ်နိုင်၊ မခုန်နိုင်တော့လို့ နှလုံးဆီလည်း သွေးတွေ မရောက်၊ အခြား ကိုယ်ခန္ဓာ အစိတ်အပိုင်းကိုလည်း သွေးတွေ မရောက်နိုင်တော့ဘဲ လူလည်းမောလာ၊ အသက်ရှူရခက် လာတာ မျိုးပါ။

ဒါတွေကတော့ နှလုံးမှာဖြစ်တတ်သည့် ရောဂါအမျိုးအစားတွေပါ။ နှလုံးကိုယ်တိုင်ကြောင့်လည်းဖြစ်နိုင်လို အခြား သွေးတိုး၊ ဆီးချို၊ရောဂါ၊ စိတ်ဖိစီးမှု၊ အသက်အရွယ်၊ မိမိနေထိုင်စားသောက်သည့် ပုံစံများနှင့် သောက်နေသည့် ဆေးဝါး များ၏ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများကနေ ယခုလို နှလုံးရောဂါတွေ ဖြစ်လာနိုင်ပါသည်။