ဆီးရီးယားတွင် အာဏာရလာသော လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့များ၏ ခေါင်းဆောင်က ရုရှားနိုင်ငံနှင့် အနာဂတ် ဆွေးနွေးနေပါကြောင်း Reuters သတင်းအေဂျင်စီက ဖော်ပြထားသည်။

၂၀၆၆ ခုနှစ်အထိ ငှားရမ်းထားသော ရုရှား၏ Khmeimim နှင့် Tartus အခြေစိုက်စခန်းများသည် ဆီးရီးယားတွင် ဆက်လက်လည်ပတ်နေဆဲဖြစ်ကြောင်း၊ ရုရှားနိုင်ငံက ဆီးရီးယားနိုင်ငံနှင့်ဆက်ဆံရေးအတွက် လုပ်ဆောင်မည် ဆိုလျှင် ရုရှားနှင့်ဆက်ဆံရေးရှိလာနိုင်ပါကြောင်း Hayat Tahrir-al-Sham (HTS) ဂျီဟတ် အဖွဲ့အကြီးအကဲ Abu Mohammed al-Julani က ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

အစ္စတန်ဘူလ်အခြေစိုက် ဆီးရီးယားနိုင်ငံပိုင် TV Channel တွင် ဒီဇင်ဘာ ၁၃ ရက်က တွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်း တစ်ခု၌ “ဆီးရီးယားခေါင်းဆောင်များသည် ရုရှားနိုင်ငံ အားရန်စလိုခြင်းမှ ရှောင်ရှားရန် စိတ်အားထက်သန်ကြ ပါကြောင်း Hayat Tahrir-al-Sham (HTS) အကြီးအကဲ အယ်လ်ဂျူလာနီက ပြောကြားခဲ့သည်။

HTS ဦးဆောင်သော စစ်သွေးကြွများသည် နိုင်ငံ၏တပ် များကို ထိုးစစ်ဆင်ကာ မြို့ကြီးများကို သိမ်းပိုက်ကာ ဒမတ်စကတ်၌ နိုဝင်ဘာလကုန်မှစ၍ နှစ်ပတ်တာ ကာလအတွင်း အခြေအနေဆိုးရွားလာခဲ့သည်။ ဆီးရီးယား စစ်တပ်ပြိုကွဲပြီးနောက် အာဆတ်သည် နိုင်ငံမှ ထွက်ပြေးကာ ရုရှားတွင် ခိုလှုံခွင့်ရရှိခဲ့ပါသည်။

Hayat Tahrir-al-Sham (HTS) အကြီးအကဲ အယ်လ်ဂျူလာနီ က ဆီးရီးယားအစိုးရသစ်သည် ရုရှား နိုင်ငံအား ဘုံအကျိုးစီးပွားကို ဖော်ဆောင်သည့်နည်းလမ်း ဖြင့် ဆီးရီးယားနှင့် ဆက်ဆံရေးကို ပြန်လည်အကဲဖြတ်ရန် အခွင့်အရေးကို ပေးဆောင်ရန် ဆန္ဒရှိကြောင်းနှင့် ထိုအခိုက်အတန့်တွင် အခြားနိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံရေးကို ဂရုတစိုက် စီမံခန့်ခွဲရန် လိုအပ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့ ပါသည်။

ရုရှားနှင့် ဆီးရီးယားစစ်သွေးကြွများသည် လက်ရှိတွင် ဆီးရီးယား၌ ရုရှား၏တည်ရှိမှုနှင့် ယခင်အခြေအနေ များကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းရန် ဆွေးနွေးနေကြောင်း TASS သတင်းဌာန၏ဖော်ပြချက်အရ သိရှိရသည်။

ရုရှား၏ Khmeimim လေတပ်စခန်းနှင့် Tartus ရှိ ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးစင်တာသည် မြေထဲပင်လယ် ကမ်းရိုးတန်းတစ်လျှောက် နိုင်ငံ၏ အနောက်ဘက်ခြမ်း တွင် တည်ရှိပါသည်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ရုရှားနှင့် ဆီးရီးယားတို့သည် အဆိုပါအခြေစိုက်စခန်းများတွင် ရုရှားတပ်များကို ၄၉ နှစ် ကြာတပ်စွဲထားရန် သဘော တူညီခဲ့ကြပါသည်။

စစ်သွေးကြွအုပ်စုများသည် ဒမတ်စကတ်ကို သိမ်းပိုက် ပြီးနောက် Khmeimim နှင့် Tartus အခြေစိုက်စခန်း များ၏ ကံကြမ္မာကို မေးခွန်းထုတ်လာခဲ့သည်။ သို့သော် လည်း ရုရှားနိုင်ငံ နိုင်ငံခြားရေးဒုတိယဝန်ကြီး Mikhail Bogdanov ၏ ပြောကြားချက်အရ ရုရှားသံတမန်များ သည် အဆိုပါပြဿနာများကို HTS နိုင်ငံရေးကော်မတီ နှင့် ဆွေးနွေးထားပြီးဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။

ကိုးကား - Reuters 

အမေရိကန်ရွေးကောက်ခံသမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်သည် ယူကရိန်းတွင် ဖြစ်ပွားနေသောပဋိပက္ခများ အဆုံးသတ်ရေးဆွေးနွေးမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြောင်း NBC သတင်း အေဂျင်စီတွင် ဖော်ပြထားပါသည်။

ဒေါ်နယ်ထရမ့်၏ ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့သည် အိမ်ဖြူတော် နှင့်ယူကရိန်းမှ ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေး ခဲ့ကြသည်။

မော်စကိုနှင့် ကိယက်ဗ်တို့ကြား ပဋိပက္ခကို အဆုံးသတ်ရန် နည်းလမ်းရှာဖွေရန် လက်ရှိအမေရိကန်အစိုးရ၏ ကိုယ်စားလှယ်များ နှင့် ယူကရိန်းခေါင်းဆောင်များနှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခဲ့ကြောင်း NBCသတင်းက ဖော်ပြထား ပါသည်။

ကိုးကား - NBC

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ခံသမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရန့်သည် အမေရိကန်၏ တာဝေးပစ်လက်နက်များဖြင့် ရုရှားနိုင်ငံအား တိုက်ခိုက်မှုများကို ဆန့်ကျင်ကြောင်း Time မဂ္ဂဇင်းနှင့်တွေ့ဆုံမေးမြန်းခန်းတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။

ရုရှားနိုင်ငံပိုင်နက်အတွင်းသို့ မိုင်ရာနှင့်ချီသည့် ဒုံးကျည်များလွှတ်တင်ခြင်းကို လုံးဝကန့်ကွက်ပါကြောင်း၊ ၎င်းတို့က လက်ရှိစစ်ပွဲကို အရှိန်မြှင့်ပြီး ပိုမိုဆိုးရွား စေရန် လုပ်ဆောင်နေခြင်းဖြစ်ကြောင်း အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ခံသမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့် က Time မဂ္ဂဇင်းကို ပြောကြားခဲ့သည်။

ကိုးကား - Time Magazine

တောင်ကိုရီးယား သမ္မတ Yoon Suk-yeol က အချိန်ပိုင်းသာကြာခဲ့သော ၎င်းထုတ်ပြန်ခဲ့သည့် စစ်ဥပဒေအရအုပ်ချုပ်ရေးအမိန့်ကို ကာကွယ်ပြောဆိုခဲ့ပြီး အဆိုပါကိစ္စနှင့်ပတ်သက်ပြီး စွဲချက်တင်ခံရသည် ဖြစ်စေ၊ စုံစမ်းစစ်ဆေးခံရသည်ဖြစ်စေ ပြတ်သားစွာ ရင်ဆိုင်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့ကြောင်း သိရှိရသည်။

ဒီဇင်ဘာ ၁၂ ရက်နေ့ နံနက်တွင် ပြောခဲ့သော မိန့်ခွန်းတွင် မစ္စတာ Yoon က အတိုက်အခံများအား “နိုင်ငံကို ဆန့်ကျင်သော အင်အားစု” ဟု ခေါ်ဆိုလိုက်ပြီး ၎င်းတို့ကြောင့် တိုင်းပြည်နိုင်ငံရေးကို ရပ်တန့်သွားစေခဲ့ သည်ဟု စွပ်စွဲလိုက်ပါသည်။

တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နှင့် အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများ၏ ကွန်ပျူတာကွန်ယက်စနစ်အတွင်း မြောက်ကိုရီးယားဟက်ကာများက ထွင်းဖောက် ဝင်ရောက်ခံခဲ့ရသည်ကို တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ ထောက်လှမ်းရေးအေဂျင်စီမှ တွေ့ရှိခဲ့သော်လည်း ကော်မရှင်က ၎င်း၏ဆာဗာစနစ်ကို အစစ်ဆေးခံရန် ငြင်းဆိုခဲ့သည်ဟု မစ္စတာ Yoon က ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

အဆိုပါ အကြောင်းအချင်းအရာများသည် ၎င်းအနေဖြင့် စစ်ဥပဒေအရ အုပ်ချုပ်ရေးအမိန့်အား ထုတ်ပြန်ရန် ဆုံးဖြတ်ချက်ချခဲ့ရသည့်နောက်ကွယ်မှ အကြောင်းအရင်းများဖြစ်သည်ဟု မစ္စတာ Yoon က ရှင်းပြခဲ့ပါသည်။

ကိုးကား- NHK World

သမ္မတဘိုင်ဒင်သည် ယူကရိန်းအား စစ်ရေးအကူအညီပေးရေး နောက်ထပ်အစီအစဉ်အသစ်ကို အတည်ပြုလိုက်ကြောင်း အိမ်ဖြူတော်ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူက ပြောကြားခဲ့ကြောင်း RIA သတင်းအေဂျင်စီက ဖော်ပြထားပါသည်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် ယူကရိန်းနိုင်ငံအားစစ်ရေးအကူအညီပေးရေးအစီအစဉ်သစ်ကို အတည်ပြုခဲ့ပြီး ယင်းအစီအစဉ်တွင် လေကြောင်းကာကွယ်ရေး ပစ္စည်းများ၊ လက်နက်ကြီးများ၊ ဒရုန်းများနှင့် သံချပ်ကာယာဉ်များ ပါဝင်မည်ဖြစ်ကြောင်း အိမ်ဖြူတော်၏ မဟာဗျူဟာဆက်သွယ်ရေးညှိနှိုင်းရေးမှူး  ဂျွန်ကတ်ဘီ က ဒီဇင်ဘာလ ၁၁ ရက်နေ့တွင်ပြောကြားခဲ့သည်။

၇၂ ကြိမ်မြောက် အဆိုပါစစ်ရေးအကူအညီအစီအစဉ်တွင် လေကြောင်းရန်ကာကွယ်ရေးစနစ်များ၊ UAVများ၊ လက်နက်ကြီးများနှင့် သံချပ်ကာယာဉ်များ ပါဝင်မည်ဖြစ်ကြောင်း သတင်းအေဂျင်စီက ဖော်ပြထားပါသည်။

ကိုးကား - RIA သတင်းအေဂျင်စီ

တရုတ်နိုင်ငံတွင်ရောက်ရှိနေသော ရုရှားလုံခြုံရေး ကောင်စီ ဒုတိယ ဥက္ကဌ မက်ဗီဒက်သည် သမ္မတ Xi Jinping နှင့်တွေ့ဆုံခဲ့သည်ဟု သတင်းရရှိပါသည်။

ကိုးကား - ဒေသတွင်းမီဒီယာ

တူရကီသမ္မတ Recep Tayyip Erdogan သည် တူရကီနိုင်ငံသို့ အလုပ်သဘောခရီးစဉ်အဖြစ် ရောက်ရှိလာသော အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Antony Blinken ကို အန်ကာရာ လေဆိပ်တွင် လက်ခံတွေ့ဆုံခဲ့ကြောင်း တူရကီသမ္မတရုံးမှ သတင်းထုတ်ပြန်ချက်ကို ကိုးကား၍ TASS သတင်းအေဂျင်စီက ဖော်ပြထားပါသည်။

အဆိုပါတွေ့ဆုံပွဲသို့ တူရကီနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံအမတ်ကြီး Michael Goldman၊ တူရကီနိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး Hakan Fidan၊ သမ္မတ၏အုပ်ချုပ်မှုအောက်ရှိ ဆက်သွယ်ရေးရုံးအကြီးအကဲ Fahrettin Altun၊ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာသမ္မတ၏ အကြံပေးအရာရှိချုပ် Akif Cagatay Kilic၊ သမ္မတ၏ ကိုယ်ရေးအရာရှိ Hasan Dogan နှင့် အမေရိကန် ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့တို့ ပါဝင်ခဲ့သည်။

အဆိုပါတွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲတွင် တူရကီနိုင်ငံသည် ဆီးရီးယားတွင် အမျိုးသားလုံခြုံရေး ခြိမ်းခြောက်ခံရပါက အကြမ်းဖက်သမားများအား အရေးယူမည် ဖြစ်ကြောင်း တူရကီသမ္မတ Recep Tayyip Erdogan က အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Antony Blinkin ကို ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

ထိုအပြင် တူရကီသမ္မတက ဆီးရီးယားနိုင်ငံ ပြန်လည်ထူထောင်ရေးတွင် နိုင်ငံတကာအကူအညီများလိုအပ်နေကြောင်း အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးအား ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Antony Blinken သည် ဒီဇင်ဘာလ ၁၃ ရက်နေ့ နံနက်တွင် တူရကီ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Fidan နှင့် ဆီးရီးယားအကျပ်အတည်းအကြောင်း အဓိကတွေ့ဆုံဆွေးနွေးရန် စီစဉ်ထားကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ကိုးကား - TASS 

Photo- Reuters

 ရွေးကောက်ခံသမ္မတ Trump သည် ၎င်း၏သစ္စာတော်ခံ နှစ်ဦးဖြစ်သည့် Kash Patel နှင့် Pam Bondi တို့အား အမေရိကန်စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးအဖွဲ့နှင့် တရားရေးရာဌာန တို့၏ အကြီးအကဲအဖြစ် အဆိုတင်သွင်းခဲ့ခြင်းသည် အမေရိကန်ပြည်သူတို့၏ Trumpအစိုးရအပေါ် ယုံကြည်မှု ကျဆင်းစေပါကြောင်း၊ Kash Patel နှင့် Pam Bondi နှစ်ဦးတို့မှာ Trump ၏ သစ္စာခံလူယုံတော်များ ဖြစ်ကြပြီး ၂၀၂၀ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲတွင် Trump က Biden အား မဲဖြင့် ရှုံးနိမ့်ခဲ့ခြင်းမှာ မဲမသမာမှုကြောင့် ဖြစ်သည်ဟူ၍ လှုံဆော်ခဲ့ကြသူများလည်း ဖြစ်ပါကြောင်း၊ Patel သည် Trump ပထမသမ္မတသက်တမ်းတွင် ထိပ်တန်းရှေ့နေအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ဖူးပြီး Bondi သည် လော်ဘီတစ်ဦးဖြစ်ပြီး Flordia ပြည်နယ်၏ ရှေ့နေ့ချုပ် (အငြိမ်းစား) တစ်ဦးဖြစ်ပါကြောင်း၊ Trump က သူတို့နှစ်ဦးအား အမေရိကန်စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးအဖွဲ့နှင့် တရားရေးရာဌာနတို့၏ အကြီးအကဲအဖြစ် အဆိုတင်သွင်းခဲ့ခြင်းသည် ၎င်း၏ အတိုက်အခံပါတီအား လက်စားချေမည့် သဘောသက်ရောက်နေခြင်းကြောင့် ပြည်သူတချို့၏ ယုံကြည်မှုကို ကျဆင်းစေပါကြောင်း၊ ထို့ပြင် FBI နှင့် Department of Justice အဖွဲ့အစည်း တို့၏ ဂုဏ်သိက္ခာ ညှိုးငယ်စေမည့် အလားအလာကို မြင်တွေ့နေရပါကြောင်း ပြည်သူ့အခွင့်အရေး ကျွမ်းကျင်သူများက ပြောဆိုနေကြပါသည်။

ကိုးကား - The Guardian

ကာလရှည်ကြာစွာ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည့် သမ္မတအာဆတ်ကို သူပုန်များက ဖြုတ်ချပြီးနောက် ဆီးရီးယားနိုင်ငံ၏ အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလ ဝန်ကြီးချုပ်သစ် ဖြစ်လာသူက နိုင်ငံတည်ငြိမ်အေးချမ်းရန် အချိန်တန်ပြီ ဟု ဒီဇင်ဘာ ၁၀ ရက် က ပြောကြားလိုက်ပါသည်။ 

သူပုန်များအနေဖြင့် မတ်လ ၁ ရက်အထိ နိုင်ငံကိုအုပ်ချုပ်ရန် အသွင်ကူးပြောင်းရေးအစိုးရခေါင်းဆောင်အဖြစ် မိုဟာမက်အယ်လ်ဘာရှားကို ခန့်အပ်လိုက်သည်ဟု ကြေညာခဲ့ပါသည်။ ထိုသို့ ခန့်အပ်ခံရပြီးနောက် ဝန်ကြီးချုပ်သစ် ဘာရှားက ၎င်း၏ ပထမဆုံး အင်တာဗျူးဖြစ်သည့် ကာတာ၏ Al Jazeera ရုပ်မြင်သံကြားထံ “ပြည်သူများ တည်ငြိမ်အေးချမ်းရန် အချိန်တန်ပြီ” ဟု ပြောကြားလိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ 

အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Antony Blinken ကလည်း နိုင်ငံအားလုံးက ဆီးရီးယားတွင် အားလုံးပါဝင်နိုင်သော နိုင်ငံရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကို ထောက်ခံကြရန် တိုက်တွန်းလိုက်ပြီး ထိုစံနှုန်းများနှင့်ကိုက်ညီပါက အစိုးရတစ်ရပ်အဖြစ် အမေရိကန်က အသိအမှတ်ပြုမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ 

ကိုးကား - CNA

တရုတ်နိုင်ငံသည် အချုပ်အခြာအာဏာကိုကာကွယ်ရန် လိုအပ်သည့် အစီအမံများဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ပြီး မည်သည့်“ခွဲထွက်ရေးလှုပ်ရှားမှု” လုပ်ဆောင်နေမှုကိုမျှ သည်းခံမည်မဟုတ်ကြောင်း ဒီဇင်ဘာလ ၁၁ ရက်တွင် တရုတ်နိုင်ငံက  ပြောကြားလိုက်သည်။  ထိုင်ဝမ်ကျွန်းတစ်ဝိုက်တွင် တရုတ်စစ်လေယာဉ်များ ထပ်မံတိုးလာကြောင်း၊ ရန်စနေမှုအား ရပ်တန့်ပေးရန် ဘေဂျင်းကို တိုက်တွန်းပါကြောင်း ထိုင်ဝမ်ဖက်က ပြောကြားလိုက်သည့်အပေါ်  တရုတ်ဖက်က ထိုသို့တုံ့ပြန်ပြောကြား လိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုအပေါ်  တရုတ်စစ်တပ်က မည်သည့်မှတ်ချက်မှမပေးသကဲ့သို့ အတည်ပြုချက်လည်း မပေးသေးပါ။ 

တရုတ်ဖက်က ယခုကဲ့သို့ ရန်စလှုပ်ရှားနေခြင်းသည် နောင်တက်လာမည့် အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရန့်ကို နိုင်ငံရေးအမှာစကားပေးပို့နေသကဲ့သို့ ဖြစ်နေကြောင်း ထိုင်ဝမ်အကြီးတန်းအရာရှိတစ်ဦးက ပြောကြားထားပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ဒီဇင်ဘာလ ၆ ရက်နေ့တွင် ပြီးဆုံးသွားသည့် ထိုင်ဝမ်သမ္မတ၏ ဟာဝိုင်အီနှင့် အမေရိကန်ပိုင်နက် ဂူအမ်ကျွန်းတို့သို့ သွားရောက်ခဲ့သည့်ခရီးစဉ်အပေါ်  အကြီးအကျယ် ဒေါသထွက်နေပြီးနောက် စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှု ပြုလုပ်နေကြောင်း  သိရှိရသည်။

လွန်ခဲ့သည့် ၂၄ နာရီအတွင်း ကျွန်းတစ်ဝိုက်ကို  လည်ပတ်ပျံဝဲနေသော စစ်လေယာဉ် ၅၃ စင်းအပြင် ရေတပ်သင်္ဘော ၁၁ စင်းနှင့် ကမ်းခြေစောင့်တပ်ဖွဲ့ကဲ့သို့အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများမှရေယာဉ်များဟု ယူဆရဖွယ် သင်္ဘောရှစ်စင်းတို့ကို တွေ့ရှိခဲ့ကြောင်း ထိုင်ဝမ်ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနက ယနေ့ ၁၁-၁၂-၂၀၂၄ ရက်တွင် ပြောကြားထားသည်။ 

“ခွဲထွက်ရန်အတွက်ဆို မည်သည့်အချက်ကိုမျှ ခွင့်ပြုမည် မဟုတ်သလို နိုင်ငံအချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နက်ကို ပြတ်ပြတ်သားသား ကာကွယ်ရန် လိုအပ်ကြောင်း”  ဘေဂျင်းရှိ  တရုတ်-ထိုင်ဝမ်ရေးရာရုံးမှ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ Zhu Fenglian က စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ တိုးမြှင့်ဆောင်ရွက်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ မေးမြန်းရာတွင် ပြန်လည်ဖြေကြားထားသည်။ 

ကိုးကား - Reuters