ဆေးလိပ်သောက်တဲ့သူတွေကို ပိုက်ဆံတွေမီးရှို့သူ၊ ကွမ်းစားတဲ့သူတွေကို အရည်မရ၊ အဖတ်မရလုပ်တဲ့သူလို့ လူကြီးသူမတွေကပြောလေ့ရှိကြပါတယ်။

လူငယ်ဘဝ ကျောင်းသားအရွယ်မှာ တခြားသူတွေ ဆေးလိပ်သောက်တာကို အတုယူပြီး စမ်းသပ်သောက်ကြရင်း ဆေးလိပ်သောက်တတ်သွားကြတာများပါတယ်။ စာရေးသူရဲ့အစ်ကိုဆိုရင် ငယ်ငယ်က ဆေးလိပ်မသောက်တတ်ပေမယ့် တက္ကသိုလ်တက်မှ ဆေးလိပ်စပြီးသောက်ပါတယ်။ အစပိုင်းမှာတော့ စီးကရက်ကိုသောက်ပေမယ့်နောက်ပိုင်းမှာ ဆေးပေါ့လိပ်ကို စွဲစွဲလမ်းလမ်းသောက်ပါတယ်။ မနက်အိပ်ရာကထရင် အိပ်ခန်းအပြင်ကို မထွက်သေးဘဲ အိပ်ရာဘေးမှာ ဆေးလိပ်ကိုဝအောင်ထိုင်သောက်ပြီးမှ အိပ်ခန်းထဲကနေထွက်တဲ့အထိ သောက်ပါတယ်။ ကွမ်းယာ၊ အရက်၊ ဘီယာမစားမသောက်ပေမယ့် ဆေးလိပ်ကိုတော့ စွဲစွဲလမ်းလမ်းသောက်ခဲ့တာကြောင့် အသက်(၆၅)နှစ်အရွယ်မှာ အဆုတ်ရောဂါ၊ အသည်းရောဂါတွေနဲ့ သေဆုံးသွားခဲ့ပါတယ်။ မသေခင်ဝေဒနာကို အလူးအလိမ့် ခံစားသွားရပါတယ်။

စာရေးသူနဲ့ ကျောင်းနေဖက်သူငယ်ချင်း တစ်ယောက်ကတော့ ၁၀ တန်းကျောင်းသားဘဝကတည်းက စီးကရက်ကို စွဲစွဲမြဲမြဲနဲ့သောက်ပါတယ်။ စာသင်ချိန်နားလို့ ကျောင်းရှေ့က လက်ဖက်ရည်ဆိုင်မှာ သွားထိုင်ကြရင် စီးကရက်သောက်ပါတယ်။ သူလည်းအသက် (၅၂)နှစ်မှာပဲ အဆုတ်ရောဂါနဲ့ ကွယ်လွန်သွားခဲ့ပါတယ်။

စာရေးသူလည်းငယ်စဉ်တုန်းကတော့ ဆေးလိပ်သောက်တဲ့သူဆီက ဆေးလိပ်မီးခိုးငွေ့ကိုတောင်မခံနိုင်ခဲ့ပေမယ့် ၁၀ တန်းကျောင်းသားဘဝမှာ သူငယ်ချင်းတွေဆီက အတုမြင်အတတ်သင်ဆိုသလို စီးကရက်စသောက်ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဆေးလိပ်သောက်တာ အမေကမကြိုက်တော့ မသိအောင် သောက်ခဲ့ပါတယ်။ အိမ်ထောင်ကျတော့လည်း ဇနီးဖြစ်သူက ဆေးလိပ်သောက်တာမကြိုက်တော့ အိမ်ပြန်ရောက်ရင် ခြေဆေးလက်ဆေးရင်း သွားတိုက်ပါးစပ်ဆေးတဲ့အလုပ်ကို အမြဲလုပ်ခဲ့ရတယ်။

၁၉၉၃ ခုနှစ်က ရန်ကုန်မှာဌာနဆိုင်ရာသင်တန်း တစ်ခုတက်နေရင်း ကျန်းမာရေးမကောင်းဖြစ်တာ သင်တန်းပြီးလို့ပြန်လာတဲ့အထိပါပဲ။ အရပ်ထဲက ဆေးခန်းမှာကုသတာမသက်သာလို့ အထူးကုဆေးခန်းကိုသွားပြတော့ အဆုတ်အမြှေးရောင်ရောဂါဖြစ်နေတယ်လို့သိရပါတယ်။ ဆေးလိပ် သောက်လားလို့ ဆရာဝန်ကြီးကမေးတဲ့အခါ သောက်တဲ့အကြောင်းပြောပြတော့ ဆေးလိပ်ဆက်မသောက်ဖို့ ညွှန်ကြားပါတယ်။ သူများတွေလို ဆေးပေါ့လိပ်လည်းမသောက်တတ်လို့ စီးကရက်တွေသောက်ခဲ့တာ ကျောင်းသားအရွယ်ကနေ အသက်(၄၈)နှစ်အရွယ်အထိပါပဲ။ ခံစားရတဲ့ဝေဒနာဒဏ်က အတော်ခံလိုက်ရတာမို့ ဆေးလိပ်ကိုမသောက်တော့ဘဲ လုံးဝပြတ်သွားပါတယ်။

ဆေးလိပ်သောက်လို့ရလာတဲ့ ဆိုးကျိုးတွေဟာ ခန္ဓာကိုယ်ပြင်ပမှာ ထိခိုက်မိတဲ့ ဒဏ်ရာတွေလို အပေါ်ယံမှာမမြင်ရဘဲ အတွင်းကလီစာတွေကို တဖြည်းဖြည်းချင်း ထိခိုက်နေတယ်ဆိုတာ သတိမထားမိခဲ့ပါဘူး။ ခန္ဓာကိုယ်အပေါ်ယံမှာ တစ်ခုခုထိခိုက်မိလို့ဒဏ်ရာပျောက်သွားရင် အမာရွတ်ကျန်ရစ်သလို ဆေးလိပ်သောက်လို့ရတဲ့ ဒဏ်ရာတွေက အဆုတ်၊ အသည်း၊ နှလုံး စတဲ့ ကလီစာတွေမှာ အမာရွတ်သဘောကျန်ရစ်မှာတော့ အသေအချာပါပဲ။

အမေရိကတိုက်မှာ ဆေးရွက်ကြီး စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့

ဆေးလိပ်ရဲ့အဓိကပစ္စည်းက ဆေးရွက်ကြီးဖြစ်ပါတယ်။ ဆေးရွက်ကြီးဟာ တစ်ရာသီခံအရွက်မျိုးဖြစ်ပါတယ်။ စီးပွားဖြစ်စိုက်ပျိုးတဲ့ ဆေးရွက်ကြီးမျိုးက နီကိုရှီယားနား တက်ဘကန် (Nicotiana Tabacum ) ဖြစ်ပေမယ့် ကမ္ဘာ့အရှေ့ခြမ်းမှာ နီကိုရှီယားနားရပ်စ်တီကာ ( Nicotiana Rustica ) ကို ပိုပြီးစိုက်ပျိုးသုံးစွဲကြပါတယ်။ ခရစ်တော်မပေါ်မီ နှစ်ပေါင်း ၆၀၀၀ ခန့်က အမေရိကတိုက်မှာ ဆေးရွက်ကြီးစတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့ကြောင်း ပညာရှင်တွေက ခန့်မှန်းခဲ့ကြပေမယ့် ခရစ်တော်မပေါ်မီ တစ်နှစ်အလိုမှာ အမေရိကတိုက်မှာနေထိုင်တဲ့ လူရိုင်းတွေ ဆေးရွက်ကြီးစတင်သုံးစွဲလာတဲ့ အထောက်အထားတွေကို တွေ့ရှိခဲ့ကြပါတယ်။ အဲဒီအချိန်က ဆေးရွက်ကြီးကို ဘာသာရေး၊ လူမှုရေးဆိုင်ရာအခမ်းအနားတွေမှာ နတ်ဘုရားကိုပူဇော်တာ၊ ဆေးဝါးအဖြစ်နဲ့သုံးစွဲခဲ့ကြတာလို့ သိရပါတယ်။

ဆေးရွက်ကြီး ငုံတာ၊ ရေစိမ်သောက်တာ ရှေးအကျဆုံးဖြစ်ခဲ့ပေမယ့် နောက်ပိုင်းမှာတော့ ဆေးလိပ်၊ စီးကရက်အသွင်နဲ့သုံးစွဲလာကြပါတယ်။ ခရစ်စတိုဖာကိုလံဘတ်ဟာ ခရစ်နှစ် ၁၄၉၂ ခုနှစ်မှာ အမေရိကတိုက် ဗဟားမားကျွန်းကိုရောက်တဲ့အခါ ကျွန်းပေါ်မှာနေထိုင်ကြတဲ့ လူရိုင်းတွေကသစ်ရွက် တစ်မျိုးကို ရှူရှိုက်နေကြတာမြင်တွေ့ခဲ့ပါတယ်။ ကိုလံဘတ်လည်း ရှူရှိုက်ကြည့်ရာက နှစ်သက်ပြီး ဆေးလိပ်နဲ့ဆေးရွက်ကြီးမျိုးစေ့တွေကို ယူဆောင်လာခဲ့လို့ ဥရောပတိုက်ကို ဆေးရွက်ကြီး စတင်ရောက်ခဲ့တယ်လို့ဆိုပါတယ်။ နောက်ပိုင်းဥရောပတိုက်ကနေ ကမ္ဘာ့အရှေ့ခြမ်းဆီကိုရောက်လာပြီး ဖိလစ်ပိုင်၊ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်နဲ့ ဂျပန်နိုင်ငံတွေမှာ ဆေးလိပ်သောက်သုံးမှု ပျံ့နှံ့ခေတ်စားလာခဲ့ပါတယ်။

၁၆ ရာစုအတွင်းက စပိန်နိုင်ငံကာရေဗီယမ်ကျွန်းစုတွေက ဆေးရွက်ကြီးတွေဟာ အင်္ဂလန်၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနဲ့ အခြားဥရောပနိုင်ငံတွေအထိပါ လွှမ်းမိုးခဲ့ပါတယ်။ အင်္ဂလိပ်လူမျိုးတွေနဲ့ ဥရောပတိုက်သား လူကုံထံတွေက ဆေးတံသောက်တာကို လူကြီးလူကောင်းဓလေ့စရိုက်အဖြစ်နဲ့ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် သုံးစွဲခဲ့ကြပါတယ်။ ခရစ်နှစ် ၁၆၁၂ ခုနှစ်မှာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ဗာဂျီးနီးယားပြည်နယ်မှာ ဆေးရွက်ကြီးစိုက်ပျိုးပြီး ၁၀ နှစ်အကြာမှာ အောင်မြင်လာလို့ ဗာဂျီးနီးယားဆေးရွက်ကြီးဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာလွှမ်းမိုးခဲ့ပါတယ်။ ဗာဂျီးနီးယားဆေးရွက်ကြီးကို ပေါင်းတင်လိုက်ရင် ရွှေဝါရောင်တောက်ပလာတာကြောင့် Bright Tobacco လို့လည်းခေါ်ကြပါတယ်။

အခုအချိန်မှာ တရုတ်နိုင်ငံက ဆေးရွက်ကြီး အများဆုံးစိုက်ပျိုးပြီး အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ အိန္ဒိယ၊ ဘရာဇီး၊ အီတလီ၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ တူကီယဲ၊ ဇင်ဘာဘွေနိုင်ငံတွေက အစဉ်လိုက် အများဆုံးစိုက်ပျိုးကြပါတယ်။ တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ဆေးရွက်ကြီး စိုက်ပျိုးတဲ့နိုင်ငံ ၁၂၀ ကျော်ရှိတယ်လို့ သိရပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံမှာ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၉၉၁ ခုနှစ် သာလွန်မင်းလက်ထက်မှာ ဆေးလိပ်သောက်ဆေးစပြီးရောက်ရှိလာကြောင်း မှတ်တမ်းများအရသိရှိရပါတယ်။ စိန္တကျော်သူဦးသြရဲ့ သြဝါဒပျို့မှာ ဆေးတံညို တစ်တိုလောက်၊ ရော့သောက်တော့ပေးဆိုတဲ့ စကားအရရော၊ ဆေးတစ်အိုးကျွမ်း ကွမ်းတစ်ရာညက်ဆိုတဲ့ စကားတွေအရအဲဒီအချိန်ကတည်းက ဆေးလိပ်အသုံးပြုခဲ့တယ်လို့ လေ့လာသိရှိရပါတယ်။

၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်သုတေသနပြုလုပ်ချက်အရ ပြုပြင်ထားပြီးတဲ့ ဆေးရွက်ကြီးမှာ ဓာတုဓာတ်အမျိုးပေါင်း ၃၀၄၀ ပါဝင်တယ်လို့ သိရပါတယ်။ ဆေးရွက်ကြီးမှာ အဓိကအနေနဲ့ နီကိုတင်းနဲ့ နိုက်ထရိတ်၊ အေမင်း၊ ပရိုတင်းနှင့် အယ်လ်ကာလွိုက်တွေက ပြောင်းလဲလာပြီး ကင်ဆာရောဂါဖြစ်နိုင်တဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေပါဝင်ပါတယ်။ တာရှည်ခံအောင် ပြုပြင်ရာက ပိုလီဆိုင်ကလစ် အေရိုမေတစ် ဟိုက်ဒရိုကာဘွန် ( Poly-cyclic aromatic hydrocarbon) တွေ၊ စိုက်ပျိုးတဲ့ မြေနဲ့ လေတို့က ရေဒီယိုသတ္တိကြွ ပစ္စည်းတွေနဲ့ ကက်ဒ်မီယံဓာတ် (Cadmiun) တွေ ပါဝင်လာတယ်လို့ဆိုပါတယ်။ ဆေးလိပ်သောက်လို့ ဆေးရွက်ကြီး မီးလောင်ရင် ဓာတ်ပြောင်းလဲပြီး ဓာတုပစ္စည်းတွေ အများအပြားထွက်ပေါ်လာတယ် လို့သိရပါတယ်။

နှစ်မျိုးနှစ်စား ခွဲခြားလေ့လာနိုင်

ဆေးရွက်ကြီးထွက်ပစ္စည်းတွေကို အဓိကနှစ်မျိုးနှစ်စား ခွဲခြားလေ့လာနိုင်ပါတယ်။ ပထမတစ်မျိုးက အငွေ့ထွက်တဲ့ဆေးရွက်ကြီးပစ္စည်းတွေပါ။ စီးကရက်၊ ဆေးပေါ့လိပ်၊ ဆေးပြင်းလိပ်၊ ပြောင်းဖူးဖက်၊ ကွမ်းသီးဖက်ဆေးလိပ်၊ ဘီဒီဆေးလိပ်၊ ဆေးတံနဲ့ရေပြောင်းတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်တစ်မျိုးကတော့ အငွေ့မထွက်တဲ့ဆေးရွက်ကြီးပစ္စည်းတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီအုပ်စုမှာတော့ ဆေးရွက်ကြီးငုံတာ၊ ကွမ်းယာထဲမှာ ဆေးရွက်ကြီး၊ ဆေးပေါင်း၊ နှပ်ဆေးတွေထည့်စားတာနဲ့ ဆေးရွက်ကြီးကို ရေစိမ်သောက်တာတို့ဖြစ်ပါတယ်။

ဆေးလိပ်ငွေ့မှာလည်း ပင်မဆေးလိပ်က ထွက်လာတဲ့အငွေ့ကို ဆေးလိပ်အစီခံက တစ်ဆင့်ဖြတ်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း ရှူရှိုက်လိုက်တဲ့အငွေ့နဲ့ ဆေးလိပ်မီးညှိပြီး ချထားချိန်ထွက်နေတဲ့ မီးခိုးငွေ့၊ ဆေးလိပ်သောက်တဲ့သူနားမှာ ရှူရှိုက်မိတဲ့အငွေ့တွေဖြစ်ပါတယ်။ လက်ရှိသုတေသနပြုချက်အရ ဆေးလိပ်မီးခိုးမှာ အမျိုးအစားသတ်မှတ်နိုင်တဲ့ ဓာတုပစ္စည်းအမျိုးပေါင်း ၄၀၀၀ ခန့်နဲ့ အမျိုးအစား မသတ်မှတ်နိုင်တဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေပါဝင်တယ်လို့ သိရပါတယ်။

ဆေးလိပ်စသောက်လိုက်တာနဲ့ သုံးစက္ကန့်အတွင်း အဆိပ်ဓာတ်ငွေ့တွေပါတဲ့ ဆေးလိပ်မီးခိုးဟာ အဆုတ်၊ နှလုံး၊ ဦးနှောက်နဲ့ လူ့ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းတွေဆီကို ရောက်ရှိပြီး နှလုံးခုန်နှုန်းနဲ့ သွေးပေါင်ချိန်တွေတက်လာစေပါတယ်။ ခံတွင်းမှာရှိတဲ့ အမြှေးပါးလေးတွေကိုလည်း ပျက်စီးစေပါတယ်။ အဆုတ်အတွင်းမှာ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းကိုပိတ်စေပြီး ကင်ဆာဖြစ်စေနိုင်တဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေ ကျန်ရစ်ပါတယ်။ အဲဒီကတစ်ဆင့် အစာအိမ်၊ ကျောက်ကပ်၊ ဆီးအိမ်စတဲ့ ကိုယ်အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းတွေကို ဒုက္ခပေးပါတယ်။

ဆေးလိပ်ရှိုက်ဖွာပြီး ၁၀ စက္ကန့်အတွင်းမှာ ဦးနှောက်အတွင်းကို နီကိုတင်းရောက်ရှိသွားပါတယ်။ နီကိုတင်းဆဲလ်များ လှုံ့ဆော်မှုကြောင့် စိတ်ကိုသာယာမှုပေးတယ်။ အစာစားလိုစိတ် လျော့နည်းစေတယ်။ စိတ်ကိုတက်ကြွစေတယ်။ အာရုံခံစားမှုကို နိုးကြွစေတယ်။ မှတ်ဉာဏ်တိုးတက် စေတယ်။ စိတ်ခံစားမှုကို ပြောင်းလဲစေတယ်။ စိတ်သောကပူပင်မှု၊ စိတ်တင်းကျပ်မှု လျော့နည်းစေတယ်။ ဒီသတ္တိတွေကြောင့် ဆေးလိပ်သောက်လိုက်ရင် စိတ်တက်ကြွတာ၊ စိတ်တင်းကျပ်မှုနဲ့ စိတ်ဖိစီးမှုလျော့နည်းတာ၊ အာရုံခံစားလို့ကောင်းတာနဲ့စိတ်ရှုပ်ထွေးမှုတွေကို ဖြေရှင်းနိုင်တဲ့ အရသာကိုရရှိစေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ နီကိုတင်းဟာ စွဲလမ်းစေတာမို့ ဆေးလိပ်သောက်သူ၊ ဆေးရွက်ကြီးငုံသူတွေဟာ စွဲလမ်းသွားပါတယ်။

ကမ္ဘာ့လူဦးရေရဲ့သုံးပုံတစ်ပုံဟာ ဆေးလိပ်သောက်သုံးကြပြီး အမျိုးသားတွေသာမကဘဲ အမျိုးသမီးတွေပါသောက်ကြကြောင်း သိရပါတယ်။ ကလေးသူငယ်သန်းပေါင်း ၁၀၀၀ နီးပါးဟာ ဆေးလိပ်သောက်ကြပြီး သုံးပုံတစ်ပုံက ဆေးလိပ်ဆိုးကျိုးကြောင့် အရွယ်မတိုင်မီ သေဆုံးနိုင်ကြောင်း ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

ဆေးလိပ်သောက်သုံးမှုကြောင့် ဆေးလိပ်အခိုးအငွေ့ထဲမှာပါဝင်တဲ့ နီကိုတင်းနဲ့ ကာဗွန်မိုနောက်ဆိုက်ဓာတ်တွေကြောင့် အဆုတ်မှတစ်ဆင့် ခန္ဓာကိုယ်သွေးကြောတွေဆီရောက်သွားပြီး နှလုံးခုန်နှုန်းမြန်စေပါတယ်။ အဲဒီရဲ့အကျိုးဆက်က နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ၊ နှလုံးသွေးကြောပိတ်ရောဂါ၊ နှလုံးခုန်မမှန်တဲ့ရောဂါ၊ ဦးနှောက်သွေးကြောတွေပိတ်ပြီး လေဖြတ်ရောဂါ၊ သွေးတိုးရောဂါ၊ ပင်မသွေးကြောကြီးကို လွယ်ကူစွာပေါက်တဲ့ရောဂါ၊ ချောင်းဆိုးရင်ကျပ်ရောဂါ၊ အဆုတ်ကြောင့်ဖြစ်တဲ့ နှလုံးရောဂါ၊ ခြေချောင်းနဲ့ လက်ချောင်းထိပ်ပုပ်တဲ့ ရောဂါတွေခံစားရနိုင်ကြောင်း သိရပါတယ်။

ဒါ့အပြင် အဆုတ်ကင်ဆာ၊ ခံတွင်းကင်ဆာ၊ အသံအိုးကင်ဆာ၊ အစာမျိုလမ်းကြောင်းကင်ဆာ၊ ဆီးအိမ်ကင်ဆာ၊ သားအိမ်ထိပ်ကင်ဆာတွေ ဖြစ်ပွားနိုင်တဲ့အပြင် ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါ၊ အဆုတ်ပွ၊ အဆုတ်ရောင်ရောဂါတွေလည်း ဖြစ်ပွားနိုင်တဲ့အတွက် ဆေးလိပ်ရဲ့ဆိုးကျိုးတွေဟာ အင်မတန်ကြောက်စရာကောင်းပါတယ်။

မျက်မှောက်ကာလမှာ ဆေးလိပ်၊ စီးကရက်နဲ့ အခြားဆေးလိပ်ထွက် ပစ္စည်းတွေနေရာမှာ အီးစီးကရက်ကို အစားထိုးအသုံးပြုလာကြပါတယ်။ ဆေးလိပ်သောက်တဲ့အစား အသုံးပြုတယ်ဆိုပေမယ့် အီးစီးကရက်တွေမှာလည်း ဆေးရွက်ကြီးထွက်ပစ္စည်းတွေကို အသုံးပြုထားတာဖြစ်ပါတယ်။ ဆေးလိပ်ဖြတ်ဖို့ အစားထိုးသုံးစွဲတာမှန်ပေမယ့် ရေရှည်မှာ ကျန်းမာရေးကို ဆိုးကျိုးတွေဖြစ်စေပါတယ်။ အီးစီးကရက်အများစုဟာ ဘက်ထရီတစ်လုံးက အပူပေးတဲ့ဒြပ်စင်ကွိုင်နဲ့ ဆေးရည်ထည့်တဲ့ ပြွန်ပါပါတယ်။ အများအားဖြင့် နီကိုတင်းပါဝင်တဲ့ အရည်တစ်မျိုးကို အပူပေးလိုက်ပြီး ထွက်လာတဲ့လေဖိအားနဲ့ အငွေ့တွေထွက်အောင် စီမံထားတာဖြစ်ပြီး ပုံမှန်စီးကရက်၊ ဆေးပြင်းလိပ်နဲ့ အခြားဆေးရွက်ကြီးထွက်ပစ္စည်းတွေထက် အနံ့အရသာ ပိုကောင်းအောင် စီမံထားတာဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီအီးစီးကရက်မှာပါဝင်တဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေဟာလဲ စွဲလမ်းစေတဲ့ နီကိုတင်းဓာတ်တွေ ပါဝင်နေပါတယ်။

အီးစီးကရက်ကအငွေ့ကို ရှူရှိုက်လိုက်တာနဲ့အဆုတ်ထဲကို အဆိပ်ငွေ့တွေရောက်သွားပါတယ်။ သူတို့ကမှုတ်ထုတ်လိုက်တဲ့ အငွေ့တွေက လေထုထဲကတစ်ဆင့် ဘေးလူတွေရဲ့အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆီကို ရောက်ရှိသွားတာမို့ သုံးစွဲသူသာမက ပတ်ဝန်းကျင်ကိုပါ ဆိုးကျိုးသက်ရောက်စေပါတယ်။

အထူးသဖြင့် လူငယ်တွေဟာ အတုမြင်အတတ်သင်ဆိုစကားလို အကောင်းအဆိုးကို ဝေဖန်ဆုံးဖြတ်နိုင်တဲ့ အသိနည်းပါးသေးတာကြောင့် ဆေးလိပ်၊ ကွမ်းယာတွေကို အလွယ်တကူ သုံးစွဲတတ်ကြပါတယ်။ ဆေးလိပ်ကနေအစပြုပြီး မူးယစ်ဆေးဝါး သုံးစွဲတဲ့လမ်းကြောင်းဆီကို ကူးပြောင်းတတ်တာကြောင့် လူငယ်တွေအပါအဝင် ဆေးလိပ်သောက်သုံးသူတွေအတွက် ကောင်းကျိုးလုံးဝမရှိဘဲ ဆိုးကျိုးတွေကို ဖြစ်ပေါ်စေပါတယ်။

ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီးရဲ့ ဦးဆောင်မှုနဲ့ ဆေးလိပ်နဲ့ဆေးရွက်ကြီးထွက်ပစ္စည်း သောက်သုံးမှုထိန်းချုပ်ရေး အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကွန်ဗင်းရှင်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံက အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအနေနဲ့ပါဝင် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါတယ်။ ဆေးလိပ်နဲ့ ဆေးရွက်ကြီးထွက်ပစ္စည်းသောက်သုံးမှု ထိန်းချုပ်ရေးဥပဒေကိုလည်း ၂၀၀၆ ခုနှစ် မေလ ၄ ရက်နေ့ ရက်စွဲနဲ့ ပြဋ္ဌာန်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါတယ်။

ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းကြောင့်ရရှိလာနိုင်တဲ့ ဆိုးကျိုးတွေကို တစ်ဦးချင်းစီက အသိတရားနဲ့ သတိထားပြီး မသုံးစွဲမိအောင် သတိပြုဆင်ခြင်ကြရပါမယ်။ အစလုပ်သုံးစွဲပြီး စွဲလမ်းမှပြန်ဖြတ်တာမျိုးထက် အစမလုပ်မိတာ အကောင်းဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ ဘယ်လိုကောင်းကျိုးကိုမှ မရနိုင်တဲ့ ဆေးလိပ်သောက်တာကြောင့် ရလာနိုင်တဲ့ ဆိုးကျိုးတွေနဲ့ မိမိကျန်းမာရေးအရ သက်တမ်းစေ့နေထိုင်ရေး နည်းလမ်းနှစ်မျိုးကို ရွေးချယ်ရမည်ဆိုလျှင် မိမိကျန်းမာရေးကိုသာ ဦးစားပေးရွေးချယ်သင့်ပါကြောင်း တင်ပြလိုက်ရပါတယ်။ ။

ကိုးကား -

- ဆေးလိပ်အန္တရာယ်၊ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာန၊ ဆေးလိပ်ကင်းဝေးရေးစီမံချက်

- နေ့စဉ်ထုတ်သတင်းစာများ

Source: www.moi.gov.mm
 

ယနေ့ အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် ဖြစ်ပျက်ပြောင်းလဲနေခြင်းများသည် ဒေသဆိုင်ရာအခင်းအကျင်း တစ်ခုဆီသို့ ဦးတည်နေသည့် ရုန်းကန်မှုတစ်ခုအဖြစ်ရှုမြင်နိုင်သည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်တွင် ဟားမတ်စ်တို့က အစ္စရေးကိုတိုက်ခိုက်ပြီးနောက် အမြင်(၃) ခုထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။
ယင်းတို့မှာ ဟားမတ်စ်၊ ဟစ်ဇ်ဘိုလာ၊ အီရန်နှင့် အမေရိကန်၏ သဘောထားအမြင်တို့ဖြစ်သည်။ ဟားမတ်စ်တို့က အစ္စရေးကိုဖျက်ဆီးရန်ရည်ရွယ်သည့် ဘက်စုံစစ်ပွဲကို အရှိန်မြှင့်ရန်ဟန်ပြင်ခဲ့ သည်။ အီရန်က ၎င်း၏ကြားခံ ဟစ်ဇ်ဘိုလာနှင့်အတူ အစ္စရေးကို ပြိုကွဲစေရန်နှင့် အမေရိကန်ကို ဒေသတွင်းမဖယ်ရှားရန် ရည်ရွယ်သည့် စစ်ပွဲများကို ဆင်နွှဲရန် တာစူခဲ့သည်။ အစ္စရေး နောက်တွင် အခိုင်အမာရပ်တည်နေသည့် အမေရိကန်က အစ္စရေးနှင့် ပါလက်စတိုင်းတို့အတွက် နိုင်ငံရေး အလားအလာအသစ်များ၊ အစ္စရေးနှင့်ဆော်ဒီအာရေးဗျတို့ကြား ပုံမှန်ဆက်ဆံရေးပြန်လည်ထူ ထောင်ရေး၊ ဝါရှင်တန်နှင့်ရီယာ့ဒ်တို့ကြား ကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက် ရယူခြင်းတို့ဖြင့် ဒေသတွင်းတည်ငြိမ်ရေးကို ရယူနိုင်ရန်မျှော်လင့်ခဲ့သည်။ သို့သော် ယင်းသဘောအမြင်များမှာ တစ်ခုမျှဖြစ်မလာခဲ့ပါ။ ဟားမတ်စ်၊ ဟစ်ဇ်ဘိုလာနှင့် အီရန်တို့က အစ္စရေးကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (IDF)၊ အစ္စရေးလူ့အဖွဲ့အစည်းနှင့် အမေရိကန်-အစ္စရေး မဟာမိတ်အဖွဲ့တို့၏ အင်အားအပေါ် လျှော့တွက်ခဲ့ကြသည်။ ထို့အတူ ဂါဇာတွင်အစ္စရေး၏ လုပ်ရပ်များအပေါ် ထိန်းကျောင်းနိုင်မည်ဟု အမေရိကန်က လွန်ကဲစွာယုံကြည်ထားသော်လည်း ၎င်းအနေဖြင့် အီရန်၏ ဒေသတွင်း ခြိမ်းခြောက်မှုများကိုပါ လုံလောက်အောင် တုံ့ပြန်နိုင်ခြင်းမရှိခဲ့ပေ။ ဖော်ပြပါ အမြင်(၃)ခု ဖြစ်မလာ ခြင်းက ပိုမိုလက်တွေ့ကျသည့် စတုတ္ထအလားအလာတစ်ခုကို ဖန်တီးပေးသည်။ ယင်းမှာ အစ္စရေး အတွက် အလားအလာပင်ဖြစ်သည်။ ပြီးခဲ့သည့်သုံးလအတွင်း အစ္စရေးသည် အရှေ့အလယ်ပိုင်း ဒေသကို ပြန်လည်ပုံဖော်ရန် ၎င်း၏အင်အားကိုစတင်အသုံးပြုလာခဲ့သည်။ အစ္စရေးသည် ဟားမတ်စ်၏ စစ်ရေးစွမ်းရည်များကိုချေမှုန်းပစ်ကာ ဟစ်ဇ်ဘိုလာ၏ ခေါင်းဆောင်မှုကိုဖြိုဖျက်ပြီး လက်ဘနွန်အခြေစိုက်အဖွဲ့က ကာလကြာရှည်တင်းခံခဲ့သည့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး စည်းမျဉ်း များကို လက်ခံရန်တွန်းအားပေးခဲ့သည်။ အစ္စရေးသည် အီရန်နိုင်ငံအတွင်း ဆန်းပြားသော တိုက်ခိုက်မှုများကိုလည်း ကြိုကြားကြိုကြားပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ဆီးရီးယားတွင် အာဆတ် အစိုးရပြုတ်ကျသွားသည်ကို အခွင့်ကောင်းယူကာ အီရန်၏ဒေသတွင်း လွှမ်းမိုးဖြန့်ကြက်နိုင်မှုကို ဖယ်ရှားရန်လည်း အစ္စရေး ကကြိုးပမ်းနေသည်။ ရလဒ်အနေဖြင့် အီရန်သည် ၎င်း၏နယ်နိမိတ်မှ အစ္စရေးအထိ ရှည်လျားသော နယ်နိမိတ်အတွင်း ၎င်း၏ဩဇာ ဖြန့်ကြက်ထူထောင်ရန်အတွက် မြှုပ်နှံထားသည့်အရေးပါသောအရင်းအမြစ်များဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။
အောက်တိုဘာ ၇ ရက် တိုက်ခိုက်မှုအပြီး တစ်နှစ်နီးပါးအကြာတွင် ဒေသတွင်း အနာဂတ်အတွက် အစ္စရေး၏ မျှော်မှန်းချက်မှာ မရှင်းလင်းပေ။ ၎င်းသည် မိမိကိုယ်မိမိ ခုခံကာကွယ်ခြင်းဟူသော ခေါင်းစဉ်ကို သက်တမ်းတိုးခြင်းဖြင့် လုံးဝပြန်လည်ထူထောင်၍မရနိုင်အောင် ဆိုးရွားသွားသော အရှေ့အလယ်ပိုင်း၏ လက်ရှိအနေအထားကို ထိန်းသိမ်းရန် တိုက်ပွဲဝင်နေခြင်းဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ စစ်ဆင်ရေးများသည် ပြင်းထန်သော်လည်း အစ္စရေးသည် ဟစ်ဇ်ဘိုလာ၊ အီရန်တို့နှင့် ထိပ်တိုက် တွေ့မည့်အရေးမှရှောင်ရှားနိုင်ခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ၎င်းကိုနိုင်ငံတကာမှ သွေးထိုးလှုံ့ဆော်သူအဖြစ် ရှုမြင်နေကြပြီး ပြည်တွင်းရှိ အစ္စရေးလူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း၌လည်း သဘောထားကွဲလွဲမှုများ ရှိနေခြင်းကြောင့် အခင်းအကျင်းအသစ်တစ်ခုဆီဦးတည်သွားရန် တွန့်ဆုတ်နေပုံရသည်။ ကွယ်လွန်သူ ဟားမတ်စ် ခေါင်းဆောင် Yahya Sinwar က ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်တွင် အစ္စရေးကို စတင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီးနောက် ၎င်းတို့ ပြန်လည်တုံ့ပြန် တိုက်ခိုက်ခံရချိန်တွင် ချက်ချင်းဆိုသလိုပင် အီရန် ကျောထောက်နောက်ခံပြု စစ်သွေးကြွအုပ်စုအားလုံးက အစ္စရေးကို ပူးပေါင်းတိုက်ခိုက်လိမ့် မည်ဟု မျှော်မှန်းခဲ့သည်။ အစ္စရေး-ဟားမတ်စ်စစ်ပွဲသည် အာရပ်ဆူပူအုံကြွမှုကို လှုံ့ဆော်ပေးနိုင် မည်ဟု ယုံကြည်နေသည်။ Sinwar ၏အစီအစဉ်သည် အစ္စရေး-ဟားမတ်စ်စစ်ပွဲအတွင်း ဟစ်ဇ်ဘိုလာအပါအဝင် အီရန်ကျောထောက်နောက်ခံပြု အခြားအဖွဲ့ဝင်များနှင့်အီရန်ကိုယ်တိုင် တိုက်ရိုက်ပါဝင်ပတ်သက်လာမည်ဟု မျှော်လင့်နေခြင်းဖြစ်သည်။ သို့သော်နောက်ဆုံးတွင် အစ္စရေးကသာ စစ်ရေးအရအသာစီးရသွားခဲ့သည်။ အောက်တိုဘာလ ၇ရက် တိုက်ခိုက်မှု ပထမ နှစ်ပတ်လည်နေ့မတိုင်မီ ရက်အနည်းငယ်အလိုတွင်လည်း ဟစ်ဇ်ဘိုလာ နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင် Hassan Nasrallah သုတ်သင်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ လက်ဘနွန်တွင် ဟစ်ဇ်ဘိုလာအဖွဲ့ကို ချေမှုန်းလိုက်ခြင်းဖြင့် အစ္စရေးအစိုးရသည် ၎င်း၏ ဒေသတွင်းရန်သူများကို အသာစီးအနိုင်ရယူလိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်နေသည်။ ထိုအချိန်တွင် အမေရိကန်က အစ္စရေးကို ပဋိပက္ခများ ထပ်မံမတိုးပွားစေရန် တိုက်တွန်းနေသည်။ သို့သော် အစ္စရေးသည် လက်ရှိ အခိုက်အတန့်ကို အခွင့်ကောင်းအဖြစ် ရှုမြင်နေသည်။ ယခုအခါ အစ္စရေးသည် ဟစ်ဇ်ဘိုလာသာမက အီရန်ကို ပြတ်ပြတ်သားသား ထိုးနှက်တိုက်ခိုက်ရန် မျှော်လင့်ချက်ဖြင့် ဟားမတ်စ်၊ ဟစ်ဇ်ဘိုလာ၊ အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားရှိ ပြည်သူ့စစ်များအပါအဝင် ယီမင်ရှိ ဟူသီတို့ပါဝင်သော axis of resistance (အီရန် ဦးဆောင်သော အလွတ်တမ်းမိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်း)ကို ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်ရန် ကြိုးပမ်းနေသည်။ Nasrallah သတ်ဖြတ်မှုအပြီးတွင် အစ္စရေးဝန်ကြီးချုပ် နေတန်ရာဟုက ယခုအချိန်သည် ‘‘နှစ်ပေါင်း များစွာကြာတည်ရှိနေသော ဒေသတွင်း အာဏာချိန်ခွင်လျှာကို ပြောင်းလဲဖို့”အတွက် အခွင့်အရေး တစ်ခုဖြစ်ကြောင်းပြောဆိုခဲ့သည်။အကယ်၍ အစ္စရေးသည် axis of resistance တပ်ပေါင်းစုကို ယိုင်နဲ့သွားအောင် စွမ်းဆောင်နိုင်ပါက ၎င်း၏အောင်မြင်မှုကို ဆော်ဒီအာရေးဗျနှင့် ယူအေအီးတို့က တိတ်တဆိတ်ကြိုဆိုလာလိမ့်မည်ဖြစ်သည်။ ဆော်ဒီသည် ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံ ထူထောင်ရန်ထောက်ခံပြီး အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် ထာဝရငြိမ်းချမ်းရေးရရှိရန် အရေးကြီးကြောင်း အခိုင်အမာဆိုသည်။ ဆော်ဒီအစိုးရက ၎င်းတို့၏ ရည်မှန်းချက်ကြီးသော ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး အစီအစဉ်များကို ခြိမ်းခြောက်နိုင်သည့်ဒေသတွင်းရန်လိုမှုများတိုးလာမည်ကိုစိုးရိမ်နေသည်။
အစ္စရေးအတွက် ပါဝါချိန်ခွင်လျှာကိုပြောင်းလဲခြင်းတွင် အောက်တိုဘာ ၇ ရက်နောက်ပိုင်းဖြစ်ပွား ခဲ့သော ရှုံးနိမ့်မှုနှင့် ရှုပ်ထွေးမှုများ၏ ဇာတ်ကြောင်းကို ပြောင်းပြန်လှန်ခြင်းလည်းပါဝင်သည်။ ဟားမတ်စ်တို့ထံမှတိုက်ခိုက်ခံရမှုသည် အစ္စရေးထောက်လှမ်းရေးအတွက် အရှက်ရစရာ ကိစ္စရပ် ဖြစ်သည်။ ရန်သူများထက်ခြေတစ်လှမ်းသာလေ့ရှိတတ်သော ဂုဏ်သတင်းသည် အစ္စရေး ကာကွယ်ရေးဗျူဟာ၏ အဓိကအစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ သို့သော် ဟားမတ်စ်တို့၏ တိုက်ခိုက် ခံရခြင်း အပြီးတွင် ထိုဂုဏ်သိက္ခာ ပျောက်ဆုံးသွားခဲ့ရသည်။ ထို့နောက် ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသတွင် နောက်ဆက်တွဲဖြစ်ပွားလာသောစစ်ပွဲအတွင်း၌လည်း အစ္စရေး၏ဂုဏ် သို့မဟုတ် ၎င်း၏ လုံခြုံရေး ကို ပြန်လည်ထိန်းသိမ်းရန် မစွမ်းနိုင်ခဲ့ပါ။ အရပ်သားအများအပြားသေဆုံးစေခဲ့သည့် စစ်ဆင်ရေး တစ်ခုဆင်နွှဲခဲ့သော်လည်း အစ္စရေးသည် ၎င်း၏ ဓားစာခံအားလုံး လွတ်မြောက်အောင် မလုပ်ဆောင် နိုင်ခဲ့ပေ။ ထို့ပြင် နိုင်ငံတကာလူထု၏အမြင်တွင် ဂုဏ်သိက္ခာများကျဆင်းနေပြီး ICJ တွင် လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုဖြင့်စွပ်စွဲခံထားရသည်။
သို့သော် ဟစ်ဇ်ဘိုလာတပ်ဖွဲ့များကို တိုက်ခိုက်နိုင်ခြင်းကြောင့် အစ္စရေးလူထု၏ယုံကြည်မှုကို ပြန်လည်ရရှိစေခဲ့သည်။ ဟစ်ဇ်ဘိုလာကိုဖျက်ဆီးလိုက်ခြင်းကြောင့် အီရန်အစိုးရအတွက် ကြီးမားသော ခြိမ်းခြောက်မှုတစ်ခုဖြစ်လာခဲ့သည်။ နိုင်ငံ၏မြောက်ပိုင်းနယ်စပ်တွင် ကြီးမားသော ဒုံးကျည်လက်နက်များနှင့်အတူ အင်အားကြီးမားသော အီရန်ကျောထောက်နောက်ခံပြု စစ်သွေးကြွ တပ်ဖွဲ့ ဟစ်ဇ်ဘိုလာ တည်ရှိနေခြင်းကအဟန့်အတားတစ်ခုအဖြစ် အစ္စရေးက အစဉ်အမြဲမှတ်ယူ ထားသည်။
ယခုအခါ ၎င်း၏ proxy အုပ်စုများနှင့် မဟာမိတ်များအကြား ချာချာလည်နေသည့် အီရန်မှာ အကြပ်ရိုက်နေရရှာသည်။ ဟားမတ်စ်များထံသို့လည်း တိုက်ရိုက်အကူအညီ မပေးနိုင်သေးပါ။ ဟစ်ဇ်ဘိုလာ နှိမ်နင်းခံရခြင်းကြောင့် တစ်ဖက်တွင် ထဲထဲဝင်ဝင်ရပ်တည်ပါက ၎င်း၏ မဟာမိတ်များက သစ္စာဖောက်ခံရသလိုခံစားရနိုင်ပြီး ဆယ်စုနှစ်များစွာကြာခြိမ်းခြောက်နေသည့် အီရန်နျူကလီးယား စက်ရုံများကို တိုက်ရိုက်တိုက်ခိုက်ခြင်းအပါအဝင် ပိုမိုအစွန်းရောက်သည့် လုပ်ရပ်များကို အစ္စရေးက ရဲရဲတင်းတင်းလုပ်ဆောင်လာနိုင်သည်။ တစ်ဖက်တွင်အီရန်သည် အစ္စရေးနှင့်စစ်ပွဲတွင် တိုက်ရိုက်ပါဝင်ခဲ့မည်ဆိုလျှင် အမေရိကန်လည်း ပါဝင်လာနိုင်သောကြောင့် ဒေသတွင်း အန္တရာယ်များမြင့်တက်လာမည်ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်သည် စကားအရ အရှေ့အလယ် ပိုင်းတွင် နောက်ထပ်စစ်ပွဲများ ဖြစ်ပွားခြင်းကိုရပ်တန့်လိုကြောင်းဖော်ပြနေသည်။ သို့သော် ၎င်းသည် အစ္စရေး၏လုံခြုံရေးအတွက် အခိုင်အမာကတိပြုထားပြီး အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် အစိုးရ အပြောင်း အလဲကို ဖော်ဆောင်နိုင်စွမ်းရှိကြောင်းလည်း ယခင်ကသက်သေများရှိခဲ့ဖူးသည်။ အမေရိကန် တိုက်ရိုက် ပါဝင်နေသော အီရတ်စစ်ပွဲအတွင်း သွေးထွက်သံယိုမှုများ၊ အချည်းနှီးဖြစ်မှုများက အမေရိကန်ကို အရှေ့အလယ်ပိုင်း ဒေသတွင်းစစ်ပွဲတွင် နောက်ထပ် တိုက်ရိုက်ပါဝင်ပတ်သက် လာရန် တွန့်ဆုတ်စေမည်ဖြစ်သည်။ သို့သော် အီရန်သည် နျူကလီးယားလက်နက် တည်ဆောက်နိုင်ရန် အလွန်နီးစပ်နေပြီဟူသောအချက်က အစ္စရေးဘက်က စတင်တိုက်ခိုက်လာရေးအတွက် လှုံ့ဆော်မှုများဖြစ်လာနိုင်သည်။
အစ္စရေးထောက်ခံသူအချို့က လက်ရှိအခိုက်အတန့်ကို အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် ပါဝါချိန်ခွင်လျှာကို ပြောင်းလဲသွားစေသည့် ၁၉၆၇ ခုနှစ် ခြောက်ရက်စစ်ပွဲနှင့်နှိုင်းယှဉ်ထားပြီး အစ္စရေးကို အောင်ပွဲ နှင့်နီးစပ်နေပြီဟု မျှော်မှန်းနေကြသည်။ လက်ရှိအခြေအနေတွင် အစ္စရေးအတွက် သိသိသာသာ အခွင့်အလမ်းများရှိနေသော်လည်း ကြီးမားသောအန္တရာယ်များလည်းရှိနေသည်။ ဟစ်ဇ်ဘိုလာသည် အင်အားချည့်နဲ့သွားသော်လည်း ၎င်း၏ဒုံးကျည်လက်နက်များဖြန့်ကြက်ပြီး အစ္စရေး၏ အဓိက မြို့ကြီးများကို ထပ်ခါတလဲလဲ တိုက်ခိုက်နိုင်သေးသည်။ အကယ်၍ အစ္စရေးသည် လက်ဘနွန်၏ မြေပြင်သို့ ကျူးကျော်စစ်ပွဲများဆင်နွှဲမည်ဆိုပါက ၎င်း၏တပ်ဖွဲ့များသည် ဂါဇာတွင် နှစ်အတော်ကြာ စစ်ပွဲဆင်နွှဲနေသည့်အတွက် ပဋိပက္ခအတွင်း လှုပ်လေမြုပ်လေအခြေအနေဖြစ်သွားမည် ဖြစ်သည်။
အစ္စရေး၏ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် လက်ဘနွန်တွင် သေဆုံးမှုနှင့် ပျက်စီးမှုများရှိခဲ့ပြီး ရေရှည်တွင် ဟစ်ဇ်ဘိုလာတို့၏မျိုးဆက်နှင့်ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်စရာအခြေအနေဖြစ်လာနိုင်သည်။ အစ္စရေး-ဟားမတ်စ် စစ်ပွဲကြောင့် ဟားမတ်စ်(၆၀)ရာခိုင်နှုန်းခန့်က မိဘမဲ့များဖြစ်သွားကြသည်ဟု ယူဆကြသည်။ ဟစ်ဇ်ဘိုလာနှင့် ဟားမတ်စ်တို့ နှစ်ဖွဲ့လုံး ဆိုးရွားစွာပျက်စီးသွားခဲ့သည်။ သို့သော် အစ္စရေးက စစ်ပွဲပြီးလျှင် ဂါဇာကို မည်သည့်ပုံစံဖြင့် အုပ်ချုပ်မည်ဆိုသည်ကို အဖြေမပေးနိုင်သေးပေ။ လက်ဘနွန်၏ အားနည်းသော အိမ်စောင့်အစိုးရသည် ဟစ်ဇ်ဘိုလာ၏ လစ်ဟာသွားသည့် အခြေအနေနှင့်ပတ်သက်၍ ဖြည့်ဆည်းနိုင်စွမ်းမရှိဘဲ Failed state ဖြစ်လာနိုင်သည်။
နေတန်ရာဟုသည် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် ဒေသဆိုင်ရာအခင်းအကျင်းသစ်တစ်ရပ်ကို ဖော်ဆောင်ရန် စိတ်ကူးရှိနေသည်။ သို့သော် ၎င်းနှင့်အတူ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သောအန္တရာယ်များက ဒေသဆိုင်ရာ မငြိမ်မသက်မှုများကို ပိုမိုသက်ရောက်စေနိုင်ကြောင်း တွက်ဆထားရန်လည်း လိုအပ်မည်ဖြစ်ပါကြောင်းရေးသားလိုက်ရပါသည်။

Source: NP News

ကိုယ်အလေးချိန်ကျလိုသူများ စားသင့်သောပိန်းဥ

ပိန်းဥအလေးချိန် ၁၀၀ ဂရမ်တွင် ၁၁၂ ကယ်လိုရီပါဝင်သဖြင့်အာလူးထက် ကယ်လိုရီပိုများနေသောကြောင့် လွန်ကဲစွာစားသုံးမိပါက ကိုယ်အလေးချိန်လျှော့ချလိုသူများအတွက် ပေါင်ချိန်တက်စေနိုင်သည်။ ထိုက်သင့်သလောက် ပိန်းဥပမာဏကို မကြာခဏစားပေးပါက ရသင့်သော ကျန်းမာရေးအကျိုးကျေးဇူးများကို ဘေးဥပဒ်ကင်းစွာ ရရှိနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ပိန်းဥတွင် အဆီမပါသကဲ့သို့  ကိုလက်စထရောမပါဝင်သဖြင့် ကယ်လိုရီတက်မည်ကိုပူပင်စရာမရှိဘဲ ဗိုက်ပြည့်၍ သွေးလှည့်ပတ်မှုကိုကောင်းစေသည်။ ပိန်းဥတွင် ဗက်တီးရီးယားကိုကာကွယ်နိုင်‌သော ဂုဏ်သတ္တိများပါဝင်သောကြောင့် ပုံမှန်စားပေးပါက   အအေးမိဖျားနာခြင်းမဖြစ်နိုင်ပေ။ ပိန်းဥတွင်    ကစီဓာတ်(ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်) များစွာပါဝင်၍    လိုအပ်သောစွမ်းအင်ကိုရရှိစေပြီး အမျှင်ဓာတ်နှင့် ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်သည် အစာခြေစနစ်ကို  ပိုမိုတိုးတက်ကောင်းမွန်စေကာ ကျန်းမာသော ကိုယ်အလေးချိန်လျော့ကျမှုကို  ဖြစ်စေသည်။

ပိန်းဥတွင်‌ပါဝင်သော ကစီဓာတ်

ပိန်းဥတွင်‌ပါဝင်သော ကစီဓာတ်ကြောင့်  ကိုလက်စထရောကို   လျော့ကျစေပြီး နှလုံးရောဂါဖြစ်ပွားမှုကို  လျော့ကျစေသည်။  ပိန်းဥသည် ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်များသောအစားအစာဖြစ်သည်နှင့်အညီ ပိန်းဥ ၁၀၀ ဂရမ်တွင် ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်၂၆ ဒသမ ၄၆ ဂရမ်အထိပါရှိသည်။ လူတို့အတွက်  ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်နည်းပါးခြင်းသည် အကျိုးမရှိနိုင်သော်လည်း ပိန်းဥတွင်သိသာထင်ရှားစွာပါဝင်သော အမျှင်ဓာတ်ကြောင့် ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်စုပ်ယူမှုကို  နှေးကွေးစေပြီး  သွေးတွင်းသကြားဓာတ်မြင့်တက်ခြင်းကို  ကာကွယ်ပေးသည်။  အမျှင်ဓာတ်သည် လူတို့မချေဖျက်နိုင်သော ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ သွေးတွင်းသကြားဓာတ်အပေါ်    သက်‌ရောက်မှုရှိပါက အစာခြေခြင်းကို နှေး‌ကွေးစေသည်။ ထို့ပြင်   ခန္ဓာကိုယ်အတွက် လိုအပ်သောစွမ်းအင်ကို ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်မှပေးသဖြင့် ပိန်းဥအတွင်းရှိ ကစီဓာတ်နှင့်အမျှင်ဓာတ်ပေါင်းစပ်ခြင်းဖြင့် ဆီးချိုရောဂါအတွက်သင့်တော်သော     ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်ကိုရရှိစေမည်ဖြစ်သည်။ လေ့လာတွေ့ရှိချက်များအရ  တစ်ရက်လျှင် အမျှင်ဓာတ် ၁၀ ဂရမ် စားသုံးသူများသည်   နှလုံးရောဂါဖြစ်ခြင်းမှ   ၁၇ ရာခိုင်နှုန်း လျော့ကျစေခြင်းကြောင့်   ပိန်းဥသည်   နှလုံးရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေကို လျော့ပါးစေသည်ဟုဆိုနိုင်သည်။

နှလုံးကျန်းမာရေးကို ကောင်းမွန်စေသော ပိန်းဥ

ပိန်းဥ၏ ကျန်းမာရေးကောင်းကျိုးများတွင် သွေးတွင်းသကြားဓာတ်ကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခြင်း၊  ကိုယ်အလေးချိန်လျော့ကျစေခြင်း၊  အစာခြေလုပ်ငန်းစဉ်ကို  တိုးတက်စေခြင်း၊ နှလုံးကျန်းမာရေးကို ကောင်းမွန်စေခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။    ပိန်းဥတွင်ကိုယ်တွင်းအစာခြေခြင်းကို  ဟန့်တားပေးနိုင်သော ကစီဓာတ်  Resistant Starch  များ ပါဝင်နေမှုများသောကြောင့်ထပ်မံအစားစားလိုစိတ်ကို  လျော့ကျစေပြီး ကိုယ်အလေးချိန်ထိန်းလိုသူများအတွက် အထောက်အကူပြုစေမည်ဖြစ်သည်။

ပိန်းဥ၏ ဆိုးကျိုးဖြစ်စေသောအရာများ

ပိန်းဥတွင် အကျိုးများစေသောအချက်များရှိသကဲ့သို့  ဆိုးကျိုးဖြစ်စေသောအချက်တစ်ခုမှာ ယင်းတွင် ကယ်လ်စီယမ်အောက်စာလိတ် (Calcium Oxalate) ဟုခေါ်သော  သဘာဝအတိုင်းတွေ့ရသည့် ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းဖြစ်ပေါ်သော ဒြပ်ပေါင်းတစ်ခုပါဝင်ခြင်းကြောင့်   အဆစ်အမျက်ရောင်ရမ်းခြင်း၊ ဂေါက်ရောဂါကို အစပျိုးစေခြင်း၊ ကျောက်ကပ်တွင်ကျောက်တည်ခြင်း ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ ပိန်းဥကို အစိမ်းစားပါက ယင်းတွင်ပါဝင်သော  အောက်စာလိတ်(Oxalate)ကြောင့်  လည်ပင်းကို မအီမသာဖြစ်စေပြီး   ပါးစပ်တွင်း၌ ထုံကာတောက်တတ်သည်။ တချို့သောပိန်းဥအမျိုးအစားများသည်  ချွဲကျိကျိများထုတ်သောကြောင့် ပါးစပ်ယားယံပြီး စပ်ဖျဉ်းဖျဉ်းဖြစ်စေသည်။ ထိုသို့ဖြစ်ပါက ပိန်းဥကိုချက်ပြုတ်ခြင်းဖြင့် ဓာတ်ပြယ်စေနိုင်သည်။  ကြီးမားသောပိန်းဥပင်ကြီးများတွင်    မည်သည့်အစိတ်အပိုင်းမဆို အစိမ်းစားမိပါက ရုတ်တရက်နာကျင်ခြင်း၊ နှုတ်ခမ်းပါးစပ်နှင့်   လျှာရောင်ရမ်းခြင်း၊ အပူလောင်ခြင်းများဖြစ်စေသည်။ ရောင်ရမ်းခြင်းကြောင့်တံတွေးများခြင်း၊ အသက်ရှူရန်ခက်ခဲခြင်း၊ အစာစားရာတွင်မျိုချရန်ခဲယဉ်းကာ စကားပြောရန်ခက်ခဲခြင်းများကြုံရမည်။  မျိုချမိပါက အစာအိမ်‌ရောဂါဖြစ်စေနိုင်သည်။ ပိန်းဥတွင် ကျန်းမာရေးအတွက်အကျိုးရှိသော အပင်မှထွက်သည့် ပိုလီဖီနော(Polyphenol) ဒြပ်ပေါင်းပါရှိသဖြင့်ကင်ဆာရောဂါအမျိုးမျိုးကိုကာကွယ်ပေးပြီး  ကင်ဆာရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေကို လျော့ကျစေနိုင်သောအစွမ်းရှိသည်။   ပိန်းဥတွင်တွေ့ရသော Polyphenol  သည် ကြက်သွန်နီ၊ပန်းသီးနှင့်  လက်ဖက်တို့တွင်ရှိသော ကွာဆက်တင် (Quercetin)  ဒြပ်ပေါင်းအမျိုးအစားဖြစ်သည်။ ယင်းဒြပ်ပေါင်းသည် ကင်ဆာဆဲလ်များကိုသေစေနိုင်ပြီးကင်ဆာရောဂါအမျိုးမျိုးဖြစ်ပေါ်ခြင်းကိုနှေးကွေးစေသည်။ ယင်းသည်  ဓာတ်တိုးဆန့်ကျင်မှု (Antioxidant)ကို ကာကွယ်ပေးနိုင်သော အစွမ်းထက်   Free Radical  များကို ကာကွယ်ပေးသည်။

ပိန်းဥအစိမ်းတွင်ပါဝင်သော Oxalate ဓာတ်သည် ဂေါက်ရောဂါနှင့် ကျောက်ကပ်တွင် ကျောက်တည်ခြင်းတို့ကို  အားပေးစေနိုင်သဖြင့်  သေချာစွာ  အပူပေးချက်ပြုတ်ပြီးမှသာ စားသောက်သင့်သည်။ ပိန်းဥကို အလွန်ကြိုက်နှစ်သက်ကြသော  အဆိုပါရောဂါရှိသူများသည်    Oxalate  ဓာတ်ပြယ်စေရန် ပိန်းဥကို နွားနို့  သို့မဟုတ် ကယ်လ်စီယမ်ကြွယ်ဝစွာပါရှိသော အစားအစာတစ်ခုခုဖြင့်  တွဲဖက်၍စားသင့်သည်။    သို့သော်  မလိုလားအပ်သောပြဿနာများ     မဖြစ်စေရေးအတွက်ထိုရောဂါဝေဒနာရှင်များအနေဖြင့် ပိန်းဥနှင့်ပိန်းရိုးတို့ကို ရှောင်နိုင်လျှင် ပိုကောင်းသည်။    

ပိန်းရိုးဟင်းခါး

ပိန်းပင်မှပင်စည်ဖြစ်သည့် ပိန်းရိုးကိုမူဟင်းခါး  သို့မဟုတ်  ဟင်းချိုအဖြစ်  စားသောက်လေ့ရှိကြသည်။ ပိန်းဥနှင့် ပိန်းရိုးတို့တွင် Oxalate ဓာတ်ပါရှိသဖြင့် အစိမ်းစားမိပါက ထိုဓာတ်များသည်    လူကိုအဆိပ်ဖြစ်စေသည်။   ထို့ကြောင့် Oxalate ဓာတ်များပျက်ပြယ်သွားစေရန်  ပိန်းဥကို မချက်ပြုတ်မီ တစ်ညတာ ကြိုတင်၍ ရေစိမ်ထားသင့်သည်။

သွေးအားနည်းရောဂါကာကွယ်ပေးသည့် ပိန်းရွက်

လူတစ်ဦးသည်  ၁၀-၂၀   မီလီဂရမ်ရှိသော သံဓာတ်ပါဝင်သည့် အစားအစာကို
စားသုံးသော်လည်း  သံဓာတ် ၁ မီလီဂရမ်ခန့်သာ  ၎င်း၏ခန္ဓာကိုယ်က   စုပ်ယူနိုင်သည်။   အစာအာဟာရတွင်    သံဓာတ်နည်းပါးပါက   သံဓာတ်ချို့တဲ့သော  သွေးအားနည်းရောဂါဖြစ်စေတတ်သည်။ အစာအာဟာရမှရရှိသော သံဓာတ်သည် ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း     အဓိကလိုအပ်သော အရင်းအမြစ်ဖြစ်သည်။   ပိန်းရွက်သည် သံဓာတ်ပေါကြွယ်ဝသော   အဓိကအရင်းအမြစ်ဖြစ်သောကြောင့် ပိန်းရွက်ကို ပုံမှန်ချက်ပြုတ်စားသောက်ခြင်းဖြင့် သွေးအားနည်းရောဂါကို  ကာကွယ်ပေးနိုင်သည်။ ပိန်းရွက်တွင်  ထရီအိုနင်း(Threonine )ဟုခေါ်သော     အမိုင်နိုအက်စစ်တစ်မျိုးပါဝင်သည်။ ယင်းအမိုင်နိုအက်စစ်သည် သာမန်အရေပြားအတွက်  အဓိကပါဝင်ပစ္စည်းဖြစ်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်အတွက်  ကျုံ့နိုင်ဆန့်နိုင်သော   ပရိုတင်းဓာတ်တစ်မျိုးကိုထုတ်ပေးသည်။ လုံလောက်သောThreonine  အမိုင်နိုအက်စစ်ပမာဏသည်အသက်ကြီး၍ အရေပြားတွန့်ခြင်းနှင့်အသားအရေတွန့်ခြင်းတို့ကို ကာကွယ်ပေးသည်။ Threonine    အမိုင်နိုအက်စစ်ပါသော ပိန်းရွက်ကို ချက်ပြုတ်စားသောက်ခြင်းဖြင့်   အသားအရေကို  ကြည်လင်ပြီးအရွယ်တင်နုပျိုစေသည်။

ပိန်းဥ၏ကျန်းမာရေးအတွက် အရေးပါမှု

ပိန်းဥ၏ကျန်းမာရေးအတွက် အရေးပါပုံများအနေဖြင့်  အမြင်အာရုံကို တိုးတက်ကောင်းမွန်စေခြင်း၊     ကြက်မျက်သင့်ဝေဒနာရှင်များကို အကျိုးပြုခြင်း၊ မျက်စိအစိုဓာတ်ကို ထိန်းသိမ်းပေးခြင်း၊ မျက်ဝန်းတစ်ဝိုက်ရှိ အရေပြားကို တင်းရင်းစေခြင်း၊ ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း  အောက်ဆီဂျင်ပြတ်လပ်မှုကြောင့်    သေသွားသောဆဲလ်များပြန်လည်တည်ဆောက်      ထုတ်လုပ်မှုကို အထောက်အကူပြုပေးခြင်း၊   နှုတ်ခမ်းနာခြင်း၊ ကွဲအက်ခြင်းတို့ကိုသက်သာကောင်းမွန်စေခြင်း၊ အရိုးများကို ကျန်းမာသန်စွမ်းစေရန် အထောက်အကူပြုခြင်း၊    သွေးထဲရှိသကြားပမာဏကို     ပုံမှန်ဖြစ်စေခြင်း၊ လည်ပင်းအကျိတ်၊     သိုင်းရွိုက်ဂလင်းပြဿနာများကို သက်သာကောင်းမွန်စေခြင်း၊ အာရုံကြောများကို တိုးတက်ကောင်းမွန်စေခြင်း၊  မအီမသာဖြစ်ခြင်း၊ ပျို့အန်ခြင်းနှင့်မူးဝေထိုင်းမှိုင်းခြင်းတို့ကို ကာကွယ်ပေးခြင်း၊     မိတ်၊    အင်ပျဉ်ကဲ့သို့သောအရေပြားပေါ်တွင် အဖုအပိမ့်အနီကွက်ထခြင်းတို့ကို သက်သာစေခြင်း၊    ဆံပင်ကျွတ်ခြင်းကို   ကာကွယ်ပေးသည့်အပြင်ဆံပင်ကိုနက်စေခြင်း၊  ကိုလက်စထရောပမာဏ     ပုံမှန်ဖြစ်စေခြင်း၊ ကြွက်သားများတည်ဆောက်မှုကို  တိုးတက်ကောင်းမွန်စေခြင်း၊  သွေးတိုးကျစေခြင်း၊  မျိုးပွားခြင်းကိုလည်း  ကောင်းစွာအထောက်အကူပြုခြင်း၊  သွားနှင့်သွားဖုံးကျန်းမာရေးကို အထောက်အကူပြုခြင်း၊  အဆုတ်ကျန်းမာရေးကို တိုးတက်ကောင်းမွန်စေခြင်း၊ ပင်ပန်းနွမ်းလျမှုကို ပြေလျော့စေခြင်း၊ကိုယ်အလေးချိန်ကျစေခြင်း၊အကြားအာရုံချို့ယွင်းမှုကို  တိုးတက်ကောင်းမွန်စေခြင်း၊ ဒဏ်ရာကို အမြန်ကျက်စေခြင်း၊  အူသိမ်၊အူမကြီးလုပ်ဆောင်ချက်များကိုအထောက်အကူပြုခြင်း၊ ခန္ဓာကိုယ်တွင်းကျန်းမာရေးကို အထောက်အကူပြုရုံသာမက အရေပြားကျန်းမာရေးကိုလည်း များစွာအကျိုးပြုကာအရွယ်တင်နုပျိုစေခြင်း၊   နာတာရှည်ဝမ်းလျှောခြင်းမှ ကာကွယ်ပေးခြင်း၊ မကြာခဏအအေးမိခြင်းနှင့် ပြင်ပရောဂါများ     အလွယ်တကူဝင်ရောက်ခြင်းတို့ကို     ဟန့်တားပေးပြီး ကိုယ်ခံအားကိုလည်း  ကောင်းမွန်စေခြင်း စသည့်အကျိုးကျေးဇူးများစွာပေးနိုင်သည့် ပိန်းဥကို လူတိုင်းသင့်တင့်မျှတစွာ စားသုံးသင့်သည်။

အချုပ်အားဖြင့်ဆိုရသော်   သဘာဝအလျောက်   ပေါက်လေ့ရှိသောပိန်းဥကို စီးပွားဖြစ်ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားနိုင်သောပိန်းဥများအဖြစ်      နေရာဒေသများစွာ၌စိုက်ပျိုးကြမည်ဆိုပါက ပိန်းဥရောင်းကုန်မှဝင်ငွေသည် အပိုဝင်ငွေဖြစ်လာနိုင်သည်။ပိန်းဥကို စီးပွားဖြစ်စိုက်ပျိုးပြီး ပိန်းဥကိုသန့်စင်အခြောက်ခံ၍ဖြစ်စေ၊ တန်ဖိုးမြှင့်ပို့ကုန်အဖြစ်ဖြစ်စေ ထုတ်လုပ်၍   ပြည်ပသို့ တင်ပို့ရောင်းချနိုင်လျှင် နိုင်ငံခြားဝင်ငွေရရှိမည်ဖြစ်သည်။ ပိန်းရွက်များကို တိရစ္ဆာန်အစာအဖြစ်  အသုံးပြုနိုင်သဖြင့်တိရစ္ဆာန်အစာခြောက်  ပြုလုပ်၍လည်းရောင်းချနိုင်သည်။ ပိန်းဥတွင်    Poly-phenols  နှင့် Antioxidant ပါဝင်မှုကြောင့်  ကင်ဆာဆဲလ်များ     ကြီးထွားခြင်းကို တိုက်ဖျက်စေသည့်အပြင် ခန္ဓာကိုယ်အတွက်  ရောဂါဖြစ်စေသော ဓာတ်တိုးခြင်းကို   ကာကွယ်ပေးသည်။ ပိန်းဥတွင်ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်များခြင်းကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်အားဖြစ်စေခြင်း၊အမျှင်ဓာတ်များခြင်းကြောင့် အစာချေဖျက်အားကောင်းစေခြင်း၊  ပိုတက်ဆီယမ်ပါဝင်ခြင်းကြောင့်  သွေးဖိအားကို ထိန်းသိမ်းစေခြင်း စသည့်ကျန်းမာရေးအတွက်   အကျိုးများစွာရရှိစေနိုင်သည့်ပိန်းဥကို အစာလည်းဆေး၊ ဆေးလည်းအစာဆိုသော်လည်း တန်လျှင်ဆေး၊ လွန်လျှင်    ဘေးဖြစ်တတ်သောကြောင့် သင့်တင့်မျှတစွာစားသုံးသင့်ကြောင်း ရေးသားလိုက်ရပါသည်။

Source: Myawady Web Portal

ဒီဇင်ဘာလ ၁၈ ရက်မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံက ပါကစ္စတန်နိုင်ငံရဲ့ အမြင့်ပျံဒုံးကျည်အစီအစဉ်အပေါ် ပိတ်ဆို့မှုတွေချမှတ်တယ်ဆိုပြီး ထုတ်ပြန်ကြေညာလိုက်ပါတယ်။ ဒီလိုပိတ်ဆို့မှုချမှတ်တာ က  သမ္မတရဲ့ အမိန့်အမှတ်စဉ် ၁၃၃၈၂ အရဖြစ်တယ် လို့ဆိုပါတယ်။

အဲဒီအမိန့်အမှတ်စဉ်ရဲ့ရည်မှန်းချက်က လူအစုလိုက်အပြုံလိုက်သေဆုံးစေတဲ့ အဖျက်စွမ်းအားပြင်း လက်နက်များကို ပြန့်ပွားစေသူများနဲ့ အဲဒီလက်နက် များကိုပို့ဆောင်တဲ့ အမျိုးမျိုးသော နည်းလမ်းများအပေါ် ပစ်မှတ်ထားပြီးလုပ်ဆောင်တဲ့ ဆောင်ရွက်ချက်တစ်မျိုးပါ။

အမေရိကန်ရဲ့ပိတ်ဆို့မှုထဲမှာပါကစ္စတန်ရဲ့နိုင်ငံပိုင် National Development Complex  လည်းအပါအဝင် ဖြစ်ပြီး ကုမ္ပဏီလေးခုကို ပိတ်ဆို့မှုတွေချမှတ်လိုက်တာဖြစ်ပါတယ်။ အခုလို အမေရိကန်က ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအပေါ်ပိတ်ဆို့မှုတွေချမှတ်ခြင်းဟာ ပါကစ္စတန်နဲ့ပတ်သက်ပြီး အချိန် ၁၄ လတာ ကာလအတွင်း စတုတ္ထအကြိမ်မြောက် ပိတ်ဆို့မှုချမှတ်ခြင်းလည်းဖြစ်ပါတယ်။

၂၀၂၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတုန်းက အမေရိကန်က တရုတ်ကုမ္ပဏီသုံးခုအပေါ် ပိတ်ဆို့မှုတွေချမှတ်ခဲ့တာတွေ့ရပါတယ်။ ဒီလိုပိတ်ဆို့မှုတွေချမှတ်ရတဲ့အကြောင်းရင်းက အဲဒီကုမ္ပဏီတွေဟာ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံကို   အမြင့်ပျံဒုံးကျည်အတွက်အသုံးပြုနိုင်တဲ့ ကုန်ကြမ်းပစ္စည်းများထောက်ပံ့ပေးနေခြင်းကြောင့်ဖြစ်တယ်ဆိုပြီး ပြောထားပါတယ်။

အလားတူပဲ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်ဧပြီလတုန်းက အမေရိကန်ဟာ တရုတ်ကုမ္ပဏီနောက်ထပ်သုံးခုနဲ့ ဘယ်လာရုစ်ကုမ္ပဏီတစ်ခုတို့ကို ပိတ်ဆို့မှုတွေချမှတ်ခဲ့ပါသေးတယ်။ စက်တင်ဘာလမှာ အမေရိကန်ဘက်က တရုတ်ကုမ္ပဏီ နောက်ထပ်လေးခုနဲ့အတူ တရုတ်နိုင်ငံသားတစ်ဦးတို့ကို ပါကစ္စတန်ရဲ့ဒုံးကျည်အစီအစဉ်မှာပါဝင်မှုအတွက် ပိတ်ဆို့မှုတွေချမှတ်ခဲ့တာ တွေ့ရပါတယ်။ အခုနောက်ဆုံးတစ်ခေါက် ပိတ်ဆို့မှုချမှတ်ရာမှာ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံပိုင်ကုမ္ပဏီလည်းပါဝင်လာတာဖြစ်တဲ့အတွက် ဒီလိုလုပ်ဆောင်မှုက ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်အနည်းငယ်အတွင်း ပထမဆုံးအကြိမ်ဖြစ်လာတာဖြစ်ပါတယ်။

Arms Control Association and Carnegie Endowment for International Peace ဆိုတဲ့အဖွဲ့ ကစီစဉ်ကျင်းပတဲ့အခမ်းအနားတစ်ခုမှာ အမေရိကန် အမျိုးသားလုံခြုံရေးဒုတိယအကြံပေး ဂျွန်ဖိုင်းနားက ပါကစ္စတန်နိုင်ငံဟာ အကြီးစားဒုံးကျည်မော်တာများ ကိုထုတ်လုပ်နေတယ်ဆိုပြီး စွပ်စွဲပြောဆိုထားတာရှိပါတယ်။ အဲဒီဒုံးကျည်မော်တာတွေက တောင်အာရှဒေသကိုကျော်လွန်ပြီး အမေရိကန်အပါအဝင် တခြားသောနေရာများရှိ ပစ်မှတ်များကိုပစ်ခတ်နိုင်စေလိမ့်မယ်လို့လည်း သူက ဆိုထားပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနကတော့ အမေရိကန်ရဲ့ထုတ်ပြန်ချက်တွေဟာ ဘက်လိုက်မှုတွေရှိနေတယ်လို့ပြောပြီးတုံ့ပြန်ထားတာကိုတွေ့ရပါတယ်။ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနရဲ့ထုတ်ပြန်ချက်ထဲမှာ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအနေနဲ့ အခုလိုမျိုးတွေ လုပ်ဆောင်နေရတာဟာ ကိုယ့်နိုင်ငံကိုကာကွယ်ရေး
အတွက် မိတ်ဖက်နိုင်ငံများနဲ့ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းသာဖြစ်တယ်လို့လည်း ပြောထားပါသေးတယ်။

လက်ရှိအချိန်မှာ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံက တာလတ်ပစ်ဒုံးကျည်တစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ Shaheen-III ဒုံးကျည်ကို ပိုင်ဆိုင်ထားပြီး ဒါဟာ သူတို့ရဲ့လက်နက်တွေထဲက အဆင့်အမြင့်ဆုံးလက်နက်တစ်မျိုးဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီ ဒုံးကျည်မှာ အချင်း ၁ ဒသမ ၄ မီတာရှိဒုံးမော်တာ ကိုတပ်ဆင်ထားတာပါ။ အဲဒီအတွက် အကွာအဝေး အားဖြင့် ကီလိုမီတာ ၂၇၅၀ အထိသွားနိုင်ပါတယ်။ အမေရိကန်ပြောသလိုမျိုးပဲ ပါကစ္စတန်က အမေရိကန်အထိပစ်ခတ်နိုင်တဲ့ တိုက်ချင်းပစ်ဒုံးကျည်အမျိုး အစားကိုဖန်တီးထုတ်လုပ်ဖို့အတွက်ဆိုရင် အနည်းဆုံးကီလိုမီတာ ၁၂၀၀၀ လောက်အထိ သွားနိုင်စွမ်းရှိတဲ့ ဒုံးကျည်အမျိုးအစားကိုဖန်တီးရပါမယ်။

ပါကစ္စတန်ရဲ့ပြောဆိုပုံအရဆိုရင်ပကတိမြေပြင်အခြေအနေနဲ့ကွဲလွဲနေပြီး အတည်မပြုနိုင်တဲ့ယူဆချက်အပေါ်အခြေခံကာ အမေရိကန်ကပိတ်ဆို့မှုတွေချမှတ်လိုက်တာဖြစ်တဲ့အတွက် ဒီလိုမျိုးဆောင်ရွက်ချက်ဟာ နှစ်နိုင်ငံကြားဆက်ဆံရေးကိုပျက်စီးသွားစေနိုင်ပါတယ်။တစ်ချိန်တည်းမှာပဲပါကစ္စတန်က သူတို့အနေနဲ့ နျူကလီးယားစွမ်းဆောင်ရည်များကို အကောင်အထည်ဖော်နေခြင်းဟာ  ကိုယ့်နိုင်ငံကိုကာကွယ်ပေးနေခြင်းသာဖြစ်တယ်လို့ဆိုပါတယ်။

အမေရိကန်က အိန္ဒိယနိုင်ငံနဲ့ဆက်ဆံရေးကောင်း တစ်ခုကိုတည်ဆောက်ထားခြင်းက ပါကစ္စတန်ရဲ့ စိုးရိမ်ကြောင့်ကြမှုကို ပိုမိုဆိုးဝါးစေပါတယ်။ ဒီအ တွက်ကြောင့် အမေရိကန်ဟာ တောင်အာရှဒေသရှိ မဟာဗျူဟာမြောက်  လက်တွေ့အခြေအနေတွေ ကို   နားလည်ထားခြင်းမရှိဘူးလို့ ပညာရှင်အချို့ကသုံးသပ်ထားပါတယ်။ ဒီလိုအချိန်မျိုးမှာ ပါကစ္စတန်ရဲ့ ပြိုင်ဘက်နိုင်ငံဖြစ်တဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံက တိုက်ချင်းပစ်ဒုံးကျည်စမ်းသပ်မှုတွေ၊ ရေငုပ်သင်္ဘောမှပစ်ခတ်နိုင်တဲ့ ဒုံးကျည်တည်ဆောက်မှုတွေလုပ်ဆောင်ထားတာကြောင့်လည်း ပါကစ္စတန်အနေနဲ့ စိုးရိမ်ပူပန်နေမယ်ဆိုရင်  ဒါဟာစိုးရိမ်ပူပန်သင့်တဲ့အခြေအနေ တစ်ခုဖြစ်နေတယ်ဆိုတာကို လက်ခံပေးရပါမယ်။

အိန္ဒိယဘက်က နျူကလီးယားလက်နက်တပ်ဆင်ပစ်ခတ်နိုင်တဲ့ Agni-5 ဒုံးကျည်၊   အသံနှုန်းလွန်လေဟုန်စီးယာဉ်၊ ရေငုပ်သင်္ဘောကနေပစ်ခတ်နိုင်တဲ့ K4 အမျိုးအစားအမြင့်ပျံဒုံးကျည်များကို  တည်ဆောက်ထားနိုင်တာတွေ့ရပါတယ်။

တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ အမေရိကန်က အိန္ဒိယနဲ့များလှစွာသောသဘောတူစာချုပ်များမှတစ်ဆင့် ဒေသတွင်းကာကွယ်ရေးနဲ့လုံခြုံရေးကို ပိုမိုခိုင်မာအောင် တည်ဆောက်နေပါတယ်။ သဘောတူညီချက်တွေထဲမှာ ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေး၊ ချစ်ပြားထုတ်လုပ်ရေး၊ လူတူဉာဏ်ရည်နည်းပညာ၊ ကွမ်တမ်နည်းပညာ၊ အာကာသရေးရာအပါအဝင် တခြားကဏ္ဍများစွာပါဝင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် အိန္ဒိယက အမေရိကန်မှစစ် လက်နက်ပစ္စည်းများစွာကိုဝယ်ယူနိုင်ဖို့အတွက်လုပ်နေပါသေးတယ်။

အရင်တစ်ချိန်တုန်းက ပါကစ္စတန်နိုင်ငံဆိုတာ အမေရိကန်နဲ့ အလွန်ကောင်းမွန်တဲ့ဆက်ဆံရေးတစ်ရပ် ကိုထူထောင်နိုင်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ အတက်အကျလေးတွေတော့ရှိပါတယ်။    အမေရိကန်ရဲ့ အကြမ်းဖက်မှုချေမှုန်းရေးစစ်ပွဲအတွင်း ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ ကအဓိကကျတဲ့အခန်းကဏ္ဍကနေ ပါဝင်ပေးခဲ့တာပါ။

ဒါ့အပြင် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံဆိုတာ အမေရိကန်နိုင်ငံ အတွက် NATO တပ်ဖွဲ့ပြင်ပ အဓိကမဟာမိတ်နိုင်ငံအထိကို ဖြစ်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း မကြာ သေးမီကချမှတ်လိုက်တဲ့ အမေရိကန်ရဲ့ ပါကစ္စတန်အပေါ်ပိတ်ဆို့မှုတွေက ပါကစ္စတန်ကိုတရုတ်နိုင်ငံဆီရောက်ရှိစေဖို့အတွက် လမ်းကြောင်းပေးနေသလို ဖြစ်နေတာကိုတွေ့ရပါတယ်။

ကမ္ဘာ့ပထဝီနိုင်ငံရေးအခြေအနေများစွာပြောင်းလဲလာတာနဲ့အမျှ အမေရိကန်နဲ့တရုတ်တို့ရဲ့ပြိုင်ဆိုင်မှုသည်လည်း ပြင်းထန်လာပါတယ်။ ဒါကြောင့်ပဲ တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ငြိမ်းချမ်းစွာဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို တုံ့ပြန်နိုင်ရေးအတွက် အမေရိကန်ကအိန္ဒိယနဲ့ဆက်ဆံရေး ကိုပိုမိုတိုးမြှင့်လာနေပါတယ်။ ပါကစ္စတန်ကတော့ နှစ်နိုင်ငံစလုံးနဲ့သင့်မြတ်အောင်နေထိုင်လာနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ သို့ပေမယ့် အာဖဂန်နစ္စတန်မှ အမေရိကန်တပ်ဖွဲ့တွေထွက်ခွာပြီးနောက်   အမေရိကန်နဲ့ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံတို့ကြားဆက်ဆံရေးက  တစ်ဖန်ပြန်လည်ဆိုးဝါးလာပါတယ်။

အတိတ်ကာလတုန်းက အမေရိကန်နိုင်ငံဆိုတာ အိန္ဒိယနဲ့ပါကစ္စတန်တို့ကြားမှာပြဿနာတက်ရင် အမြဲတမ်းကြားကနေဝင်ရောက်ညှိနှိုင်းပေးတတ်သူ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့အခုတော့ အမေရိကန်အနေနဲ့ ပါကစ္စတန်အပေါ်ပိတ်ဆို့မှုတွေချမှတ်လိုက်ခြင်းက အိန္ဒိယနဲ့ပါကစ္စတန်တို့ကြား ဆက်ဆံရေးတင်းမာမှုတွေကိုပိုလို့သာဆိုးသွားစေပါတယ်။ ဒီအချိန်မှာ အမေရိကန်ကလည်း အိန္ဒိယဘက်ကိုသာအလေးပေးနေတာတွေ့ရပါတယ်။

တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ အမေရိကန်နဲ့ပါကစ္စတန်တို့ကြားမှာ တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦးအပြန်အလှန်ယုံကြည်မှုတွေက လျော့ပါးကျဆင်းလာနေပါတယ်။ ဒီပြဿနာက အနာဂတ်ပဋိပက္ခတွေမှာ ဘက်မလိုက်တဲ့နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအနေနဲ့ ရပ်တည်နိုင်ဖို့အတွက် အမေရိကန်ရဲ့ကြိုးပမ်းမှုနဲ့ ပြဒါးတစ်လမ်း၊ သံတစ်လမ်းလိုဖြစ်နေပြီး ကိုယ့်ရဲ့အကူအညီလိုအပ်နေနိုင်သူတစ်ဦးကို ကိုယ်ကမကူညီပေးဘဲ ကိုယ့်ရဲ့ပြိုင်ဘက်ဆီကိုသာ ထိုးအပ်နေတဲ့အဖြစ်နဲ့တူညီနေကြောင်း ရေးသားတင်ပြလိုက်ရပါတယ်။

Ref: SCMP

Source: Myawady Web Portal

လွတ်လပ်ရေးရပြီ…

မြန်မာနိုင်ငံသည် ၁၉၄၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၄ ရက်နေ့တွင် လုံးဝလွတ်လပ်သည့်နိုင်ငံဖြစ်လာသည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁၉ ရက်နေ့တွင် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်မှစ၍ ယနေ့တိုင် ကိုယ့်ထီးကိုယ့်နန်းကိုယ့်ကြငှန်းဖြင့် မြန်မာတို့ကိုယ်တိုင်စီမံခန့်ခွဲနိုင်ပြီ၊ ကိုယ်စီကိုယ်ငဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအဖုံဖုံကို ဆောင်ရွက်နိုင်ပြီဖြစ်သည်။ လွတ်လပ်ရေးပြန်လည်ရရှိအောင်၊ ခွန်နှင့်အားနှင့် ကြိုးပမ်းဆောင်ကြဉ်းပေးခဲ့သော အဘိုးအဘွားများ၊ အသက်သွေးချွေးပေးခဲ့ကြသူများကို အောက်မေ့ကြ၊ ကျေးဇူးတရားကို သိကြ။ သူတို့က သာယာဝပြောမှုကိုရှေ့တန်းမတင်၊ အနစ်နာခံ၊ အားထုတ်ခဲ့သူများဖြစ်သည်။ သူတို့ ထားခဲ့သည့် အမွေအနှစ်အသီးအပွင့်ဖြစ်သော လွတ်လပ်ရေးကို ကျွန်တော်တို့ခံစားရတာ ၇၇ နှစ် မြောက် လွတ်လပ်ရေးနေ့သို့ ရောက်ရှိလာပြီ ဖြစ်သည်။

“တရားမျှတ လွတ်လပ်ခြင်းနှင့်မသွေ ဒို့ပြည် ဒို့မြေများလူခပ်သိမ်း ငြိမ်းချမ်းစေဖို့ခွင့်တူညီမျှ ဝါဒဖြူစင်တဲ့ပြည် ဒို့ပြည်ဒို့မြေပြည်ထောင်စုအမွေ အမြဲတည်တံ့စေ အဓိဋ္ဌာန်ပြုပေထိန်းသိမ်းစို့လေ”

လွတ်လပ်ရေးသည် အလွန်တရာနူးညံ့သော သဘောဖြစ်သည်။ လွတ်လပ်ရေးကို အရယူရန် ကြိုးစားကြစဉ်က စည်ပင်သာယာအေးချမ်းစွာနှင့် သာတူညီမျှစနစ်အရ နေထိုင်နိုင်ရန်ကြိုးစားခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေးဝါဒစွဲ၊ ဂိုဏ်းဂဏစွဲ၊ လူမျိုးရေးစွဲ၊ ဘာသာရေးစွဲများဟု ဆိုရမလိုပါဘဲ၊ လွတ်လပ်ရေးရပြီး နှစ်လ၊ သုံးလအတွင်းမှာ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခများ စတင်ခဲ့သည်။ မြန်မာတို့ ကံကြမ္မာဆိုးခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးတည်ငြိမ်မှုကင်းမဲ့လာခဲ့သည်။ ပြည်သူများ မြေစာပင်ကဲ့သို့ဖြစ်ခဲ့ရသည်။

၇၇ နှစ်တာခရီး

မြန်မာနိုင်ငံ မတိုးတက်သည်ကို ရှည်ရှည်ဝေးဝေးပြောနေစရာလိုမည်မထင်၊ လွတ်လပ်ရေးရပြီးကတည်းက နိုင်ငံကိုတည်ဆောက်သူက တည်ဆောက်၊ ဖျက်ဆီးသူက ဖျက်ဆီးခဲ့ကြရာ နှစ်ဆယ်ရာစုနှောင်းပိုင်း ၇၇ နှစ်ခရီးတောက်လျှောက်ပါပဲ။ သမိုင်းအထောက်အထားများအရ ပြည်ပလွှမ်းမိုးမှုနိုင်ငံရေးအစွန်းရောက် လက်ဝဲလက်ယာ ဝါဒီများ၊ တရားသေလူမျိုးရေး အစွန်းရောက်ဝါဒီများနှင့် တောမီးလောင်တောကြောင် လက်ခမောင်းခတ်မသမာသူများ၏ ကိုယ်ကျိုးရှာမှုများကြောင့်ဟု သုံးသပ်ကြပါသည်။ ယုံကြည်ချက်၊ ခံယူချက်၊ အယူဝါဒများကွဲပြား၊ လက်နက်စွဲကိုင်၊ ထင်ရာလုပ်နိုင်ခြင်းဆိုသော မှားယွင်းသည့်အယူဖြင့် တိုင်းပြည်ကိုဖျက်ဆီးရန် သူတို့ဝန်မလေးခဲ့ကြ။ လက်နက် ကယ်စုံအလင်နှင့် ခက်ဖွယ်ရယ်ကြုံခဲ့သည့်နိုင်ငံဖြစ်ခဲ့ပါသည်။

လူထုအုံကြွမှု

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၁၉၈၈ ခုနှစ် လူထုအုံကြွမှုနှင့် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖြစ်စဉ်ကြီးနှစ်ခုသည် ခေတ်ကာလအခြေအနေအရ သဘောသဘာဝ မတူငြားသော်လည်း နောက်ကွယ်မှရည်ရွယ်ချက်က အတူတူဖြစ်သည်ကို သတိမူရမည်။ လွတ်လပ်သောနိုင်ငံအား အစိတ်စိတ်အမြွှာမြွှာ ပြိုကွဲပျက်စီးနေသော ဒုက္ခသည်နိုင်ငံအဖြစ် မလိုလား၊ တိုင်းရင်းသားပြည်သူတစ်ရပ်လုံး လူတန်းစားအလွှာအသီးသီး၏ ကောင်းကျိုးအဖုံဖုံကိုရှေးရှုကာ ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါး အေးချမ်းသောဘဝကို လိုလားကြသည်သာ ဖြစ်သည်။ ပြည်ထောင်စုမပြိုကွဲရေး၊ တိုင်းရင်းသား စည်းလုံးညီညွတ်မှုမပြိုကွဲရေး၊ အချုပ်အခြာအာဏာ တည်တံ့ခိုင်မြဲရေး လိုလားကြသည်သာဖြစ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် စည်းလုံးရေးပျက်ပြားမှု၊ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုကြောင့် လက်နက်ကိုင်အကြမ်းဖက်မှုများက လွတ်လပ်ရေးရပြီးကတည်း ကနေ ယခုတိုင်ဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိရာ အလွန်ပင်ထူးဆန်း၍ စဉ်းစားစရာကြီးဖြစ်နေသည်။ အိမ်နီးနားချင်းထိုင်းနိုင်ငံ၌ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများ ရှိခဲ့သော်လည်း စီးပွားမပျက်၊ ပညာရေးမပျက်၊ အလုပ်မပျက်။ တည်ငြိမ်အေးချမ်းသွားသည်သာ များသည်ကို နိုင်ငံတကာသတင်းမီဒီယာများမှ သိမြင်ရပါသည်။

သမိုင်းကို ပြန်ဆန့်ကြည့်လျှင် ပုဂံခေတ်တွင် မြန်မာ၊ ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် ဗမာ၊ ဗြိတိသျှခေတ်တွင် ဘားမား၊ ဂျပန်ခေတ်တွင် ဘီရုမာမည်သို့ပင်ခေါ်ခေါ် ကချင်၊ ကယား၊ ကရင်၊ ချင်း၊ ဗမာ၊ မွန်၊ ရခိုင်၊ ရှမ်း တို့သည် မျိုးနွယ်စုကြီးများအဖြစ် ရှေးနှစ်ပရိစ္ဆေဒ များစွာကတည်းက အေးအတူပူအမျှ အတူတကွဒီမိုးဒီရေဒီမြေတွင် နေလာခဲ့သည့် သမိုင်းကြောင်း သံယောဇဉ်က ကြီးမားခဲ့ပါသည်။ အရှေ့၊ အနောက် နိုင်ငံရေးအယူဝါဒများကို အလွန်အမင်းမတွယ်တာ လေနှင့်၊ ကိုယ်ပိုင်ယဉ်ကျေးမှု၊ ဓလေ့ထုံးတမ်းစဉ်လာများက ဟောင်းနွမ်းနေပြီ ခေတ်မမီတော့ဟူ၍လည်း ယုံမှားသံသယမရှိလေနှင့်၊ ကိုယ့်စာပေကိုယ့်တေးဂီတများ သုခုမအနုပညာများက ‘မတိုး’ တော့ပြီဟူ၍လည်း မထင်လေနှင့်၊ အတိတ်က ကိုယ့်ထီးကိုယ့်နန်း ကိုယ့်ကြငှန်းနှင့် ကတ္တီပါဖိနပ်စီး ရွှေထီးဆောင်းခဲ့သည့် ဘဝကိုလည်းလွမ်းနေရုံနှင့် မပြီးသည်ကို သိကြရပေမည်။ အဋ္ဌာရသတစ်ဆယ့် ရှစ်ရပ်ဖြင့် လုံလောက်ပြီဟုလည်း မတွက်လေနှင့်၊ ဒီမိုကရေစီဆိုတိုင်း ရောဂါမှန်သမျှ ကုသနိုင်သည့် ဆေးကျမ်းဟု မဆိုနိုင်ပေ။

အနာဂတ်မြန်မာနိုင်ငံ

မြန်မာတို့၏ဘဝနှင့် မြန်မာတို့၏ မဝေးလှသောသမိုင်း၊ လူ့ဘောင်သမိုင်း၏ ပြောင်းလဲမှု ဘဝကံကြမ္မာကို ဖန်တီးရာ၌ ပဓာနအားဖြင့် ဆောင်ကြဉ်းသူတို့မှာ အသိဉာဏ်ရှိသောလူသားကသာ အဆုံးအဖြတ်ပေးသည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ ပညာဆိုသည် ရှေ့တွင်ရှိမည့် ကောင်းကျိုးဆိုးကျိုး ကိုမြင်နိုင်သည်။ ထွင်းဖောက်မြင်နိုင်သည်။ ဘုရားရှင်လက်ထက်က ရှင်ဒေဝဒတ်၊ တိတ္ထိဆရာကြီး ခြောက်ယောက်တို့သည် ပညာကိုတစ်ဖက်ကမ်းခပ်တတ်ကြသော်လည်း အယူဝါဒလွဲမှားပြီး ဘုရားကြီး၊ ဘုရားငယ်ပြုလုပ်ကာ တပည့်များအား ဗာလလူမိုက်လမ်းမှားသို့ပို့သည်ကို ကြည့်နိုင်သည်။ ၂၁ ရာစု လူငယ်တို့ နမူနာယူကြရလိမ့်မည်။ အနာဂတ်မျိုးဆက်သစ်များကို အဝိဇ္ဇာ အမှောင်ထုလောင်းရိပ်အောက်တွင် မမွန်းကျပ်စေလို။ ရွှေဥမင်ဆရာတော်ဘုရားကြီးက “မှားတာကို မကြောက်၊ မှားမှန်းမသိတာကို ကြောက်၏”ဟု မြွက်ကြားပါသည်။ အလွန်လိုက်နာမှတ်သားစရာ ကောင်းလှပါသည်။ ကောင်းမွေ၊ ဆိုးမွေများထဲမှ မည်သည့်ကောင်းမွေများကို ခွဲခြားယူကြမလဲဆို သည်ကို သူတို့ဆုံးဖြတ်ကြရလိမ့်မည်။

“ဗုဒ္ဓ၏ အခြေခံကျလှသော တရားအရ မုန်းတီးမှုနှင့် အကြမ်းဖက်မှုကို ရှောင်ရှားဖို့ စိတ်ကူးနိုင်မှ၊ စဉ်းစားနိုင်မှ ပြဿနာ၏အဖြေဆီသို့ နီးကပ်စွာရောက်သွားနိုင်ပါလိမ့်မည်။

- အမုန်းတရားကို မေတ္တာနှင့်၊

- ကြမ်းတမ်းခက်ထန်မှုကို ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့်၊

- ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်မှုကို ပူးပေါင်းညှိနှိုင်း ဆောင်ရွက်မှုများနှင့် အစားထိုးကြရပါလိမ့်မည်”

ဟု အိန္ဒိယနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း ဂျဝါဟာလ်နေရူး (Jawaharlal Nehru) က ဗုဒ္ဓ တရားတော်ကို အခြေပြုပြီး အကြံပြုချက်သည် လွန်စွာမှကောင်းလှပါသည်။ အများသောလူထုသည် ထင်ရာလုပ်နိုင်ခြင်း၊ စည်းမဲ့ကမ်းမဲ့ ပြုလုပ်နိုင်ခြင်းကို လွတ်လပ်ခြင်းဟူ၍ ထင်မှားနေလေသည်။

သံသရာတစ်ကွေ့ တွေ့ကြသူများ

မည်သည့်အစိုးရမဆို ခြောက်ပြစ်ကင်း သဲလဲစင်မဟုတ်ဘူးဆိုသည်ကို ကမ္ဘာ့သမိုင်းအား ကြည့်လျှင် တွေ့မြင်ရပါလိမ့်မည်။ နှစ်ဆယ်ရာစုမြန်မာ့သမိုင်းတွင် ကြုံတွေ့ဖြတ်သန်းခဲ့ရသည့် ခါးသီးမုန်းတီးစရာ၊ စည်းလုံးမှုပျက်ပြားစရာဖြစ်သော သမိုင်းအထုပ်ကိုမဖြေကြဘဲ ဥမကွဲသိုက်မပျက်မည့် ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုကို တိုင်းရင်းသားအားလုံးက သံယောဇဉ်ကြိုးများဖြင့် ရှေးရှုတည်ထောင်နိုင်ရန် နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်များ၊ တိုင်းရင်းသားခေါင်းဆောင်များက ဦးဆောင်နေသည်ကို တွေ့မြင်နေရသဖြင့် ဝမ်းသာပီတိဖြစ်ရပါသည်။

သဟဇာတ၊ သမာသမတ်ဖေးမကူညီရိုင်းပင်းသည့် ဖက်ဒရယ်ကို တည်ဆောက်ရာတွင် ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်ယှဉ်ပြိုင်မှုများ ရှောင်ရလိမ့်မည်။ နှလုံးသားနှင့် ဉာဏ်အမြော်အမြင်ကို အခြေခံသည့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို ကျင့်သုံးရလိမ့်မည်။ နိုင်ငံကစည်းလုံးညီညွတ်မှု (unity) ရှိရပါမည်။ စည်းလုံးညီညွတ်မှု မရှိဘဲ နိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရန် ခက်ခဲပါသည်။

သံသရာတစ်ကွေ့တွင် ကျွန်တော်တို့တစ်တွေ ယခုလိုဆုံတွေ့ရသည့်ဘဝ အေးအတူပူအမျှ ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်းနေလိုသည့်ဆန္ဒ၊ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားရှေးရှုသည့်ဝိသေသ၊ နိုင်ငံတကာ အလယ်တွင် ထည်ထည်ဝါဝါနှင့် နေနိုင်သည့် အခြေ အနေကို ချစ်မြတ်နိုးကြရပါမည်။

- ကမ္ဘာ့လူသားတစ်ယောက်အဖြစ် ကျွန်တော် တို့က ဤကမ္ဘာမြေတွင် အသက်ရှင်ခွင့်ရှိသလောက် နေခဲ့ကြပြီ။ ရေစက်ဆုံကာ တစ်ခုတည်းသော မိုးကောင်းကင်ကိုကြည့်၊ တူညီသောလေကိုရှူခဲ့ပြီ။ ရေကြည်ကိုသောက်ခဲ့ကြပြီ။ မြေမှပေါက်သည့် သီးနှံတို့ကိုလည်းစား၊ ဝေငှလှူဒါန်းမှုများလည်း ပြုခဲ့ကြပြီ။

- တည်ငြိမ်ခံ့ညားမြင့်မား‌သည့် တောင်တန်းကြီးများနှင့် ဤတောင်တန်းများကြားမှ တသွင်သွင်စီးဆင်းနေသည့် ဧရာဝတီ၊ သံလွင်၊ စစ်တောင်းမြစ်တို့ကို အကြောင်းပြုပြီး တိုင်းရင်းသားအပေါင်း စုပေါင်းနေထိုင်ခဲ့ကြပြီ။

- မြန်မာတိုင်းရင်းသားတို့၏ ကောင်းကျိုးအတွက် မြော်မြင်တွေးခေါ် ကြံစည်စိတ်ကူးကြမှ အသိဉာဏ်နှင့်ယှဉ်ပြီး အနာဂတ်ခရီးကို သတိရှိရှိ ဖြင့် လျှောက်လှမ်းကြမှ၊ ကုသိုလ်စိတ်နှင့် တန်ဖိုးထားနေထိုင်ခဲ့ကြမှ နေခဲ့သမျှ၊ နေရနိုင်မည့်ကာလအတွက် ကျေးဇူးတရားသိရာ၊ ဆပ်ရာကျလိမ့်မည်။

ဉာဏ်နှင့်ယှဉ် သတိကြီးစွာရှုမြင်

ယနေ့ကမ္ဘာတစ်လွှားတွင် အကြမ်းဖက်မှု၊ လူထုအုံကြွမှု၊ ဒေါသအမျက်ခြောင်းခြောင်းထွက် နေမှုများသည် ထိန်းရခက်၊ ကျယ်ပြန့်၊ ပြင်းလဲပြင်းထန်ပါသည်။ တိုင်းပြည်စည်းလုံးမှု လျော့နည်းသည့်အခါ၊ တိုင်းပြည်တွင် အားနည်းချက်များ၊ မတည်ငြိမ်မှုများ ပေါ်လာသည့်အခါတိုင်းတွင် အဖျက်လုပ်ရပ်များ ပေါ်ပေါက်လာစမြဲပါ။ ယနေ့တိုင် ပြည်သူများသည် အကြမ်းဖက်ခြင်း၊ တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှုကို နှောင့်ယှက်ခံရခြင်း၊ အပြစ်မဲ့ပြည်သူများ သေကျေပျက်စီးခြင်းနှင့် လူငယ်များအတွေးအခေါ် အယူအဆအမှားများဖြင့် လမ်းမှားသို့ ရောက်မှန်းမသိရောက်ရှိခြင်း စသည့်အနာဂတ်ထိခိုက်စရာများအထိ ဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိသည်။ တင်းမာမှုနှင့် ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင် တိုက်ပွဲဝင်မှုများက ပို၍ဆိုးဖွယ်ရာပင် ဖြစ်လိမ့်မည်။

ဒီမိုကရေစီနှင့် ဖက်ဒရယ်

နိုင်ငံတော်၏ နိုင်ငံရေးဦးတည်ချက်တစ်ခုဖြစ်သည့် စစ်မှန်၍ စည်းကမ်းပြည့်ဝသော ပါတီစုံဒီမိုကရေစီစနစ်ခိုင်မာစေရေးနှင့် ဒီမိုကရေစီနှင့် ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို အခြေခံသည့် ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်နိုင်ရေးအတွက် လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်ပညာတတ်များ ပေါကြွယ်ဝရေးဖြစ်ပါသည်။

သမိုင်းတစ်လျှောက် သာဓကအထောက်အထားကောင်းများ ရှိခဲ့ပါသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးအပြီးတွင် ဂျာမနီသည် Federal Republic of Germany (FRG), German Democratic Republic (GDR) ဆိုပြီး နိုင်ငံရေးအတွေးအခေါ်နှင့် စူပါပါဝါ နိုင်ငံကြီးများ၏ လွှမ်းမိုးမှုကြောင့် နှစ်ခြမ်းကွဲသွားခဲ့ပါသည်။ နှစ်ပေါင်း ၄၅ နှစ်ကျော်ကြာမှ နှစ်ခြမ်း ကွဲဂျာမနီက ပြန်လည်ပူးပေါင်းနိုင်ခဲ့ကြခြင်းသည် နမူနာကောင်းဖြစ်ပါသည်။ ဤသို့ ပြန်လည်ဆုံတွေ့ ပူးပေါင်းရာတွင် ခက်ခဲမှုများကို ခက်ခဲသည်ဟု မမြင်ဘဲအခက်အခဲများကို ကျော်လွှားခဲ့ပါသည်။ နှစ်ခြမ်းကွဲခဲ့သည့် ဗီယက်နမ်၊ ဂျာမနီနိုင်ငံတို့သည် နိုင်ငံရေးအင်အားစုများ၊ ကာကွယ်ရေးအင်အားစု များကောင်းမွန်၍၊ ကွဲပြားခြားနားသည့် နိုင်ငံရေးသဘောတရားအပေါ် သဘောထားကြီးနိုင်သော အမျိုးသားရေးအမြော်အမြင်၊ ဂျာမန်ဆိုသည့် အမျိုးသားရေးစိတ်ဓာတ်များက ပေါင်းစည်းပေးလိုက်သည်ဟု ပြောရမည်ဖြစ်ပါသည်။ ဥရောပတိုက်တစ်တိုက်လုံးသည် စစ်ပွဲကြီးနှစ်ခုကြောင့် ရင်နာစရာ၊ အခဲမကျေစရာများက မြန်မာနိုင်ငံထက်ထုနှင့် ထည်နှင့် ကြီးမားသောအစိုင်အခဲ ဖြစ်မည်ဟု ခန့်မှန်း၍ရပါသည်။

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု (United States of America) က ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုပင် ဖြစ်ပါသည်။ ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီးများကို ညီညွတ်စုစည်းဖွဲ့စည်းထားသော နိုင်ငံပင်ဖြစ်ပါ သည်။ စုစည်းညီညွတ်ခြင်းကြောင့် အမေရိကန်သည် လည်းကောင်း၊ ဥရောပသမဂ္ဂ (European Union) သည်လည်းကောင်း၊ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံသည်လည်းကောင်း၊ ဂျာမနီနိုင်ငံသည်လည်းကောင်း၊ ရုရှားဖက်ဒရေးရှင်းနိုင်ငံသည်လည်းကောင်း ကမ္ဘာတွင် အင်အားကြီး၊ အရာရာဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုမြင့်မားနေကြောင်း တွေ့ရှိရပါသည်။

နိဂုံးချုပ်ရလျှင်ဖြင့်-

လွတ်လပ်ရေးနေ့ ဤရက်တွင် အဓိကဖြစ်သော မေးခွန်းနှစ်ခုကို မေးသင့်ကြသည်။

- “ကျွန်တော်တို့သည် လွတ်လပ်ခြင်း၏ အဓိပ္ပာယ်ကို မှန်ကန်စွာသိရှိပါသလား…

- ကျွန်တော်တို့သည် လွတ်လပ်ခြင်း၏အဓိပ္ပာယ်ကို မှန်ကန်စွာသိရှိသည့်အတိုင်း၊ လွတ်လပ်သော လူမျိုး၏ ဝတ္တရားကို ကျေပွန်စွာဆောင်ရွက်နေပါသလား” ထင်ရာလုပ်နိုင်ခြင်း စည်းမဲ့ကမ်းမဲ့ပြုလုပ် နိုင်ခြင်းကို လွတ်လပ်ခြင်းဟူ၍ ထင်မှားနေပါသလော…

မြန်မာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက် ၇၇ နှစ်ခရီးမှာ နိုင်ငံရေးအပြောင်းအလဲရှိတိုင်း လက်နက်ကယ်စုံအလင်နှင့် ခက်ဖွယ်ရယ်ကြုံခဲ့သည့် နိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။

အတိတ်တွင် ကျန်ခဲ့ပြီဖြစ်သော ၂၀ ရာစု မြန်မာနိုင်ငံသည် အသစ်ပေါ်ထွန်းလာမည့် ၂၁ ရာစု မြန်မာနိုင်ငံအဖြစ် ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းရာဝယ်လွတ်လပ်ရေးအမွေအနှစ် ကောင်းမွေများကို ယူတတ်ရန်နှင့် မကောင်းသည်ကို ပယ်တတ်သော အရည်အချင်းနှင့် ဉာဏ်အမြော်အမြင်များ ရှိကြရပါလိမ့်မည်။ စိတ်ခေါ်မှုများ မည်သို့ပင်ရှိသည်ဖြစ်စေ မြန်မာတိုင်းရင်းသားအပေါင်းတို့၏ နှလုံးရည်၊ လက်ရုံးရည် ဇွဲ၊ လုံ့လ၊ ဝီရိယ၊ သမာဓိ၊ သတိများဖြင့် ရှေ့သို့ချီမည်ပန်းတိုင်ဆီသို့ လျှောက်လှမ်းကြရမည်ဖြစ်ပါကြောင်း မေတ္တာဖြင့် ရေးသားအပ်ပါသည်။ ။

ကျမ်းကိုး -

- ဗမာ့တော်လှန်ရေးသမိုင်း၊ ဗိုလ်မှူးဘသောင်း (မောင်သုတ) မတ်လ ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန

- မကြန်သမိုင်းရှာပုံတော်ခရီးနှင့် အခြားစာတမ်းများ မြရတနာ စာပေ၊ စာစဉ် (၁) ၂၀၀၂ ခုနှစ်

- Myanmar: Facts and Figures; Ministry of Information, Myanmar, March, 2000

- “၂၀ ရာစု မြန်မာနိုင်ငံ” အမျိုးသားလူ့စွမ်းအား အရင်းအမြစ်ဖွံ့ဖြိုးမှုဌာန၊ ပညာရေးဝန်ကြီးဌာန၊ ၂၀၀၂ ခုနှစ် တက္ကသိုလ်များ ပုံနှိပ်တိုက်

- မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ နိုင်ငံရေးမိုးသက်လေပြင်းများနှင့် အခြားဆောင်းပါးများ၊ စာအုပ်အမှတ်စဉ် (၄၂/၂၀၂၂) ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန၊ ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ၊ ပထမအကြိမ်

- Newsweek March, 1998

- Time 4 September, 2001

- Readers’ Digest, October, 2001

နှစ်တစ်နှစ်ကုန်ဆုံးသွားခဲ့ပြန်ပါပြီ။ နှစ်ဟောင်းကုန်လို့ နှစ်သစ်ရောက်ပါပြီ။ ပုထုဇဉ်လူသားပီပီ နှစ်ဟောင်းမှာ တွေ့ကြုံခဲ့ရတဲ့ လောကဓံတရားတွေကို ခံစားခဲ့ကြပြီးပြီမို့ အတိတ်ကိုအရိပ်မှာထားခဲ့ရင်း ဒီလောကဓံတွေကို နည်းနမူနာယူ၍ အမြတ်ထုတ်ကာ မကြာခင်ရောက်ရှိလာတော့မယ့် နှစ်သစ်မှာအကောင်းဆုံး ဖြတ်သန်းကြပါစို့လားရှင်။

လူတချို့က နှစ်သစ်ကူးညမှာ ချစ်ခင်ရတဲ့မိသားစု သို့မဟုတ် ချစ်မိတ်ဆွေသူငယ်ချင်းများနဲ့ တပျော်တပါး မိတ်ဆုံစားကာ နှစ်သစ်အခါသမယကို ကြိုဆိုကြရင်း၊ "Happy New Year" လို့ သံပြိုင်အော်ဟစ်လက်ခုပ်တီးကြိုဆိုကြသလို လူအချို့ကလည်း ပရိတ်၊ ပဋ္ဌာန်းစသဖြင့် ဘုရားစာတွေ ရွတ်ဖတ်ပွားများကာ မေတ္တာပို့သရင်းနဲ့ နှစ်သစ်ကိုကြိုဆိုကြပါတယ်။ လူမှုကွန်ရက်ပေါ်မှာလည်း "Happy New Year" လို့ အပြန်အလှန်နှုတ်ခွန်းဆက်သကြပါတယ်။ မြန်မာလူမျိုးအများစုကတော့ ရိုးရာအစဉ်အလာအရ နှစ်ဟောင်းမှ အညစ်အကြေးတွေ နှစ်သစ်သို့မပါသွားအောင် ထိုနေ့မှာ ခေါင်းဆေး ခေါင်းလျှော်ကြသလို ခြင်ထောင်၊ အိပ်ရာခင်း၊ စောင်၊ ခန်းဆီးလိုက်ကာ၊ ထိုင်ခုံစွပ်တွေ လျှော်ကြပြီး အဝတ်အထည် သစ်သစ်လွင်လွင် ဝတ်ဆင်ပြီးတော့ နှစ်သစ်ကိုကြိုဆိုလေ့ရှိပါတယ်။

မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ လူသန့်ရှင်းဖို့ထက်၊ စိတ်သန့်ရှင်းဖို့က ပိုအရေးကြီးပါတယ်။ တစ်နှစ်တာကာလပတ်လုံး စိတ္တသုခ၊ ကာယသုခနှစ်ဖြာပြည့်ဝစေဖို့အတွက် စိတ်သစ်၊ လူသစ်၊ အတွေးသစ်များစွာနဲ့ နှစ်သစ်အတွက်အကောင်းဆုံး ရည်ရွယ်ချက်လေးတွေနဲ့ စတင်လိုက်ကြပါစို့လားရှင်။

အာရောဂျံ ပရမံလာဘံ

“အာရောဂျံ ပရမံလာဘံ”ပါ။ “အစာလဲဆေး၊ ဆေးလဲအစာ”အဖြစ် သန့်ရှင်းလတ်ဆတ်၍ ကျန်းမာရေးအတွက် သင့်တော်သော အစားအစုံအာဟာရစုံ စားပေးရပါမယ်။

နံနက်အိပ်ရာက နိုးထတာနဲ့နေကိုမြင်အောင်ကြည့်ပါ။ ဆိုလိုသည်မှာသဘာဝတရားကြီးက လက်ဆောင်ပေးသော ငွေမကုန်ဘဲကျန်းမာစေမယ့် နေပူစာလှုံခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ နံနက်စာ စားပြီးတိုင်းပေးဖူးသူ၊ ကျွေးဖူးသူတွေကို သတိရပါ။ ကိုယ်နဲ့ဆက်ဆံသူတွေရဲ့မျက်နှာကိုနေ့စဉ်ဖတ်ပါ။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်ဆိုတဲ့ စကားကို ဖောဖောသီသီပြောပါ။ ကျေးဇူးပြု၍ဆိုတဲ့ စကားကိုလည်း ပြောဖို့မမေ့ပါနဲ့။ သူတစ်ပါးကို ကိုယ်ချင်းစာနာစိတ်နဲ့ဆက်ဆံပါ။ စကားကို သူတစ်ပါးနားဝင်အောင် ချိုချိုသာသာပြောပါ။ လမ်းဘေး၌ဈေးရောင်းနေတဲ့ ကလေးသူငယ်တွေ၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်နဲ့ သက်ကြီးရွယ်အိုတွေကို ကူညီတဲ့အနေနဲ့ တတ်နိုင်သလောက်ဝယ်ယူအားပေးပါ။ ကျန်းမာနေလျှင် နှစ်စဉ်သွေးလှူပါ။ မိတ်ဆွေသစ်ကိုရှာပါ။ မိတ်ဟောင်းဆွေဟောင်းကို တန်ဖိုးထားပါ။ မိတ်ကောင်းဆွေကောင်းတွေနဲ့ခရီးသွားပါ။ မိတ်သစ်မိတ်ဟောင်းလူအားလုံးရဲ့ လျှို့ဝှက်ရမယ့်ကိစ္စတွေကို နှုတ်လုံပါ။ အတတ်ပညာကိုသင်ယူရာတွင် ဖြတ်လမ်းနည်းကိုမလိုက်ပါနဲ့။ ရဲရင့်တဲ့စိတ်ကိုမွေးမြူပါ။ ကိုယ့်အမှားကို ကိုယ်တိုင်ဝန်ခံပါ။

ကျန်းမာသုခလူနေမှုဘဝကို အမှန်တကယ်ပိုင်ဆိုင်ချင်တယ်ဆိုရင် ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားအားကစားကို မဖြစ်မနေလုပ်ပေးရပါမယ်။ တကူးတကအချိန်ပေး၍ gym , work out တွေ မလုပ်နိုင်သူတွေအတွက် တစ်နေ့လျှင် မိနစ်သုံးဆယ်ခန့် မရပ်မနားခပ်သွက်သွက်လမ်းလျှောက်ခြင်းကို ရက်သတ္တပတ်လျှင် ငါးရက်မျှလုပ်ပေးခြင်းနဲ့ လုံလောက်ပါတယ်။

လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ဖို့ မပျင်းပါနဲ့

လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ဖို့မပျင်းပါနဲ့။ နေ့စဉ်လှုပ်ရှားမှုတိုင်းကို လေ့ကျင့်ခန်းဆန်ဆန် ခပ်သွက်သွက်ပြုလုပ်ပေးခြင်းကလည်း ကျန်းမာရေးအတွက် များစွာအထောက်အကူဖြစ်စေပါတယ်။

ဒါကြောင့် ရာသီပေါ်သီးနှံလေးတွေကို အလေ့အကျင့်ကောင်းလုပ်၍ ပုံမှန်စားပေးပါ။ ဟင်းနုနယ်၊ ဂေါ်ဖီ၊ ကညွတ်၊ ကိုက်လန်၊ ဆလတ်၊ မုန်ညင်းရွက်၊ ဘူးညွန့်၊ ကန်စွန်းစတဲ့ အစိမ်းရင့်ရောင် ဟင်းရွက်တွေ ပိုစားပေးပါ။ တစ်နေ့သောက်ရေသန့်ရှစ်ဖန်ခွက် ထက်မနည်းသောက်ပါ။ အချိုရည်၊ ဖျော်ရည်တွေ အစားသဘာဝသစ်သီးကိုသာ ဦးစားပေးစားသောက်ပါ။ အိပ်ရာဝင်ချိန်၊ အိပ်ရာနိုးထချိန်၊ အစာစားချိန် မှန်ပါစေ။ တိုးတက်ပြောင်းလဲလာတဲ့ခေတ်၊ စနစ်နဲ့အညီ မိမိတစ်ယောက်တည်း မကျန်ခဲ့ရအောင် စူးစမ်းလေ့လာမှတ်သားတတ်ရပါမယ်။

နိစ္စဓူဝ ကြိုးစားရုန်းကန်နေရသူတွေအဖို့ စိတ်ထွက်ပေါက်အဖြစ် ချစ်ခင်ရသူတွေနဲ့ ပျော်ပျော်ပါးပါး ခရီးထွက်ခြင်း၊ ဝိုင်းဖွဲ့စကားပြောခြင်း၊ အချိန်ပေး၍ ကလေးငယ်တွေနဲ့ အဖော်ပြုပေးခြင်း၊ သီချင်းဆိုခြင်း၊ အစားအသောက်ချက်ပြုတ် စားသောက်ခြင်း၊ သစ်ပင်စိုက်ခြင်းစတဲ့ မိမိဝါသနာပါရာကို လုပ်ကြည့်ပါ။

မတွန့်တိုပါနဲ့။ မနှမြောပါနဲ့

နှစ်ဟောင်းမှာတင်ခဲ့တဲ့ ကြွေးဟောင်းတွေကို ကျေအောင်ဆပ်ပြီး နှစ်သစ်မှစ၍ တတ်နိုင်သလောက် ပိုက်ဆံ (ငွေကြေး) စုဆောင်းတဲ့အလေ့အကျင့်ကောင်းကို စတင်မွေးမြူရပါမယ်။ ငွေစုဖို့ကိုပျင်းရိဖွယ်ရာလို့ မအောက်မေ့ပါနဲ့။ လစဉ်မိမိနိုင်သလောက် စုဆောင်းထားခြင်းနဲ့ ငွေအင်အားကြောင့် မိမိကိုယ်ကိုလည်း ယုံကြည်မှုရှိလာပါလိမ့်မယ်။ နေထိုင်စားသောက်မှုပုံစံ ပြောင်းလဲလာမှုကြောင့် ကမ္ဘာနဲ့အဝန်းအဝလွန်သူတွေ တစ်နေ့တခြားတိုးပွားနေပါတယ်။ အဲဒီအထဲမှာ ကိုယ်မပါအောင် ခန္ဓာကိုယ်အလေးချိန်ကို ထိန်းထားနိုင်ရပါမယ်။ မတွန့်တိုပါနဲ့။ မနှမြောပါနဲ့။ မိမိတတ်နိုင်သလောက် ပေးကမ်းစွန့်ကြဲလှူဒါန်းပါ။ ပေးလှူ ပြီးနောက် နှမြောတသနောင်တမရဘဲ ပီတိဖြစ်စေမယ့် အလှူမျိုးသာ ဖြစ်ပါစေ။ ခေတ်ကာလ လူ့အလွှာအားလုံး အဘက်ဘက်က ခက်ခဲကျပ်တည်းနေကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် မိမိနိုင်သလောက် မျှဝေပေးကမ်းခြင်းနဲ့ တစ်နိုင်ကုသိုလ်လုပ်ပေးပါ။

အင်တာနက်သုံးရင်း၊ ဂိမ်းတွေဆော့ကစားရင်း အချိန်တွေမဖြုန်းတီးပစ်ပါနဲ့။ အချိန်အကန့်အသတ်ထား၍ သုံးစွဲပါ။ မတူညီတဲ့ ဘာသာစကားအသစ်တွေကို လေ့လာသင်ယူခြင်းက အထူးသဖြင့် သက်ကြီးပိုင်းတွေမှာ ဖြစ်လေ့ရှိတဲ့ အယ်လ်ဇိုင်းမား(ခေါ်) ဦးနှောက်ဇရာအကြိုရောဂါတွေဖြစ်မလာအောင် ကာကွယ်ရာရောက်ပါတယ်။ နိုင်ငံခြားဘာသာစကားသင်တန်းတွေကို တကူးတက မတက်ရောက်နိုင်သူတွေအတွက် သက်ဆိုင်ရာဘာသာရပ်အလိုက် website တွေကို လေ့လာ၍ မိမိကိုယ်တိုင် သင်ယူနိုင်ပါတယ်။ အွန်လိုင်းကိုအကျိုးရှိရှိ အသုံးချတတ်ပါစေ။

စိတ်ရောကိုယ်ပါ ကျန်းမာဖို့အတွက် အကောင်းဆုံးဆေးတစ်ခွက်က “အိပ်ရေးဝဝအိပ်စက်ခြင်း” ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို အမြဲသတိရနေပေးပါ။ စိတ်ချမ်းသာဖို့အတွက် ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေး ကောင်းမွန်ခြင်းကလည်း အရေးကြီးတဲ့ကဏ္ဍတစ်ရပ်ပါပဲ။ နှစ်ဟောင်းမှာ ဆက်ဆံရေး အဆင်မပြေခဲ့သူတွေကို နှစ်သစ်ကစလို့ အသွင်သစ်၊ စိတ်သစ်၊ လူသစ်၊ အကောင်းမြင်စိတ်ဓာတ်နဲ့ ပြောင်းလဲဆက်ဆံကြည့်ပါ။

ဘယ်လောက်ပဲ အလုပ်ရှုပ်၊ စိတ်ရှုပ်၊ အတွေးရှုပ်နေပါစေ မိသားစုအတွက် အချိန်ပေးပြီး ပျော်ရွှင်စရာ မိသားစုကမ္ဘာကို တည်ဆောက်ပေးရပါမယ်။ ကိုယ်ချစ်ရတဲ့သူတွေနဲ့ နေခွင့်ရချိန်ကို မြတ်နိုးတန်ဖိုးထားတတ်ပါစေ။ တီဗွီကြည့်ချိန်၊ ဂိမ်းကစားချိန်၊ အင်တာနက်သုံးချိန်ကို လျှော့ချပြီး အတတ်ပညာတစ်ခုခုကို လေ့လာသင်ယူခြင်းနဲ့ ဗဟုသုတရစရာတွေ ရှာမှီးပါ။

အများအတွက် မျက်နှာမူပါ

“ဆေးလိပ်၊ ကွမ်း၊ အရက် စိတ်ကိုပြောင်းလဲစေတတ်သော စိတ်ကြွဆေးပြား၊ မူးယစ်ဆေးဝါး” များကို မသုံးဖူးသေးသူတွေ အစလုပ်၍ စမ်းသပ်သုံးစွဲခြင်း လုံးဝမပြုလုပ်မိပါစေနဲ့၊ ဝေးဝေးကရှောင်ပါ။ ဆေးလိပ်၊ ကွမ်း၊ အရက်တို့ကို လက်ရှိသောက်သုံးနေသူတွေကလည်း အတတ်နိုင်ဆုံး လျှော့ချဖြတ်တောက်ပါ။ အကယ်၍ သင်သည်အဝေးမှာရောက်နေပါက မိခင်နဲ့ဖခင်တို့ကို မကြာခဏဆက်သွယ်ပါ။ သူတစ်ပါးပြောစကားကို အဆုံးထိအောင်နားထောင်ပေးပါ။ တစ်စုံတစ်ယောက်၏ မျှော်လင့်ချက်ကို မဖျက်ဆီးပါနဲ့။ အများအတွက်မျက်နှာမူပါ။ ကိုယ်လိုချင်သောအရာအတွက် ဆုမတောင်းပါနဲ့။ လက်တွေ့ကြိုးစား၍ ရအောင်ယူပါ။ ယုံကြည်ချက်၊ ရည်ရွယ်ချက် အပြည့်အဝထားပါ။ သူတစ်ပါးမကောင်းကြောင်း အတင်းမပြောပါနဲ့။ လူ့လောကတွင် အမှန်တရားချည်း တွေ့ရလိမ့်မယ်လို့ မမျှော်လင့်ပါနဲ့။ ခွင့်လွှတ်ခြင်းရဲ့တန်ဖိုးကို နားလည်သဘောပေါက်အောင်ကြိုးစားပါ။ ပြဿနာနဲ့တွေ့လျှင် အခွင့်အလမ်းကိုရအောင်ရှာပါ။ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ပြန်လည်သုံးသပ်ပါ။ စည်းကမ်းမဲ့အမှိုက်ပစ်ခြင်းကို ရှောင်ကြဉ်ပါ။မသိဘူးလို့ပြောရမှာကို မရှက်ပါနဲ့။ ဝမ်းနည်းပါတယ်လို့ ပြောရမှာကို မကြောက်ပါနဲ့။

သက်ငယ်မုဒိမ်းမှုများ ပပျောက်စေဖို့၊ တစ်လင်တစ်မယားစနစ်ထူထောင်ဖို့အတွက် သင်နဲ့ သင့်ပတ်ဝန်းကျင်တွင် တာဝန်ရှိပါတယ်။ လော်လီဖောက်ပြားသော ဝတ်စားဆင်ယဉ်ထုံးဖွဲ့မှုတွေကို ရှက်တတ်ပါစေ။ ရိုးရာဝတ်စားဆင်ယင်မှုနဲ့ မိမိနဲ့မိမိနိုင်ငံပုံရိပ်ကိုမြှင့်တင်ပါ။ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ဥပဒေကိုလေးစားပါ။ လိုက်နာပါ။ ကိုယ်တစ်ယောက်တည်းရဲ့ အကျိုးအမြတ်ကိုမကြည့်ပါနဲ့။

လူကုန်ကူးခြင်း၊ လက်နက်အရောင်းအဝယ်ပြုခြင်း၊ အဆိပ်ရောင်းဝယ်ခြင်း၊ သတ္တဝါကြီးတွေကို တရားမဝင်ရောင်းဝယ်ခြင်း၊ မူးယစ်ဆေးဝါး ရောင်းဝယ်ခြင်းစတဲ့ မိစ္ဆာအာဇီဝ ငါးမျိုးကို ရှောင်ကြရပါမယ်။ ဖြစ်နိုင်ရင် ကား၊ ဆိုင်ကယ် (စက်တပ်ယာဉ်အမျိုးမျိုး)မစီးဘဲ လမ်းများများလျှောက်သော အလေ့အကျင့်ကိုပြုပါ။ စက်လှေကား၊ ဓာတ်လှေကားမသုံးဘဲ မိမိခြေထောက်ကိုသာ အားကိုးပါ။

လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေကို ကျေးဇူးများများတင်ပါ။ ကျေးဇူးပြုနိုင်သမျှပြုပါ။ လောကမှာ ကိုယ်မသိ၊ မတတ်သေးတာတွေ အများကြီးရှိနေပါသေးတယ်။ မိမိထက်ကြီးသူ၊ ရွယ်တူ၊ ငယ်သူတွေဆီကနေ မိမိမသိသေးတာတွေကို လေ့လာသင်ယူဖို့မရှက်ပါနဲ့၊ ဝန်လေးမနေပါနဲ့၊ တတ်သိဟန်မဆောင်ပါနဲ့။ ကြောက်ရွံ့စိုးရိမ်၊ အားငယ်စိတ်တွေရှိနေရင် ထိုစိတ်တွေကို မိမိဖာသာ အနိုင်ယူပစ်ရပါမယ်။ သူများစိတ်နဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်အဖြစ်မခံပါနဲ့။ အမှီအခိုကင်းကင်းနဲ့ မိမိကိုယ်ကိုသာ ကိုးကွယ်အားထားပါ။ မိမိနဲ့ စိတ်တူဝါသနာချင်းတူသော အသင်းအဖွဲ့တွေနဲ့ ဆက်သွယ်၍ စေတနာ့ဝန်ထမ်းအဖြစ် လုပ်အားပေးပါ။

တရားထိုင်ခြင်းက မိမိခံစားနေရတဲ့ လောဘ၊ ဒေါသ၊ မောဟ အပူမီးတွေကို လျှော့ချပေးပါတယ်။ တစ်နည်းဆိုရင်တရားထိုင်တဲ့အခါ စိတ်ဖိစီးမှုတွေပြေလျော့သွားစေပြီး နှလုံးစိတ်ဝမ်းအေးချမ်းမှုကို ရရှိနိုင်ပါတယ်။ တရားမှတ်တဲ့အလေ့အကျင့်ကောင်းကို မွေးမြူခြင်းက နှလုံးစိတ်ဝမ်းငြိမ်းချမ်းမှုအတွက် အာဟာရဖြစ်စေပါတယ်။

ကျန်းမာရေးကောင်းစဉ် မရောက်ဖူးသေးတဲ့ နေရာဒေသတွေကို ချစ်ရတဲ့မိသားစု သို့မဟုတ် မိတ်ဆွေများနဲ့ ခရီးထွက်ကြည့်ပါ။ ကိုယ့်လမ်း၊ ကိုယ့်ရပ်ကွက်၊ ကိုယ်နေတဲ့မြို့ (ကိုယ့်ပတ်ဝန်းကျင်က အနီးဆုံးလူတွေ)အတွက် ပျော်ရွှင်အောင်၊ သာယာအောင်၊ အဆင်ပြေအောင်၊ လှပအောင်၊ တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးအောင် ဘယ်လိုများကူညီရမလဲ။ နည်းလမ်းတွေရှာဖွေပါ။ ပါဝင်လှုပ်ရှားပါ။ ကျရာတာဝန်ကို ပျော်ပျော်ရွှင်ရွှင်ထမ်းရွက်ပါ။

အချုပ်ဆိုရသော် ဗလငါးတန်မဏ္ဍိုင်ထူထောင်ရင်း မိမိကိုယ်ကို ကျန်းမာအောင်၊ အသိပညာ အတတ်ပညာပြည့်ဝအောင်၊ စိတ်ချမ်းသာအောင်၊ ဘေးဘယာကင်းအောင်၊ သောကကင်းဝေးအောင်၊ ကောင်းသတင်းရနံ့မွှေးအောင်၊ ကျက်သရေရှိအောင်၊ သီလမြဲမြံအောင်၊ ယခုဘဝနောက်ဘဝသံသရာမှာ အပြစ်ကင်းအောင်စသဖြင့် ကျင့်ကြံကြိုးကုတ်အားထုတ်ရပါမယ်။ မိမိကိုယ်ကို စောင့်ရှောက်ခြင်းက မိမိချစ်ခင်ရတဲ့သူတွေကို မိမိကြောင့် သောကအပူမဖြစ်စေတော့ဘဲ၊ သူတို့ကို မိမိအတွက် စိတ်ချမ်းမြေ့စေခြင်းဖြင့် သူတို့ပျော်ရွှင်ချမ်းမြေ့အောင် မိမိကစောင့်ရှောက်ခြင်းမည်ပါတယ်။

ယုတ်စွအဆုံး မိမိမှာ အကုသိုလ်ကင်းတယ်၊ သီလလုံတယ်ဆိုရင် မိမိသေလွန်တဲ့အခါ အပါယ်လားလိမ့်မည်မဟုတ်ဟု ကျန်ရစ်သူမိသားစုက မိမိလားရာခရီးအတွက် ပရိဒေဝမီးလျော့ကျစေခြင်းဖြင့် ယခုဘဝမှာချစ်ခင်ရတဲ့ မိသားစုတွေကို နောက်ဆုံးလက်ဆောင်ပေးနိုင်ခဲ့ပါလိမ့်မယ်။ စာရေးသူကျွန်မလည်း အထက်ပါနည်းစနစ်တွေကို ကြိုးစားအားထုတ်လျက်ပါရှင်။ အကောင်းဆုံးနှစ်သစ်ကို ဖြတ်သန်းဖို့သန္နိဋ္ဌာန်တွေချကြည့်ကြပါစို့ဟု တိုက်တွန်းလိုက်ပါရစေ။ နှစ်သစ်မှာ ကြည်သာရွှင်ပြအေးမြကြပါစေ။

Source: moi.gov.mm

ရုရှားနိုင်ငံသည် ၎င်းတို့၏အစွမ်းထက်လက်နက်စနစ်များကို ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတွင် ကျင်းပခဲ့သည့် ၂၀၂၄  ခုနှစ် နိုင်ငံတကာကာကွယ်ရေး ပစ္စည်းပြပွဲတွင်  ထုတ်ဖော်ပြသခဲ့ရာ   ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအများအပြား၏ စိတ်ဝင်စားမှုနှင့် အာရုံစိုက်မှုကိုခံခဲ့ရကြောင်း ပြပွဲစီစဉ်သူများကပြောသည်။

ရုရှားနိုင်ငံသည် ၎င်းတို့ထုတ်လုပ်ထားသည့် BMP-3 အမျိုးအစားခြေလျင်တိုက်ယာဉ်နှင့် RB-504P-E မောင်းသူမဲ့ယာဉ်တိုက်ဖျက်ရေး လက်နက်စနစ်တို့ကို ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ ဟနွိုင်းမြို့ရှိ ဂီယာလမ်း လေဆိပ်တွင် ဒီဇင်ဘာလ ၁၉ ရက်မှ ၂၂ ရက်အထိ  ကျင်းပခဲ့သည့် နိုင်ငံတကာ ကာကွယ်ရေးပစ္စည်းပြပွဲတွင် လူသိရှင်ကြားထုတ်ဖော်ပြသခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

BMP-3 အမျိုးအစား တိုက်ယာဉ်အား ရုရှားနိုင်ငံက စမ်းသပ်ထားပြီးဖြစ်ရာ  လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များအနေဖြင့် ၎င်းတိုက်ယာဉ်အား တင့်ဖျက်တိုက်ယာဉ်၊ ကုန်းရေနှစ်သွယ်သွား သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးယာဉ်နှင့် ပစ်ကူပေးတိုက်ယာဉ်အဖြစ်လည်း အသုံးပြုနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

BMP-3 တိုက်ယာဉ်တွင်  တင့်ဖျက်ဒုံးများကိုပါ ပစ်ခတ်နိုင်သည့် ၁၀၀ မမ ဗုံးပစ်လောင်ချာ တစ်လက်၊   ၃၀  မမ အလိုအလျောက်ပစ်အမြောက်စနစ်တစ်ခု၊ စက်သေနတ်တစ်လက်တို့ကို  တပ်ဆင်ထားပြီး အခြားစက်သေနတ်နှစ်လက်ကို တိုက်ယာဉ်၏ ပင်မကိုယ်ထည်ပေါ်တွင်လည်း  တပ်ဆင်ထားသည်။    အဆိုပါတိုက်ယာဉ်၏ အဆင့်မြှင့်တင်ထားသည့် စစ်ကစားနိုင်မှုစွမ်းဆောင်ရည်ကို ရုရှားနိုင်ငံတွင် ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဩဂုတ်လအတွင်းက ကျင်းပခဲ့သည့် ARMY-2024 စစ်လက်နက်ပစ္စည်းပြပွဲ၌ ထုတ်ဖော်ပြသခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။

ထို့ပြင် BMP-3 တိုက်ယာဉ်အား စက်ရုပ်နည်းပညာသုံး  လက်နက်စနစ်များကို တပ်ဆင်အသုံးပြုမည်ဆိုပါက တိုက်ယာဉ်အား စစ်သည်များက အဝေးထိန်းခလုတ်မှ တစ်ဆင့် အဝေးမှထိန်းချုပ်မောင်းနှင်နိုင်မည့်အပြင် အလိုအလျောက်လည်းမောင်းနှင်နိုင်မည်ဖြစ်ကြောင်း  ထုတ်ပြန်ချက်အရသိရသည်။ အဆိုပါတိုက်ယာဉ်အား အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံလည်းဖြစ်၊ အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်  နိုင်ငံလည်းဖြစ်သည့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံက ၎င်းတို့၏ကမ်းတပ်ဖွဲ့တွင် အောင်မြင်စွာအသုံးပြုလျက်ရှိသည်။

ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ၌ ကျင်းပသည့် ၂၀၂၄ခုနှစ် နိုင်ငံတကာကာကွယ်ရေးပစ္စည်းပြပွဲတွင် ထုတ်ဖော်ပြသခဲ့သည့်  RB-504P-E မောင်းသူမဲ့ယာဉ်တိုက်ဖျက်ရေး လက်နက်စနစ်သည် အာဖရိကဒေသမှ နိုင်ငံများ၏ စိတ်ဝင်စားမှုကို ခံခဲ့ရသည်။ အဆိုပါမောင်းသူမဲ့ယာဉ် တိုက်ဖျက်ရေးလက်နက်စနစ်သည်  တစ်စင်းတည်း သို့မဟုတ် အုပ်လိုက်မောင်းနှင် ပျံသန်းလာသည့် မောင်းသူမဲ့လေယာဉ်များအား တန်ပြန်ရန်အတွက် အထူးထုတ်လုပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် အဆိုပါလက်နက်စနစ်သည် မောင်းသူမဲ့လေယာဉ်များ၏ အချက်အလက်ထုတ်လွှင့်မှုများနှင့် ထိန်းချုပ်မှုများကိုလည်း ရှာဖွေထောက်လှမ်းနိုင်စွမ်းရှိသည်။

ထို့အတူ  RB-504P-E  မောင်းသူမဲ့ယာဉ်တိုက်ဖျက်ရေးလက်နက်စနစ်အား ရေဒီယို-အီလက်ထရွန်နစ်အချက်ပြမှုများနှင့် လားရာရှာဖွေရေး ကွန်ရက်တစ်ခုအဖြစ်လည်း   အခြားအစိတ်အပိုင်းများနှင့် ပေါင်းစပ်အသုံးပြုနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

ရုရှားနိုင်ငံသည် Drone-killer ဟုအမည်ပေးထားသည့် ၎င်းတို့၏ပြည်တွင်းဖြစ် ဒုံးကျည်စနစ်သစ်တစ်ခုကိုလည်း ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံတွင် ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် လူသိရှင်ကြားထုတ်ဖော်ပြသခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ရေပြင်အခြေပြုအဆိုပါ Komar 3M47-03E ဒုံးကျည်စနစ်တွင် Igla-S MANPADS ဒုံးကျည်များနှင့် Ataka ဒုံးကျည်များကို     တပ်ဆင်ထားသောကြောင့် မောင်းသူမဲ့လေယာဉ်များကိုသာမက လေကြောင်းမှတိုက်ခိုက်သည့် တိုက်ခိုက်ရေးလက်နက်စနစ်များကိုပါ  ချေမှုန်းနိုင်စွမ်းရှိသည်။

ယခုအခါ ရုရှားပြည်တွင်းဖြစ် RB-504P-E မောင်းသူမဲ့ယာဉ် တိုက်ဖျက်ရေး လက်နက်စနစ်ကို အာဖရိကဒေသ၊ အရှေ့တောင်အာရှ၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတို့မှ နိုင်ငံပေါင်း ၁၀ နိုင်ငံကျော်က ဝယ်ယူရန်စိတ်ဝင်စားကမ်းလှမ်းထားသောကြောင့် ယင်းနိုင်ငံများနှင့် ကနဦးသဘောတူစာချုပ် များချုပ်ဆိုရန် လုပ်ဆောင်လျက်ရှိကြောင်း ရုရှားနိုင်ငံပိုင်ကာကွယ်ရေးပစ္စည်း ကုမ္ပဏီကြီးတစ်ခုဖြစ်သည့် Rosoboronexport ကပြောကြားထားသည်။

Source: Myawady Web Portal

၁၈၈၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၂၈ ရက် နံနက် ၁၀ နာရီ။ အင်္ဂလိပ်စစ်သေနာပတိချုပ် ဂျင်နရယ်ပရင်ဒါဂတ်က တပ်များချီတက်ရန် အမိန့်ထုတ်ပြန်ပြီးနောက် အင်္ဂလိပ်စစ်သင်္ဘောများ မန္တလေးမြို့ ဂေါဝိန်ဆိပ်သို့ ဆိုက်ရောက်လာကြသည်။ တစ်မြို့လုံးတိတ်ဆိတ်ငြိမ်သက်လျက် ရှိပေသည်။

နန်းတော်အတွင်းရှိ မည်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်မျှ လာရောက်အဆက်အသွယ်ပြုခြင်း မရှိသဖြင့် ကာနယ်စလေဒင်တို့လူစု ရှေ့ဆောင်လမ်းပြ၍ ခေါ်ဆောင်သွားသော အင်္ဂလိပ်တပ်များသည် မြို့ရိုး၏ တောင်ဘက်တံခါးဝသို့ ညနေ ၃ နာရီတွင် ရောက်ရှိသွားကြသည်။ ထိုတံခါးမှ အတားအဆီးအခုအခံမရှိဘဲ ဝင်ရောက်သွားပြီးနောက် နန်းတော်သစ်တပ်အရှေ့ဘက်တံခါးဆီသို့ ဆက်လက်ချီတက်သွားကြ၏။ ထိုသစ်တပ်အရှေ့ဘက်တံခါးဝတွင် မိနစ်အနည်းငယ်မျှ အပန်းဖြေကြပြီးနောက် ကင်းဝန်မင်းကြီးကို စောင့်ဆိုင်းနေကြသည်။

ဤသို့စောင့်ဆိုင်းနေကြစဉ် ခပ်ဝေးဝေးမှ ကင်းဝန်မင်းကြီးဆင်စီး၍ အမြန်လာရောက်နေ သည်ကိုတွေ့ကြရ၏။ ထို့နောက် ကင်းဝန်မင်းကြီးက ကာနယ်စလေဒင်တစ်ဦးတည်းသူနှင့်အတူ နန်းတော်ထဲသို့ ဝင်ရောက်လိုက်ပါစေလိုကြောင်း၊ အတူပါလာသော အင်္ဂလိပ်တပ်များအား မည်သည့်အကြောင်းနှင့်မျှ သစ်တပ်အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ခွင့်မပြုကြောင်း ပြောကြားလေသည်။

သို့ဖြင့် ကာနယ်စလေဒင်သည် ရှေးဦးစွာ ကင်းဝန်မင်းကြီးနှင့်အတူ လွှတ်တော်ရုံးသို့ ရောက်ရှိသွား၏။ ထို့နောက် ကာနယ်စလေဒင်သည် ကင်းဝန်မင်းကြီးနှင့် မှူးမတ်များလိုက်ပါလျက်သီပေါမင်းရှိရာ ရွှေနန်းတော်ဆောင်သို့ ဝင်ရောက်၍ တွေ့ဆုံပြီး အိန္ဒိယဘုရင်ခံချုပ်အမိန့်အရ အရှင်နှစ်ပါးကို ကောင်းစွာစောင့်ရှောက်ဆောင်ယူခဲ့ရန် လာရောက်ခြင်းဖြစ်ကြောင်း လျှောက်ထားလေသည်။

သီပေါမင်းက “ယခုချက်ချင်း မိမိကိုရပ်ဝေးသို့ ရုတ်တရက်ခေါ်ဆောင်သွားမည့်အစား နန်းတော်တွင်းမှာပင် တစ်ရက်နှစ်ရက်မျှ စံမြန်းနေလိုကြောင်း၊ ဤအတွင်း မိမိသည် နန်းတော်မှဆင်း၍ တောင်ဥယျာဉ်တော်ရှိ နွေရာသီစံနန်းသို့ ပြောင်းရွှေ့စံနေတော်မူရန် ဆန္ဒရှိကြောင်း” ကာနယ်စလေဒင်အား မိန့်ကြားခဲ့သည်။

ကာနယ်စလေဒင်က ဤအခွင့်ကိစ္စအတွက် မိမိသည် စစ်သေနာပတိချုပ် ဂျင်နရယ် ပရင်ဒါဂတ်ထံ အကြောင်းကြားပေးမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ သို့ရာတွင် မနက်ဖြန်ကျလျှင် ဘုရင်မင်းမြတ်သည် စစ်သေနာပတိချုပ်ထံ မိမိကိုယ်ကိုပေးအပ်ရန်လိုအပ်ကြောင်း ပြန်လည်လျှောက်ထားပြီး နန်းတော်မှ ပြန်လည်ထွက်ခွာကာ ပရင်ဒါဂတ်ထံ သတင်းပို့လေသည်။ ထိုအတောအတွင်း သီပေါမင်းသည် နန်းတော်တောင်ဥယျာဉ်ရှိ နွေရာသီစံအိမ်တော်တွင် စံမြန်းနေရာ ဟမ်ရှိုင်းယားတပ်မဟာမှ တပ်သားများက အထပ်ထပ်စောင့်ကြပ်ထားသည်။

နိုဝင်ဘာ ၂၉ ရက် နံနက်ပိုင်းတွင် အင်္ဂလိပ်တပ်များသည် ဂေါဝိန်ဆိပ်မှစတင် ချီတက်သွားကြရာ မွန်းလွဲပိုင်းတွင် နန်းတော်သို့ရောက်ရှိကြသည်။ ဂျင်နရယ်ပရင်ဒါဂတ်သည် အရေးပါသောဝန်ကြီး လေးပါးကိုခေါ်ယူပြီးလျှင် ကာနယ်စလေဒင်တို့နှင့်အတူ သီပေါမင်းကို သွားရောက်တွေ့ဆုံပြီးနောက် သီပေါမင်းနှင့်မိဖုရားအား ယခုပင်သင်္ဘောဖြင့် ခေါ်ဆောင်သွားတော့မည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားလေသည်။ ဘုရင်နှင့် မိဖုရားတို့က ရက်ရွှေ့ဆိုင်းနိုင်လျှင် ရက်ရွှေ့ပေးရန် မေတ္တာရပ်ခံခဲ့ကြသော်လည်း ပရင်ဒါဂတ်က မဖြစ်နိုင်ကြောင်း၊ ယခုချက်ချင်းလိုက်ပါရန် ပြင်ဆင်မှုပြုတော်မူပါဟု ပြောကြားပြီး နန်းတော်မှ စတင်ထွက်ခွာရန်တပ်များကို အစီအစဉ်ပြုလုပ်လေတော့သည်။

ညနေ ၃ နာရီခွဲအချိန်တွင် အင်္ဂလိပ်တပ်များသည် မင်းမိဖုရားနှစ်ပါးကို ခေါ်ဆောင်၍ နွေရာသီစံအိမ်မှ စတင်ထွက်ခွာခဲ့ကြလေသည်။ မြို့တော်ပြလမ်းမကြီး နံဘေးတစ်လျှောက်တွင်လည်းကောင်း၊ လမ်းဆုံလမ်းမများတွင်လည်းကောင်း မြို့သူမြို့သားများသည် ကြိတ်ကြိတ်တိုးလျက် ငိုကြွေးကြရင်းကပင်လျှင် အရှင်နှစ်ပါးအား နောက်ဆုံးဖူးမြော်ခြင်းဖြင့် ဖူးမြော်နှုတ်ဆက်ကြလေသည်။ ညနေ ၆ နာရီ ၁၅ မိနစ်အချိန်တွင် ဂေါဝိန်ဆိပ်သို့ ရောက်ရှိပြီး ဘုရင်နှင့်တကွ မိဖုရားအခြွေအရံများကို “သူရိယ” သင်္ဘောပေါ်သို့ ပို့ဆောင်ထားလိုက်၏။ ထိုနေ့ကား မြန်မာတို့မမေ့နိုင်သော မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၂၄၇ ခုနှစ် တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်ကျော် ၈ ရက်နေ့ ဖြစ်လေသည်။

ထို့နောက် ၁၈၈၆ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ တွင် အထက်မြန်မာနိုင်ငံနှင့်တကွ သီပေါမင်းပိုင်ဆိုင်အုပ်စိုးခဲ့ကြသော နယ်မြေတို့ကို အင်္ဂလိပ်ဧကရီ ဘုရင်မကြီးပိုင် နယ်မြေတစ်ခုအဖြစ် သိမ်းယူကြောင်း အိန္ဒိယဘုရင်ခံချုပ် လော့ဒ်ဒပ်ဖရင်က လက်မှတ်ရေးထိုးကြေညာချက်ထုတ်ပြန်လိုက်လေ သည်။

ဤသို့အားဖြင့် နှစ်ပေါင်းများစွာ ကိုယ့်ထီးကိုယ့်နန်းကိုယ့်ကြငှန်းဖြင့် ခမ်းနားထည်ဝါစွာ ရပ်တည်ခဲ့သော မြန်မာတို့သည် သီပေါမင်းအဖမ်းခံရသော တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်ကျော် ၈ ရက်နေ့မှ စ၍ အင်္ဂလိပ်တို့လက်အောက် သူ့ကျွန်ဘဝသို့ ကျရောက်ခဲ့ကြရလေသည်။

မြန်မာတို့ စစ်ရှုံးရသော အကြောင်းအချက်များစွာရှိသည့်အနက် နိုင်ငံရေးညီညွတ်မှုမရှိခြင်း၊ လက်နက်ချင်းကွာခြားခြင်း၊ လေ့ကျင့်မှုမတူညီခြင်းတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။ အင်္ဂလိပ်တို့နှင့်ဖြစ်ပွားခဲ့သော စစ်ပွဲသုံးပွဲစလုံးတွင် ပါဝင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသော မြန်မာတပ်မှူး၊ တပ်သားတို့၏ သူရသတ္တိနှင့် ဇွဲဝီရိယတို့ညံ့ခဲ့ကြ၍မဟုတ်ဟု သမိုင်းပညာရှင်များက ဆိုခဲ့ကြသည်။

ပထမစစ်ပွဲ (၁၈၂၄-၁၈၂၆)တွင် ဦးစီးခဲ့သော စစ်သူကြီးမဟာဗန္ဓုလနှင့် ဝက်ထီးကန်တိုက်ပွဲတွင် အင်္ဂလိပ်တို့ကို တပ်လုံးပြုတ်လုနီးပါးချေမှုန်းခဲ့သော ဗိုလ်ချုပ်မဟာနေမျိုးတို့၏ စစ်စွမ်းရည်နှင့် သူရသတ္တိကို အင်္ဂလိပ်တို့ကပင် စံနမူနာတင်ကြရ၏။ ဒုတိယစစ်ပွဲ (၁၈၅၂-၁၈၅၄)တွင်လည်း ရွှေတိဂုံကုန်းခံတပ်ကိုဦးစီးသော မြို့ဝန်သတိုးမင်းကြီး မဟာမင်းလှမင်းခေါင်၊ ပဲခူးစစ်နယ်ဝှန်းတွင် ဦးစီးသော တောင်တွင်းကြီးမြို့စား မင်းရဲမင်းခေါင်ကျော်၊ ပြည်မြို့စစ်နယ်ဝှန်းကိုဦးစီးခဲ့သော ဗိုလ်မှူးဝန်ကြီး သတိုးသုဓမ္မမဟာမင်းခေါင် စသောတပ်မှူးကြီးများသည် ဇွဲသတ္တိကြီးမားစွာဖြင့် တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။

တတိယစစ်ပွဲ (၁၈၈၅-၁၈၈၆)၌ မင်းလှခံတပ်မှ နေ၍ သဲသဲမဲမဲခုခံတိုက်ခိုက်ခဲ့သော ဗိုလ်ချုပ်မဟာသမိန်ဗရမ်းနှင့် တပ်မှူးတို့၏ ဇာတိမာန်စိတ်ဓာတ်နှင့် သူရသတ္တိမှာလည်း ရန်သူတို့ကပင် လေးစားချီးကျူးခြင်းခံခဲ့ရ၏။

မင်းလှခံတပ်တိုက်ပွဲနှင့်ပတ်သက်၍ အင်္ဂလိပ်သတင်းစာဆရာ၊ သမိုင်းဆရာတစ်ဦးဖြစ်သူ ဂရက်တန်ဂျယ်ရီက “မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ၊ မြစ်အနောက်ဘက်ကမ်းမင်းလှခံတပ်မှ မြန်မာတပ်များသည် အားတက်သရော တိုက်ခိုက်သွားပေသည်။ အဂတိတရားမလိုက်စားဘဲ အမှန်အတိုင်းပြောရလျှင် မြန်မာတို့ကို သူရဲဘောကြောင်သောသူများဟု အညွန့်ချိုးနှိမ်ချခြင်းမပြုသင့်ပါ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် သူတို့သည် ရဲရဲရင့်ရင့်ဇွဲနဘဲကြီးစွာ အားသွန်တိုက်ခိုက်ခဲ့သောကြောင့်ဖြစ်သည်” ဟု ဝေဖန်ရေးသားခဲ့သည်။

သမိုင်းဆရာတစ်ဦးဖြစ်သူ ဒေါက်တာဒီ၊ ဒီဆင်ဟာကလည်း “အရှုံးပေးအညံ့ခံရသည်ထက် အမျိုးသားဇာတိမာန်စိတ်ဖြင့် တိုက်ခိုက်ရင်းသေသွားသည်ကမှ ကောင်းသေး၏ဟု ယူဆကာ တိုက်ခိုက်သွားကြလေသည်”ဟု ရေးသားခဲ့လေသည်။

ထို့အတူ နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တို့၏ လက်အောက်သူ့ကျွန်ဘဝသို့ မြန်မာနိုင်ငံကျရောက်ချိန်တွင်လည်း “သိင်္ဃတန်ဆောင်၊ ဘုန်းတော်မှောင်၍၊ ကုန်းဘောင်နေမီး၊ မထိန်ညီးက၊ တိုင်းကြီးပြည်ကြီး၊ အချည်းနှီးလျှင်၊ ထီးသုဉ်းနန်းသုဉ်း၊ မြို့သုဉ်းသုည၊ သုဉ်းသုံးဝဖြင့်၊ ဖြစ်လာရလေ၊ တို့တတွေသည်၊ သေသော်မှတည့်၊ ဪ-ကောင်း၏”ဟူသော ဆီဘန်းနီဆရာတော်၏ “တဖန်မှတ်စေ” ချီရတု ကဲ့သို့ မြန်မာ့ထီးနန်း ကျိုးပျက်ခြင်းကိုမခံနိုင်သော မျိုးချစ်ပုဂ္ဂိုလ်များသည် နယ်ချဲ့လက်အောက် သူ့ကျွန်ဘဝတွင် အသက်ရှင်နေရခြင်းထက် အမျိုးဘာသာသာသနာအတွက်၊ လွတ်လပ်ရေးအတွက် တိုက်ရင်းသေရသည်ကကောင်းသေး၏ဟူသော ဇာတိမာန်ဖြင့် စစ်နိုင်သောအင်္ဂလိပ်တို့ကို တော်လှန်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြပြန်လေသည်။

ထိုသို့ ဇွဲသတ္တိကြီးမားစွာ တွန်းလှန်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသော မြင်းစိုင်းမင်းသား၊ လင်းပင်မင်းသား၊ ရွှေဂျိုးဖြူ မင်းသား၊ ဝန်းသိုစော်ဘွား ဦးအောင်မြတ်၊ မင်းကြီးရွှေလရောင်ဘွဲ့ခံ ဦးမင်းရောင်၊ ဗိုလ်ချို၊ ဗိုလ်ရာညွန့်၊ ဗိုလ်ရွဲစသော အနယ်နယ်အရပ်ရပ်မှ တိုင်းရင်းသား မျိုးချစ်အင်အားစုများကို အင်္ဂလိပ်တို့ သည် ရှစ်နှစ်ကြာမျှ နှိမ်နင်းခဲ့ကြရလေသည်။

တစ်ဖန် သက္ကရာဇ် ၁၂၄၇ ခုနှစ်တွင် မြန်မာတို့၏ နောက်ဆုံးဘုရင် သီပေါမင်းပါတော်မူပြီးနောက် သူ့ကျွန်ဘဝတွင် မြန်မာတို့အလေးအမြတ်ကိုးကွယ် ဆည်းကပ်ရာ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာသာသနာတော်မှာလည်း မှေးမှိန်လာခဲ့သည်။ လူသူစည်ကားရာ မြို့ကြီးပြကြီးတွင် မှီခိုသီတင်းသုံးတော်မူကြသော ရဟန်းသံဃာတော်များပင် ဆွမ်း၊ ကွမ်းပါးရှားလာရာ စစ်ကိုင်းတောင်ရိုးပျော် ရဟန်းသံဃာတော်များကား ဆိုဖွယ်ရာပင်မရှိအောင် ပို၍ခက်ခဲလာခဲ့ကြသည်။

သို့နှင့် အမျိုး၊ ဘာသာ၊ သာသနာအကျိုးကို ရှေးရှုသောအားဖြင့် မန္တလေးမြို့ခံ၊ မြို့မိ မြို့ဖများနှင့် ပြည်သူများသည် ဘုရင်မရှိလို့ သာသနာပျက်ရ လေခြင်းအဖြစ်မျိုး မဖြစ်ရလေအောင် သာသနာတော်ဆက်လက်ရှင်သန်ပြန့်ပွားနိုင်ရေးအတွက် ဘုရင်ပါတော်မူပြီး ၁၁ နှစ်အကြာ ၁၂၅၈ ခုနှစ်တွင် မလွန်ဆန်လှူအသင်းကြီးကိုလည်းကောင်း၊ ပါတော်မူပြီး ၁၃နှစ်အကြာ ၁၂၆၀ ပြည့်နှစ်တွင် ပရိ ယတ္တိသာသနဟိတအသင်းကြီးကိုလည်းကောင်း ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ခဲ့ကြသည်။

လမင်း၏အလယ်တွင် ယုန်မင်းတံဆိပ်ခတ်နှိပ်ထားသော မလွန်ဆန်လှူအသင်းကြီးသည် စစ်ကိုင်းတောင်ရိုး၌ တရားရှာမှီးနေကြသော ရဟန်းသံဃာတော်၊ သီလရှင်နှင့် သူတော်စင်များအား မြန်မာဗုဒ္ဓ ဘာသာဝင် ရှင်ဘုရင်အဆက်ဆက်က ပစ္စည်းလေးပါး ထောက်ပံ့လှူဒါန်းသည့် နည်းတူ ဆွမ်း ဆန်တော်များကို ဆက်လက်ထောက်ပံ့လှူဒါန်းခဲ့ ကြပါသည်။

ထို့အတူ ပရိယတ္တိသာသနဟိတအသင်းကြီးကလည်း သီပေါမင်းပါတော်မူပြီးနောက် သူ့ကျွန်ဘဝတွင် မြို့ပျက်မတတ်ဖြစ်ပြီး သံဃာတော်များလည်း လျော့နည်းကာ သာသနာမှေးမှိန်သထက်မှေးမှိန်လာသည့်အတွက် ကျောင်းတိုက်ကြီးများမှ ကျန်ရှိရစ်ခဲ့သည့် စာချဆရာတော်ကြီးများ၏ စာရင်းကိုလိုက်ယူကာ လစဉ်ဆွမ်းဆန်တော်များနှင့်အတူ ဆီ၊ ဆား၊ ငရုတ်၊ ကြက်သွန်များပါလှူဒါန်းခဲ့ကြသည်။ ထို့ပြင် စာတော်ပြန်ပွဲ မကျင်းပနိုင်ခဲ့သည်မှာ ၁၈ နှစ်ခန့်ရှိလာသဖြင့် ၁၂၆၅ ခုနှစ်တွင် ပရိယတ္တိသာသနဟိတအသင်းကြီးက စာပြန်ပွဲကို စတင်ကျင်းပပေးခဲ့သည်။ စာပြန်ပွဲများကို သကျသီဟဘုရားကြီးဝင်းအတွင်းရှိ ဦးသာညှင်း၏ ကိုးခန်းအုတ်ဇရပ်ကြီးတွင်ကျင်းပခဲ့ရာမှ ပရိယတ္တိစာမေးပွဲများကို ရဟန်းလောကက “သကျသီဟစာမေးပွဲ” ဟု ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြသည်။

မလွန်ဆန်လှူအသင်းကြီးနှင့် ပရိယတ္တိသာသနဟိတအသင်းကြီးကို မြို့လူထုနှင့်တကွ မြန်မာနိုင်ငံအနယ်နယ်အရပ်ရပ်မှ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်ပြည်သူအပေါင်းက ဝိုင်းဝန်းလှူဒါန်းခဲ့ကြရာမှ ယခုဆိုလျှင် နှစ်ပေါင်း ၁၀၀ ကျော် သမနိရှည်ကာ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာသာသနာတော်ကြီးကို ထိထိရောက်ရောက် အကျိုးပြုလျက်ရှိသည်။ တိပိဋကဓရမင်းကွန်းဆရာတော်ကြီးကလည်း မလွန်ဆန်လှူအသင်းကြီးကို သာသနာ၏ မိခင်အသင်း၊ ပရိယတ္တိသာသနဟိတအသင်းကြီးကို သာသနာ၏ ဖခင်အသင်းအဖြစ် အသိအမှတ်ပြု သတ်မှတ်တော်မူခဲ့ပါသည်။

ထို့အတူ မြန်မာတို့သည် အမျိုးဘာသာသာသနာအကျိုးအတွက် ဝိုင်အမ်ဘီအေခေါ် ဗုဒ္ဓဘာသာကလျာဏယုဝအသင်းကြီးကို ၁၉၀၆ ခုနှစ် မေလ ၁၀ ရက်နေ့တွင် စတင်တည်ထောင်ခဲ့ပြန်ပါသည်။ ဝိုင်အမ်ဘီအေကဲ့သို့ မြန်မာအသင်းအပင်းများ မပေါ်ပေါက်သေးချိန်က တိုင်းသူပြည်သားများသည် နယ်ချဲ့ဗြိတိသျှတို့၏ အုပ်ချုပ်ခံသက်သက်ပင်ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဝိုင်အမ်ဘီအေပေါ်ပေါက်လာသောအခါ “အမျိုးဘာသာသာသနာပညာ” ဆိုသည့် ခေါင်းစဉ်အောက်မှ တိုင်းရေးပြည်မှုများကို ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ခဲ့ကြပြီး ဗြိတိသျှအစိုးရထံတင်ပြတောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။

သာသနာ့မြေနှင့် ဘုရားပုထိုးစေတီရင်ပြင်များတွင် နိုင်ငံခြားသားများ ဖိနစ်စီးသွားလာနေကြသည့်အတွက် ဖိနပ်ပြဿနာပေါ်ပေါက်လာသောအခါတွင်လည်း ဝိုင်အမ်ဘီအေအသင်းကြီးကပင် တိုင်းပြည်ကိုယ်စားဗြိတိသျှအစိုးရကို အရေးဆိုခဲ့ပါသည်။

တစ်ဖန် အိန္ဒိယကို အုပ်ချုပ်ရေးအဆင့်အတန်းတိုးပေးရန် ဗြိတိသျှအစိုးရကစီစဉ်သည့်အခါတွင်လည်း မြန်မာပြည်ကိုအလားတူ တိုးမြှင့်ပေးရန် ဝိုင်အမ်ဘီအေက ဦးစု၊ ဦးဖေ၊ ဦးဘဘေ၊ ဦးမေအောင်တို့လေးဦးကို အိန္ဒိယသို့ကိုယ်စားလှယ်လွှတ်ကာ အရေးဆိုခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ဗြိတိသျှအစိုးရက မြန်မာပြည်ကိုအုပ်ချုပ်ရေးတိုးမပေးဘဲ ချန်လှပ်ခဲ့သဖြင့် ၁၉၁၉ ခုနှစ်တွင် ဦးဘဘေ၊ ဦးပု၊ ဦးထွန်းရှိန် “ဘေ-ပု-ရှိန်” ကိုယ်စားလှယ်ကြီး သုံးဦးကို ဝိုင်အမ်ဘီအေကပင် အင်္ဂလန်သို့စေလွှတ်ကာ ထပ်မံအရေးဆိုစေခဲ့သည်။

၁၉၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် ဝိုင်အမ်ဘီအေမှ ဂျီစီဘီအေအဖြစ် တိုးချဲ့ဖွဲ့စည်းကာ ဟုမ္မရူး (Home Rule) ခေါ် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေးကို တောင်းဆိုခဲ့ပြန်သည်။ ထိုမှအစပြု၍ မြန်မာပြည်သူများ တစ်မျိုးသားလုံးနှင့်သက်ဆိုင်သည့် အရေးကိစ္စများတွင် နိုးနိုးကြားကြားပါဝင်လာခဲ့ကြ၍ ဝိုင်အမ်ဘီအေအသင်းကြီးကို “မြန်မာနိုင်ငံရေးအစ ဝိုင်အမ်ဘီအေက”၊ “လွတ်လပ်ရေးအစ ဝိုင်အမ်ဘီအေက”၊ “ဝံသာနုရက္ခိတအစ ဝိုင်အမ်ဘီအေ”က စသည်ဖြင့် ဆိုစမှတ်ပြုခဲ့ကြလေသည်။

ဝိုင်အမ်ဘီအေ၊ ဂျီစီဘီအေမှသည် ၁၉၃၀ ပြည့်နှစ်တွင် တို့ဗမာအစည်းအရုံးပေါ်ပေါက်လာသည်။ မြန်မာလူမျိုးများသည် ကျွန်လူမျိုးမဟုတ်၊ ကိုယ့်မင်းကိုယ်ချင်းသခင်ဘဝဖြင့် နှစ်ပေါင်းများစွာ ရပ်တည်လာခဲ့သော လူမျိုးဖြစ်၍ “သခင်မျိုးဟေ့- တို့ဗမာ” ဟူသည့် ကြွေးကြော်သံနှင့်အတူ နာမည်ရှေ့တွင် သခင်ဘွဲ့ခံခဲ့ကြလေသည်။ ထို့အတူ -

“ဗမာပြည်သည် - တို့ပြည်

ဗမာစာသည် - တို့စာ

ဗမာစကားသည် - တို့စကား

တို့ပြည်ကို - ချစ်ပါ

တို့စာကို - ချီးမြှင့်ပါ

တို့စကားကို - လေးစားပါ”

ဟူ၍ တပ်လှန့်ကြွေးကြော်ခဲ့ကြသည်။ တို့ဗမာအစည်းအရုံးကို သခင်ဘသောင်းက စတင်တည်ထောင်ခဲ့သည်။

ထို့နောက် တို့ဗမာအစည်းအရုံးမှသည် ဗိုလ်ချုပ် အောင်ဆန်းအမှူးပြုသော ရဲဘော်သုံးကျိပ်နှင့်အတူ ဗမာ့လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်(BIA)၊ ဗမာ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော် (BDA) ပေါ်ပေါက်လာကာ နယ်ချဲ့တော်လှန်ရေး၊ ဖက်ဆစ်တော်လှန်ရေးများကို ဆက်တိုက်ဆင်နွှဲခဲ့ပြီး စစ်ပြီးခေတ်တွင် အမျိုးသားခေါင်းဆောင်ကြီး ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ဦးဆောင်သော ဖဆပလအဖွဲ့ချုပ်၏ဦးဆောင်မှုဖြင့် ၁၉၄၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၄ ရက်နေ့တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် နယ်ချဲ့ဗြိတိသျှ၏ အထက်မြန်မာနိုင်ငံကို နှစ်ပေါင်း ၆၀ ကျော်၊ အောက်မြန်မာပြည်ကို နှစ်ပေါင်း ၁၀၀ ကျော်အုပ်ချုပ်ခဲ့သည့် သူ့ကျွန်ဘဝမှလွတ်လပ်သော ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော်အဖြစ် လွတ်လပ်ရေးကို ပြန်လည်ရယူနိုင်ခဲ့ပေသည်။

ယခုလာမည့် ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၄ ရက်နေ့ သည် (၇၇)နှစ်မြောက် လွတ်လပ်ရေးနေ့အခါ သမယဖြစ်သည်။ (၇၇)နှစ်မြောက် လွတ်လပ်ရေးနေ့အခါသမယတွင် တို့ကိုယ်ကျိုးလုံးလုံးမပါ၊ နောင်လာ နောက်သားကောင်းစားဖို့ရာဟူသည့် မွန်မြတ်သည့် စိတ်ထားဖြင့် မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးအတွက် အသက်သွေးချွေးများစွာပေးဆပ်ပြီး တာဝန်ကျေပွန်ခဲ့ကြသည့် အတိတ်ကမျိုးဆက်များနည်းတူ မျိုးဆက်သစ်များအနေဖြင့်လည်း ကိုယ်စီကိုယ်စီတာဝန်ကျေပွန်ကြရပါမည်။

မျက်မှောက်ကာလတွင် ကိုလိုနီနယ်ချဲ့လက်သစ်တို့သည် နိုင်ငံငယ်များအပေါ် ၎င်းတို့ဩဇာလွှမ်းမိုးနိုင်ရေးအတွက် နောက်ကွယ်မှကြိုးကိုင်ကာ အချင်းချင်းအကြားသွေးခွဲ၍ အိမ်ကြက်ချင်း အိုးမဲသုတ်ခွပ်ခိုင်းလျက်ရှိပေသည်။

သို့ဖြင့် အတိတ်က စည်းလုံးညီညွတ်မှု ပျက်ပြားခဲ့ရာမှ သီပေါမင်းပါတော်မူပြီး အချုပ်အခြာအာဏာနှင့် လွတ်လပ်ရေးဆုံးရှုံးခဲ့ရသည့်ဖြစ်စဉ်အပေါ် သမိုင်းသင်ခန်းစာရယူပြီး ကမ္ဘာတည်သရွေ့ အမိပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော်ကြီး တည်တံ့ခိုင်မြဲရေးအတွက် လွတ်လပ်ရေးကို ထိန်းသိမ်းကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေးမှာ လက်ရှိမျိုးဆက်များနှင့် အနာဂတ်မျိုးဆက်သစ်များ၏ သမိုင်းပေးတာဝန်တစ်ရပ်သာဖြစ်ပေသည်။ ။

ကိုးကား - နတ်မောက်ဘုန်းကျော်၏

“အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်သမိုင်း”

Source: www.moi.gov.mm
 

၁၉ ရာစုမှာ ကုန်ထုတ်စွမ်းအားနဲ့ စစ်အင်အားတိုးတက်ကြီးမားလာကြတဲ့ လောဘတက်တိုင်းပြည်တွေအနက် ဖက်ဆစ်ဂျပန်နဲ့ နယ်ချဲ့အရင်းရှင် ဗြိတိသျှတို့က ၎င်းတို့ထုတ်လုပ်နိုင်တဲ့ထုတ်ကုန်တွေကို ဈေးကွက်တိုးချဲ့ရယူနိုင်ရေးအပြင် ကုန်ကြမ်းတွေရရှိရေးတို့အတွက်ပါ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနည်းပြီး စစ်အင်အားချည့်နဲ့တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ သဘာဝသယံဇာတတွေ ပေါကြွယ်ဝမှုကို မျက်စိကျလာခဲ့ကြပါတယ်။

အရင်းရှင်နယ်ချဲ့ကိုလိုနီကာလ

ကိုလိုနီနယ်ချဲ့အရင်းရှင် ဗြိတိသျှတို့က သူတို့ခြေကုပ်ရယူထားတဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံကနေတစ်ဆင့် မြန်မာနိုင်ငံကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ပြီး ၁၈၂၄ ခုနှစ်မှ ၁၉၄၈ ခုနှစ်အထိ တစ်ဆင့်ချင်း အုပ်ချုပ်ခြယ်လှယ်ခြင်းပြုခဲ့ပါတယ်။

နယ်ချဲ့အရင်းရှင်ဗြိတိသျှတို့ရဲ့ ကိုလိုနီကျွန်ဘဝက လွတ်မြောက်ဖို့အတွက် မိမိတို့ တိုင်းပြည်ကို ကူညီကယ်တင်ပေးနိုင်စွမ်းရှိတဲ့ ဂျပန်နိုင်ငံကို ခက်ခဲစွာလျှို့ဝှက်ချိတ်ဆက်ပြီး ကြိုးပမ်းခဲ့ကြရပါတယ်။ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနဲ့ ရဲဘော်သုံးကျိပ်တို့ဟာ ဂျပန်နိုင်ငံကို တိတ်တဆိတ်သွားရောက်ကာ စစ်ပညာသင်ယူခဲ့ကြပါတယ်။ အဲဒီနောက် ဂျပန်တို့ရဲ့အကူညီနဲ့ အင်္ဂလိပ်ကိုလိုနီ နယ်ချဲ့အရင်းရှင်တို့ကို တွန်းလှန်နိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။

သို့သော်လည်း ဂျပန်တို့ကတစ်ဖန် ၁၉၄၂ ခုနှစ် မှ ၁၉၄၅ ခုနှစ်အထိ မြန်မာနိုင်ငံကို ဂျပန်ကိုလိုနီအဖြစ် ထပ်မံအုပ်ချုပ်ကာ ဖက်ဆစ်ဝါဒီတို့ရဲ့ ရက်စက်မှုတွေအတိုင်း ငယ်ထိပ်ပေါ်ကို ရေတစ်စက်ချင်း၊ တစ်စက်ချင်းချကာ အသည်းခိုက်အောင်နာကျင်စေတဲ့ ပြစ်ဒဏ်ပေးခြင်း၊ လက်ကိုရေနွေးစိမ်ထားပြီး လက်သည်းခွံများကို ရက်စက်စွာ ချွတ်ခွာအပြစ်ဒဏ်ပေးခြင်းစတဲ့ ယုတ်မာမှု၊ နှိပ်စက်မှုအမျိုးမျိုးကို ဆိုးရွားစွာ ပြုလုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။

လွတ်လပ်ရေးရအောင်ကြိုးပမ်းမှု

ဖက်ဆစ်တပ်တွေကို တိုက်ထုတ်နိုင်ဖို့ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းဦးဆောင်တဲ့ ဗမာ့တပ်မတော်နဲ့ တို့ဗမာအစည်းအရုံးဝင်တို့ဟာ အိန္ဒိယပြည်ရှိ ဗြိတိသျှအာဏာပိုင်တွေနဲ့ တိတ်တဆိတ် ဆက်သွယ်ခဲ့ကြပါတယ်။ ထို့နောက် ဖ-ဆ-ပ-လ ခေါ် ဖက်ဆစ်တိုက်ဖျက်ရေး ပြည်သူ့လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့ကို ဖွဲ့စည်းပြီး ဖ-ဆ-ပ-လ အဖွဲ့ကြီးနဲ့အတူ မြန်မာလူငယ်ခေါင်းဆောင်တွေကလည်း တစ်ခဲနက်ပါဝင်ကြကာ ၁၉၄၅ ခုနှစ် မတ်လက အစပြုလို့ ဖက်ဆစ်ကို တော်လှန်ခဲ့ကြပါတယ်။ ထိုတော်လှန်နိုင်မှုကြောင့် ထိုနှစ်မှာပဲ ဗြိတိသျှတပ်တွေ မြန်မာနိုင်ငံကို လွယ်ကူစွာ ဝင်ရောက်နိုင်ကြပြီး ဖက်ဆစ်တွေကို အပြီးအပိုင် မောင်းထုတ်နိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။

ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းဟာ ဖ-ဆ-ပ-လ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့ပြီး ၁၉၄၆ ခုနှစ်မှာ ဖ-ဆ-ပ-လ ခေါင်းဆောင်တဲ့ မြန်မာလူထုက တိုင်းပြုပြည်ပြု လွှတ်တော်ခေါ်ရေး၊ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်သော လွတ်လပ်ရေးရရေးစတဲ့ အဆိုတွေကို အတည်ပြုတင်သွင်းကြပါတယ်။ ဖ-ဆ-ပ-လ ဦးစီးတဲ့ ပြည်မဒေသနဲ့ တောင်တန်းဒေသအင်အားကို မခံနိုင်တော့လို့ ဗြိတိသျှအစိုးရက အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာကို  အပ်နှင်းပေးခဲ့ပြီး တစ်နိုင်ငံလုံးလွတ်လပ်ရေးကိုလည်း မကြာမီပေးပါမယ်လို့ ကတိပြုဝန်ခံမှုပေးခဲ့ပါတယ်။

ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ဦးဆောင်တဲ့ ဖ-ဆ-ပ-လ အစိုးရက ၁၉၄၇ ခုနှစ်မှာ တိုင်းပြုပြည်ပြုလွှတ်တော်ကို ကျင်းပပြီး ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြေခံဥပဒေကို ရေးဆွဲခဲ့ကြပါတယ်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁၉ ရက်နေ့မှာ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေ အစည်းအဝေးပြုလုပ်နေစဉ်မှာ ဂဠုန်ဦးစောဦးဆောင်တဲ့ မသမာသူလူတစ်စုရဲ့ လုပ်ကြံခြင်းခံခဲ့ရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဖ-ဆ-ပ-လ ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ သခင်နုက ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်ဆောင်ရွက်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြေခံဥပဒေကို အောင်မြင်စွာ အပြီးသတ်ရေးဆွဲနိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။ အဲဒီနောက် မြန်မာခေါင်းဆောင်တွေဟာ ဗြိတိသျှအစိုးရအက်တလီနဲ့ သွားရောက်တွေ့ဆုံပြီး နှစ်နိုင်ငံ သဘောတူစာချုပ်တွေ ချုပ်ဆိုခဲ့ကြတယ်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၄ ရက်နေ့မှာ အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင်ထာဝရလွတ်လပ်တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံလို့ ကမ္ဘာကို ကြေညာနိုင်ကာ ဗြိတိသျှအလံကို ဖြုတ်ချပြီး မြန်မာနိုင်ငံတော်အလံကို လွှင့်ထူနိုင်ခဲ့ကြတယ်။

မျက်စိကိုမှိတ်၊ အံကိုကြိတ်လို့ သူ့ကျွန်ဘဝနဲ့ ဖက်ဆစ်ဝါဒီတို့ရဲ့ နှိပ်စက်ခံရတဲ့ဘဝက လွတ်မြောက်ကင်းဝေးစွာနေနိုင်ဖို့အတွက် ဘိုးဘွားတွေက အသက်ကိုနှင်း၊ ဘဝကိုရင်းကာ ဆင်းရဲဒုက္ခများစွာကို ခေါင်းငုံ့ခံခဲ့ကြပြီး ကိုလိုနီနယ်ချဲ့အရင်းရှင်ရဲ့ လက်ကနေ မိမိတို့တိုင်းပြည်ကို ပြန်လည်တိုက်ခိုက်ရယူကာ မြန်မာနိုင်ငံတိုင်းရင်းသား မျိုးနွယ်စုလူငယ်တွေလက်ကို လွှဲအပ်ပေးခဲ့ပါတယ်။

လက်ခံရယူလိုက်ကြရတဲ့ မြန်မာပြည်ဖွားတိုင်းရင်းသားညီအစ်ကို မောင်နှမရင်းချာတွေဖြစ်ကြတဲ့ ကချင်၊ ကယား၊ ကရင်၊ ချင်း၊ ဗမာ၊ မွန်၊ ရခိုင်၊ ရှမ်းဆိုတဲ့ မျိုးနွယ်စု ရှစ်စုတို့ရဲ့ လူငယ်တွေကလည်း မိမိတို့ လက်ခံရယူပိုင်ဆိုင်ထားကြတဲ့ ဒီခေတ်သစ်မြန်မာနိုင်ငံတော်ကြီးကို တိုင်းတစ်ပါးနယ်ချဲ့အရင်းရှင်တို့ရဲ့ ကိုလိုနီကျွန်ဘဝအဖြစ် ထပ်မံမရောက်စေဘဲ ရှေ့သို့သာတက်လှမ်းချီလို့ ခေတ်မီဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ကာ အင်အားစွမ်းပကားကြီးမားတဲ့ ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံတော်ကြီး ဖြစ်စေဖို့၊ စည်းလုံးညီညာစွာ ခိုင်ခိုင်မြဲမြဲလက်ချိတ်တွဲလို့ တည်ဆောက်ကြဖို့ တာဝန်ယူကြရမယ့်အချိန် ရောက်လာခဲ့ပါပြီ။

စီးပွားရေးတောင့်တင်းပြီး ခေတ်မီအဆင့်မြင့်ရေး

ရေနံ၊ သဘာဝဓာတ်ငွေ့နဲ့ ကမ္ဘာ့တန်ဖိုးမြင့် ကျောက်သံပတ္တမြား၊ ပုလဲနဲ့ ရွှေ၊ ငွေ၊ ကြေးနီ၊ သွပ်၊ ခဲ၊ ဒန်သတ္တု (အလူမီနီယံ)၊ သံဖြူ (Tin)၊ မဂ္ဂနိစ်၊ ခနောက်စိမ်းအပါအဝင် သံနဲ့သံမဏိထုတ်လုပ်နိုင်တဲ့ ကုန်ကြမ်းမျိုးစုံလှတဲ့ မိမိတိုင်းပြည်ရဲ့ သဘာဝသယံဇာတတွေကို တိုင်းတစ်ပါးနယ်ချဲ့တို့ ကျူးကျော်ဝင်ရောက် တူးဖော်အမြတ်ထုတ်ယူခြင်းမျိုးတွေ ခံခဲ့ကြရပြီးဖြစ်ပါတယ်။ ကျူးကျော်လာတဲ့ တိုင်းတစ်ပါးနယ်ချဲ့အရင်းရှင်တွေရဲ့ ကုပ်သွေးစုပ်အမြတ်ထုတ်ခြင်းမျိုး နောက်ထပ်မခံရလေအောင် ကာကွယ်နိုင်ကြဖို့ အလေးထားကြရန် လိုအပ်လှပါတယ်။ မိမိတို့ တိုင်းရင်းသားညီအစ်ကို မောင်ဖားတွေပိုင်ဆိုင်ထားကြပြီးဖြစ်တဲ့ ပြည်ထောင်စုမြန်မာ နိုင်ငံတော်ကြီး ငြိမ်းချမ်းအေးချမ်းသာယာဝပြောကာ အစဉ်ခေတ်မီဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်နေအောင် မိမိတို့ တိုင်းရင်းသားတွေအားလုံးရဲ့ စုစည်းခိုင်မာကြီးမားလှတဲ့ အင်အားစုကြီးနဲ့ ဆက်လက်ဖော်ဆောင်ပေးကြရမှာဖြစ်ပါတယ်။

ဒီလိုဖော်ဆောင်ရာမှာ ရှေးဦးစွာ အခြေခံအရင်းအမြစ်တွေဖြစ်ကြတဲ့ လျှပ်စစ်စွမ်းအား တိုးတက်တည်ငြိမ်မှုရရှိရေး၊ အသေးစား၊ အငယ်စား၊ အလတ်စား၊ အကြီးစားစက်မှုလက်မှု လုပ်ငန်းများ၊ စိုက်ပျိုးရေးနဲ့ မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းများ တိုးတက်အောင်မြင်ရေးအတွက် နည်းပညာအတတ်ပညာများ ထူးချွန်စွာတတ်မြောက်တဲ့ ကျွမ်းကျင်သူတွေ တိုးပွားရေးစတာတွေကို အလေးထားဆောင်ရွက်ကြရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ရည်မှန်းချက်တွေ ဖော်ဆောင်ရာမှာ မြန်မာတို့ရဲ့ ထူးခြားပြောင်မြောက်တဲ့ သမိုင်းမှတ်တမ်းဖြစ်စေအောင် ပြည်ထောင်စုဖွားတိုင်းရင်းသားအားလုံးက မိမိတို့အခြေချနေထိုင်ရာ ဒေသအသီးသီးမှာ အောင်မြင်ဖြစ်ထွန်းနိုင်တဲ့ လယ်ယာသီးနှံ စိုက်ပျိုးခြင်း၊ တိရစ္ဆာန်မွေးမြူခြင်းတွေကို အောင်မြင်စွာဖော်ဆောင်ကြပြီး ဆက်စပ်ထပ်ဆင့်ထွက်ပေါ်လာတဲ့ ထွက်ကုန်တွေကိုလည်း လူသုံးကုန်ပစ္စည်းတွေ၊ စားသောက်ကုန်ပစ္စည်းတွေအဖြစ် ထုတ်လုပ်ရောင်းချ ဈေးကွက်ဖန်တီးယူကြကာ ဝင်ငွေထပ်ဆင့်တိုးရအောင် ကြံဆနိုင်စွမ်းရှိကြဖို့ လိုအပ်ပါမယ်။

လုပ်ငန်းဖော်ဆောင်သူ တိုင်းရင်းသားတွေနဲ့အတူ သူတို့ပိုင်ဆိုင်ထားတဲ့ ပြည်ထောင်စုကြီးကိုပါ အလျင်အမြန် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်အောင် အဆင့်လိုက်ထပ်တိုးရရှိလာနိုင်တဲ့ ထွက်ကုန်ပစ္စည်းတွေကနေ ထပ်ဆင့်တန်ဖိုးမြှင့်ထုတ်ကုန် (value added products)တွေရဲ့ ထပ်တိုးဝင်ငွေများစွာရရှိစေနိုင်တာကလည်း ပြည်ထောင်စုကြီး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးရည်မှန်းချက်ကို ထိရောက်စေမှာဖြစ်တဲ့အတွက် တိုင်းသူပြည်သားအားလုံးက တစ်ခဲနက်စုပေါင်းကြိုးပမ်းကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဥပမာပြရရင် ဝါစိုက်ပျိုးအောင်မြင်ဖြစ်ထွန်းတဲ့အရပ်ဒေသမှာ ဝါစိုက်ပျိုးခြင်းကနေ ထွက်ရှိလာတဲ့ဝါတွေကို ဝါနဲ့ ဝါစေ့ခွဲထုတ်၊ ဝါမှချည်မျှင်ကို ထုတ်ယူပြီး အထည်အလိပ်အမျိုးမျိုး ထုတ်လုပ်ရောင်းချတာ၊ ထိုမှ လူသုံးကုန်ပစ္စည်းအမျိုးမျိုး၊ အဝတ်အထည်အမျိုးမျိုး စတာတွေကို ထပ်ဆင့်တိုးထုတ်လုပ်ရောင်းချတာ စသဖြင့် ထပ်ဆင့်တန်ဖိုးမြှင့် ထုတ်ကုန်တွေကနေ ဝင်ငွေတိုးအောင် ဆောင်ရွက်နိုင်ကြရပါမယ်။

ဝါစေ့ကိုကြိတ်လို့ ဆီထုတ်ရောင်းချ၊ ဆီကြိတ်ဖတ်တွေကိုလည်း တိရစ္ဆာန်အစားအစာအဖြစ် ပြုလုပ်ရောင်းချပြီး ဝင်ငွေတိုးစေနိုင်တာကိုပါ အလေးထားစဉ်းစားဖော်ဆောင်နိုင်ကြရပါမယ်။ အခုအခါ နှစ်ရှည်စွာ စိုက်ပျိုးဖြစ်မြောက်နေတဲ့ အုန်းပင်ကြီးတွေရဲ့တစ်ပင်လုံးက ရယူနိုင်တဲ့ အရည်၊ အသားဖတ်တို့ကနေ ဝင်ငွေရယူနေကြရာမှ ထပ်ဆင့်လို့ အုန်းသီးရဲ့အပြင်အခွံနဲ့ အတွင်းအခွံမာတို့က နေလည်း လူသုံးအလှကုန်ပစ္စည်းအမျိုးမျိုး ပြုလုပ်ပြီး ဝင်ငွေရအောင် ဖန်တီးယူနိုင်နေကြတဲ့အပြင် ရှားပါးနေတဲ့စားသုံးဆီကိုလည်း အုန်းဆီကနေအောင်မြင်စွာ ထုတ်ယူနိုင်အောင် မြန်မာ့သုတေသနပညာရှင်တွေက ဖန်တီးပေးနိုင်နေကြပါပြီ။

ထန်းလက်၊ ထန်းပင်ရဲ့ပင်စည်ပါမကျန် အဆောက်အအုံဆောက်လုပ်ရာမှာသုံးတဲ့ ကုန်ကြမ်းအဖြစ်နဲ့ လူသုံးပရိဘောဂကုန်ပစ္စည်းအမျိုးမျိုးအဖြစ် စုံလင်စွာ တီထွင်ပြုလုပ်နိုင်ကြခြင်းကြောင့် ဝင်ငွေထပ်တိုးရှာနိုင်လာကြတာကို ချီးကျူးမိပါတယ်။ အလားတူပဲ မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းတွေမှာလည်း တိရစ္ဆာန်ရဲ့အရေခွံနဲ့ အမွေးတွေကနေ လူသုံးအဝတ်အထည်တွေ၊ အလှခြုံလွှာတွေ၊ လက်ကိုင်အိတ်တွေအဖြစ်၊ အရိုးတွေကိုလည်း လူသုံးအလှကုန်ပစ္စည်းအဖြစ် ပြုလုပ်ပြီး value added products ဖန်တီးရောင်းချကာ ထပ်ဆင့်ဝင်ငွေ ဖြည့်စွက်ပေါင်းစပ်ရယူနိုင်ကြပါတယ်။

ဒီလိုဆောင်ရွက်နိုင်တာက လုပ်ငန်းလုပ်ကိုင်ကြသူ တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စု ညီအစ်ကိုမောင်ဖား အားလုံးနဲ့အတူ နိုင်ငံတော်ကြီးကိုပါ ခေတ်မီတိုးတက်အဆင့်မြင့်ရေးအတွက် အကျိုးဖြစ်ထွန်းမှုများစေမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုပြည်သူအားလုံးက အလေးထားဖော်ဆောင်နိုင်စွမ်းရှိကြခြင်းဟာ မျိုးနွယ်စုအားလုံးနဲ့ နိုင်ငံတော်အတွက်ပါ ခေတ်မီဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် အရှိန်အဟုန်မြင့်တက်စေမှာဖြစ်ပါတယ်။ တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုဝင်တွေ အားလုံးရဲ့ကြီးမားတဲ့ စည်းလုံးညီညွတ်စွာ တက်ညီလက်ညီ လက်တွေ့ကြိုးပမ်းပြနိုင်ကြခြင်းကို သမိုင်းမှတ်တမ်းတင်နိုင်ကြပါစေ။

ခေတ်သစ်မြန်မာနိုင်ငံတော်ကြီး အစပြုတည်ဆောက်နေတဲ့ကာလမှာ ပမာဏကြီးမားတဲ့ မဟာဓာတ်အားစီမံကိန်းကနေ လျှပ်စစ်စွမ်းအင်ရရှိရေးကို စောင့်မျှော်မနေကြဘဲ နိုင်ငံဒေသအနှံ့ကျေးလက်တွေပါမကျန် မိမိတို့ကိုယ်ပိုင် တစ်ပိုင်တစ်နိုင်လုပ်ငန်းအသီးသီး အစပြုဖို့လိုအပ်တဲ့ ပမာဏနည်းတဲ့ လျှပ်စစ်စွမ်းအင်အသီးသီးကို အချိန်တိုအတွင်းရနိုင်မယ့် သဘာဝကလက်ဆောင်ပေးနေတဲ့ နေရောင်ခြည်စွမ်းအင်၊ လေအားစွမ်းအင်၊ မြစ်ချောင်းအင်းအိုင်တို့ကနေ ရယူနိုင်တဲ့စွမ်းအင်တွေကို နည်းပညာတတ်ကျွမ်းတဲ့ပညာရှင်တွေ ဖန်တီးထားတဲ့ နည်းစနစ်တွေကိုအသုံးပြုပြီး တစ်စုတစ်ဖွဲ့ချင်း ကိုယ်စီရယူနိုင်ကြပါတယ်။

သဘာဝစွမ်းအင်အနက်မှ မိမိတို့နေထိုင်ရာ အရပ်ဒေသအသီးသီး အခြေအနေနဲ့ကိုက်ညီသင့်မြတ်တဲ့ သဘာဝစွမ်းအင်မျိုးကိုရွေးပြီး တစ်ပိုင်တစ်နိုင်တစ်ဦးချင်း၊ တစ်ဖွဲ့ချင်းကလည်း ကိုယ်စီဖော်ထုတ်ရယူကာ မိမိတို့လုပ်ငန်းငယ်တွေကို အလျင်အမြန်အစပြုကြရမှာဖြစ်ပါတယ်။ မဟာဓာတ်အားလိုင်းကနေ လျှပ်စစ်စွမ်းအား အပြည့်အဝရနိုင်ချိန်မှာလည်း မိမိတို့လုပ်ငန်းတွေကို ဖြည့်စွက်တိုးချဲ့ရာမှာ လျင်မြန်မှုရစေရေးအတွက် အသင့်ပြင်ဆင်ထားမှုကိုလည်း လက်ဦးရထားပြီး ဖြစ်နေရပါမယ်။

ကျူးကျော်ဝင်ရောက်လာနိုင်တဲ့ တိုင်းတစ်ပါးနယ်ချဲ့တွေကိုခုခံနိုင်ဖို့ တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုဝင် တွေအားလုံးက စစ်ရေးပညာကျွမ်းကျင်စွာနဲ့ ခေတ်မီလက်နက်စွဲကိုင်ကာ ဘတစ်ပြန်ကျားတစ်ပြန် ကာကွယ်တွန်းလှန်နိုင်ဖို့ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ကြရပါမယ်။ ဒါကြောင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ပြီး စွမ်းပကားထက်မြက်တဲ့ ပြည်ထောင်စုကြီးဖြစ်အောင် ဖော်ဆောင်ကြရာမှာ ငွေကြေးတောင့်တင်းပြီး အသိအတတ်ပညာနဲ့ အတွေ့အကြုံရှိကြတဲ့ တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုဝင်တွေအားလုံးက အတ္တထက်ပရစိတ်နဲ့ နေရာစုံ၊ ထောင့်အနှံ့ကပါဝင်ကာ ကြီးမားတဲ့စုစည်းအင်အားနဲ့ ဖော်ဆောင်ကြဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

တိုင်းပြည်နဲ့ လူမျိုးအတွက် လိုအပ်တဲ့ ခေတ်မီစက်ပစ္စည်းကိရိယာ စုံလင်စွာထုတ်လုပ်ပေးနိုင်တဲ့ စက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်းတွေကို ဦးဆောင်ပေးစွမ်းနိုင်ရေး၊ တတ်ကျွမ်းထူးချွန်တဲ့ အသိပညာရှင်၊ အတတ်ပညာရှင်တွေ၊ သိပ္ပံနည်းပညာရှင်တွေ ဖြစ်ထွန်းပေါ်ပေါက်ရေးနဲ့အတူ အခြေခံလိုအပ်ချက်ဖြစ်တဲ့ လျှပ်စစ်စွမ်းအင်လုံလောက်ပြည့်ဝရေးတို့ကိုလည်း ယှဉ်တွဲပြည့်စုံစေဖို့ စီမံကြစေလိုပါတယ်။

စီးပွားရေးအလျင်အမြန်တိုးတက်ဖို့၊ အသေးစား၊ အငယ်စား၊ အလတ်စား၊ အကြီးစား စက်မှုလုပ်ငန်းတွေ လျင်မြန်စွာတိုးတက်လာစေရေးနဲ့ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးလုပ်ငန်း အားလုံးအပါအဝင် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ဖို့အတွက်လိုအပ်တဲ့ ခေတ်မီနည်းပညာတွေ ပြန့်ပွားစေရေးလည်း လိုအပ်ပါတယ်။ အသေးစား၊ အငယ်စား၊ အလတ်စားလုပ်ငန်းအသီးသီးကို အစပြုနိုင်ဖို့ လုပ်ငန်းဖော်ဆောင်ကြမယ့် ပြည်သူအစုအဖွဲ့ တွေလိုအပ်တဲ့ ရင်းနှီးငွေကိုလည်း ဘဏ်လုပ်ငန်း၊ သမဝါယမလုပ်ငန်းတွေကနေ ထုတ်ချေးပေးနိုင်ရေး၊ လုပ်ငန်းအသီးသီးစနစ်တကျ အောင်မြင်ဖြစ်ထွန်းဖို့အတွက် အထွေထွေလိုအပ်ချက်တွေကို ဝိုင်းကူပံ့ပိုးဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာ၊ မြို့နယ်၊ တိုင်း၊ ခရိုင် စတာတွေမှာ နိုင်ငံတော်က တာဝန်ပေးအပ်ထားတဲ့ အုပ်ချုပ်ကွပ်ကဲမှုပေးနေကြတဲ့ တာဝန်ရှိပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့ အနီးကပ်ကြီးကြပ်မှုကလည်း အလွန်အရေးပါလှပါတယ်။

အမိနိုင်ငံတော်ကြီး အလျင်အမြန် ခေတ်မီဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်နိုင်ကြရအောင်လိုအပ်တဲ့ အသေးစား၊ အငယ်စား၊ အလတ်စား၊ အကြီးစားစက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်း၊ လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်း၊ မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းစတာတွေနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ အထွေထွေလုပ်ငန်းအားလုံးအတွက်ပါမကျန် တည်ငြိမ်ပြည့်ဝတဲ့ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားရရှိရေးအတွက် ပြန်လည်ပြည့်ဖြိုးမြဲစွမ်းအင်စက်ရုံတွေ တည်ဆောက်ပေးခြင်းနဲ့ ရေအားလျှပ်စစ်စက်ရုံ၊ သဘာဝဓာတ်ငွေ့သုံးစက်ရုံတွေကိုလည်း နိုင်ငံတော်အစိုးရက အလေးထားတည်ဆောက်ပေးနေပြီဖြစ်ကြောင်းကို ရုပ်သံနဲ့ သတင်းမီဒီယာတွေမှာဖတ်ရလို့ အားရှိရပါတယ်။

အဓိကအခြေခံလိုအပ်ချက်တွေ ဖြည့်ဆည်းနေဆဲမှာ တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုအားလုံးက အမိနိုင်ငံတော်ကြီး အလျင်အမြန်ခေတ်မီဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ရည်မှန်းချက်အသီးသီးကို လျင်မြန်စွာ အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ဖို့ ပါဝင်ဆောင်ရွက်ကြရမှာဖြစ်ပါတယ်။ တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုအားလုံးက စစ်မှန်စည်းကမ်းပြည့်ဝတဲ့ ပါတီစုံဒီမိုကရေစီစနစ် ခိုင်မာရေးနဲ့ ဒီမိုကရေစီနဲ့ ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို အခြေခံတဲ့ ပြည်ထောင်စုတည်ဆောက်ရေးလုပ်ငန်းစဉ်တွေကို အရှိန်အဟုန်နဲ့ ဖော်ဆောင်နိုင်မယ့် တိုင်းပြုပြည်ပြုအစိုးရသစ် ရွေးချယ်ဖို့ ဆန္ဒမဲပေးနိုင်သူပြည်ထောင်စုဖွားတိုင်းရင်းသားညီအစ်ကို မောင်နှမတွေဖြစ်ကြတဲ့ ကချင်၊ ကယား၊ ကရင်၊ ချင်း၊ ဗမာ၊ မွန်၊ ရခိုင်၊ ရှမ်း ဆိုတဲ့ မျိုးနွယ်စုဝင်အားလုံးက တစ်ခဲနက်ပါဝင်ကာ ရွေးချယ်တင်မြှောက်ပေးကြရပါမယ်။

တိုင်းရင်သားမျိုးနွယ်စုများရဲ့ ကြီးမားတဲ့စွမ်းပကား

ခေတ်သစ်ပြည်ထောင်စုကြီးကို အစပြုတည်ဆောက်နေတဲ့ကာလ၊ ကြီးမားတဲ့နိုင်ငံကြီး တစ်ခုလုံးအတွက် မဖြစ်မနေလိုအပ်တဲ့ အခြေခံအဆောက်အအုံတွေကို အလေးထားဦးစားပေးတည်ဆောက်ပေးနေရချိန်မှာ ငွေကြေးချမ်းသာတဲ့ တိုင်းရင်းသားလုပ်ငန်းရှင်ကြီးတွေကလည်း တစ်ဖက်တစ်လမ်းကနေ မိမိတို့ကျွမ်းကျင်တဲ့ လုပ်ငန်းအတွေ့အကြုံတွေနဲ့ ကိုက်ညီတဲ့ လုပ်ငန်းကြီးတွေမှာ ပါဝင်အားဖြည့်ကူကြစေလိုပါတယ်။ တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုတွေအားလုံးရဲ့ ငြိမ်းချမ်းအေးချမ်းသာယာတဲ့ ခေတ်သစ်ပြည်ထောင်စုကြီးကို တိုင်းရင်းသားညီအစ်ကိုတွေက စည်းလုံးညီညွတ်စွာ ကြီးမားတဲ့စုစည်းအင်အားနဲ့ အလျင်အမြန်တည်ဆောက်ကြပြီး ကမ္ဘာမှာမြန်မာလို့ ဝင့်ကြွားထည်ဝါစွာ ရပ်တည်နိုင်အောင် ဝိုင်းဝန်းကြိုးပမ်းပေးကြစေလိုပါတယ်။

ပြည်ထောင်စုဖွားတိုင်းရင်းသား ကချင်၊ ကယား၊ ကရင်၊ ချင်း၊ ဗမာ၊ မွန်၊ ရခိုင်၊ ရှမ်း စတဲ့ မျိုးနွယ်စုတွေအားလုံးရဲ့ ဗလငါးတန်ပြည့်ဝတဲ့ လူငယ်တွေအားလုံးက စည်းလုံးညီညွတ်စွာ လက်ချိတ်တွဲလို့ ခေတ်မီဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ငြိမ်းချမ်းသာယာတဲ့ ခေတ်သစ်စနစ်သစ်နိုင်ငံတော်ကြီးကို တည်ဆောက်ကြဖို့ အဓိဋ္ဌာန်ပြုကာ ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၄ ရက်နေ့မှာ ကျရောက်လာတော့မယ့် (၇၇) ကြိမ်မြောက် လွတ်လပ်ရေးနေ့ကို ဦးညွှတ်ဂုဏ်ပြုကြိုဆိုလိုက်ကြပါစို့။ ။

Source: www.moi.gov.mm

CBMs ဆိုတာဘာလဲ?

ယုံကြည်မှုတည်ဆောက်ခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်များ (Confidence Building Measures -CBMs) ဆိုသည်မှာ ယုံကြည်မှုတည်ဆောက်ရန်အတွက် ပဋိပက္ခဖြစ်ရသည့် မူလအကြောင်းရင်းများကို အထူးအလေးပေး စဉ်းစားမနေတော့ဘဲ ပဋိပက္ခဖြစ်နေကြသည့် အဖွဲ့အစည်းများအချင်းချင်း ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးပြီး ရရှိလာသည့် သဘောတူညီချက်များကို အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်သည့် လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုပင်ဖြစ်သည်။ 

ဘာကြောင့် CBMs ကို အသုံးပြုကြတာလဲ?

CBMs ကို ယုံကြည်မှုတည်ဆောက်ရန်အတွက် ရည်ရွယ်ပြီး လုပ်ဆောင်ကြခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ ယုံကြည်မှုဆိုသည်မှာ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာဖြစ်စဉ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ထိုဖြစ်စဉ်အတွင်း CBMs လုပ်ဆောင်ကြသူ များသည် ၎င်းတို့ကိုယ်တိုင် ထိခိုက်နိုင်သော်လည်း တွဲဖက်လုပ်ဆောင်ကြမည့်သူများထံမှ စိတ်ကောင်း စေတနာမှန်နှင့် အပြုသဘောဆောင်သော အပြုအမူများအပေါ် မျှော်လင့်ပြီး လုပ်ဆောင်ရန် အသင့်ဖြစ် နေကြသည်။

CBMs အသုံးပြုရခြင်း ရည်ရွယ်ချက်

CBMs ကို အောက်ပါ ရည်ရွယ်ချက် ၃ ခု ဖြင့် အသုံးပြုကြသည်-

• မြင့်တက်လာသည့် ထိပ်တိုက်တွေ့မှုများကို ကာကွယ်ရန်။

• စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများ စတင်ရန်နှင့် ပိုမိုထိရောက်သော ဆွေးနွေးပွဲများ ဖြစ်လာစေရန်။

• လုပ်ငန်းစဉ်နှင့် ၎င်း၏ရလဒ်များကို စုစည်းရန်။

CBMs တွင် မည်သူပါဝင်သင့်သနည်း။

CBMs တွင် အောက်ပါအတိုင်း လူတန်းစား (၃) မျိုး ပါဝင်နိုင်သည်-

• စေ့စပ်ညှိနှိုင်းသူများ၊ 

• ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်သူများနှင့်

• သက်ဆိုင်ရာကဏ္ဍအသီးသီးမှ ကိုယ်စားလှယ်များ 

CBM အမျိုးအစားများ

CBMs ကို နိုင်ငံရေး၊ လုံခြုံရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် လူမှုရေးကဏ္ဍများတွင် ဆက်စပ် ပတ်သက်နေသော အမျိုးအစားများအဖြစ် ခွဲခြားနိုင်သည်။

• နိုင်ငံရေးနှင့်ဆိုင်သော CBMs

• လုံခြုံရေးကဏ္ဍရှိ CBMs

• စီးပွားရေးနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ CBMs

• လူမှုရေး၊ လူသားချင်းစာနာမှုနှင့် ယဉ်ကျေးမှုနှင့်ဆိုင်သောCBMs

CBMs ကို မည်သည့်အချိန်တွင် အသုံးပြုသင့်သနည်း။

          အောက်ပါ အချိန်အခါမျိုးတွင် CBMs ကို အသုံးပြုသင့်ပါသည်-

• ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်မစတင်မီနှင့် အကြိုညှိနှိုင်းမှုများ ပြုလုပ်နေစဉ် ကာလ အတွင်း

• ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးပွဲများပြုလုပ်နေစဉ်ကာလအတွင်း

• အကောင်အထည်ဖော်နေစဉ်ကာလအတွင်း

CBMs ကို ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်၏ အဆင့်အားလုံးတွင် အသုံးပြုနိုင်သော်လည်း ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးပွဲများမတိုင်မီ၊ ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲများ ပြုလုပ်နေစဉ်ကာလအတွင်း သို့မဟုတ် ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးပွဲများအပြီးတွင် အသုံးပြုပါက ၎င်းတို့၏ သဘောသဘာဝနှင့် လုပ်ဆောင်ချက်များမှာ ပြောင်းလဲ သွားမည်ဖြစ်သည်။

စိန်ခေါ်မှုများ (Challenges)

ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်တွင် CBMs အသုံးပြုလျှင် အောက်ပါစိန်ခေါ်မှု (Challenge) ၅ ခုကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားရန် လိုအပ်ပါသည်-

(၁)     “ယုံကြည်မှုမရှိခြင်း”က အဓိကပြဿနာမဟုတ်သည့် အခြေအနေမျိုးတွင်  CBMs အသုံးပြု ခြင်းကို ရှောင်ကြဉ်ပါ။

(၂)      CBMs ကို အချိန်ဆွဲရန် သို့မဟုတ် တစ်ခုခုကို ဖုံးကွယ်ရန်အတွက် နည်းဗျူဟာအဖြစ် အသုံးပြုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ပါ။

(၃)     စစ်မှန်သောစေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများမှ အာရုံလွှဲစေနိုင်လောက်သည်အထိ "လွန်စွာအောင်မြင်သော" CBMs ကို သတိထားပါ။

(၄)     တစ်ဖက်သတ်ဖြစ်နေသော၊ အချိုးမညီဖြစ်နေသော၊ "အတုအယောင်" ဖြစ်နိုင်သည့် CBMs ကို သတိထားစောင့်ကြည့်ပါ။

(၅)     လက်တွေ့မကျသည့်၊ ပဟေဠိဆန်သည့်၊ အတည်မပြုနိုင်သည့် CBMs နှင့် အကောင်အထည် မဖော်နိုင်သော CBMs ကို ရှောင်ကြဉ်ပါ။

CBMs အတွက် လမ်းညွှန်ချက် ၁၀ ချက်

(၁)     အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်ခြင်း (Tailor-made) ။ CBMs သည် ဖြစ်စဉ်များနှင့် ကိုက်ညီရမည်ဖြစ်ပြီး တောင်းဆိုမှုလွန်ကဲခြင်း သို့မဟုတ် ရှုပ်ထွေးလွန်းခြင်းမျိုး မဖြစ်သင့်ပေ။ CBMs အများစု သည် ရည်မှန်းချက်ကြီးလွန်းသောကြောင့် ကျရှုံးကြရသည်။ ထို့အပြင် CBMs ၏ ရည်ရွယ်ချက် ကိုလည်း ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ဖော်ပြသင့်ပါသည်။

(၂)      ရိုးရှင်းခြင်း (Simple) ။  CBMs ပြုလုပ်မည့် အဖွဲ့အစည်းများအနေဖြင့် CBMs သည် ရိုးရှင်း သည်ဟု ထင်မြင်သင့်ပါသည်။ အစောပိုင်းတွင်ပင် ရှုပ်ထွေးမှုများကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်း ခြင်းဖြင့် မယုံကြည်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သောကြောင့် အထူးသဖြင့် အစောပိုင်းတွင် ရိုးရှင်းသော CBMs များဖြင့် ဆောင်ရွက်ခြင်းက ပိုမိုကောင်းမွန်ပါသည်။ CBMs သည် ကြာရှည်သော ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးမှုများ ဆီသို့ ဦးတည်မသွားသင့်ပါ။

(၃)     မြင်နိုင်စွမ်းရှိခြင်း (Visible) ။ CBMs လုပ်ဆောင်ရခြင်း၏ ရည်ရွယ်ချက်များသည် သတ်မှတ် ရည်ရွယ်ထားသည့် ပရိသတ်များ (ပဋိပက္ခပါတီများနှင့် ၎င်းတို့၏ မဲဆန္ဒနယ်များ)အကြားတွင် ရှင်းလင်းထင်ရှားသော မြင်နိုင်စွမ်း ရှိသင့်ပါသည်။

(၄)     အတည်ပြုပေးနိုင်ခြင်း (Verifiable) ။ CBMs သည် ထိန်းချုပ်ရန် သို့မဟုတ် စောင့်ကြည့်ရန် လွယ်ကူသင့်သည်။ အကောင်အထည်ဖော်မှု မရှိခြင်းသည် ကြီးမားသည့် ယုံမှားသံသယကို ဖြစ်ပေါ်စေသဖြင့် စိစစ်ရေးယန္တရားများ အပေါ်တွင် ရှင်းလင်းပြတ်သားမှုသည် မရှိမဖြစ် လိုအပ်ပါသည်။

(၅)     တကယ်လို့သာမဖြစ်ရင် ဘာလုပ်မလဲဆိုသည့်အခြေအနေမျိုးအတွက် ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ရှိခြင်း (Clear about “what if” scenarios) ။ CBMs လုပ်ဆောင်ရာတွင် သဘောတူညီချက် များကို ချိုးဖောက်ပါက မည်သို့ဖြစ်မည် စသည်တို့ကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ရှိရပါမည်။ ထိုသို့ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မရှိပါက CBMs သည် ထိရောက်မှု မရှိနိုင်ပါ။

(၆)     လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုနှင့် ချိတ်ဆက်မှုရှိခြင်း (Linked to a process) ။ CBMs လုပ်ခြင်းသည် အဆုံးသတ်လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုမဟုတ်ဘဲ ရှေ့ဆက်လုပ်ရမည့် အခြားလုပ်ငန်းအတွက် နည်းလမ်း တစ်ခုဖြစ်ရမည်။ CBMs သည် နောက်ထပ် CBMs သို့မဟုတ် ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကို ရှေ့သို့ တွန်းပို့နိုင်သည့် ပိုမိုခိုင်မာသော စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများနှင့် ချိတ်ဆက်သင့်သည်။

(၇)     ကဏ္ဍများစွာတွင် အသုံးပြုခြင်း (Applied in several sectors)။ CBMs သည် ကဏ္ဍ တစ်ခုတည်းအပေါ်တွင်သာ အာရုံစိုက်အလေးပေးပြီး လုပ်ဆောင်ခြင်းမျိုး မပြုသင့်ပေ (ဥပမာ - စစ်ရေးဆိုင်ရာကဏ္ဍ)။ ဖြစ်နိုင်ပါက ၎င်းတို့အား နိုင်ငံရေး၊ လုံခြုံရေး၊ လူမှုရေးနှင့် စီးပွားရေးကဏ္ဍများ၊ ထိရှလွယ်သည့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာကဏ္ဍများတွင်လည်း လုပ်ဆောင် သင့်ပါသည်။ 

(၈)     ကုန်ကျစရိတ်သက်သာခြင်း (Low-cost) ။ CBMs လုပ်ငန်းစဉ်များသည် လွယ်ကူရမည် ဖြစ်ပြီး ငွေကြေးအကုန်အကျ မများသင့်ပေ။ ထိုသို့မဟုတ်ဘဲ ကုန်ကျစရိတ် ကြီးမားပါက ၎င်းတို့ကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် အခက်အခဲ၊ အတားအဆီးဖြစ်နေပေလိမ့်မည်။ 

(၉)     အနာဂတ်အတွက် ကြိုတင်သတ်မှတ်မထားခြင်း (Not predetermine the future) ။ CBMs လုပ်ခြင်းဖြင့် ယုံကြည်မှုတည်ဆောက်သင့်သော်လည်း စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရေးလုပ်ငန်းစဉ် ၏ အနာဂတ်ခြေလှမ်းများကို ကြိုတင်ဆုံးဖြတ်ခြင်းမျိုးမပြုလုပ်သင့်ပေ။ စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရေး နယ်ပယ်ကို ကန့်သတ်ခြင်းမျိုး မပြုလုပ်သင့်ပေ။

(၁၀)   တူညီသောအကျိုးသက်ရောက်မှုရှိခြင်း (Have equal impact) ။ CBMs ပြုလုပ်သည့် နှစ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းအပေါ်တွင် အဆင့်ရှိပြီး တူညီသည့် အကျိုးသက်ရောက်မှုရှိရမည်။ တစ်ဖက်အဖွဲ့၏  လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုများကိုသာ တောင်းဆိုနေလျှင် နှစ်ဖက်အဖွဲ့အကြား ယုံကြည်မှု တည်ဆောက်နိုင်မည် မဟုတ်ပေ။ 

ယုံကြည်မှုတည်ဆောက်ခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်များ (Confidence Building Measures) သည် ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်တွင် လုပ်ဆောင်ရန် လိုအပ်ပြီး လှေကားထစ်တက်သကဲ့သို့ တစ်ဆင့်ပြီးတစ်ဆင့် တက်လှမ်းကာ ရရှိထားသော ယုံကြည်မှုကို ခိုင်မာအောင် တည်ဆောက်ပြီး ယုံကြည်မှု ဆက်လက်တိုးပွားအောင် ဆောင်ရွက်သွားရန် လိုအပ်ပါသည်။

Reference: Simon J.A. Mason “Confidence Building Measures (CBMs) in Peace Processes”